Масакр во Велес: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
с →‎Настан: Јазична исправка, replaced: егзекуциите → погубувањата
с →‎Настан: Јазична исправка, replaced: егзекуцијата → погубувањето (2)
Ред 19:
== Настан ==
{{Главна|Крвава Коледа (1945)}}
На [[15 јануари]] [[1945]] без јавно судење, биле масакрирани 53 затвореници од велешкиот затвор, лица за кои имало сомневање дека биле озлогласени противници на [[НОБ]] и соработници со окупаторот. Без заокружена истражна постапка и без јавно судење за докажување на нивната вина, биле групно стрелани и масакрирани, а потоа и закопани во заедничка гробница која била откриена во 1996 година. Посмртните останки на 53 убиени велешани се пронајдени со наредба за ексхумација од тогашната влада, во 1996 година, во атарот на селото [[Летевци]] во месноста Пуста Кула, на границата меѓу [[Велешко]] и [[Скопско]]. Нивните потомци дошле до документот на судска медицина, кој никогаш не го видел светлото на денот. Според обдукцијата, биле пронајдени 15 сочувани черепи од 53 закопани, само четири куршуми и констатација дека починатите биле усмртени со удар од „тапо-тврда сила“ по главата. Блиските фамилии на 53-та велешани барале од Врховниот суд заштита на законитоста, но тој не утврдил дека биле ликвидирани поради нерегуларна судска постапка. Врховните судии го одбиле како неосновано барањето за заштита на законитоста на едно од семејствата на стреланите, кое тврдеше дека нивниот роднина е погубен зашто не се почитувало правото на жалба на обвинетите. Семејствата веруваат дека 53-ра велешани веќе биле убиени на 15 јануари, а Второстепениот суд на 18 јануари 1945 година ја потврдил пресудата на Првостепениот воен суд на Скопската воена област донесена три дена порано. Врховниот суд смета дека нема докази со кои може да се потврди дека стрелањето било извршено пред 18 јануари. Историчари се убедени дека на пресудите е извршено антидатирање, односно дека се напишани подоцна, по егзекуцијатапогубувањето, за правно да се покрие случајот. Ова е прв и единствен случај на откриена масовна гробница во Македонија, дело на тогашната комунистичка власт.<ref>Ѓорѓи Малковски, Ликвидации без јавни судења, „Нова Македонија“, 15 јануари 1995.</ref><ref>„Македонска енциклопедија“, МАНУ, Скопје, 2009, 924 стр.</ref>
 
За ликвидацијата на затворениците од затворот во [[Велес]] не јавиле ниту „[[Нова Македонија]]“, ниту [[Радио Скопје]], кои обично известувале за судењата и погубувањата на народните непријатели. Информирало само локалното радио, а потоа настанал молк. Шеесет години никој не зборува за случајот. Според историчарите што зборуваа на трибината, вечерта на 15 јануари биле убиени 53 затвореници од затворот во Велес. За ниеден од нив немало пресуда, а две третини од нив, според документацијата, немале никаква вина. Стрелањето го наредил полковникот Евто Шашиќ. Воениот суд ја донел пресудата за стреланите дури по извршувањето на казната. Историчарите потсетуваат дека егзекуцијатапогубувањето се случиласлучило непосредно по бунтот на македонските офицери, кој се случил на [[Скопско Кале|скопското Кале]].
 
Во својата книга ''Мојот татко - [[Методија Андонов Ченто]]'', авторот Илија Андонов Ченто, вели дека првиот претседател на [[Президиумот на АСНОМ]] за таа работа дознал случајно и дека злосторствата започнале откако на на крајот на 1944 година, во [[Скопје]], како гостин на Второто заседание на [[АСНОМ]] присуствувал [[Едвард Кардељ]].<ref>Андонов, Илија - Ченто, „Мојот татко - Методија Андонов Ченто“, Скопје, 1999, ISBN 9989-878-89-9</ref> Според бугарскиот историчар [[Коста Црнушанов]] затворениците се убиени, затоа што биле [[Македонци]] со [[Бугари|бугарско национално чувство]]. Според овој бугарски историчар помеѓу жртвите имало припадници на [[ММТРО]] на [[ВМРО (Автономистичка)|ВМРО]] на [[Иван Михајлов]], еден поранешен бугарски учител и други.<ref name="Црнушанов">[http://www.promacedonia.org/kc/cyrn25.html Църнушанов, Коста, „Македонизмът и съпротивата на Македония срещу него“, Унив. изд. "Св. Климент Охридски", София, 1992.]</ref> Според него, за масакрот биле одговорни [[Ратко Петровски]] (помошник-началник на [[ОЗНА]]), [[Боро Коробар]] и [[Киро Попадиче]] (командант на Велес), што е во согласност со претходно изнесеното мислење.<ref>Рунтев, Александар, „Македонија - Долината на плачот и гробница на своите синови за ВМРО“, Штип, ДООЕЛ - Туртел - Принт, 2002</ref>