Пингвин: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
embed {{Нормативна контрола}} with wikidata information
с Стилски и правописни исправки using AWB
Ред 24:
}}
 
'''Пингвините''' ({{науч|Spheniscidae}}) се група водни нелетачки птици од [[ред (биологија)|редот]] '''пингвиновидни''' (''Sphenisciformes'') кои живеат речиси исклучиво на [[јужната полутопка]]. Бројот на видови изнесува помеѓу 17 - 20, зависно од класификацијата. Спротивно на популарното уверување, само мал број видови живеат на [[Антарктик]]от. Повеќето видови, барем 10, живеат во потоплите предели, а еден вид е домашен на [[Галапагос]], на [[Екватор]]от.
 
Најголемиот вид е [[Царски пингвин|Царскиот пингвин]] - возрасните се високи околу 1,1 м и тешки и над 35 кг. Најмал е [[мал син пингвин|малиот син пингвин]] кој расте околу 40см и тежи околу 1кг. Некои преисториски видови растеле многу поголеми, приближно со димензии на возрасен човек и нивни фосили се најдени по целата јужна полутопкиа, сè до 2000 [[км]] јужно од [[Екватор]]от.
 
Повеќето пингвини се хранат со ракчиња, риби и лигњи, како и со други форми на морски животни кои ги ловат додека нуркаат. Пингвините минуваат приближно половина од времето на суво, а половина во вода.
 
Повеќето пингвини се хранат со ракчиња, риби и лигњи, како и со други форми на морски животни кои ги ловат додека нуркаат. Пингвините минуваат приближно половина од времето на суво, а половина во вода.
 
== Особини ==
 
Пингвините се одлично приспособени на водниот живот. Крилјата им еволуирале во перки, неупотребливи за летање во воздух, но всушност пингвините нуркаат под вода како да летаат. Пловноста им е зголемена бидејќи задржуваат слој од воздух внатре во ситните пердуви кои им го покриваат телото. Овој слој од воздух им обезбедува и изолација во студените води. На суво, пингвините одржуваат исправена положба и рамнотежа со помош на крилјата и опашката.
 
Сите пингвини се двобојни, одзади црни, а однапред бели, што им обезбедува камуфлажа од водните предатори. Додека пливаат, гледани одоздола, белата боја се претопува со одблесокот од површината, а одозгора црната боја се претопува со темното дно.
 
Пингвините нуркаат со брзина од 6-12 [[км/ч]], но понекогаш можат да достигнат и до 27 [[км/ч]]. Малите пингвини не нуркаат многу длабоко, но големите можат да нурнат и до 500-600 м. Можат да останат под вода повеќе од 20 минути.
 
При движењето на суво, пингвините или се тетерават на двете нозе, или се лизгаат на стомакот. По потреба можат да скокнат на двете нозе.
 
Дебелиот слој од ситни пердуви ги изолира во вода и на суво. Можат и да го контролираат дотокот на крв во екстремитетите, со што ја регулираат загубата на топлина. На [[Антарктик]]от во суровите зими, забележано е дека пингвините се собираат во групи стиснати еден до друг, со што се штитат од суровиот студен ветер. Покрај тоа, постепено и си ги менуваат местата во групата, така што секој од нив дел од времето е и во средина и на крајот од групата.
Можат да пијат солена вода бидејќи имаат посебна супраорбитална (лат.''„над очите“'') жлезда која делува слично на бубрезите и ја филтрира солта од крвта.<ref>{{цитирана веб страница | url=http://www.zoo.org/educate/fact_sheets/penguin/penguin.htm | title=Animal Fact Sheets | accessdate=2006-07-21}}</ref><ref>{{цитирана веб страница | url=http://www.stlzoo.org/animals/abouttheanimals/birds/penguins/humboldtpenguin.htm | title=Humboldt Penguin :: Saint Louis Zoo | accessdate=2006-07-21}}</ref><ref>{{цитирана веб страница | url=http://users.iafrica.com/b/bo/boulders/Vans%20book.htm | title=African Penguins and Penguins of the World | accessdate=2006-07-21}}</ref> Солта потоа се излачува како концентрирана течност низ носните канали.
 
Кога ќе се разделат од партнерот или од младенчето, пингвините се наоѓаат со довикување, дури и во многу големи јата.
 
