Абасидски Калифат: Разлика помеѓу преработките
[проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
с Стилска исправка, replaced: Централна Азија → Средна Азија (3) using AWB |
|||
Ред 64:
На [[9 јуни]] [[747]], [[Абу Муслим]], кој се издигнал од Хорасан, успешно иницирал отворен револт против владеењето на Омејадите, што се одвивало под знакот на Црното Знаме. Близу 10.000 војници биле под команда на Абу Муслим кога непријателствата официјално започнале во [[Мерв]]{{sfn|Lewis|1995|p=102}}. Генералот Катаба го следел гувернерот на бегство [[Наср ибн Сајар]] на запад, победувајќи ги Омејадите во [[Битка кај Нишапур|битката кај Нишапур]], [[Битка кај Горган|битката кај Горган]], битката кај Нахаван и конечно во Битката кај Карбала, сите во годината 748{{sfn|Dupuy|Dupuy|1986|p=233}}
[[File:Balami - Tarikhnama - Abu'l-'Abbas al-Saffah is proclaimed the first 'Abbasid Caliph (cropped).jpg|250px|thumb
Конфликтот бил преземен од братот на Ибрахим Абдала, познат под името [[Ас-Сафах|Абу ал-Абас ас-Сафах]], кој ги поразил Омајадите во [[750]] во битката кај Големиот Заб и подоцна бил прогласен за калиф<ref name="EB1911">{{Cite EB1911|wstitle= Abbasids|volume=1|page=10}}</ref>. По оваа загуба, Марван избегал во [[Египет]], каде што подоцна бил убиен. Остатокот од неговото семејство исто така било погубено{{sfn|Dupuy|Dupuy|1986|p=233}}.
Веднаш по нивната победа, Ас-Сафха ги испратил своите сили во [[
===752-775===
Ред 74:
[[File:Baghdad 150 to 300 AH.png|thumb|The city of [[Багдад]] помеѓу 767 и 912]]
Првата промена на Абасидите, под Ал-Мансур, била да се премести престолнината на империјата од [[Дамаск]], [[Сирија]], во [[Багдад]] во [[Ирак]]. Ова се направило за да се смират страстите и да се биде поблиску до персиската база за поддршка на мавалите во овој регион, а дел од персиските мавали барале помала арапска доминација во империјата. Багдад бил основан на реката [[Тигар]] во [[762]] година. Багдад бил првичното јадро на новонастанатиот главен град на Абасидите. И покрај тоа што е невозможно да се наведат какви било директни влијанија, сепак имало неколку примери на кружни градови од предисламска Персија, кои можеби обезбедиле инспирација за негова изградба<ref name="iranicaonline.org">http://www.iranicaonline.org/articles/baghdad-iranian-connection-1-pr-Mongol</ref>. Нова позиција, онаа на везирот, исто така била основана за делегирање на централната власт, а уште поголема власт била доделена на локалните емири<ref name="AHGC">{{harvnb|Anon|2008}}</ref>.
Ова на крајот значело дека многу абасидски калифи биле преокупирани повеќе на церемонијалната улога отколку кај Омејадите, бидејќи везирите почнале да имаат поголемо влијание, а улогата на старата арапска аристократија полека била заменета со персиската бирократија<ref name="AHGC">{{harvnb|Anon|2008}}</ref>.
Абасидите во голема мера зависеле од поддршката на Персијцитеs{{sfn|Hoiberg|2010|p=10}} при нивното соборување на Омејадите. Наследникот на Абу ал-Абас, Ал-Мансур ги прифатил повеќе неарапските муслимани. Иако ова помогнало да се интегрираат арапските и персиските култури, тој започнал да одбегнува многу од нивните арапски поддржувачи, особено Арапите од Хоросан, кои ги поддржале во нивните битки против Омејадите.
