Јагуар: Разлика помеѓу преработките

Оваа дамчеста мачка физички доста е слична со [[леопард]]от, иако најчесто е поголема. По однесувањето и живеалиштето многу е поблиска до тигарот. Омилено живеалиште на јагуарот се густите [[дождовна шума|дождовни шуми]], но го среќаваме и во многу други шумски и отворени животни средини. Секогаш живее во близина на вода, и како тигарот, е една од ретките мачки кои уживаат во пливањето. Јагуарот е самотно животно, [[грабливец]] кој напаѓа од заседа и опортунист во поглед на избирање на пленот. Овие животни се и познати врховни грабливци кои играат голема улога во стабилизирање на екосистемите и регулирање на бројноста на популациите на нивниот плен. Јагуарот има развиено исклучително моќен загриз, дури и во споредба со останатите мачки<ref name=Bite>{{цитирано списание | author = Stephen Wroe, Colin McHenry, and Jeffrey Thomason | title = Bite club: comparative bite force in big biting mammals and the prediction of predatory behaviour in fossil taxa | year = 2006 | journal = Proceedings of the Royal Society B |publisher=[[Royal Society]] | volume = 272 |issue=1563 |pages=619-625 | format = PDF | accessdate = 7 август 2006 | url = http://www.bio.usyd.edu.au/staff/research/swroe/Wroeetal2005Biteclub.pdf}}</ref>. Ова му овозможува да го крши оклопот на некои [[рептил]]и<ref name=HAMDIG>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница | url = http://web.archive.org/web/20080201022320/www.ecology.info/ecology-jaguar-puma.htm | first = Paul | last = Hamdig | title = Sympatric Jaguar and Puma | publisher = Ecology Online Sweden via archive.org | accessdate = 19 март 2009}}</ref> и да употребува специфичен метод на убивање – тој директно го загризува [[череп]]от на пленот со што нанесува фатален удар на [[мозок]]от.

Зборот јагуар најверојатно доаѓа од [[туписко-гварански јазици|туписко-гваранските јазици]], преку [[португалски јазик|португалскиот]] ''jaguar'' <ref name=etymology>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница | url = http://www.etymonline.com/index.php?term=jaguar | title = "Jaguar" | work = Online Etymology Dictionary | publisher = Douglas Harper | accessdate = August 12 | accessdate = 2006-08-06}}</ref>. Тупијскиот збор ''јагуара'' („ѕвер“, понекогаш преведуван и како „куче“<ref>{{es}}{{цитиранаНаведена вебмрежна страница | url = http://www.indigenas.bioetica.org/inves44-2.htm | title = Breve Vocabulario | publisher = Правен Факултет, Универзитет во Буенос Аирес| accessdate=29 септември 2006}}</ref><ref>{{es}} {{цитирана книга|title=Nativas|first=Eduardo Acevedo |last= Díaz|year=1890|chapter=Notas| url=http://es.wikisource.org/wiki/Nativa_:_Notas | accessdate = 29 септември 2006}}</ref>) се употребува за било кое месојадно животно <ref name=TakeOurWord/>. Карактеристичниот збор за јагуар бил ''јагуарете'', со суфиксот ''–ете'' кој значи „вистински“<ref name=etymology/><ref name=TakeOurWord>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница | url = http://www.takeourword.com/TOW198/page2.html#jaguar | title = "Word to the Wise" | work = Take our word for it, issue 198, стр. 2 | publisher = The Institute for Etymological Research and Education | accessdate = 11 август 2006}}</ref><ref>{{es}} {{цитиранаНаведена вебмрежна страница | url = http://www.jaguares.com.ar/afiches/index.html | title = "Yaguareté - La Verdadera Fiera" | work = RED Yaguareté | accessdate = 27 септември 2006 }}</ref>.

Неговото таксономско име ''Panthera onca'' доаѓа од [[латински јазик|латинското]] ''Panthera'' кое пак потекнува од [[грчки јазик|грчкиот]] збор за леопард πάνθηρ. Можно е да има и потекло од санскрит, од ''pundarikam'' што значи „тигар“<ref>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница | url = http://www.etymonline.com/index.php?term=panther | title = "Panther" | work = Online Etymology Dictionary | publisher = Douglas Harper | accessdate = 26 октомври 2006}}</ref>.

