Википедија

Брзина на светлината: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
с Правописна исправка, replaced: Сончевиот систем → Сончевиот Систем (2) using AWB
поправка на правопис
Ред 31:
| label18 = од [[Проксима Кентаур|најблиската ѕвезда]] до Сонцето (1,3 [[парсек|пс]])
| data18 = 4,2 г.
| label20 = од најблиската глаксијагалаксија ([[Џуџеста галаксија во Големо Куче]]) до Земјата
| data20 = 25 000 г.
| label21 = низ [[Млечен Пат|Млечниот Пат]]
Ред 42:
 
'''Брзина на светлината''' — обично се бележи со латинично '''c'''<ref>
{{cite web|url=http://math.ucr.edu/home/baez/physics/Relativity/SpeedOfLight/c.html|title=„Зошто ''c'' е ознака за брзината на светлината?“|last=Гибс|first=П.|date=|year=2004|work=„Usenet Physics FAQ“|publisher=Универзитет на Калифорнија „Риверсајд“|origyear=1997|archiveurl=http://www.webcitation.org/5lLMPPN4L|archivedate=17 април 2009|dead-url=|accessdate=20 април 2011}}</ref> ([[латински јазик|лат.]] ''celeritas'' - брзина), претставува физичка [[константа]] важна во голем број области од [[физика]]та. Нејзината вредност (во [[вакуум]]) изнесува точно ''299 792 458 м/секунда'' (≈{{val|3.00|e=8|u=m/s}}), односно 1 079 252 848,8 км/час. Според [[Специјална теорија за релативноста|специјалната теорија на релативноста]] тоа е максималната [[брзина]] со која сета [[енергија]]та, [[материја]]та и сите [[физичка информација|информации]] можат да патуваат во [[вселена|универзумот]], а која може да се постигне единствено во [[вакуум]] . Затоа често се обележува и со '''c<sub>0</sub>'''. Во други средини ([[течност]]и, [[гас]]ови...) брзината на светлината е различна и секогаш помала отколку во ваккумвакуум.
Со брзината на светлината во вакуум се движат [[безмасени честички|честичките кои немаат маса]] и [[електромагнетно зрачење|електромагнетното зрачење]] ([[светлина]]та и [[гравитациони бранови|гравитационите бранови]] и се одвиваат промените во [[поле (физика)|полињата]]. Тие ја задржуваат {{math|''c''}} без разлика на движењето на нивниот извор или на [[инерцијален појдовен систем|инерцијалниот појдовен систем]] на набљудувачот. Во [[теорија за релативноста|теоријата на релативноста]] {{math|''c''}} ги соединува [[време-простор|просторот и времето]] и се појавува во познатата Ајнштајнова равенка за [[еднаквост на масата и енергијата]] {{math|1=''E'' = ''mc''<sup>2</sup>}}.<ref name=LeClerq>{{Cite book| last=Узан |first=Ж.-Ф. |last2=Леклерк |first2=B | year=2008 | title=„Природните закони на универзумот: Разбирање на фундаменталните константи“ | url=http://books.google.com/?id=dSAWX8TNpScC&pg=PA43 | pages=43–4 | publisher=„Springer“ | isbn=0-387-73454-6 }}</ref>
 
Ред 60:
Првиот научник кој покажал дека светлината патува со определена, конечна брзина е [[Оле Ремер]]. Тоа го објавил во 1676 година по набљудувањето на движењето на [[Ија (месечина)|Ија]] (една од месечините на [[Јупитер]]). Во 1865 година [[Џејмс Кларк Максвел]] претпоставил дека светлината е [[електромагнетно зрачење|електромагнетен бран]] и затоа патува со брзината {{math|''c''}} спомената во неговата теорија на електромагнетизмот.<ref>{{cite web|title=„Како е измерена брзината на светлината?“|url=http://math.ucr.edu/home/baez/physics/Relativity/SpeedOfLight/measure_c.html}}</ref> Во 1905 година [[Алберт Ајнштајн]] претпоставил дека брзината на светлината не зависи од движењето на светлинскиот извор во ниеден инерцијален појдовен систем,<ref name="stachel">{{cite book |title=„Ајнштајн од „B“ до „Z““ – Том 9 од Ајнштајовите студии|first1=Џ.Џ. |last1=Стачел |publisher=„Springer“ |year=2002 |isbn=0-8176-4143-2 |page=226 |url=http://books.google.com/books?id=OAsQ_hFjhrAC&pg=PA226}}</ref> а последиците од ваквата поставка ги истражил изведувајќи ја [[специјална теорија за релативноста|специјалната теорија на релативноста]] и покажувајќи дека параметарот {{math|''c''}} не е важен само за светлината и електромагнетизмот.
 
