Традиција: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
с Јазична исправка, replaced: трансмисијата → преносот using AWB |
|||
Ред 1:
{{Без извори|датум=ноември 2009}}
[[Податотека:Wigilia potrawy 76.jpg|thumb|right|Традиција при поставување на масата за [[Божиќ]] во [[Полска]].]]
'''Традиција''' е збор кој доаѓа од [[латински]]от ''traditionem'', односно ''traditio'' со значење дека „нешто се пренесува натаму“, а се користи на повеќе начини, но најчесто да означи збир на верувања или обичаи во одредена област, на пример: христијанска традиција, традиција на прослава и слично.
== Концептот на традицијата ==
Ред 17:
Терминот традиција, како и фолклор, се однесува на неколку меѓусебно поврзани концепти. Тој ја означува содржината на она што се комуницира, како и самиот процес на комуникација. Терминот исто така се однесува на она што го чини процесот на создавање на традиција. На пример, некоја приказна, чинот на раскажување и начините на кои приказните и раскажувањето се важни за една група, сето тоа е значајно кога зборуваме за традицијата. Оваа дефиниција имплицира (подразбира) чувство на континуитет и споделени материјални предмети, обичаи и вербални експресии, кои продолжуваат да бидат практицирани внатре и помеѓу одредени групи.
Концептот на континуитет ја сугерира важноста на времето и повторувањето во традицијата, но тој исто така се употребува за да се забележи дека традициите не секогаш ни доаѓаат од минатите генерации. Традициите можат да се повторуваат со текот на [[време]]то, но како што тоа го забележува [[Толкин]], времето може да биде мерено во „[[година|години]]“ но и во „моменти“. Повторувањето е значајно за воспоставувањето континуитет: групата повторува нешто бидејќи тоа ѝ е значајно, доколку не би било значајно, тоа не би било повторувано, а ако не е повторувано нема да стане традиција. Континуитетот не значи истост или точност, бидејќи традициите не се секогаш просто дуплицирани, изведени на истиот начин секогаш кога се повторени.
== Традицијата и чувството на идентитет ==
Ред 23:
Некои фолклористи сметаат дека групите ги бираат традициите, одбирајќи настани и [[херој|херои]] од нивното културно минато кое го моделираат [[минато]]то за тоа да се вклопи во нивната сегашна концепција за самите нив. Одбирањето на традициите ги засилува вредностите и верувањата во моменталниот имиџ на групата. Откако еднаш ќе сфатиме дека постои процес на „селективна традиција“, начините на кои традицијата помага во создавањето или потврдување на групното чувство на идентитет стануваат многу појасни.
Учеството и споделувањето на традициите на одредена група им овозможува на нејзините членови да се чуствуваат дека се дел од неа. Често ние не сме свесни за тоа како воопшто сме започнале да почитуваме одредена традиција. Понекогаш пак свесно одлучуваме да се придружиме на некоја група, бидејќи нејзините традииции ни се допаѓаат. Учењето на традицијата, според [[Хенри Гласи]] (1995), е еден вид осмоза - кога зборува за учењето на традиционалната уметност, тој го опишува процесот едноставно како споделување на ист воздух со уметничкиот ментор, кој ни овозможува да навлеземе во суштината на уметничката форма.
Еден турски грнчар го опишува процесот на следниов начин: „Во младоста, додека учиш, ти го дишеш воздухот на искуството. Воздухот циркулира во тебе, мешајќи се со здивот на твојата сопствена душа. При создавањето ти го испушташ воздухот и твоето дело емитира одредена хава, воздух кој го делиш со другите дела, создадени од оние кои вдишале и издишале во истата атмосфера“.
Овој поетски опис ја илустрира главната идеја за тоа како ние учиме и споделуваме традиција; примерите од терен, како горенаведениот, ни помагаат „да ја разбереме традицијата како процес, интегриран стил на креација“.
