Маж: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
Нема опис на уредувањето
с Јазична исправка, replaced: прото-индоевропскиот → праиндоевропскиот using AWB
Ред 1:
[[Податотека:Michelangelo,_Creation_of_Adam_03.jpg|мини|''[[Создавањето на Адам]]'' од [[Микеланџело]] (околу 1511)]]
'''Маж''' е човек од машкиот пол. Терминот ''маж'' е обично резервиран за возрасните луѓе од машки пол, со што терминот момче е вообичаениот термин за машко [[дете]] или адолесцент.
 
Како и кај повеќето други машки [[цицачи]], [[геном]]от на мажот обично наследува еден [[Х хромозом|X хромозом]] од својата мајка и [[Y хромозом|Y хромозом]] од таткото. Машкиот фетус произведува поголеми количини на андрогени и помали количини на [[естроген]]и од женскиот фетус. Оваа разлика во однос на количините на овие полови стероиди во голема мера е одговорна за [[Физиологија|физиолошки]]те разлики меѓу мажите и жените. За време на пубертетот, хормоните кои го стимулираат производството на андрогинот резултираат со развој на секундарните полови карактеристики.
 
== Етимологија ==
Зборот маж поттекнува од протословенскиот мǫжь, од прото-индоевропскиотпраиндоевропскиот mon-g- (од каде поттекнува и англискиот збор man).
 
== Возраст и терминологија ==
Терминот '''''машкост''''' се користи за да се опише период во животот на човек од машки пол откако тој помине низ [[пубертет]] и ги има добиено машките секундарните полови карактеристики. Терминот ''машкост'' е поврзан со [[Мажественост|мажественостамажественост]]а и се однесува на машките родови улоги.
 
== Биологија и пол ==
Ред 20:
* поголеми раце и нозе
* пошироки [[Рамо|рамени]]ци и гради
* поголем череп и [[Коска|коскена]] структура<br>
* поголема [[Мускул|мускулнамускул]]на маса
* поистакнато Адамово јаболоко и продлабочување на гласот
* поголема висина
Ред 27:
 
=== Полови карактеристики ===
Во човештвото, полот на поединецот е генерално утврден во времето на [[оплодување]] од страна на генетскиот материјал во [[Сперматозоид|сперматозоидотсперматозоид]]от. Ако сперма со [[Х хромозом|X хромозом]] ја фертилизира [[Јајцејајце клетка|јајце клетката]]та, детето ќе биде девојче (XX); ако сперма со [[Y хромозом]] ја фертилизира јајце клетката, детето ќе биде машко (XY). Лицата чија анатомија или хромозомски состав се разликува од овој модел се нарекуваат [[Интерсексуалност|интерсексуални]].
 
Ова е познато како XY систем на полово определување и е типичен за повеќето цицачи, но постојат и неколку други [[Одредување на пол|системи за одредување на пол]]от, вклучувајќи и некои кои не се генетски.
 
Терминот ''основни полови карактеристики'' се однесува на видот на [[гамета]]та која [[Гонада|гонадатагонада]]та ја произведува: [[Јајчник|јајниците]] произведуваат јајце клетки кај женските, а [[тестис]]от произведува сперма клетки кај машките. Терминот ''секундарни полови карактеристики'' се однесува на сите други полови разлики кои играат директна улога во обединувањето на спермата и јајце клетката.
 
=== Репродуктивен систем ===
[[Податотека:Male_pelvic_structures.svg|десно|мини|200x200пкс|Човекова машка репродуктивна анатомија.]]
Машките полови органи се дел од репродуктивниот систем, кој се состои од [[Пенис (човек)|пенис]], [[Тестис|тестиситестис]]и, vas deferens и [[простата]]. Машкиот репродуктивен систем има функција да произведува [[Сперматозоид|сперма]] чии [[ДНК|генетски информации]] можат да се обединат со јајце клетката на жената. Проучувањето на машката репродукција и придружните органи се нарекува андрологија.
[[Податотека:NHGRI_human_male_karyotype.png|лево|мини|[[Кариотип|Karyogram]] на човечки машки користење Giemsa боење. Човековите мажи обично поседуваат некоја XY комбинација.]]
 
=== Полови хормони ===
Кај цицачите, [[Хормон|хормонихормон]]и кои влијаат врз половата диференцијација и развој се андрогените (главно [[тестостерон]]от), кои го стимулираат подоцнежниот развој на јајниците. Во полово недиференцираниот ембрион, тестостеронот го стимулира развојот на вулфианските канали, пенисот и затворањето на лабиоскроталните набори во скротумот. Друг значаен хормон за половата диференцијација е aнти-мјулеринскиот хормон, кој го инхибира развојот на мјулеринските канали.
 
=== Здравје===
Главно, мажите страдаат од многу од истите болести како и жените. Иако помалку жени отколку мажи се родени (соодносот е околу 1:1.05), поради подолг животен век постојат само 81 мажи на возраст од 60 или погоре за секои 100 жени на иста возраст. Жените обично имаат подолг животен век отколку мажите.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=why-is-life-expectancy-lo|title=Why is life expectancy longer for women than it is for men?|date=2004-08-30|publisher=Scientific American|accessdate=2009-10-17}}</ref> Ова се должи на комбинација од фактори: [[генетика]] (излишни и различни [[Ген|гениген]]и се присутни на [[Одредување на пол|половите хромозоми]] кај жените); [[социологија]] и особено изборите во однос на [[Здравје|здравјетоздравје]]то (како [[самоубиство]]то или употребата на [[Цигара|цигари]] и [[Алкохолен пијалак|алкохол]]); присуството на женскиот хормон [[естроген]], кој има кардиопротективен ефект кај жените пред менопауза; и ефектот од високите нивоа на андрогени кај мажите. Од вкупниот број на човечката популација во 2015 година, имаше 101.8 мажи за секои 100 жени.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2015.htm|title=United Nations Statistics Division&nbsp;— Demographic and Social Statistics|accessdate=2017-02-04}}</ref>
 
== Машкост ==
[[Податотека:David_von_Michelangelo.jpg|мини|421x421пкс|''Дејвид'' од [[Микеланџело Буонароти|Микеланџело]]'' е [[Раноренесансно сликарство|класична]] слика на младешката машка убавина во Западната уметност.]]
 
Денес доста е познато за развојот на машките карактеристики. Процесот на полова диференцијација специфична за репродуктивниот систем на ''Homo sapiens'' произведува женски стандардно. SRY генот на [[Y хромозом|Y хромозомот]]от, сепак, вмешувајќи се во стандардниот процес, предизвикува синџир на настани кои водат кон формирање на тестиси, производство на андрогин и голем број на пред-натални и пост-натални хормонални ефекти опфатени со терминот ''маскулинизација''. Бидејќи маскулинизацијата ги редиректира биолошките процеси од стандардниот женски пат, таа е поточно наречена ''дефеминизација''.
 
== Поврзано ==
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Маж