Цивилизација: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
с →Особености: Јазична исправка, replaced: == Карактеристики == → == Особености == |
с Замена со македонски назив на предлошка, replaced: cite web → Наведена мрежна страница (5) |
||
Ред 4:
Цивилизациите се интимно поврзани со и често се дополнително дефинирани од страна на други социо-правно-економски карактеристики, вклучувајќи ги централизацијата, [[припитомување]]то и на луѓето и на другите организми, специјализацијата на трудот, културно вкоренетите идеологии за напредокот и супремацијата, монументалната [[архитектура]], [[Данок|даноци]]те, социјалната зависност од [[земјоделство]]то и експанзионизмот. Историски, цивилизацијата била т.н. „напредна“ култура во контраст со наводно примитивните култури.<ref>{{cite book|last=Bolesti|first=Maria|title=Barbarism and Its Discontents|year=2013|publisher=Stanford University Press|url=https://books.google.com/?id=cpZZKabXvWAC|isbn=9780804785372}}</ref> Во оваа широка смисла, цивилизацијата е во спротивност со нецентрализираните племенски општества, вклучувајќи ги и културите на номадските земјоделци и сточари и н[[Младо камено време|еолитски]]те општества на ловците-собирачи. Цивилизацијата исто така се однесува на процесот на развој на општеството во централизирана, урбанизирана, стратифицирана структура. Цивилизациите се организирани во густо населени населби поделени во хиерархиски [[Општествена класа|општествени класи]] со владејачка елита и подредено урбано и рурално население, кои се вклучени во интензивно земјоделство, рударство, производство во мал обем и трговија. Цивилизацијата ја концентрира моќта, проширувајќи ја човековата контрола врз природата, како и врз другите човечки суштества.<ref>[//en.wikipedia.org/wiki/Michael_Mann_(sociologist) Michael Mann], ''The Sources of Social Power'', Cambridge University Press, 1986, vol. 1, pp. 34-41.</ref>
Најраната појава на цивилизациите генерално се поврзува со завршната фаза на Неолитската револуција, кулминирајќи во релативно брз процес на урбана револуција и државна формација, политички развој поврзан со појавата на владејачката елита. Пораната неолитска технологија и начин на живот биле основани прво во Блискиот Исток, а подоцна и во басените на [[Жолта Река]] и [[Јангцекјанг]] во Кина (на пример пенгтушанската култура од 7.500 година п.н.е.), а подоцна се прошириле. Слични пред-цивилизациски "неолитски револуции" исто така независно започнале од 7.000 година п.н.е. во северозападниот дел на [[Јужна Америка]] (цивилизацијата Норте Чико)<ref>Haas, Jonathan; Winifred Creamer, Alvaro Ruiz (23 December 2004). "Dating the Late Archaic occupation of the Norte Chico region in Peru," ''Nature'' 432 (7020): 1020–1023. doi:10.1038/nature03146. {{PMID|15616561}}</ref> и во [[Мезоамерика|Мез]]оамерика. Овие биле меѓу петте цивилизации во светот кои настанале независно.<ref>Kennett, Douglas J.; Winterhalder, Bruce (2006). ''Behavioral Ecology and the Transition to Agriculture''. University of California Press. pp. 121–. {{ISBN|978-0-520-24647-8}}. Retrieved 27 December 2010.</ref> [[Месопотамија]] е местото на најраниот развој на Неолитската револуција - околу 10.000 години п.н.е., со што цивилизациите почнале да се развиваат пред околу 6.500 години. Оваа област е идентификувана како област која има “инспирирано некои од најважните случувања во историјата на човештвото, вклучувајќи го пронаоѓањето на [[тркало]]то, развојот на курзивното писмо, [[математика]]та, [[астрономија]]та и [[земјоделство]]то.“<ref name="historyandpolicy">{{
Цивилизациската урбана револуција пак била зависна од развојот на седентизмот, припитомувањето на животните и развојот на начини на живеење кои овозможиле економии од обем и акумулирање на вишок производство од страна на одредени општествени сектори. Преминот од ''комплексни култури'' во ''цивилизации'', додека сè уште спорен, се чини дека е поврзан со развојот на државните структури, во кои силата била уште повеќе монополизирана од страна на елитна владејачката класа<ref>Carniero, R.L. (Ed) (1967), "The Evolution of Society: Selections from Herbert Spencer’s Principles of Sociology", (Univ. of Chicago Press, Chicago, 1967), pp. 32-47,63-96, 153-165.</ref> која практикувала давање на човечки жртви.<ref name="nature.com">Joseph Watts, Oliver Sheehan, Quentin D. Atkinson, Joseph Bulbulia & Russell D. Gray, (2016), "Ritual human sacrifice promoted and sustained the evolution of stratified societies" (Nature 532, 228–231 (14 April 2016)) From http://www.nature.com/nature/journal/v532/n7598/full/nature17159.html sited 5/5/2016</ref> Кон крајот на неолитскиот период, различни елитистички енеолитски цивилизации почнале да се зголемуваат во различни "лулки" од околу 3300 година п.