[[Податотека:AntarcticaSummer.jpg|right|thumb|242px|Средба на пингвин и луѓе за време на Арктичкото лето.]]
Ред 52 ⟶ 51:
== Парење ==
 
Некои видови пингвини живеат во семејство со еден партнер доживотно, други во текот на една сезона. Генерално може да се рече дека пингвините се сериски моногамни, односно исклучиво со еден партнер за определен период. Обично секоја година снесуваат по едно јајце, и двајцата родители се грижат за квачење на јајцето и за одледување на пилето. Родителите наизменично одат по храна во морето.
 
Кога мајките ќе го загубат пилето, се обидуваат да „украдат“ пиле од друга мајка, но обично не успеваат бидејќи другите мајки помагаат да се отера натрапничката. Кај некои видови, младите пингвини се собираат во големи групи.
 
Кога мајките ќе го загубат пилето, се обидуваат да „украдат“ пиле од друга мајка, но обично не успеваат бидејќи другите мајки помагаат да се отера натрапничката. Кај некои видови, младите пингвини се собираат во големи групи.
 
== Еволуција ==
 
Претците на современите пингвини живееле уште во времето на диносаурусите - пред околу 65 милиони години во областите на [[Нов Зеланд]] и [[Антарктик]]от. Најстариот фосил е ''ваиману манеринги'' кој живеел во раниот [[палеоцен]] на Нов Зеланд, или пред околу 62 милиони години. Иако не бил прилагоден на водната средина како денешниот пингвин, овој ваиману исто така не можел да лета, и крилата му биле трансформирани во перки<ref>Slack ''et al.'' 2006</ref>.
 
Фосилите најдени во Перу стари 42 милиони години и во Аргентина околу 38-39 милиони години, укажуваат дека пра-пингвините до тогаш веќе биле раширени во [[Јужна Америка]] и кон [[Атлантик]]от<ref>
Ред 67 ⟶ 65:
 
[[Податотека:Tux.svg|100px|thumb|Такс, маскотата на Линукс.]]
Пингвините се многу популарни кај луѓето, пред сè поради нивниот исправен тетерав од и карактеристична боја и форма. Нивното бело-црно перје потсетува на свечен машки костум. Кај туристите се многу омилени бидејќи слободно им приоѓаат.
 
Пингвините се предмет на многу забавни и уметнички дела, како нпр. анимираниот филм [[Среќни стапала]] и документарниот филм [[Марш на пингвините]].
 
Слободниот компјутерски оперативен систем „[[Линукс]]“ го има пингвниот [[Такс]] за свој заштитен знак.
Ред 92 ⟶ 90:
<!--Image:Adelie penguins at iceberg.jpg|[[Аделија пингвин]]<br/>''Pygoscelis adeliae''-->
</gallery></center>
 
 
== Наводи ==
 
{{reflist}}
 
* ''2 new fossil penguin species found in Peru''- [http://news.nationalgeographic.com/news/2007/06/070625-giant-penguins.html]
 
* '''Acosta Hospitaleche''', Carolina (2004): ''Los pingüinos (Aves, Sphenisciformes) fósiles de Patagonia. Sistemática, biogeografía y evolución''. Doctoral thesis, Department of Natural Sciences and Museum, Universidad Nacional de La Plata. La Plata, Argentina. [in Spanish] [http://www.sedici.unlp.edu.ar/search/request.php?id_document=ARG-UNLP-TPG-0000000084&request=request PDF fulltext]
 
* '''Baker''', Allan J.; Pereira, Sergio Luiz; Haddrath, Oliver P. & Edge, Kerri-Anne (2006): Multiple gene evidence for expansion of extant penguins out of Antarctica due to global cooling. ''[[Proceedings of the Royal Society#Proceedings of the Royal Society B|Proc. R. Soc. B]]'' '''273''': 11-17. <small>{{doi|10.1098/rspb.2005.3260}}</small> [http://www.journals.royalsoc.ac.uk/content/pm36848701v24640/fulltext.pdf PDF fulltext]
 
* '''Banks''', Jonathan C.; Mitchell, Anthony D.; Waas, Joseph R. & Paterson, Adrian M. (2002): An unexpected pattern of molecular divergence within the blue penguin (''Eudyptula minor'') complex. ''Notornis'' '''49'''(1): 29–38. [http://www.notornis.org.nz/free_issues/Notornis_49-2002/Notornis_49_1_29.pdf PDF fulltext]
 
