Сопствено движење: Разлика помеѓу преработките

'''Сопствено движење''' — [[агол]]ната промена на местоположбата на една [[ѕвезда]] со текот на времето, гледано од [[тежиште]]то на [[Сончевиот Систем]].<ref>{{цитирананаведена книга |title=In Quest of the Universe |author=Theo Koupelis, Karl F. Kuhn |page= 369 |url=http://books.google.com/?id=6rTttN4ZdyoC&pg=PA369 |isbn=0763743879 |publisher=Jones & Bartlett Publishers |year=2007}}</ref> Ова движење се изразува во [[лачна минута|лачни секунди]] годишно (лс/г или ''arcsec''/''yr''), каде 3600 лачни секунди се еднакви на еден [[степен (агол)|степен]].<ref name= Green>{{цитирананаведена книга |title=An Introduction to the Sun and Stars |author=Simon F. Green, Mark H. Jones |page= 87 |url=http://books.google.com/?id=lb5owLGIQGsC&pg=PA87 |isbn=0521546222 |publisher=Cambridge University Press |year=2004}}</ref> Наспроти ова имаме [[радијална брзина]], која е временската стапка на праволиниска промена растојанието во однос на набљудувачот (приближувајќи се или оддалечувајќи се), која обично се изразува во [[Доплерово поместување]] на применото зрачење. Сопственото движење не е сосем „сопствено“ бидејќи тука има удел и движењето на самиот сончев систем.<ref name=Birney>{{цитирананаведена книга |title=Observational astronomy |author= D. Scott Birney, Guillermo Gonzalez, David Oesper |page= 73 |url=http://books.google.com/?id=cc9L8QWcZWsC&pg=RA1-PA73 |isbn=0521853702 |year=2007 |publisher=Cambridge University Press}}</ref> Поради конечноста на брзината на светлината, вистинската брзина на оддалечените ѕвезди не е востановлива. Востановеното сопствено движење се однесува на движењето на ѕвездата во моментот на зрачење на светлината.

Ова движење е предизвикано од правилното движење на ѕвездите во однос на [[Сонце]]то и [[сончев систем|сончевиот систем]] низ вселената. Сонцето патува по речиси кружна орбита („сончева кружница“) околу центарот на [[Млечен Пат|Млечниот Пат]] со брзина од околу 220&nbsp;км/с на [[полупречник]] од 8 ± 0,65 [[парсек|кпс]] од центарот,<ref name=Smith>{{цитирананаведена книга |author=Horace A. Smith |isbn=0521548179 |year=2004 |publisher=Cambridge University Press |title=RR Lyrae Stars |url=http://books.google.com/?id=dMv_r82moCQC&pg=PA80&dq=Galactocentric+%22solar+circle%22 |page= 79 }}</ref><ref name=Combes>{{цитирананаведена книга |title=Mapping the Galaxy and Nearby Galaxies |author=M Reid, A Brunthaler, Xu Ye |display-authors=''et al.'' |chapter=Mapping the Milky Way and the Local Group |editor=F. Combes, Keiichi Wada |isbn= 0387727671 |year=2008 |publisher=Springer |url=http://books.google.com/?id=bP9hZqoIfhMC&pg=PA24&dq=rotation+%22proper+motion%22+galaxy+OR+galactic}}</ref> which can be taken as the rate of rotation of самиот Млечен Пат at this radius.<ref name=Sofue>{{цитирано списание |url=http://arxiv.org/abs/astro-ph/0010594v2 |author=Y Sofu & V Rubin |title=Rotation Curves of Spiral Galaxies |year=2001 |journal=Ann. Rev. Astron. Astrophys. |volume=39 |pages=137–174 |doi=10.1146/annurev.astro.39.1.137}}</ref><ref name=Loeb>{{цитирано списание |title=Constraints on the proper motion of the Andromeda galaxy based on the survival of its satellite M33 |pages=894–898 |author=Abraham Loeb, Mark J. Reid, Andreas Brunthaler, Heino Falcke |journal=The Astrophysical Journal |volume=633 |year=2005 |url=http://www.mpifr-bonn.mpg.de/staff/abrunthaler/pub/loeb.pdf |doi=10.1086/491644 }}</ref>