н.е.. Енеолитските цивилизации исто така се развиле во [[Претколумбовска Америка|Претколумбиска Америка]], и покрај раниот почеток во Египет, Аксум и Куш, многу подоцна во субсахарска Африка. Колапсот на бронзеното време бил проследен со железното време околу 1200 година п.н.е., време во кое голем број на нови цивилизации се појавиле, кулминирајќи во периодот од 8 до 3 век п.н.е. кој германскиот психијатар и филозоф [[Карл Јасперс]] го нарекол аксиален пероид, и кој тој тврдеше дека била критична преодна фаза која довела до [[Антика|класичната цивилизација]]. Голема технолошка и културна транзиција кон модерноста започна околу 1500 година од н.е. во [[Западна Европа]], што предизвика нови пристапи кон [[наука]]та и [[право]]то брзо да се прошират низ светот, инкорпорирајќи ги пораните култури во индустриската и технолошката цивилизација на сегашноста.<ref>{{citation|title=Civilization|last=Ferguson|first=Niall|authorlink=Niall Ferguson|year=2011}}</ref>
Ред 21:
Општествени научници како В. Гордон Чајлд сметаат дека има голем број на особини според кои се разликува цивилизацијата од другите видови на општества.<ref>Gordon Childe, V., ''What Happened in History'' (Penguin, 1942) and ''Man Makes Himself'' (Harmondsworth, 1951).</ref> Цивилизациите се разликуваат по нивните средства за опстанок, начини на живеење, видовите на [[Населено место|населби]], [[Влада|формите на владеење]], [[Општествена хиерархија|социјалната стратификација]], економските системи, писменоста и други културни карактеристики. Андреј Никифорук смета дека ропството била заедничка карактеристика на пред-современите цивилизации.<ref>Nikiforuk, Andrew (2012), "The Energy of Slaves: Oil and the new servitude" (Greystone Books).</ref>
Сите цивилизации зависеле од [[земјоделство]]то за егзистенција, со исклучок на некои од раните цивилизации во [[Перу]] кои зависеле од поморските ресурси.<ref>{{
Во споредба со другите општества, цивилизациите имаат посложена политичка структура, имено [[држава]]та.<ref>Grinin, Leonid E (Ed) et al. (2004), "The Early State and its Alternatives and Analogues" (Ichitel)</ref> Општествата организирани во држава се постратифицирани од другите општества; кај нив е поголема разликата меѓу социјалните класи. Владејачката класа, која обично е концентрирана во градовите, има контрола над голем дел од вишокот и ја наметнува својата волја преку [[влада]]та или [[бирократија]]та. Мортон Фрајд и Елман Сервис ги класифицирале човечките култури врз основа на политичките системи и социјалната нееднаквост. Овој систем на класификација содржи четири категории<ref>Bogucki, Peter (1999), "The Origins of Human Society" (Wiley Blackwell)</ref>
Ред 64:
# Теории за доброволен развој
# Теории на принуден милитаризам
# Теоријата на Карниеро за циркумскрипција на животната средина<ref>{{
# Моделот на Комплексна Интеракција на Клесон (CIM)<ref>Bondarenko, Dmitri M. “Early State” in Cross-Cultural Perspective: A Statistical Reanalysis of Henri J. M. Claessen’s Database" (Cross Cultural Research)</ref>
Ред 235:
== Иднина ==
Политичкиот научник [[Семјуел Хантингтон]]<ref>Huntington, Samuel P., ''The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order'', (Simon & Schuster, 1996)</ref> тврди дека дефинирачка одлика на 21-от век ќе биде [[Судир на цивилизациите|судирот на цивилизациите]]. Според Хантингтон, судирот помеѓу цивилизациите ќе ги замени конфликтите помеѓу државите и идеологиите, кои се карактеристични за 19-тиот и 20 век. Роналд Инглхарт и Пипа Норис тврдат дека "вистинскиот судир на цивилизациите" меѓу муслиманскиот свет и Западот е предизвикан од муслиманското одбивање на полибералните западни вредности, а не разликата во политичката идеологија, иако тие напоменуваат дека овој недостаток на толеранција е веројатно да доведе до евентуалното одбивање на барањата за (вистинска) демократија.<ref>{{
Културниот историчар Морис Берман предлага во ''Среденовековна Америка: Крајот на империјата'' дека во корпоративниот консумеристички САД, факторите кои еднаш ја издигнале Америка―екстремен индивидуализам, територијална и економска експанзија, желбата за материјалното богатство―ќе доведат до колапс кој е неизбежен.<ref>Berman, Morris (2007), Dark Ages America: the End of Empire" (W.W.Norton)</ref> Тезата на Берман е слична со таа на Џејн Џејкобс која тврди дека петте столба на културата на САД се при сериозно распаѓање: заедницата; високото образование; ефективната практика на науката; оданочувањето и владата; и само-регулирањето на научните професии. Ова е поврзано со општествени зла како што се загрозувањето на животната средина, расизмот и зголемувањето на заливот меѓу богатите и сиромашните.<ref>Jacobs, Jane (2005), "Dark Age Ahead" (Vintage)</ref>
| |||