Никел: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
с →Биолошка улога: clean up, replaced: |chapter= → |department= (3) using AWB |
с clean up, replaced: |chapter = → |department= (3) using AWB |
||
Ред 85:
==Историја==
Бидејќи руди на никел лесно се мешаат за сребрени руди, разбирањето на овој метал и неговата употреба датира во релативно кратко време.Меѓутоа, ненамерната употреба на никел е древна, и може да се проследи до 3500 пр.н.е.[[Бронзата]] во она што е сега за Сирија пронајдено содржи дури 2% никел.<ref>{{cite book|title = Nickel and Its Alloys|publisher=National Bureau of Standards|first = Samuel J.|last = Rosenberg|url = http://handle.dtic.mil/100.2/ADA381960|date = 1968}}</ref> Некои древни кинески ракописи укажуваат дека таму бил користен "бел бакар" ([[купроникел]], познат како "бајтонг") помеѓу 1700 и 1400 пр.н.е. Овој бел бакар Пактонг бил извезен во Велика Британија уште во 17 век, но содржината на никел во оваа легура не била откриена до 1822 година.<ref name="McNeil">{{cite book|title = An Encyclopaedia of the History of Technology|
[[File:Nickeline.jpg|thumb|никелин/николит]]
Во средновековна Германија, црвениот минерал бил пронајден во Рудните планини што личело на бакарна руда.Меѓутоа, кога рударите не успеаја да извлечат бакар од него, тие го обвинија немирниот спрат на германската митологија, Никел (сличен на "[[христијанското учење за Ѓаволот|Стариот Ник]]"), за безизување на бакар.Тие ја нарекле оваа руда "Купферникел" од германскиот "Купфер" за бакар.<ref>''Chambers Twentieth Century Dictionary'', p888, W&R Chambers Ltd., 1977.</ref><ref name="JEC-I">{{cite journal|title = The story of Nickel. I. How "Old Nick's" gnomes were outwitted|last = Baldwin|first = W. H.| journal=Journal of Chemical Education|date = 1931|volume = 8|page = 1749|doi = 10.1021/ed008p1749|bibcode = 1931JChEd...8.1749B|issue = 9 }}</ref><ref name="JEC-II">{{cite journal|title = The story of Nickel. II. Nickel comes of age|last = Baldwin|first = W. H.| journal=Journal of Chemical Education|date = 1931|volume = 8|page = 1954|doi = 10.1021/ed008p1954|bibcode = 1931JChEd...8.1954B|issue = 10 }}</ref><ref name="JEC-III">{{cite journal|title = The story of Nickel. III. Ore, matte, and metal|last = Baldwin|first = W. H.| journal=Journal of Chemical Education|date = 1931|volume = 8|page = 2325|doi = 10.1021/ed008p2325|bibcode = 1931JChEd...8.2325B|issue = 12 }}</ref> Оваа руда сега е позната како [[никелин]], никел [[арсенид]].Во 1751 година Барон [[Аксел Фредик Кронстедт]] се обидел да извади бакар од куферфеник во рудник на [[кобалт]] во [[Шведска]] село [[Лос,Шведска|Лос]], и наместо тоа,произвел бел метал што го именувал по духот што го дал своето име во минералот, никел.<ref>{{cite journal|title = The discovery of the elements: III. Some eighteenth-century metals|last = Weeks|first = Mary Elvira|authorlink=Mary Elvira Weeks|journal=Journal of Chemical Education|date = 1932|volume = 9|issue = 1|page = 22|doi = 10.1021/ed009p22|bibcode = 1932JChEd...9...22W }}</ref> Во современиот германски, Купферникел или Купфер-Никел ја означува легурата [[купроникел]].