# '''''[[Panthera onca palustris]]''''' (најголемиот подвид кој тежи над 135 килограми) <ref>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница|url=http://www.focustours.com/brazil.html |title=Brazil nature tours, Pantanal nature tours, Brazil tours, Pantanal birding tours, Amazon tours, Iguassu Falls tours, all Brazil tours |publisher=Focustours.com |date= |accessdate=8 март 2009}}</ref>: областа [[Пантанал]], [[Бразил]], во должина на [[Парагвај (река)|реката Парагвај]] во [[Парагвај]] и најверојатно североисточна [[Аргентина]].

Јагуарот има набиено и мускулесто тело. Постои голема вариабилност во големината помеѓу индивидуите, меѓутоа како просечна нормална тежина се смета 56-96 килограми. Регистрирани се и големи мажјаци со тежина од 159 килограми<ref name="Animal">{{цитирана книга |title=Animal: The Definitive Visual Guide to the World's Wildlife |first=David |last=Burnie |coauthor=Don E. Wilson |location=[[New York City]] |publisher=[[Dorling Kindersley]] |isbn=0-7894-7764-5 |year=2001}}</ref> (тежина која е слична на онаа на тигрица или лавица), но и мали индивидуи со најмала тежина од 36 килограми. Женките се 10-20% помали од мажјаците. Должината на овие мачки е од 1,62 до 1,83 метри, на кои опашката додава уште 75 сантиметри. До рамениците има висина помеѓу 67-76 сантиметри<ref name=WCS>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница | url = http://savethejaguar.com/jag-index/jag-allabout/jag-aboutecology | title = "All about Jaguars: ECOLOGY" | publisher = [[Wildlife Conservation Society]]|accessdate=11 август 2006}}</ref>.

Варијации во големината се забележани и во однос на регионите и живеалиштата, односно големината на јагуарите се зголемува одејќи од север кон југ. Истражување на јагуарите од [[Мексико|Мексиканскиот]] пацифистички брег, покажале просечна големина од 30-50 килограми, големина слична на [[пума]]та<ref name = foodhabits>{{цитирано списание | author = Rodrigo Nuanaez, Brian Miller, and Fred Lindzey | year = 2000 | title = Food habits of jaguars and pumas in Jalisco, Mexico | journal = Journal of Zoology | volume = 252 | issue = 3 | page = 373 | url = http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=58851 | accessdate = 8 август 2006}}</ref>. Спротивно на ова, истражувањето на јагуарите од [[бразил]]скиот регион [[Пантанал]], укажале на просечна тежина од 100 килограми. Поголемите тежини се почести кај старите мажјаци<ref name=JSSP>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница | url = http://jaguarssp.org/pdf/FACT%20SHEET%20with%20graphics.pdf | title = "Jaguar Fact Sheet" | publisher = [[Jaguar Species Survival Plan]]| accessdate=14 август 2006|format=PDF}}</ref>. Шумските јагуари најчесто се со потемни бои на крзното и помали во однос на јагуарите кои живеат во поотворени региони. Ова најверојатно се должи на помалиот број на големи [[хербивор]]и кои би биле плен во шумските региони<ref name=CAP>Nowell, K. and Jackson, P. (compilers and editors) 1996. [http://carnivoractionplans1.free.fr/wildcats.pdf ''Wild Cats. Status Survey and Conservation Action Plan''] (PDF). IUCN/SSC Cat Specialist Group. IUCN, Gland, Switzerland. (видете ''Panthera Onca,'' стр 118–122)</ref>.

Кратките и моќни нозе се адаптирани за качување по дрва, лазење и пливање<ref name=WCS/>. Главата е доста голема и има многу моќна вилица. Се смета дека јагуарот има најсилен загриз од сите останати видови [[Felidae|мачки]], и втор најсилен меѓу [[цицачи]]те. Оваа адаптација му овоможува да го прегризе оклопот на [[желка|желките]] <ref name=HAMDIG/>. Kомпаративно истражување на силата на загризот го ставила ова животно на врвот меѓу мачките, заедно со [[облачен леопард|облачниот леопард]] и пред [[лав]]от и [[тигар]]от<ref>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница | url = http://www.aptv.org/Schedule/showinfo.asp?ID=76679&Nola1=NAGS | title = Search for the Jaguar | work = National Geographic Specials | publisher = Alabama Public Television | accessdate = 11 август 2006}}</ref>. Било регистрирано и дека „јагуар може да влече бик од 360 килограми на растојание од 8 метри и да ги здроби дури и најјаките коски“<ref>{{цитирано списание | last = McGrath | first = Susan | url = http://magazine.audubon.org/features0408/belize.html | title = Top Cat | publisher = [[National Audubon Society]] | month=August | year=2004 | accessdate=11 август 2006}}</ref>. Јагуарот во шумските предели лови животни кои се тешки и до 300 килограми.