Ред 83:
[[File:Battle of Talas.png|thumb|[[Битка кај Талас]]]]
Во [[756]] година, калифот Ал-Мансур испратил над 4.000 арапски платеници за да им помогне на династијата Танг во бунтот Ан Ши против [[Ан Лушан]]. Абасидите или „Црните знамиња“, како што вообичаено се нарекувале, биле познати во хрониките на династијата Танг, како ''hēiyī Dàshí''. Ал-Рашид испратил амбасади во кинеската династија Танг и воспоставил добри односи со нив<ref name="Dennis Bloodworth, Ching Ping Bloodworth 2004 214"/><ref>{{harvnb|Giles|1915|p=223}}</ref>}}<ref>{{harvnb|Jenkins|1999|p=61}}</ref><ref>{{harvnb|Carné|1872|p=295}}</ref><ref>{{harvnb|Ghosh|1961|p=60}}</ref><ref>{{harvnb|Hermann|1912|p=77}}</ref><ref>{{harvnb|Anon|1928|p=1617}}</ref> After the war, these embassies remained in China <ref>{{harvnb|Chapuis|1995|p=92}}</ref><ref name="Kitagawa 1989 283">{{harvnb|Kitagawa|1989|p=283}}</ref><ref name="Smith 1973 129">{{harvnb|Smith|Weng|1973|p=129}}</ref><ref name="Baker 1990 53">{{harvnb|Baker|1990|p=53}}</ref><ref name="Fitzgerald 1961 332">{{harvnb|Fitzgerald|1961|p=332}}</ref>. По војната, овие амбасадори останале во [[Кина]]</ref><ref
===775–861===
Раководството на Абасидите морало напорно да работи во последната половина на [[8 век]] (750-800), под неколку компетентни калифи и нивните везири за надминување на политичките предизвици создадени од далеку распространетата природа на империјата и ограничената комуникација низ неа и воспоставување административни промени потребни за одржување на редот<ref name = "Brauer">{{harvnb|Brauer|1995}}</ref>. Исто така, во текот на овој ран период на династијата, особено за време на владеењето на Ал-Мансур, Харун ал-Рашид и Ал-Мамун, била создадена репутацијата и моќта на династијата{{sfn|Hoiberg|2010|p=10}}.
Ал-Махди ги обновил борбите со Византијците, а неговите синови го продолжиле конфликтот додека [[Ирина (византиска царица)|царицата Ирина]] не понудила мир{{sfn|Dupuy|Dupuy|1986|p=233}}. По неколкугодишниот мир, [[Никифор I]] го прекршил договорот, а потоа се откажал од повеќе инвазии во текот на првата деценија на [[9 век]]. Овие напади се одвивале на [[Таур]], кулминирајќи со победата во [[Битка кај Красос|битката кај Красос]] и масовната инвазија на [[806]], предводена од самиот Рашид<ref name=DD1>{{harvnb|Dupuy|Dupuy|1986|p=265}}</ref>.
Морнарицата на Рашид, исто така, се покажала како успешна кога го презел [[Кипар]]. На крајот, настаните се свртиле и голем дел од стекнатото земјиште било изгубено. Рашид решил да се фокусира на бунтот на [[Рафи ибн ал-Лејт]] во [[Хорасан]] и починал додека бил таму<ref name="DD1"/>. Додека [[Византија]] се борела против владеењето на Абасидите во [[Сирија]] и [[Анадолија]], воените операции во текот на овој период биле минимални, бидејќи калифатот се фокусирал на внатрешните работи, неговите гувернери имале поголема автономија искористувајќи ја нивната зголемена моќ да ги стават своите позиции наследни<ref name = "AHGC"/>.
Ред 97:
[[File:Abbasid Dinar - Al Amin - 195 AH (811 AD).jpg|thumb|Златен динар кован за време на владеењето на Ал-Амин.]]
По смртта на Рашид, империјата била поделена од граѓанска војна меѓу калифот Ал-Амин и неговиот брат Ал-Мамун, кој ја имал поддршката од Хорасан. Оваа војна завршила со двегодишна опсада на Багдад и евентуална смрт на Ал-Амин во [[813]] година<ref name=DD1/>. Ал-Мамун владеел во ваесетгодишен релативен мир, и бил одговорен за создавање на автономнен Хорасан и континуирано одбивање на византиските напади<ref name=DD1/>.
Ал-Мутасим дошол на власт во [[833]] година и неговото владеење го означил крајот на силните калифи. Тој ја зацврстил својата лична армија со турски наемници и веднаш ја започнал војната со Византијците. Неговите воени походи биле главно успешни, кулминирајќи со убедлива победа во Аморион. Неговиот обид за заземање на [[Константинопол]] не успеал кога неговата флота била уништена од невреме<ref>{{harvnb|Dupuy|dupuy|1986|pp=265–266}}</ref>. Византијците ги рестартирале борбите со зазимање на Дамиета во Египет. Ал Мутаваки одговорил со испраќање на своите војници во Анадолија повторно, додека тие на крајот беа поразени во 863 година<ref name=DD3>{{harvnb|Dupuy|dupuy|1986|p=266}}</ref>.