Ред 197:
Глобалното производство на никел во моментов се користи на следниов начин: 68% од нерѓосувачки челик; 10% во обоени [[легури]]; 9% во [[галванизација]]; 7% во легиран челик; 3% во леарници; и 4% други намени (вклучувајќи и батерии).<ref name=":7" />
Никел се користи во многу специфични и препознатливи индустриски производи и производи за широка потрошувачка, вклучувајќи ги [[нерѓосувачкиот челик]], [[alnico]] магнети, монети, [[батерија за полнење|батерии за полнење]], електрични гитарни жици, капсули за микрофон,обложување на водоводни тела,<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=DL1AAQAAMAAJ|title=American Plumbing Practice: From the Engineering Record (Prior to 1887 the Sanitary Engineer.) A Selected Reprint of Articles Describing Notable Plumbing Installations in the United States, and Questions and Answers on Problems Arising in Plumbing and House Draining. With Five Hundred and Thirty-six Illustrations|last=Engineer|first=Engineering Record, Building Record, and Sanitary|date=1896-01-01|publisher=Engineering record|page=119}}</ref> и специјални легури како што се [[permalloy]], [[elinvar]] и [[invar]].Се користи за обложување и како зелена боја во стакло.Никел е пред се метална легура, а нејзината главна употреба е во никелските челици и никел леано железо, во која обично ја зголемува цврстината на истегнување, цврстината и еластичната граница.Широко се користи во многу други легури, вклучувајќи ги никелските бронзи и бронзени и легури со бакар, хром, алуминиум, олово, кобалт, сребро и злато [[Inconel]], [[Incoloy]], [[Monel]], [[Nimonic]]).<ref>{{cite book|chapter-url = https://books.google.com/?id=IePhmnbmRWkC|title = ASM Specialty Handbook: Nickel, Cobalt, and Their Alloys|first = Joseph R.|last = Davis|publisher=ASM International|date = 2000|isbn = 978-0-87170-685-0|pages = 7–13|
[[File:MagnetEZ.jpg|thumb|left|"Потковичен магнет" направен од [[alnico]] никел легура.]]
Ред 298:
Главен извор на изложеност на никел е орална употреба, бидејќи никелот е од суштинско значење за растенијата.<ref>{{cite journal |doi=10.1016/j.yrtph.2017.03.011 |pmid=28300623 |title=Derivation of an oral toxicity reference value for nickel |journal=[[Regulatory Toxicology and Pharmacology]] |volume=87 |pages=S1–S18 |year=2017 |last1=Haber |first1=Lynne T |last2=Bates |first2=Hudson K |last3=Allen |first3=Bruce C |last4=Vincent |first4=Melissa J |last5=Oller |first5=Adriana R }}</ref> Никел се наоѓа природно во храната и водата, и може да се зголеми со човечко [[загадување]]. На пример, никелската [[славина]] може да ја контаминира водата и почвата;со [[рударството]] и топењето никелот се фрла во [[отпадната вода]]; никел-челик [[легура]] садови за готвење и никел-пигментирани јадења може да го ослободат никелот во храната.Атмосферата може да биде загадена со рафинирање на никел руда и согорување на [[фосилно гориво]]. Луѓето можат да апсорбираат никел директно од чадот од тутун и контактот со кожа со накит, шампони, детергенти и [[монети]].Не толку честа форма на хронична изложеност е преку [[хемодијализа]] бидејќи трагите на никел јони можат да се апсорбираат во плазмата од дејството на [[албумин]].