Кај овој вид присутна е и појавата на [[меланизам]]. Оваа форма е доста поретка од стандардната точкаста форма (се среќава кај шест проценти од популацијата<ref>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница | first = Vladmir | last = Dinets | url = http://dinets.travel.ru/blackjaguar.htm | title = First documentation of melanism in the jaguar (Panthera onca) from northern Mexico | accessdate = 29 септември 2006}}</ref>). Оваа состојба кај јагуарите во Јужна Америка е предизвикана од доминантна [[алела]] <ref name=Meyer>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница |first=John R. |last=Meyer |url=http://biological-diversity.info/Black_Jaguar.htm |title=Black jaguars in Belize?: A survey of melanism in the jaguar, Panthera onca |work=Belize Explorer Group |publisher=biological-diversity.info |year=1994}}</ref>. Меланистичните јагуари изгледаат целосно црни, но при набљудување од блиску се забележуваат нивните дамки. Овие јагуари генерално се познати под името [[црн пантер|црни пантери]], но не спаѓаат во посебен [[вид]]. Помеѓу јагуарите, како и кај останатите мачки, се среќаваат и ретки [[албино]] индивидуи кои ги нарекуваат и [[бел пантер|бели пантери]] <ref name=CAP/>.

Иако јагуарот физички е доста сличен со [[леопард]]от, овие две животни можат лесно да се разликуваат по нивните дамки: дамките на јагуарот се поголеми, помалку на број, најчесто потемни и имаат тенки линии или мали точки во средината, карактеристики кои ги нема кај леопардот. Јагуарите се разликуваат и по позаоблената глава и пократките и понабиени нозе<ref name=akron>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница | url = http://www.akronzoo.org/learn/jaguar.asp | title = "Jaguar (panthera onca)" | work = Our animals | publisher = Akron Zoo | accessdate = 11 август 2006}}</ref>.

Јагуарот е строг [[месојадец]] кој се храни само со месо. Ова животно е опортунистичен ловец, и неговата исхрана ја сочинуваат 87 животниски видови<ref name=CAP/>. Јагуарот претпочита поголем плен како [[елен]], [[капибара]], [[тапир]], [[Tayassuidae|американско диво прасе]], кучиња, [[лисица|лисици]], а понекогаш дури и [[анаконда]] и [[кајман]]. Сепак, јагуарот лови и било кое друго помало животно вклучувајќи и [[жаба|жаби]], [[глушец|глувци]], [[птици]], [[мрзливец|мрзливци]], [[мајмун]]и [[желка|желки]]. Истражување во [[Белизе]], покажало дека главна храна на јагуарите се [[армадилос]]и и [[пака]] <ref name="Rabinowitz" />. Некои јагуари напаѓаат и домашна стока како телиња и [[коњ]]и<ref>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница | url = http://www.kidsplanet.org/factsheets/jaguar.html | title = Jaguar |work=Kids' Planet |publisher=Defenders of Wildlife | accessdate = 23 септември 2006}}</ref>.

Уловениот плен потоа е одвлечкан до некоја грмушка или слично изолирано место. Јагуарот почнува да ги јаде најпрво вратот и градите. [[Срце]]то и [[бели дробови|белите дробови]] ги конзумира, а потоа ги јаде рамениците<ref name=MANUALHIST&BEHAV/>. На индивидуа од 34 килограми (што е долна граница кај овој вид) дневно му се потребни околу 1,4 килограми месо<ref name=FEDERAL>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница | url = http://www.epa.gov/fedrgstr/EPA-SPECIES/2006/July/Day-12/e10644.htm | title = Determination That Designation of Critical Habitat Is Not Prudent for the Jaguar | access = 30 август 2006 | date = 12 јули 2006 | work = Federal Register Environmental Documents}}</ref>. Кај индивидуите во заробеништво кои тежат 50-60 килограми, препорачано е околу 2 килограми месо дневно<ref>"Guidelines", Hand-rearing, стр. 62–75 (видете табела 5)</ref>. Во дивината прехраната е доста нестабилна, мачките трошат многу енергија на следење и ловење па затоа можат да конзумираат и до 25 килограми месо на едно јадење, а потоа да следат периоди на глад<ref name=MANUALNUTRITION>"Guidelines", Nutrition, стр. 55–61</ref>. За разлика од останатите видови од родот Panthera, јагуарот многу ретко напаѓа луѓе. Повеќето случаи кога имало вакви напади, било утврдено дека животното било многу старо со оштетени заби или повредено<ref>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница|url=http://www.catsurvivaltrust.org/jaguar.htm |title=Jaguar |publisher=Catsurvivaltrust.org |date=9 март 2002 |accessdate=8 март 2009}}</ref>. Понегогаш во зоолошките градини, се случува, доколку животното е уплашено, да се нафрли на чуварите<ref>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница|url=http://www.planeta.com/planeta/08/0802jaguars.html |title=Jaguar: The Western Hemisphere's Top Cat |publisher=Planeta |date= |accessdate=8 март 2009}}</ref>.