По векови сéсè попрецизни мерења, во 1975 година брзината на светлината се сметала за 299 792 458&nbsp;m/s, со грешки на 4 дела од милијарда. Во 1983 година [[Меѓународен систем на мерни единици|SI]] го предефинирал [[метар]]от како растојание кое светлината го поминува во вакуум за <sup>1</sup>/<sub>299 792 458</sub> од [[секунда]]. Дефиницијата за метарот ја утврдила бројната вредност на брзината на светлината во вакуум {{math|''c''}} во метри во секунда.<ref name=BIPM_SI_units>{{SIbrochure|page=112}}</ref>
{{TOC limit}}
 
==Бројна вредност, обележување и мерни единици==
Брзината на светлината во вакуум се бележи со малата латинична буква ''c'' (од латинското „{{lang|la|''[[:wikt:celeritas|celeritas]]''}}“ што значи „брзина“. [[Џејмс Кларк Максвел|Максвел]] го користел и симболот ''V'' како алтернатива на c, во 1865 година. Во 1856 година [[Вилхелм Едуард Вебер]] и [[Рудолф Колрауш]] го упоребувалеупотребувале ''c'' како константа со вредност {{radic|2}} од брзината на светлината во вакуум. ДенешатаДенешната дефиниција за ''c'' ја дал [[Паул Друде]] 38 години подоцна, во 1894 година. И покрај тоа, [[Алберт Ајнштајн|Ајнштајн]] брзината на светлината ја означувал со ''V'' во своите оригинални трудови за специјална релативност (на германски јазик) „Annus Mirabilis“ (латински, со значење „извонредна година“), но откако за стандарден симбол бил утврден ''c'', тој во 1907 започнал да го користи него.<ref name="Yc">
{{cite web|url=http://math.ucr.edu/home/baez/physics/Relativity/SpeedOfLight/c.html|title=„Зошто ''c'' е ознака за брзината на светлината?“|last=Гибс|first=П.|date=|year=2004|work=„Usenet Physics FAQ“|publisher=Универзитет на Калифорнија „Риверсајд“|origyear=1997|archiveurl=http://www.webcitation.org/5lLMPPN4L|archivedate=17 ноември 2009|dead-url=|accessdate=16 ноември 2009}}
„Употребата на буквата „c“ како ознака за брзината на светлината водат потекло еден труд на Вебер и Колрауш од 1856 година [...] Вебер имал намера c да означува „константа“ во неговиот закон за силата, но има докази дека физичарите како Лоренц и Ајнштајн се навикнале на конвенцијата c да се користи како променлива за брзина. Ваквата употреба има корени дури и во класични текстови на латински јазик каде c стои наместо '„celeritas“' што значи 'брзина'.“
Ред 77:
|bibcode = 2006AmJPh..74..995M }}</ref>
 