Просечната дневна изложеност не претставува закана за здравјето на луѓето. Повеќето од никелот апсорбирани секој ден од страна на луѓето е отстранет од страна на бубрезите и излегува надвор од телото преку урина или се елиминира преку гастроинтестиналниот тракт без да се апсорбира.Никелот не е кумулативен отров, но поголеми дози или хронична изложеност на вдишување може да бидат токсични, дури и [[карциногени]] и претставуваат [[професионална опасност]].<ref>{{cite book|last1 = Butticè|first1 = Claudio|editor1-last = Colditz|editor1-first = Graham A.|title = The SAGE Encyclopedia of Cancer and Society|date = 2015|publisher = SAGE Publications, Inc.|location = Thousand Oaks|isbn = 9781483345734|pages = 828–831|edition = Second|
Никелските соединенија се класифицирани како човечки канцерогени<ref name=":0">IARC (2012). [https://monographs.iarc.fr/ENG/Monographs/vol100C/mono100C-10.pdf “Nickel and nickel compounds”] in ''IARC Monogr Eval Carcinog Risks Hum''. Volume 100C. pp. 169–218..</ref><ref name=":1">Regulation (EC) No 1272/2008 of the European Parliament and of the Council of 16 December 2008 on Classification, Labelling and Packaging of Substances and Mixtures, Amending and Repealing Directives 67/548/EEC and 1999/45/EC and amending Regulation (EC) No 1907/2006 [OJ L 353, 31.12.2008, p. 1]. [http://www.eur-lex.europa.eu/legal-content/en/TXT/?uri=CELEX%3A32008R1272 Annex VI]. Accessed July 13, 2017.</ref><ref name=":2">[https://www.unece.org/fileadmin/DAM/trans/danger/publi/ghs/ghs_rev05/English/ST-SG-AC10-30-REv5e.pdf Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS)], 5th ed., United Nations, New York and Geneva, 2013..</ref><ref name=":3">National Toxicology Program. (2016). [https://ntp.niehs.nih.gov/pubhealth/roc/index-1.html “Report on Carcinogens”], 14th ed. Research Triangle Park, NC: U.S. Department of Health and Human Services, Public Health Service..</ref> врз основа на зголемени ризици за рак на дишните патишта забележани во епидемиолошките студии на рафинеријата на сулфурни руда.<ref name=":4">{{cite journal|pmid=2185539|jstor=40965957|year=1990|title=Report of the International Committee on Nickel Carcinogenesis in Man|journal=Scandinavian Journal of Work, Environment & Health|volume=16|issue=1 Spec No|pages=1–82}}</ref> Ова е поддржано од позитивните резултати на NTP биоанализата со Ni субсулфид и Ni оксид кај стаорци и глувци.<ref name=":5">{{cite journal|pmid=12594522|year=1996|title=NTP Toxicology and Carcinogenesis Studies of Nickel Subsulfide (CAS No. 12035-72-2) in F344 Rats and B6C3F1 Mice (Inhalation Studies)|journal=National Toxicology Program Technical Report Series|volume=453|pages=1–365}}</ref><ref>{{cite journal|pmid=12594524|year=1996|title=NTP Toxicology and Carcinogenesis Studies of Nickel Oxide (CAS No. 1313-99-1) in F344 Rats and B6C3F1 Mice (Inhalation Studies)|journal=National Toxicology Program Technical Report Series|volume=451|pages=1–381}}</ref> Податоците за човекот и животните постојано укажуваат на недостаток на канцерогеност преку орален пат на изложеност и ја ограничуваат канцерогеноста на соединенијата на никел со респираторни тумори по вдишувањето.