Вклученоста на САД во териториите на распространетост на јагуарот се должи на повремени набљудувања во југозападот, поточно во [[Аризона]], [[Ново Мексико]] и [[Тексас]]. Во раните 1900ти, јагуарот бил присутен до [[Гранд кањон]] на север и до [[Јужна Каролина]] на запад<ref name=FEDERAL/>. Јагуарот во САД спаѓа во заштитени видови. Во 2004 година, група истражувачи документирале и фотографирале јагуари во јужните делови во Аризона. За да напредува оваа популација потребна е заштита од убивање, пристапност на плен и конекција со мексиканските популации<ref>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница | url = http://www.gf.state.az.us/w_c/es/jaguar_management.shtml | title = Jaguar Management | publisher = Arizona Game & Fish, | accessdate = 8 август 2006}}</ref>. На 25 февруари 2009 година бил фатен јагуар во [[Тускон]], Аризона. Му бил ставен радио преносник а потоа бил пуштен во дивината. Подоцна било потврдено дека тоа бил истиот мажјак (познат како Мачо Б) кој бил фотографиран во 2004 година, и се смета дека е најстар јагуар во дивината (со возраст од околу 15 години) <ref>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница|url=http://readitnews.com/get-out-there-arizona-outdoors/outdoor-news-mainmenu-10017/1705-arizona-game-and-fish-collars-first-wild-jaguar-in-united-states |title=Arizona Game and Fish collars first wild jaguar in United States|publisher=Readitnews.com|accessdate=8 март 2009}}</ref>. На 2 март 2009 година, Мачо Б, единствениот јагуар забележан во САД во последната деценија e фатен и еутанизиран откако било откриено дека страда од нефункционалност на [[бубрег|бубрезите]]. Некои експерти сметаат дека оваа болест се јавила како последица на стрес поради многу бројните заробувања. Смртта на Мачо Б е сериозен удар за закрепнувањето на популацијата во САД<ref>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница|last=Hock |first=Heather |url=http://www.azcentral.com/community/phoenix/articles/2009/03/02/20090302abrk-jaguar0302-ON.html |title=Illness forced vets to euthuanize recaptured jaguar |publisher=Azcentral.com |date=2 март 2009 |accessdate=8 март 2009}}</ref>.

Распространетоста на овој вид во минатото опфаќала голем дел од јужната половина на САД, а на југ покривала многу поголем дел од Јужна Америка. Всушност северниот дел на денешната распространетост е скратен 1000 километри на север, а јужниот околу 2000 километри. Фосили од јагуари кои датираат од пред 40 000-11 500 години се пронајдени во САД, дури до Мисури. Фосилните остатоци ги покажуваат јагуарите тешки и до 190 килограми, многу поголеми од денешните примероци на овој вид<ref name=MSI>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница | url = http://www.museum.state.il.us/exhibits/larson/felis_onca.html |title=Jaguars | work = The Midwestern United States 16 000 years ago | publisher = Illinois State Museum | accessdate = 20 август 2006}}</ref>.

Денешните напори за зачувување на видот се фокусирани на обучување на фармерите и промовирање на [[екотуризам]] <ref name=WWF>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница | url = http://www.panda.org/about_wwf/where_we_work/latin_america_and_caribbean/country/venezuela/index.cfm?uProjectID=VE0854 | title = Jaguar Refuge in the Llanos Ecoregion | publisher = [[Светски фонд за природа]] | accessdate = 1 септември 2006}}</ref>. Јагуарот е дефиниран како „вид чадор“ – вид кој има голема распространетост и широк спектар на живеалишта, така што кога е заштитен, влијае и врз поставување заштита на други видови до помала распространетост<ref>{{цитиранаНаведена вебмрежна страница | url = http://www.co.pima.az.us/cmo/sdcp/kids/gloss.html | title = Glossary | work = Sonoran Desert Conservation Plan: Kids | publisher = Pima County Government | accessdate=1 септември 2006}}</ref>. Организациите за заштита се фокусираат на обезбедување на поврзани живеалишта на јагуарите, знаејќи дека тоа ќе помогне и на други видови<ref name=WWF/>.