Понекогаш ''c'' се употребува за означување на брзината на брановите во ''било која било'' материјална средина, а ''c''<sub>0</sub> за брзината на светлината во вакуум.<ref name=handbook>Пример:
*{{Cite book
|last=Лиде |first=Д.Р.
|year=2004
|title=„CRC прирачник по хемјахемија и физика“
|url=http://books.google.com/?id=WDll8hA006AC&pg=PT76&dq=speed+of+light+%22c0+OR+%22
|pages=2–9
Ред 98:
|last=Витакер |first=Џ.С.
|year=2005
|title=„Прирачник по елекроника“електроника“
|url=http://books.google.com/?id=FdSQSAC3_EwC&pg=PA235&dq=speed+of+light+c0+handbook
|page=235
Ред 126:
|publisher=„Батервуд-Хајнеман“
|isbn=0-7506-7123-8
|quote=„... ако брзината на светлината е дефинаранадефинирана како фиксиран број, тогаш, во принцип, стандардите за време ќе служат и како стандарди за должина ...“
}}</ref><ref name="Fundamental Physical Constants">
{{cite web|url=http://physics.nist.gov/cgi-bin/cuu/Value?c|title=„Вредност од „Комитетот за податоци за науктатанауката и технологијата“: Брзината на светлината во вакуум“|last=|first=|date=|work=„Наводи на НИСТ за константи, мерни единици и неопределност“|publisher=НИСТ|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=21 август 2009}}</ref><ref name=Jespersen>
{{Cite book
|last=Џесперсен |first=Џ. |last2=Фиц-Рендолф |first2=Џ. |last3=Роб |first3=Џ.
Ред 149:
|archivedate=14 ноември 2009
}}</ref>|group="Забелешка"}}
Во физичките гранки (како релативноста) каде често се појавува ''c'' се корисаткористат и системи од [[природни единици мерки]] или [[геометризиран ситстемсистем на мерки]] каде се зема {{nowrap|''c'' {{=}} 1}}.<ref name=Lawrie>
{{Cite book
|last=Лаури |first=И.Д.
Ред 176:
{{Главна статија|Специјална теорија за релативноста|Еднонасочна брзина на светлината}}
 
Брзината со која светлинските бранови се шират во вакуум е неазвиснанезависна од движењето на светлинскиот извор и [[Инерцијален појдовен систем|инерцијалниот појдовен систем]] на набљудувачот.<ref group="Забелешка">Сепак, светлинската [[фреквенција]] може да зависи од придвижувањето на изворот во однос на набљудувачот поради [[Доплеров ефект|Доплеровиот ефект]].</ref> Ова независност на брзината на светлината е утврдена (постулирана) од страна на Ајнштајн во 1905 година,<ref name="stachel" /> кој бил поттикнат од [[Електромагнетизам|Максвеловата теорија за електромагнетизмот]] и недостатокот од докази за постоењето на [[етер (физика)|етерот]].<ref>
{{cite journal|last=Ајнштајн|first=А.|year=1905|title=„Zur Elektrodynamik bewegter Körper“ („За електродинамиката на подвижните тела“)|journal=„Annalen der Physik“|language=германски|volume=17|pages=890–921|bibcode=1905AnP...322..891E|doi=10.1002/andp.19053221004}} Англиски превод: {{cite web|url=http://www.fourmilab.ch/etexts/einstein/specrel/www/|title=„On the Electrodynamics of Moving Bodies“|last=Перет|first=В.|last2=Џефери|first2=Г.Б. (прев.)|date=|work=Fourmilab|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=27 ноември 2009|last3=Вокер|first3=Џ.(уред.)}}</ref> Оттогаш бројните експерименти постојано го потврдуваат ова откритие. Експериментално може да се потврди дека само двонасочната брзина на светлината (на пример од светлински извор до огледало и назад) е зависна од рефернтинотреферентниот систем бидејќи е невозможно да се измери [[еднонасочна брзина на светлината|еднонасочната брзина]] (како од извор до далечен детектор) без постоење договорен начин за синхронизирање на часовникот кај изворот со оној при детекторот. Од друга страна, пак, преку [[Ајнштајнова синхронизација]] на часовниците, по дефиниција, доаѓа до изедначување на еднонасочната со двонасочната брзина на светлината.<ref name=Hsu2>
{{Cite book
|last=Хсу |first=Ж.-П. |last2=Жанг |first2=Ј.З.
Ред 215:
|isbn=81-203-1963-X
|pages=20 ''ff''
}}</ref> Една од последиците е што ''c'' мора да биде брзината со која сите [[безмасена четичкачестичка|безмасени честички]] и бранови се движат низ вакуум, вклучително и светлината.
 