Сопственото движење може да се изрази и преку годишните аголни промени во [[ректасцензија]]та (''μ_α'') и [[деклинација (астрономија)|деклинацијата]] (''μ_δ''). На [[небесна сфера|небесната сфера]], положбите се означуваат со ширина и должина. Координатата δ е ширината, а координатата α е должината измерена од [[пролетна рамноденица|пролетната рамноденица]] ''П'' - местото на небото кајшто Сонцето го преминува небесниот екватор (околу [[21 март]]).<ref name=Birney>{{цитирананаведена книга |title=Observational Astronomy |author=D. Scott Birney, Guillermo Gonzalez, David Oesper |isbn=0521853702 |publisher=Cambridge University Press |year=2006 |page= 8 |url=http://books.google.com/?id=cc9L8QWcZWsC&pg=RA1-PA9}}</ref>

Составните делови на сопственото движење се утврдуваат вака. Ако во текот на годината еден објект се премести од координатите (α, δ) на координатите (α₁, δ₁), со агли изразени во лачни секунди. Годишната аголна промена во лачни секунди:<ref name=Smart>{{цитирананаведена книга |title=Textbook on Spherical Astronomy |page= 252 |url=http://books.google.com/?id=W0f2vc2EePUC&pg=PA252 |author=William Marshall Smart, Robin Michael Green |isbn=0521291801 |publisher=Cambridge University Press |year=1977}}</ref>

Величината на сопственото движење ''μ'' се добива со [[Вектор#Собирање на вектори|собирање на векторите]] на неговите составни делови:<ref name=Doolittle>{{цитирананаведена книга |title=A Treatise on Practical Astronomy, as Applied to Geodesy and Navigation |page= 583 |author=Charles Leander Doolittle |url=http://books.google.com/?id=3HoAAAAAMAAJ&pg=RA1-PA583 |publisher=Wiley |year=1890}}</ref><ref name="majewski">{{цмс

каде ''δ'' е деклинацијата. Факторот во ''cos δ'' се должи на тоа што полупречникот од оската на сферата до нејзината површина не е рамномерен, и станува нула на половите. Затоа, делот за брзина што е паралелен на кеваторот и соодветствува на дадена аголна промена во ''α'' е помал ако објектот е посеверно. Промената ''μ_α '', која мора да се помножи со ''cos δ'' за да стане составен дел од сопственото движење, понекогаш се нарекува „сопствено движење во ректасцензија“, а ''μ_δ'' се нарекува „сопствено движење во деклинација“.<ref name=Newcomb>{{цитирананаведена книга |title=The Stars: A study of the Universe |author=Simon Newcomb |pages= 287–288 |url=http://books.google.com/?id=OG1AAAAAIAAJ&pg=PA287 | year=1904 |publisher=Putnam }}</ref>

Положбениот агол ''θ'' го има следниов однос со другите делови:<ref name=Birney2>{{цитирананаведена книга |title=''op. cit.'' |author= D. Scott Birney, Guillermo Gonzalez, David Oesper |page= 75 |url=http://books.google.com/?id=cc9L8QWcZWsC&pg=RA1-PA9&dq=celestial+sphere+%22right+ascension%22 |year=2007 |isbn=9780521853705}}</ref><ref name=MajewskiNotes>See {{цмс