* '''Bertelli''', Sara & '''Giannini''', Norberto P. (2005): A phylogeny of extant penguins (Aves: Sphenisciformes) combining morphology and mitochondrial sequences. ''Cladistics'' '''21'''(3): 209–239. <small>{{doi|10.1111/j.1096-0031.2005.00065.x}}</small> (HTML abstract)
 
* '''Clarke''', Julia A.; Olivero, Eduardo B. & Puerta, Pablo (2003): Description of the earliest fossil penguin from South America and first Paleogene vertebrate locality of Tierra Del Fuego, Argentina. ''American Museum novitates'' '''3423''': 1-18. [http://digitallibrary.amnh.org/dspace/bitstream/2246/2788/1/N3423.pdf PDF fulltext]
 
* '''Davis'''; Lloyd S. & '''Renner'''; M. (1995). ''Penguins'' . London: T & A D Poyser. <small>ISBN 0-7136-6550-5</small>
 
* '''Fain''', Matthew G. & '''Houde''', Peter (2004): Parallel radiations in the primary clades of birds. ''[[Evolution (journal)|Evolution]]'' '''58'''(11): 2558-2573. <small>{{DOI|10.1554/04-235}}</small> [http://biology-web.nmsu.edu/houde/Parallel_radiations.pdf PDF fulltext]
 
* '''Jadwiszczak''', Piotr (2006): Eocene penguins of Seymour Island, Antarctica: taxonomy. ''Polish Polar Research'' '''27'''(1), 3–62. [http://www.polish.polar.pan.pl/ppr27/ppr27-003.pdf PDF fulltext]
 
* '''Jouventin''', P; Aubin, T. & T Lengagne (1999) "Finding a parent in a king penguin colony: the acoustic system of individual recognition" ''Animal Behaviour'' '''57''': 1175–1183 [http://www.cb.u-psud.fr/animbehavkp.pdf]
 
* '''Ksepka''', Daniel T., Bertelli, Sara & Giannini, Norberto P. (2006): The phylogeny of the living and fossil Sphenisciformes (penguins). ''Cladistics'' '''22'''(5): 412–441. <small>{{doi|10.1111/j.1096-0031.2006.00116.x}}</small> (HTML abstract)
 
* '''Marples''', B. J. (1962): Observations on the history of penguins. ''In:'' Leeper, G. W. (ed.), ''The evolution of living organisms''. Melbourne, Melbourne University Press: 408-416.
 
* '''Mayr''', G. (2005): Tertiary plotopterids (Aves, Plotopteridae) and a novel hypothesis on the phylogenetic relationships of penguins (Spheniscidae). ''Journal of Zoological Systematics and Evolutionary Research'' '''43'''(1): 61-71. <small>{{doi|10.1111/j.1439-0469.2004.00291.x}}</small> [http://www.senckenberg.de/files/content/forschung/abteilung/terrzool/ornithologie/plotopteridae.pdf PDF fulltext]
 
* '''Sivak''', J.; Howland, H. & McGill-Harelstad, P. (1987) "Vision of the Humboldt Penguin (Spheniscus humboldti) in Air and Water " ''Proceedings of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences''. '''229'''(1257): 467-472
 
* '''Slack''', Kerryn E.; Jones, Craig M.; Ando, Tatsuro; Harrison G. L. "Abby"; Fordyce R. Ewan; Arnason, Ulfur & Penny, David (2006): Early Penguin Fossils, plus Mitochondrial Genomes, Calibrate Avian Evolution. ''Molecular Biology and Evolution'' '''23'''(6): 1144-1155. <small>{{DOI|10.1093/molbev/msj124}}</small> [http://mbe.oxfordjournals.org/cgi/reprint/23/6/1144 PDF fulltext] [http://mbe.oxfordjournals.org/cgi/content/full/msj124/DC1 Supplementary Material]
 
* '''Wever''', E.; Herman, P.; Simmons, J. & Hertzler D (1969) "Hearing in the Blackfooted Penguin, Spheniscus demersus, as Represented by the Cochlear Potentials" ''PNAS'' '''63'''(3): 676-680 [http://www.pnas.org/cgi/reprint/63/3/676]
 
* '''Williams'''; Tony D. (1995). ''The Penguins - Spheniscidae'' . Oxford: Oxford University Press. <small>ISBN 0-19-854667-X</small>
 
{{Нормативна контрола}}
 
[[Категорија:Пингвини| ]]
[[Категорија:Птици]]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Пингвин