Ред 31:
Следејќи ја оваа линија на мислење, станува јасно дека идејата за пренесување на традиција повеќе не го опишува начинот на кој ние го сфаќаме процесот на учење и адаптација на традициите. Традициите имаат различно потекло, и понекогаш нивниот извор е навистина во групите кои постоеле пред нас, но идејата дека нешто се „пренесува“ сугерира дека споделувањето на традициите е само линеарно и хронолошки. [[антропологија|Антропологот]] [[Клифорд Гирц]] пишува за културата како за мрежа. Размислувањето за традицијата е дел од таа мрежа на однесувања и текстови кои помагаат да се добие појасна идеја за начиинот на кој традиците се споделени, изградени или повлијаени од културните однесувања на фолклорната група и нејзините членови.
Визуелизирањето на културата како мрежа, и на традицијата како нешто што активно се пренесува и циркулира низ таа мрежа, ни помага да видиме дека минатото е само еден дел од флуидниот, сложен процес. Овој концепт на традиција вели дека традицијата е, на едно ниво, „создавање на иднина од нашето минато“ (Гласи), но исто така ни покажува дека минатото е само еден од патиштата на споделување и продолжување на традицијата. Ние учиме од минатите групи, но исто така учиме од луѓето и групите кои постојат во сегашноста; ние формираме и адаптираме традиција во сегашноста за таа да одговара на моменталните интереси и искуства на групата.
Кога мислиме на тоа кој ја пренесува традицијата и кој ја учи и ја продолжува, најчесто на ум ни доаѓа некој поединец. [[Фолклор]]истите го користеле терминот ''„носител на традиција“'' за да укажат на еден посебен член на одредена група кој ја пренесува традицијата на други членови на групата, и понекогаш активно и свесно ја подучува или споделува со други. Овој назив може добро да послужи за идентификување на поединец кој групата го смета за, на пример, мајстор занаетчија или вешт раскажувач на приказни; сепак, не е целиот фолклор комунициран од еден поединец кој има специфична улога на носител на традицијата во неговата односно нејзината фолклорна група. Ниту еден поединец не ја „поседува“ традицијата, односно никој нема помало или поголемо право или вештина да ја споделува.
Ред 37:
Како што наведува Дороти Нојс (Dorothy Noyes), концептот на носител на традиција постои како дел од „стара парадигма која ги разбираше луѓето како носители а не создавачи на традицијата“. Од оваа постара дефиниција произлегува дека одреден текст само се пренесува од збор до збор на друг човек, а притоа не служи за комуникација. Изведувачот, кој комуницира во стандардизиран контекст, така личи на професор кој предава во училница или учител по пијано кој ги насочува движењата на прстите на неговиот ученик. Според оваа дефиниција, само оние поединци кои ја пренесуваат традицијата имаат активна улога во споделувањето и продолжувањето на групните традиции, другите членови се секогаш пасивни примачи на традициите. Ова е елитистички начини на гледање на фолклорот и на тоа како функционираат групите, бидејќи сугерира постоење на „фолклорни специјалисти“ кои имаат поголема моќ на пренесување на традиции отколку други членови на групата. Секако такви вешти луѓе или изведувачи навистина постојат. Тие можеби знаат некој посебен текст подобро токолку другите. Во оваа смисла терминот носитл на традиција има вредност, кога опишува ваков тип на подучување или споделување од страна на изведувач, бидејќи тој може да им помогне на фоклористите да зборуваат за луѓето со коишто соработуваат како консултанти. Но важно е да се нагласи дека ваквите примери илустрираат само еден од начините на кои традициите се одржуваат и учат. Сите членови на групата учествуваат во тековен процес на споделување и создавање на фолклорот.
Во повеќето ситуации неформалната природа на фолклорот не бара постоење на едно лице со специфична улога да изрази и пренесе одредена традиција. Кај адолесцентите, кога меѓу нив се раскажува некоја случка, не постои некаков „мајстор на раскажување“ кој ги подучува останатите на техниките на раскажување во текот на големиот одмор. Процесот се повторува во неформални контексти од страна на повеќе членови на групата, и тоа ја продолжува традицијата. Фолклорот се однесува на идентитетот на групите онака како што тој е дефиниран од групата, а не од поединецот внатре или вон неа; ние споделуваме традиции на многу начини, во многу различни контексти, преку целата мрежа на културата.