[[File:Lorentz factor.svg|thumb|left|upright|Лоренцовиот фактор γ започнува од&nbsp;1 when&nbsp(v е еднаква на нула и останува речиси постојана при мали брзини) а потоа остро се закривува нагоре добивајќи вертикална асимптота и оди до позитивна бескрајност како што брзината е поблиска до c. |Лоренцовиот фактор ''γ'' како фунцијафункција од брзината. Започнува од 1 и оди кон бесконечност како што ''v'' доаѓа поблиску до ''c''.]]
Специјалната релативност има многу контрадикторни и експериментално потврдени импликации.<ref>
{{cite web|url=http://math.ucr.edu/home/baez/physics/Relativity/SR/experiments.html|title=„Кои се експерименталните основи на специјалната релативност?“|last=Робертс|first=Т.|last2=Шлајф|first2=С.|date=|year=2007|work=„Usenet Physics FAQ“|publisher=Универзитет на Калифорнија „Риверсајд“|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=27 ноември 2009|last3=Длукож|first3=Џ.М. |display-authors=et al.}}</ref> Меѓу нив се вбројуваат [[Еднаквост на масата и енергијата|еднаквоста на масата и енергијата]] {{nowrap|(''E'' {{=}} ''mc''<sup>2</sup>)}}, [[контракција на должината|контракцијата на должината]] (предметите кои се во движење се скусуваат),{{#tag:ref|Освен што ''е измерено'' дека објектите во движење се пократки по во правецот на релативно движење, тие ''се гледаат'' и како ротирачки тела. Ефектот, [[Терелово вртење]], се должи на различното време кое ѝ е потребно на светлината за да пристигне до набљудувачот од различните делови на објектот.<ref>
Ред 247:
|publisher=„Addison-Wesley“
|isbn=981-02-2749-3
}}</ref> Лоренцовата инваријантност е речиси универзална претпоставка на современите теории - [[квантна електродинамика]], [[квантна хромодинамика]], [[Стандарден модел|стандардниот модел]] на [[честична физика|честичната физика]] и [[општа теорија за релативноста|општата теорија за релативноста]]. Така, параметарот ''c'' е сеприсутен во современатрасовремената физика бидејќи не се појавува секогаш само во врска со светлината. Општата релативност, на пример, предвидува дека ''c'' е воедно и [[брзина на гравитацијата]] и на [[гравитациски бран|гравитациските бранови]].<ref name="Hartle">
{{Cite book
|last=Хартл |first=Џ.Б.
Ред 263:
|chapter=„Ширење на светлината низ гравитационото поле на бинарните системи до квадратен ред на Њутновата гравитациона константа: Трета глава: „За контроверзијата на брзината на гравитацијата““
|url=http://books.google.com/?id=QYnfdXOI8-QC&pg=PA111
|title=„Ласери, часовници и контолаконтрола без влечење: Испитување на релативната гравитација во вселената“
|isbn=3-540-34376-8
|year=2008
Ред 286:
|class=astro-ph
|eprint=astro-ph/0401631
}}</ref> СéСѐ уште не постојат убедливи докази за такви промени, меѓутоа, преку натамошни истражувања, по нив и понатаму се трага.<ref name="Uzan">
{{cite journal|last=Узан|first=Ж.-Ф.|date=|year=2003|title=„Фундаменталните константи и нивната променливост: набљудувачки статус и теоретски мотивации“|url=|journal=„Reviews of Modern Physics“|volume=75|issue=2|page=403|pages=|bibcode=2003RvMP...75..403U|doi=10.1103/RevModPhys.75.403}}</ref><ref name=Camelia>
{{cite journal
Ред 303:
}}</ref>
 
Уште една општа претпоставка е дека брзината на светлината е [[изотропија|изотропна]] – нејзината вредност е еднаква без разлика на насоката на мерење. Можната двонасочна анизотропија има добиено строги гранични вредности како резултат на набљудувањата на емисија од нуклеарните [[енергетско ниво|енергетски нивоа]], како фунцијафункција од ориентираноста на [[атомско јадро|јадрата]] во магнетното поле (експеримент на Хјуз и Древер) и на ротирачки [[оптички резонатор]]и.<ref name=Herrmann>{{cite journal
|last1=Херман |first1=З. |last2=Зенгер |first2=А. |last3=Меле |first3=К. |last4=Нагел |first4=М. |last5=Ковалчук |first5=Е.В. |last6=Питерс |first6=А. |display-authors=1
|title=„Тестирање на Лоренцовата инваријантност на 10<sup>−17</sup> ниво преку експеримент со ротирачки оптички резонатор“
Ред 318:
 