===861–945===
[[File:TajikistanP19-100Somoni-1999(2000)-donatedeh f.jpg|thumb|250px| [[Емир]]от на [[Голем Хорасан|
Во [[820]] година, [[Саманиди]]те започнале да имат независна власт во [[Трансоксијана]] и Голем Хорасан. [[Сафариди]]те од Хорасан, речиси го зазеле Багдад во [[876]] година, а [[Тулуниди]]те ја презеле контролата над поголемиот дел од [[Сирија]]. Продолжил трендот на слабеење на централната моќ и зајакнувањето на малите калифати на периферијата<ref name=mag/>.
Ред 108:
Исклучок бил десетгодишниот период на владеењето на [[Ал-Мутадид]]. Тој вратил делови од Египет, Сирија и Хорасан под контрола на Абасидите. Особено по „[[Анархија во Самара|Анархијата во Самара]]“, централната власт на Абасидите била ослабена, а периферните центри станале многу позначајни во калифатот. До почетокот на [[10 век]], Абасидите речиси ја изгубиле контролата над [[Ирак]] од разни емири, а калифот Ал-Рад бил принуден да ја признае нивната моќ со тоа што ја создал позицијата „кнез на кнезовите“(''[[amir al-umara]]'').<ref name=mag/>.
[[Ал-Мустакфи]] имал кратко владеење од 944-946 година, и во овој период, персиската фракција, позната како [[Бујиди]] од [[Дајмал]], дошла на власт и ја презела контролата врз бирократијата во Багдад. Според историјата на [[Ибн Мискавајх]], тие започнале да ги доделуваат [[икта|иктите]] ([[феуд]] во форма на даночни фарми) на нивните поддржувачи. Овој период на локализирана секуларна контрола траел речиси 100 години{{sfn|Hoiberg|2010|p=10}}. Губењето на моќта на Абасидите во времето на Бујуидите се променила, на сличен начин како што моќта на [[Селџуци]]те пораснала во Персија<ref name=mag/>.
На крајот на осмиот век, Абасидите веќе утврдиле дека повеќе не можат да ја задржат власта во целокупното царство. Во [[793]] година, шиитската династија [[Идрисиди]] основала држава во Фез во [[Мароко]], додека семејството на гувернерите под Абасидите станале независни додека не го основале [[Аглабиди|Аглабидскиот емират]] од 830-тите години. Ал-Мутасим го започнал слабеењето со употреба на немуслимански платеници во неговата лична армија. Исто така во текот на овој период офицерите започнале да извршуваат атентати над претпоставените со кои тие не се согласувале, особено калифите{{sfn|Hoiberg|2010|p=10}}.
До 870-тите [[Египет]] станал автономен под Ахмад ибн Тулун. На исток, гувернерите ги намалиле своите врски со центарот. [[Сафариди]]те од Херат и [[Саманиди]]те од Бухара зачувале многу повеќе од персиската култура. Во тоа време само централните земји на [[Месопотамија]] биле под директна контрола на Абасидите, со [[Палестина]] и Хиџас често управувани од [[Тулуниди]]те. [[Византија]], од своја страна, започнала да ги протерува арапските муслимани подалеку од исток во [[Анадолија]].
Ред 134:
===Монголска инвазија===
[[File:DiezAlbumsFallOfBaghdad a.jpg|thumb|upright|[[Опсада на Багдад (1157)|Опсадата на Багдад
Во [[1206]] година, [[Џингис Кан]] воспоставил моќна династија меѓу Монголите од [[
===Калифатот во Каиро===
Ред 161:
Во тоа време, персискиот научник [[Ел-Хорезми]] значително ја развил [[алгебра]]та, од кој потекнува и самиот термин алгебра. Поради тоа, тој е сметан од некои за татко на алгебрата<ref>Ron Eglash(1999), p.61</ref>, иако тој прекар е припишан и на грчкиот математичар [[Диофант]]. Термините [[алгоризам]] и [[алгоритам]] исто потекнуваат од името на Ел-Хорезми кој има и значајна улога во промовирањето на арапските бројки и индиско-арапскиот дигитален систем надвор од границите на индискиот потконтинент.
Ибн ал-Хајтам ([[Алхазен]]) ја развил основата на научниот метод во својата ''Книга за оптиката'' (1021 година). Особено важно е доказот за теоријата за навлегување на светлината. За развојот на научните методи, Алхазен е опишуван како „првиот научник“<ref>Bradley Steffens (2006), ''Ibn al-Haytham: First Scientist'', Morgan Reynolds Publishing, ISBN 1-59935-024-6.</ref>.