Особено значајна е виталноста на традицијата - традициите се однесувања кои ги практикуваме сега, а тие не поврзуваат со другите луѓе во групата, и можат исто така што не поврзат со друга култура, да ни овозможат чувство на етничност, или да ни помогнат да создадеме други врски. Традициите се оние неформално споделени однесувања, обичаи и вербални изрази кои циркулираат внатре и помеѓу групите. Ние ги споделуваме и ги продолжуваме бидејќи тие ни помагаат да им кажеме на другите членови на групата и на оние во другите групи кои сме ние и што е тоа што нам ни значи. Тоа е причината зошто ги пренесуваме традициите низ мрежата на заедницата.
== Дали традициите исчезнуваат? ==
Без оглед дали се работи за семејство, религиска или локална група, оние групи во кои постојат традиции зависат од нив за да се одржи чувството на ’групност’. Со оглед на тоа што традициите ни овозможуваат чувство на припадност, ние се приврзуваме кон нив и сме загрижени да не ги загубиме. Традициите можат да не поврзат со минатитие генерации, со етничкиот и религискиот идентитет, и да не сврзат со одредени луѓе и кулутурни однесувања кои ни се важни. Ние го црпиме нашиот идентитет делумно и од нашите традиции, така што колку што повеќе инвестираме во дефинирањето на самите себеси како членови на одредена група, толку повеќе инвестираме во одржувањето на традициите на таа група. Понекогаш едноставно сме носталгични за минатото, и тоа ги моделира нашите ставови и очекувања во врска со традицијата. Нашите индивидуални животи се кратки, така што може да биде утешно доколку се почувствуваме поврзани со минатото. Често гледаме наназад за да видиме кои сме, или да видиме колку се сигурни нашите идентитети, како начин за обезбедување потврда дека нашите животи би продолжиле да бидат релевантни и во иднина.
Знаеме дека постојат ситуации во кои традициите навистина завршуваат или се насилно изменети и прекинати. На пример, историјата забележува примери на неколку [[Индијанци|домородни групи]] во [[Северна Америка|Северна]] и [[Јужна Америка]] кои речиси исчезнале заради болестите кои ги донеле европските доселеници. Територијалните војни меѓу доселениците и домородните групи понекогаш дури и актите на геноцид избришале цели домородни заедници. Некоку групи биле конвертирани во религиите воведени од колонистите и заради тоа престанале да ги практикуваат нивните оригинални традиции - понекогаш и под закана. Овие групи толку радикално се промениле (во некои случаи биле целосно уништени) што голем број од нивните традиции биле, во многу реална смисла, загубени. За [[фолклор]]истите овие видови ситуации поставуваат голем број тешки прашања и истражувачки предизвици. Дискусијата за начините на кои самата традиција може да придонесе кон ваквите деструктивни акти е секако меѓу нив.
Поголем дел од времето традициите се менуваат и еволуираат природно, и она што изгледа како крај е всушност адаптација, дел од фолклорниот процес. Ова се поприродни, еволутивни видови промени кои типично се појавуваат во нашето секојдневно искуство. Бидејќи традициите постојат заради тоа што имаат некакво значење за групите, тие ретко завршуваат нагло. Промените се постепени, а изведувањето на традиционалната практика на нов, малку поинаков начин, не значи дека претставува непочитување кон традицијата. Доколку постои „нов“ начин, најверојатно се работи за тоа дека членовите на таа група, свесно или не, ја адаптирале традицијата за таа да има поголемо значење за нив, како моментални членови на групата. Доколку одредена вербална експресија, предмет или обичај продолжи да има значење за одредена група, тој најверојатно во некоја форма ќе продолжи да постои. Нашата збрка околу традицијата и нејзиниот можен крај произлегува и од можното мешање на традицијата и историјата. Историски, одредени практики можат да завршат, но традициите еволуираат и се адаптираат.
== Динамички и конзервативни елементи на традицијата ==
За нешто да биде сметано за традиција, групата треба да е согласна дека тоа содржи карактеристики кои самата таа ги идентификува како суштински за дефинирање на традицијата. Истовремено, за да остане релевантна, традицијата мора постојано да се прилагодува, да се менува и развива заедно со развојот и промената на групата. Во неговата книга „Динамика на фолклорот“ Бар Толкин вели дека традицијата претставува рамнотежа на елементи кои се менуваат и елементи кои остануваат исти. Тој сугерира дека [[фолклор]]от поседува и „динамички“ (променливи) и „конзервативни“ (статични) карактеристики кои му овозможуваат да биде адаптибилен, но исто така што создава чувство на континуитет. Она што ја прави традицијата витална и динамична е креативноста. Иако Толкин се фокусира на вербалната уметност и изборите кои ги прават поединците преку нивните креативни потези, овие концепти исто така се релевантни и за невербалната уметност и процесот на промена низ кој поминуваат групите.