===Горна граница на брзините===
Според специјалната теорија за релативноста енергијата на предмет со [[маса на мирување]] ''m'' и брзина ''v'' изнесува {{nowrap|''γmc''<sup>2</sup>}}, каде ''γ'' е Лоренцовиот фактор (дефиниран погоре). При ''v=0'', ''γ=1'', па оттука произлегува познатата формула за [[еднаквост на масата и енергијата]]: {{nowrap|''E'' {{=}} ''mc''<sup>2</sup>}}. Факторот ''γ'' се стреми кон бесконечност како што ''v'' се приближува до ''c'', значи за забрзување на објект со маса до брзината на светлината потребна е бесконечно голема енергија. Брзината на светлината е, всушност, горната граница за брзината која може да ја достигне било кој било објект со позитивна маса на мирување. Индивидуалните фотони, пак, не можат да се движат со брзина поголема од онаа на светлината.<ref>[http://latimesblogs.latimes.com/technology/2011/07/time-travel-impossible.html ''„Официјално е: временските машини нема да функционираат“'', „Los Angeles Times“, 25 јули 2011 година]</ref><ref>[http://www.ust.hk/eng/news/press_20110719-893.html „Професори од УНТХК докажаа дека индивидуалните фотони не ја надминуваат брзината на светлината]</ref> Тоа е експериментално утврдено во многу тестови на релативистичката енергија и импулс.<ref>
{{cite web|url=http://galileo.phys.virginia.edu/classes/252/SpecRelNotes.pdf|title=„Белешки за специјалната релативност“|last=Фаулер|first=М.|date=март 2008|work=|publisher=Универзитет на Виџинија|page=56|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=7 мај 2010}}</ref>
 
Ред 352:
 
==Набљудување на натсветлински брзини и експерименти==
Постојат околности кога се чини дека материјата, енергијата или информациите патуваат побрзо од светлината, но не е така. Во делот подолу, за [[#во материјална средина|движењето на светлината во материјални средини]], се вели дека многу бранови брзини можат да ја надминат ''c'' - [[фазна брзина|фазната брзина]] на [[рендгенски зраци|X-зраците]] низ стакло често минува со брзина поглемапоголема од ''c'', на пример.<ref>
{{Cite book
|last=Хехт |first=Е.
Ред 377:
Стапката на менување на оддалеченоста меѓу два предмета кои се движат во однос на даден појдовен систем (нивната брзина на приближување) може да биде поголема од ''c'', но таа не претставува брзина на еден објект измерена во еден инерцијален систем.<ref name="Gibbs" />
 
Одредени квантни ефекти изгледаат како да се предаваат моментално, што значи и побрзо од ''c'', како во [[Парадокс на Ајнштајн-Подолски-Розен|парадоксот на Ајнштајн-Подолски-Розен]]. Овој мисловен експеримент ги опфаќа [[квантна состојба|квантните состојби]] на две честички кои можат да се [[квантна заплетканост|вплеткаат]]. СéСѐ додека се набљудува едната од нив, двете постојат во [[квантна суперпозиција|суперпозиција]] од две квантни состојби. Ако честичките се одвојат и се проследи квантната состојба само на едната од нив, во истиот миг се утврдува квантната состојба и на другата (за пократко време од она кое ѝ е потребно на светлината да стигне од едната до другата честичка). Затоа, пак, не може да се контролира која квантна состојба ќе ја заземе првата честичка кога ќе се набљудува, па не можат да се пренесат податоци.<ref name=Gibbs /><ref>
{{Cite book
|last=Сакураи |first=Џ.Џ.
Ред 406:
|publisher=„Wiley Interscience“
|isbn=0-470-10885-1
}}</ref> Тоа може да предизвика честичката да ја премине прекпрекатапрепреката со брзина поголема од онаа на светлината, но повторно без пренос на информации.<ref name=Wynne>
{{cite journal
|last=Вин |first=К.
Ред 423:
|last=Рис |first=М.
|year=1966
|title=„Појавата на радио-изворирадиоизвори кои релативистички се шират“
|journal=„Nature“
|volume=211
Ред 453:
}}</ref> Во современата [[квантна физика]] електромагнетното поле го опишува теоријата на [[квантна електродинамика]], според која светлината е определена од квантите на електромагнетното поле - фотоните. Во оваа теорија фотоните се [[безмасена честичка|безмасени честички]], поради што и можат да патуваат со ''c'' во вакуум, според специјалната теорија за релативноста.
 
