Месечина: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
с Јазична исправка, replaced: јужен пол → Јужен Пол using AWB
Ред 46:
 
== Настанување ==
Се смета дека Месечината настанала пред околу 4,5 милијарди [[Година|години]], по судир на [[комета|комети]]. При ударот била исфрлена голема количина материјал во [[орбита|Земјината орбита]] од кој бил обликувана Месечината. Таа и релјефно е многу интересно небесно тело.
 
[[File:Evolution of the Moon.ogv|thumb|upright=1.15 |left |Еволуција на Месечината]]
Првиот цртеж на Месечината го направил [[Галилео Галилеј]] во [[1609]] година. Најниските подрачја на Месечината се огромни сиви површини кои понекогаш можат да се забележат и со голо [[око]]. Тие рамници во [[1651]] година [[Џовани Ричоли]] ([[1598]]-[[1671]]) ги нарекол мориња, иако во нив нема вода. Овие мориња не се еднолични рамници, бидејќи во нив се забележуваат набори, кои понекогаш личат на ѕидови, долги по неколку стотини километри, и пукнатини, кои личат на речни корита. По рабовите на рамниците се протегаат големи планински венци, кои носат имиња на планините на Земјата ([[Алпи]], [[Апенини]], [[Пиренеи]], итн.). Највисоката точка на Месечината се наоѓа на планините [[Лајбниц (планини на Месечината)|Лајбниц]] (''Leibniz''), кои се наоѓаат на месечевиот јуженЈужен полПол, каде некои врвови достигнуваат и 9.000 метри.
 
Освен [[Планински венец|планинските]] венци, на Месечината можат да се видат и [[Кратер|кратерикратер]]и или вртачи, кои повторно носат имиња по најпознатите светски научници. Најдлабок е [[Њутнов кратер|Њутновиот кратер]] ([[Исак Њутн]]), со длабочина од околу 7250 м. Тие кратери се со многу голем пречник (до 300 км). Иако рабовите им изгледаат стрмни, тие се со многу мал наклон. Тоа откритие му припаѓа на Германецот [[Јозеф Хопман]] (''Josef Hopmann''), кој пронашол специјални методи за истражување со помош на должината на сенките. На Месечината се откриени околу 30 илјади кратери.
 
== Физички карактеристики ==
Месечината е цврсто [[небесно тело]] со пречник од 3473,3 км. По површина, таа е 14 пати, по обем е 50 пати, а по маса е 80 пати помала од Земјата. [[Гравитација]]та на Месечината е шест пати помала отколку онаа на Земјата.
 
Во текот на еден месечев ден, кој трае 14 земски дена, температурата се искачува на +120 °C, а во текот на ноќта се спушта до -160°С. Токму овие промени се причина нејзината површината да биде пустинска и безживотна, составена од карпи и длабок слој на прав. Месечината била покриена со [[кратери]] формирани од [[астероиди]] кои паѓале на месечината по нејзиното [[создавање]]. Некои од нив ја пробиле месечевата кора, при што [[лава]]та истекла на [[површина]]та. Тоа се темните „мориња“ кои можат да се видат од Земјата.
 
Месечината околу Земјата се движи по [[елипса|елипсеста]] патека со просечна брзина од 1,02 км/сек, и поминува дневен лак од 13 степени и 10 минути. Едно цело свртување околу Земјата прави за 27 денови, 7 часа и 11,5 секунди<ref>{{Cite journal|last = Wieczorek|first = M.|coauthors = ''et al.''|title = The constitution and structure of the lunar interior|journal = Reviews in Mineralogy and Geochemistry|volume = 60|issue = 1|pages = 221–364|year = 2006|doi = 10.2138/rmg.2006.60.3}}</ref>, што се нарекува [[сидерички месец]]. Месечевата патека е подложна на силни температурни вибрации што ги предизвикува [[Сонце|Сонцето]]то, па наклонот на патеката спрема еклиптиката во текот на 173 денови се менува од 5 степени до 5 степени и 18 минути.
 
[[Гравитација]]та на Земјата ја врти Месечината околу нејзината орбита. Месечината се оддалечува 3-4 3–4&nbsp;cm од Земјата. [[Гравитација]]та на Месечината ги привлекува нашите [[океан]]и, предизвикувајќи “прилив“ ([[плима]]) и “одлив“ ([[осека]]) и го забавува ротирањето на планетата Земја за еден стоти дел од секундата на еден век. Ние, од Земјата постојано ја гледаме истата страна на Месечината. Имено, околу 40 % од површината на Месечината за нас е невидлива.
 
=== Атмосфера ===
Ред 67:
== Месечеви мени ==
[[Податотека:Lunar libration with phase Oct 2007 450px.gif|thumb|left|250px|Приказ на месечевите мени]]
Поради постојаното менување на положбата во однос на [[Сонце]]то и [[Земјат]]а, Месечината е различно осветлена, па затоа од [[Земја]]та можат да се забележат различни [[месечеви мени]], од кои покарактеристични се четири:
 
* '''млада Месечина''' (Месечината е невидлива, освен за веме на замрачување на [[Сонце]]то);
Ред 78:
Времето на движење на Месечината околу Земјата се нарекува лунарен т.е. [[синодички месец]]<ref>{{Cite web|last=Spudis |first=P.D. |year=2004 |url=http://www.nasa.gov/worldbook/moon_worldbook.html |title=Moon |publisher=World Book Online Reference Center, NASA |accessdate = 01 мај 2011}}</ref> или ''лунација''. Бидејќи на Месечината и се потребни 29 дена, 12 часа, 44 минути и 2,8 секунди да го заврши своето движење околу Земјата, времето од еден со следниот месечев месец варира меѓу 29 и 30 дена, а бидејќи во [[соларна година|соларната година]] има 12 лунации, овој период се нарекува уште и [[лунарна година]]. Доколку се земат предид овие бројки при пресметување на 12 месеци во текот на една година, тогаш годишниот збир на денови во годината би изнесувал 354 дена, што е за 11 или 12 дена помалку од деновите во тропската или соларна (сончева) година.
== Својства на Месечевата [[атмосфера]] ==
* [[притисок]] 3 × 10<sup>-13−13</sup> [[паскал|kP]]
* [[хелиум]] 25%
* [[неон]] 25%
Ред 114:
== Човекот на Месечината ==
[[Податотека:As11-40-5886, uncropped.jpg|мини|десно|[[Нил Армстронг]] и знамето на САД]]
На [[20 јули]] [[1969]] година, [[Космонаут|космонаутитекосмонаут]]ите [[Нил Армстронг]] и [[Едвин Олдрин]], со космичкиот брод „[[Аполо 11]]“, станале првите луѓе кои стапнале на површината на Месечината. Тогаш, [[Нил Армстронг]] изјавил: „Ова е мал чекор за [[човек]]от, но голем за [[човештво]]то.“
 
==Месечината како тема во уметноста и во популарната култура==
Ред 195:
 
{{Нормативна контрола}}
 
[[Категорија:Месечина| ]]
[[Категорија:Земја]]