Поврзувањето на овие два дела - конзервативниот и динамичкиот, или „законот на близнаци на фолклорниот процес“ - објаснува како е можно истовремено зачувување на базичните идеи на фолклорот и постоење на варијации. Толкин сугерира дека за некои елементи на структурата или карактеристиките на текстот е помалку веројатно да се променат отколку други, и дека вербалниот фолклор останува најконзервативен по природа, бидејќи неговата структура и значење можат да зависи од римата и играта со зборови. Па дури и тогаш, ситуациите во кои овие видови изрази се споделуваат создаваат чувство на динамизам. Некои од можните варијации на фолклорниот текст се состојат во тоа како, кога и од кого тој се споделува: дури и кога текстот е конзистентен контекстот во кој тој се споделува може да не биде таков. Можете да им поставите загатка на група ваши пријатели, но од луѓето кои се присутни и од ситуацијата може да зависи како таа ќе биде примена и како на неа ќе биде одговорено.
Ред 67:
== Прашањето на автентичноста ==
Едно од прашањата кои логично се наметнуваат кога се зборува за способноста на групите да измислат традиции е како да знаеме дали одредена традиција е автентична доколку не постои [[историја]] која неа ја идентификува како таква.
На некој начин, откако еднаш видовме и прифативме дека традицијата може да биде измислена, тогаш дискусијата околу тоа што ја прави неа автентична не е неопходна. Фолклористите порано биле позагрижени околу автентичноста кога сметале дека во неа спаѓаат само текстови кои се стари, рурални и чисти. Овие термини се успешно преиспитани и во најголем дел отфрлени. Второ, откако нашиот интерес ќе се промени и ќе се сврти повеќе кон тоа како групите ги споделуваат текстовите а не се фокусира на самите текстови, тогаш и прашањето за автетичноста станува поневажно. Автентичноста зависи од тоа како групата ги дефинира сопствените традиции. Барањето за „автентична“ традиција може да биде порелевантно за некои групи отколку за други, некои групи можат да инсистираат на дупликација, истоветно пренесување до најситниот детал, додека други можат да прифатат големи варијации. Со други зборови, автентичноста најдобро се сфаќа во смисла на комуникација внатре една група - доколку групата споделува одредена традиција и комуникација, и доколку таа има значење за таа група, тогаш традицијата е автентична. Автентичноста е релативен термин и зависи само од тоа кој ја одредува автентичноста, и заради кои причини.
[[Комодификација]]та е процес преку кој нешто станува потрошна стока, тоа е нешто што се купува, продава или тргува. Примери за комодификација на фолклорот е лесно да се најдат, од популаризација на таканаречените „селски уметности“, па до вметнувањето на теми од [[бајка|бајките]] во создавањето на нови кукли Барби. Голем број луѓе истакнуваат дека на овој начин фолклорот се манипулира за да се направат пари, и дека тоа ги потценува експресивните и комуникативните квалитети на фолклорот. Проблемот на фолклористите извира од потенцијалната штета која ваквиот пазарен пристап кон фолклорот може да им ја нанесе на интимните, дури и емоцинални значења кои ваквите елементи во оригиналниот контекст можат да го имаат за членовите на групата кои ги споделуваат. На пример, приказната за Пепелашка постои во многу форми и во многу културни групи. Но кога таа ќе се прераскаже од некоја колема корпорација како филм и потоа ќе се рекламира како приказна чиј главен лик е некаква кукла, потенцијалот за локални варијации се намалува. Комодифицираните, хомогенизирани верзии создадени од филмаџиите и компаниите за играчки можат да ја засенат “автентичната“ локална верзија.
Ред 78:
{{Нормативна контрола}}
[[Категорија:Општествена филозофија]]
[[Категорија:Култура]]
| |||