Се разгледуваат и проширувања квантната елекродинамикаелектродинамика според кои фотонот има маса. Во таква теорија брзината би му зависела од фреквенцијата, а непроменливата ''c'' во специјалната релативност би била горната граница за брзината на светлината во вакуум.<ref name="Gibbs1997">
{{cite web|url=http://math.ucr.edu/home/baez/physics/Relativity/SpeedOfLight/speed_of_light.html|title=„Дали брзината на светлината е постојана?“|last=Гибс|first=П.|date=|year=1997|editor-last=Карлип|editor-first=С.|work=„Usenet Physics FAQ“|publisher=Универзитет на Калифорнија „Риверсајд“|origyear=1996|archiveurl=http://www.webcitation.org/5lLQD61qh|archivedate=17 ноември 2009|dead-url=|accessdate=26 ноември 2009}}</ref> При ригорозни тестирања не е забележано никакво варирање на брзината на светлината со фреквенцијата,<ref name=Schaefer>
{{cite journal
Ред 514:
===Во материјална средина===
{{Главна статија|Показател на прекршување}}
Светлината не се движи со брзина еднаква на ''c'' во материјална средина. Различните видови светлина патуваат со различни брзини. СекојаСекој мев и јазол на [[рамнински бран]] (кој го исполнува целиот простор со само една [[фреквенција]]) се движи со брзина наречена [[фазна брзина]] ''v''<sub>ф</sub>. Светлинскиот импулс (конечниот сигнал) патува со друга брзина. Најголемиот дел од импулсот се движи со [[групна брзина]] ''v''<sub>г</sub>, а најраниот (почетниот) дел со [[челна брзина]] ''v''<sub>ч</sub>.
 
[[File:frontgroupphase.gif|thumb|left|Сината точка се движи со фазна брзина (брзината на бранување), зелената со групна брзина (брзината на [[анвелопа]]та), а црвената со брзината на предниот дел на импулсот (челна брзина)|alt=Модулиран бран се движи од лево надесно. Има три положби обележани со точки: сина кај носечкиот јазол, зелена кај максимумот и црвена на челото на бранот.]]
Ред 528:
{{cite web|url=http://refractiveindex.info/?group=CRYSTALS&material=C|title=„Показател на прекршување на C [Кристали итн.]“|last=|first=|date=|work=refractiveindex.info|publisher=Микаил Полијански|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=14 март 2010}}</ref> имаат поголеми индекси на прекршување на видливата светлина (1,3, 1,5 и 2,4). Во материјалите како Бозе-Ајнштајновите кондензати, при апсолутна нула, ефективната брзина на светлината е само неколку метри во секунда. Меѓутоа ова е пример за апсорпцијата и доцнењето на преносот, како и сите други брзини помали од ''c'' во материјалните средини. Ектремна ситуација на „забавување“ на светлината во материја е постигната од два независни тима физичари кои тврделе дека „целосно ја запреле“ светлината емитувајќи ја низ Бозе-Ајнштајнов кондензат на [[рубидиум]]. Едната екипа го постигнала тоа на „[[Харвард]]“ и Институтот за наука „Роуланд“ во Кембриџ (Масачусетс), а другата во Центарот за астрофизика „Харвард-Смитсонијан“, исто така во Кембриџ. Ваквото „стопирање“ на светлината, всушност, се однесува на складирање на светлината во возбудените состојби на атомите, а потоа нејзино задоцнето ослободување поттикнато со втор ласерски импулс. Во периодот кога „застанала“, светлината престанала да биде светлина. Ваквиот однос е микроскопски точен за сите проѕирни материјални средини кои ја „забавуваат“ брзина на светлината.<ref>{{cite web|url=http://www.news.harvard.edu/gazette/2001/01.24/01-stoplight.html|title=„Харвард гласник: Истражувачите сега можат да ја сопрат, реемитуваат светлината“|author=„Harvard News Office“|first=|date=24 јануари 2001|work=|publisher=News.harvard.edu|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=8 ноември 2011}}</ref>
Во провидните материјали, показателот на прекршување е главно поголем од 1, па фазната брзина е помала од ''c''. Во другите материјали, за определени фреквенции може да биде и помал од 1, па дури и негативен во необичните (егзотични) сусптанциисупстанции.<ref>{{Cite book
|title=„Брза светлина, бавна светлина и леворака светлина“
|last=Милони |first=П.В.
Ред 598:
 