Медицината во средновековниот [[ислам]] била област од науката, која напредувала особено многу за време на владеењето на Абасидите. Во [[9 век]], во Багдад имало над 800 лекари и се вршиле големи откритија во природата на анатомијата и болестите. Во тоа време била направена јасна дистинкција меѓу ситни и големи сипаници. Познатиот персиски научник Ибн Сина (познат на запад како [[Авицена]]), дал значаен придонес на [[медицина]]та, [[хемија]]та, [[астрономија]]та, [[математика]]та, [[психологија]]та и [[геологија]]та. Неговото главно дело „''[[Медицински канон]]''“ <ref name="Britannica">{{cite encyclopedia |last=Nasr |first=Seyyed Hossein |authorlink=Seyyed Hossein Nasr |title=Avicenna |year=2007| encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online |accessdate=2007-11-05 |location= |publisher= |url=http://www.britannica.com/eb/article-9011433/Avicenna |archiveurl=http://web.archive.org/web/20071031092920/http://www.britannica.com/eb/article-9011433/Avicenna |archivedate=31 October 2007 <!--DASHBot-->|deadurl=no}}</ref><ref>Edwin Clarke, Charles Donald O'Malley (1996), [http://books.google.com/books?id=Q_rO4ZFpUcgC&pg=PA20&dq&hl=en#v=onepage&q&f=false ''The human brain and spinal cord: a historical study illustrated by writings from antiquity to the twentieth century''], Norman Publishing, p. 20 (ISBN 0-930405-25-0).</ref><ref>Iris Bruijn (2009), [http://books.google.com/books?id=2UT89SgQHGgC&pg=PA26&dq&hl=en#v=onepage&q&f=false ''Ship's Surgeons of the Dutch East India Company: Commerce and the progress of medicine in the eighteenth century''], [[Amsterdam University Press]], p. 26 (ISBN 90-8728-051-3).</ref> станало стандарден учебник на европските универзитети.
Астрономијата во средновековниот ислам била развиена од Ал-Батани, кој ја подобрил точноста на мерењето на прецесијата на земјината оска. Корекциите биле направени во геоцентричниот модел од Насир ал-Дин ал-Туси, Муајад ал-Урди и Ибн ал-Шатир, подоцна биле вклучени и во [[Никола Коперник|Коперниковиот]] модел<ref>[http://plato.stanford.edu/entries/copernicus/ Stanford Encyclopedia of Science: „Copernicus“] by Sheila Rabin</ref>.
Ред 170:
===Литература===
[[File:Ali-Baba.jpg|thumb|„Али Баба“
Најпознатото дело на исламската литература е „[[Илјада и една ноќ]]“. Оригиналниот концепт доаѓа од исламското иранско (персиско) потекло со употреба на индиски елементи. Колекцијата на приказни, исто така, вклучува приказни од народите на Блискиот Исток и Северна Африка. Епот бил започнат во 10 век и се стекнал со конечната форма во [[14 век]], а бројот и видот на бајките се менувал во текот на годините во различни ракописи.<ref>John Grant and John Clute, ''The Encyclopedia of Fantasy'', „Arabian fantasy“, p 51 ISBN 0-312-19869-8</ref>. Тој има големо влијание на Запад, бидејќи за првпат бил преведен во 18 век од [[Антоан Галан]]<ref>L. Sprague de Camp, ''[[Literary Swordsmen and Sorcerers]]: The Makers of Heroic Fantasy'', p. 10 ISBN 0-87054-076-9</ref>. Со текот на годините, многу слични книги биле напишани, особено во Франција<ref>John Grant and John Clute, ''The Encyclopedia of Fantasy'', „Arabian fantasy“, p 52 ISBN 0-312-19869-8</ref>. Разни херои на ова дело се претвораат во икони во западната култура - како [[Аладин]], [[Синдбад]] и [[Али Баба]].
Ред 188:
Муслиманските инженери и научници во исламскиот свет донеле голем број на иновативни индустриски технологии на водената енергија,
и го означиле почетокот на употребата на енергијата на ветерот и нафтатс. Индустриската употреба на мелницата датира од [[7 век]]. За време на Крстоносните војни, секоја провинција во муслиманскиот свет имала функционални мелници, од ел-Андалус и Северна Африка до Средниот Исток и
== Наводи ==
Ред 203:
{{S-start}}
{{s-imperialhouse|
|-
{{s-bef|before=[[Омејади]]}}
Ред 212:
{{Нормативна контрола}}
[[Категорија:Земји распаднати во 1258]]
[[Категорија:Земји основани во 750]]
|