<ref>{{cite journal|pmid=22158127|pmc=3243677|year=2011|author1=Cogliano|first1=V. J|title=Preventable exposures associated with human cancers|journal=JNCI Journal of the National Cancer Institute|volume=103|issue=24|pages=1827–39|last2=Baan|first2=R|last3=Straif|first3=K|last4=Grosse|first4=Y|last5=Lauby-Secretan|first5=B|last6=El Ghissassi|first6=F|last7=Bouvard|first7=V|last8=Benbrahim-Tallaa|first8=L|last9=Guha|first9=N|last10=Freeman|first10=C|last11=Galichet|first11=L|last12=Wild|first12=C. P|doi=10.1093/jnci/djr483}}</ref><ref>{{cite journal|pmid=17692353|year=2007|author1=Heim|first1=K. E|title=Oral carcinogenicity study with nickel sulfate hexahydrate in Fischer 344 rats|journal=Toxicology and Applied Pharmacology|volume=224|issue=2|pages=126–37|last2=Bates|first2=H. K|last3=Rush|first3=R. E|last4=Oller|first4=A. R|doi=10.1016/j.taap.2007.06.024}}</ref> Метал од никел е класифициран како канцероген;<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" /> постои доследност помеѓу отсуството на зголемени ризици за рак на дишните патишта кај работниците претежно изложени на метален никел<ref name=":4" /> и недостаток на респираторни тумори во студија за карциногеност во живот на стаорец со никел метал во прав.<ref name=":6">{{cite journal|pmid=18822311|year=2008|author1=Oller|first1=A. R|title=Inhalation carcinogenicity study with nickel metal powder in Wistar rats|journal=Toxicology and Applied Pharmacology|volume=233|issue=2|pages=262–75|last2=Kirkpatrick|first2=D. T|last3=Radovsky|first3=A|last4=Bates|first4=H. K|doi=10.1016/j.taap.2008.08.017}}</ref> Во студиите за инхалација на глодари со различни соединенија на никел и никел метал, биле забележани зголемени воспаленија на белите дробови со и без хиперплазија на бронхијалните лимфни јазли или фиброза.<ref name=":3" /><ref name=":5" /><ref name=":6" /><ref>{{cite journal|pmid=12587012|year=1996|title=NTP Toxicology and Carcinogenesis Studies of Nickel Sulfate Hexahydrate (CAS No. 10101-97-0) in F344 Rats and B6C3F1 Mice (Inhalation Studies)|journal=National Toxicology Program Technical Report Series|volume=454|pages=1–380}}</ref> Во студијата на стаорци, оралното ингестија на соли на никел растворливи во вода може да предизвика перинатални ефекти на смртност кај бремени животни.<ref>Springborn Laboratories Inc. (2000). “An Oral (Gavage) Two-generation Reproduction Toxicity Study in Sprague-Dawley Rats with Nickel Sulfate Hexahydrate.” Final Report. Springborn Laboratories Inc., Spencerville. SLI Study No. 3472.4.</ref> Дали овие ефекти се релевантни за луѓето е нејасно, бидејќи епидемиолошките студии на високо изложените женски работници не покажаа негативни ефекти на развојна токсичност.<ref>{{cite journal|pmid=16539171|year=2006|author1=Vaktskjold|first1=A|title=Genital malformations in newborns of female nickel-refinery workers|journal=Scandinavian Journal of Work, Environment & Health|volume=32|issue=1|pages=41–50|last2=Talykova|first2=L. V|last3=Chashchin|first3=V. P|last4=Nieboer|first4=E|last5=Thomassen|first5=Y|last6=Odland|first6=J. O|doi=10.5271/sjweh.975}}</ref><ref>{{cite journal|pmid=18365800|year=2008|author1=Vaktskjold|first1=A|title=Spontaneous abortions among nickel-exposed female refinery workers|journal=International Journal of Environmental Health Research|volume=18|issue=2|pages=99–115|last2=Talykova|first2=L. V|last3=Chashchin|first3=V. P|last4=Odland|first4=Jon Ø|last5=Nieboer|first5=E|doi=10.1080/09603120701498295}}</ref><ref>{{cite journal|pmid=18165195|year=2007|author1=Vaktskjold|first1=A|title=Small-for-gestational-age newborns of female refinery workers exposed to nickel|journal=International Journal of Occupational Medicine and Environmental Health|volume=20|issue=4|pages=327–38|last2=Talykova|first2=L. V|last3=Chashchin|first3=V. P|last4=Odland|first4=J. O|last5=Nieboer|first5=E|doi=10.2478/v10001-007-0034-0}}</ref><ref>{{cite journal|pmid=18655106|year=2008|author1=Vaktskjold|first1=A|title=Maternal nickel exposure and congenital musculoskeletal defects|journal=American Journal of Industrial Medicine|volume=51|issue=11|pages=825–33|last2=Talykova|first2=L. V|last3=Chashchin|first3=V. P|last4=Odland|first4=J. O|last5=Nieboer|first5=E|doi=10.1002/ajim.20609}}</ref>
| |||