===Мали сразмери===
Брзината на светлината наметнува граница за брзината на праќање податоци, меѓу [[централна обработувачка единица|процесор]]ите на [[суперсметач]]ите. Ако процесорот работи при 1 [[Херц|gHzGHz]], за еден циклус сигналот може да помине растојание од најмногу 30 см. Затоа, за најоптимална работа процесорите се поставуваат блиску едни до други, што, пак, предизвикува проблем за нивното ладење. Ако продолжи зголемувањето на часовничката фреквенција, брзината на светлината веројатно ќе стане граничен фактор за внатрешниот дизајн на еден [[интегрално коло|чип]].<ref name="processorlimit">{{Cite book
|last=Пархами |first=Б.
|year=1999
Ред 627:
| publisher = „Krieger Publishing Company“
| isbn = 0-89464-595-1
}}</ref> Освен тоа, во глобалната комуникација сигналите ретко се движат по прави линии и без доцнење (поради минување на сигналот низа електричен прекинувач или сигнален регенератор).<ref>{{cite web|url=http://royal.pingdom.com/2007/06/01/theoretical-vs-real-world-speed-limit-of-ping/|title=„Теоретското спроти реалното огланичувањеограничување на брзиинатабрзината на Пинг“|last=|first=|date=јуни 2007|work=„Royal Pingdom“|publisher=„Pingdom“|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=5 мај 2010}}</ref>
 
===Вселенски летови и астрономија===
[[File:Speed of light from Earth to Moon.gif|thumb|right|alt=Пречникот на Месечината е околу една четвртина од оној на Земјата, а нивната меѓусебна оддалеченост е триесетпати поголема од него. Светлински зрак испратен од Земјата стига на Месечината за приближно време од 1,25 секунди.|Прикажан е зрак светлина кој патува меѓу Земјата и Месечината за време потребно еден светлински имплусимпулс да го мине нивното просечно растојание (од површината на едната до онаа на другата) - 1,255 секунди. Земјата и Месечината, како и растојанието меѓу нив се прикажани во размер.|250x250px]]
Комуникацијата меѓу Земјата и вселенските летала не е моментална. Постои кратко задоцнување од изворот до примачот кое станува сéсѐ поизразено со зголемување на оддалеченоста. Ова задоцнување било значајно и за размената на информации [[Центар за управување со летови|Центарот за управување со летови]] и [[Аполо 8]] – првото вселенско летало кое ја обиколило Месечината, а било управувано од човек. Пристигањето на одговорот на секое прашање требало да се чека барем три секунди.<ref>{{cite web|url=http://history.nasa.gov/ap08fj/15day4_orbits789.htm|title=„Четврти ден: Месечево обиколување 7, 8 и 9“|last=|first=|date=|work=„The Apollo 8 Flight Journal“|publisher=[[НАСА]]|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=16 декември 2010}}</ref> Доцнењето меѓу Земјата и [[Марс (планета)|Марс]] може да биде од пет до дваесет минути во зависност од релативната меѓусебна положба. Како последица, кога робот на површината на Марс би се соочил со некаков проблем, оние кои управуваат со него од Земјата нема да бидат свесни за тоа сéсѐ додека не поминат барем пет, а можеби и дваесет минути. Потоа би требало уште толку време за роботот да ја прими наредбата испратена од Земјата.
 