Сопственото движење галаксиите од [[Месна Група|Месната Група]] е подробно обработено од научникот Резер.<ref name= Röser>{{цитирананаведена книга |title=Reviews in Modern Astronomy: From Cosmological Structures to the Milky Way |author=Andreas Brunthaler |editor=Siegfried Röser |pages=179–194 |chapter= M33 – Distance and Motion|url=http://books.google.com/?id=P3FAxGsJ_B8C&pg=PA189&dq=M33+%22proper+motion%22 |isbn=3527406085 |publisher=Wiley |year=2005}}</ref> Во 2005 е извршено првото мерење на сопственото движење на галаксијата [[Триаголник (галаксија)|Триаголник]] M-33, трета по големина и единствената обична спирална месна група, која е оддалечена 860 ± 28 кпс од Млечниот Пат.<ref name=Brunthaler>{{цитирано списание |journal=Science |volume=307 |pages= 1440–1443 |year=2005 |title=The Geometric Distance and Proper Motion of the Triangulum Galaxy (M33) |author=A. Brunthaler, M.J. Reid, H. Falcke, L.J. Greenhill, C. Henkel |url=http://arxiv.org/abs/astro-ph/0503058v1 |doi=10.1126/science.1108342 |pmid=15746420 |issue=5714}}</ref> Иако се знае дека галаксијата [[Андромеда (галаксија)|Андромеда]] е во движење и дека [[судир помеѓу Андромеда и Млечниот Пат|че се судри со Млечниот Пат]] за некои 5 – 10 милијарди години, сопствено движење на Андромеда (оддалечена 786 кпс), сепак не е со сигурност утврдено, со горна граница на нејзината попречна брзина од ≈ 100&nbsp;км/с.<ref name=Loeb>{{цитирано списание |journal=The Astrophysical Journal |title=Constraints on the proper motion of the Andromeda galaxy based on the survival of its satellite M33 |volume=633 pages=894–898 |year=2005 |author=A Loeb |display-authors= ''et al.''}}</ref><ref name=Marel>{{цитирано списание |title=M31 Transverse Velocity and Local Group Mass from Satellite Kinematics |author=Roeland P. van der Marel |journal=The Astrophysical Journal |volume=678 |pages=187–199 |year=2008 |url=http://www.journals.uchicago.edu/doi/abs/10.1086/533430?cookieSet=1&journalCode=apj |doi=10.1086/533430?cookieSet=1}}</ref><ref name=Metz>{{цитирано списание |title=The spatial distribution of the Milky Way and Andromeda satellite galaxies |author=Manuel Metz, Pavel Kroupa, Helmut Jerjen |year=2007 |url=http://arxiv.org/abs/astro-ph/0610933v1 |journal=Mon. Not. Roy. Astron. Soc. |volume=374 |pages=1125–1145 |doi=10.1111/j.1365-2966.2006.11228.x }}</ref> Сопственото движење на галаксијата [[Месије 106|NGC 4258 (M106)]] од групата M106 во 1999 г. послужило за да се најде нејзината точна оддалеченост.<ref name=Weinberg>{{цитирананаведена книга |title=Cosmology |author= Steven Weinberg |page= 17 |url=http://books.google.com/?id=48C-ym2EmZkC&pg=PA17&dq=M33+%22proper+motion%22+date:2007-2010 |isbn=0198526822 |year=2008 |publisher=Oxford University Press}}</ref> Во ова испитување е измерено радијалното движење на објектите во таа галаксија, и под претпоставка дека истото движење важи и за објектите што имаат само сопствено движење, се проценува дека нејзината оддалеченост изнесува 7,2 ± 0,5 Мпс.<ref name=Hernnstein>{{цитирано списание |journal=Nature |year= 1999 |volume=400 |pages=539–541 |title=A geometric distance to the galaxy NGC4258 from orbital motions in a nuclear gas disk |author=J. R. Herrnstein |display-authors= ''et al.'' |url=http://www.nature.com/nature/journal/v400/n6744/abs/400539a0.html| doi= 10.1038/22972}}</ref>

Се смета дека постоењето на сопственото движење го претпоставувале уште древните астрономи (според [[Макробиј]], 400 г.), но ова движење е докажано дури во [[1718]] г. кога [[Едмунд Халеј]] забележал дека ѕвездите [[Сириус]], [[Арктур]] и [[Алдебаран]] се за повеќе половина степен оддалечени од положбите што ги наведува старогрчкиот астроном [[Хипарх]], околу 1850 години пред тоа.<ref name=Neugebauer>{{цитирананаведена книга |title=A History of Ancient Mathematical Astronomy |author=Otto Neugebauer |url=http://books.google.com/?id=vO5FCVIxz2YC&pg=PA1085&dq=proper+motion+angle |page= 1084 |isbn=354006995X |publisher=Birkhäuser |year=1975}}</ref>