НАСА мора да чека неколку часа за да ги добие информациите од сонда која орбитира околу Јупитер. Ако на истата ѝ е потребна навигациона корекција, постои ризик информациите за исправка на истата да пристигнат предоцна.
Ред 641:
|publisher=Научен институт за вселенски телескопи
}}</ref><ref>
{{cite web|url=http://www.nasa.gov/pdf/283957main_Hubble_Deep_Field_Lithograph.pdf|title=„Литографија „Хаблово ултрадлабоко поле““|last=|first=|date=|work=|publisher=[[НАСА]]|format=PDF|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=4 февруари 2010}}</ref> Фотографиите ги отсликуваат гралаксиите какви што биле пред 13 милијарди години, кога универзумот постоел помлакупомалку од милијарда години.<ref name=Hubble/> Тоа што подалечните предмети ни изгледаат помладо (поради ограничената брзина на светлината) им овозможува на астрономите да ја определат [[ѕвезден развој|развојот на ѕвездите]] и [[настанок и развој на галаксиите|галаксиите]], како и [[космолошка хронологија|на космосот]] воопшто.
 
Астрономските растојанија често се изразуваат во [[светлосна година|светлосни години]], особено во публикациите и медиумите.<ref>{{cite web|url=http://www.iau.org/public/measuring/|title=„МАУ и астрономските единици мерки“|last=|first=|date=|work=|publisher=[[Меѓународен астрономски сојуз]]|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=11 октомври 2010}}</ref> Светлосна година е растојанието кое светлината го поминува за една година - околу 9461 милијарди километри (заокружено на 10 трилиони км), односно 0,3066 [[парсек|пс]]. Најблиската ѕвезда до Земјата (освен Сонцето), [[Проксима Кентаур]], е оддалечена од неа 4,2 светлосни години.<ref name="starchild">Прочитајте понатаму во {{cite web|url=http://starchild.gsfc.nasa.gov/docs/StarChild/questions/question19.html|title=„StarChild прашање на месецот за март 2000 година“|last=|first=|date=|year=2000|work=„StarChild“|publisher=[[НАСА]]|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=22 август 2009}}</ref>
Ред 763:
Фуковиот метод се разликува по тоа што наместо запчаник се користи ротирачко огледало. Поради неговата вртење при движењето на светлината до далечното огледало и назад, излегувајќи зракот се одбива под инаков агол од оној со кој се вратил. Во овој случај брзината на светлината може да се пресмета од разликата меѓу аглите, брзината на вртење и растојанието до далечното огледало.<ref>{{cite web|url=http://galileoandeinstein.physics.virginia.edu/lectures/spedlite.html|title=„Брзината на светлината“|last=Фаулер|first=М.|date=|work=|publisher=Универзитет на Вирџинија|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=21 јануари 2010}}</ref>
 
Денешните [[осцилоскоп]]и кои го мерат времето со точност од околу една наносекунда овозможуваат директно мерење на брзината на светлината преку мерење на задоцнувањето на ласерски или ЛЕД светлински импулс рефлектиран од огледало. Оваа техника е помалку прецизна (со грешки во мерењето од редот на 1%) од другите современи техники, меѓутоа сéсѐ уште се користи при факултетски физчки лабораториски опити.<ref>
{{cite journal
|first=Џ. |last=Кук
Ред 930:
|1983||Седумнаесетта ГКТМ, дефинирање на метарот||299 792,458&nbsp;(точна)<ref name=Resolution_1/>
|}
Дали светлината патува моментално или со многу голема конечна брзина не било познато сéсѐ до [[ран нов век|раниот нов век]]. Првите истражувања на оваа тема, кои постојат и денес, биле во [[Стара Грција]]. Хелените, исламските учени луѓе и класичните европски научници долго дебатирале во однос на ова прашање, сéсѐ до првата пресметка на брзината на светлината направена од Ремер. Ајнштајновата специјална теорија на релативноста заклучила дека таа брзина е постојана без оглед на референтниот систем во кој се мери. Оттогаш спроведени се уште многу, попрецизни мерења.
 
===Почетоци===
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Брзина_на_светлината“