Мравка: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
Нема опис на уредувањето |
с Правописна исправка, replaced: цм → см (2) using AWB |
||
Ред 77:
}}
'''Мравки''' се [[Еусоцијалност|еусоцијални]] [[инсекти]] од семејството '''formicidae''' и, заедно со [[оси]]те и [[
Мравките формираат живеалишта кои по големина се од неколку мравки грабливки што живеат заедно во мали природни дупки, до огромни организирани мравјалници кои окупираат големи територии, и се состојат од милиони мравки. Поголемите мравјалници имаат разни класи на стерилни, безкрилести женки, од кои повеќето се работници, како и војници и други специјализирани групи.<ref name="FisherBolton2016">{{cite book|last1=Fisher|first1=Brian L.|last2=Bolton|first2=Barry | name-list-format = vanc |title=Ants of Africa and Madagascar: A Guide to the Genera|date=26 July 2016|publisher=University of California Press|isbn=9780520290891|page=24}}</ref><ref name="Singh">{{cite book|last=Singh|first=Rajendra | name-list-format = vanc |title=Elements of Entomology|year=2006|publisher=Rastogi Publications|isbn=9788171336777|page=284}}</ref> Речиси сите мравјалници имаат и плодни машки единки кои се наречени дрони, но и една или повеќе плодни женки наречени матици.<ref name="Singh"/> Мравјалниците се нарекуваат и суперорганизми затоа што мравките работат како едно, унифицирано суштество, за да ја поддржат заедницата.<ref>{{cite book|vauthors=Oster GF, Wilson EO |year=1978|title=Caste and ecology in the social insects |publisher=Princeton University Press, Princeton|pages=21–22|isbn=978-0-691-02361-8}}</ref><ref name="Flannery2011">{{cite book |last=Flannery|first=Tim | name-list-format = vanc |title=A Natural History of the Planet|year=2011|publisher=[[Grove/Atlantic, Inc.]]|isbn=978-0-8021-9560-9|page=79}}</ref>
Ред 83:
[[File:Blackants-bredcrust-tokyo-may2015.webm|thumb|(видео) Мравки собираат храна]]
Мравките се присутни на речиси секој континент и остров на светот. Единствените места на кои што нема домородни мравки се [[Антарктик
Во заедниците на мравки има поделба на работа, комуникација измеѓу единките и способноста да извршат покомплицирани проблеми.<ref name="SANdisk"/> Овие сличности со човечкото општество оддамна било инспирација за истражување. Голем број на култури ги користат мравките за храна, медицина и ритуали. Некои видови на мравки се користат за уништување на други инсекти, кои вообичаено се штетни.
==Таксономија и еволуција==
Ред 122:
}}
}}
Семејството ''Formicidae'' е дел од редот ''Hymenoptera'', кое исто така вклучува некои видови на муви, пчели и оси. Мравките еволуирале од инфраредот ''Aculeata'', и истражување од 2013 г. сугерира дека се сестринска група со ''Apoidea''.<ref name=phylo /> Во 1966 г, Едвард Осборн Вилсон и неговите колеги истражувале фосил од мравка (''Sphecomyrma'') која живеела во периодот креда. Мравката, која била заробена во [[килибар]] датирала од околу 92 милиони години, имала сличности кои се присутни во некои оси, но не во денешните мравки.<ref>{{cite journal | vauthors = Wilson EO, Carpenter FM, Brown WL | title = The first mesozoic ants | journal = Science | volume = 157 | issue = 3792 | pages = 1038–40 | date = September 1967 | pmid = 17770424 | doi = 10.1126/science.157.3792.1038 | authorlink = E. O. Wilson | bibcode = 1967Sci...157.1038W }}</ref> Истраживање од 2006 г. Сугерира дека мравките се појавиле десетици милиони години порано од што претходно било познато, дури и пред 168 милиони години.<ref name=phyl2006 /> По зголемениот број на скриеносемеци пред околу 100 милиони години мравките станале многу разновидни и биле во еколошка доминација пред околу 60 милиони години.<ref name=
[[Image:Ants in amber.jpg|thumb|right|Фосили од мравки во балтички килибар]]
Во периодот на Кредата, раните мравки биле распространети околу [[Лавразија]] во северната полутопка. Сепак тие биле ретки во споредба со останатите популации на инсекти, мравките претставувале само околу 1% од целосната популација на инсекти. Мравките станале доминантни по адаптивната радијација во почетокот на периодот палеоген. Меѓу епохите Олигоцен и Миоцен, мравките веќе претставувале меѓу 20-40% од сите фосили на инсекти. Од видовите кои живееле во епохата Еоцен, околу една десеттина од родовите преживеале до денес. Истовремено родовите кои преживеале до денес претставуваат 56% од сите родови во фосили од балтички килибар (кои се од раниот Олигоцен), а 92% од фосилите од килибар во Доминиканската Република (кои се од раниот Миоцен).<ref name="grimaldi2001"/><ref name=TheAntEvo>Hölldobler & Wilson (1990), pp. 23–24</ref>
Ред 148:
|}
Мравки се присутни на секој континент освен [[Антарктик
| url=http://ngm.nationalgeographic.com/2007/08/ants/did-you-know-learn
| title=Fantastic ants – Did you know?
Ред 160:
| access-date=6 July 2008}}</ref> Мравките имаат голем број на еколошки начини на преживување и имаат способност да искористат разновидни видови на храна како директни или индиректни растителнојадни животни, грабливци и лешинари. Повеќето од видовите на мравки се сештојадци. Нивната еколошка доминација е демонстрирана од нивната биолошка маса, проценето е дека мравките составуваат 15-20% (а речиси 25% во тропски предели) од целокупната биолошка маса на копнени животни, надминувајќи ја масата на сите [['рбетници]].<ref name="schultz">{{cite journal | vauthors = Schultz TR | title = In search of ant ancestors | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 97 | issue = 26 | pages = 14028–9 | date = December 2000 | pmid = 11106367 | pmc = 34089 | doi = 10.1073/pnas.011513798| bibcode = 2000PNAS...9714028S }}</ref>
Мравки по големина се од 0.75 до 52 мм,<ref name = AntsDorylusWilverthaiQueen >Hölldobler & Wilson (1990), p. 589</ref><ref name = OligomyrmexMinor>{{Cite book | author = Shattuck SO | title = Australian ants: their biology and identification | year = 1999 | publisher = CSIRO | location = Collingwood, Vic | isbn = 978-0-643-06659-5 | page = 149 }}</ref> најголемиот вид бил фосилот ''Titanomyrma giganteum'', на кои што матицата била 6
==Морфологија==
Ред 186:
Мравката се јавува како тема во бројни дела од [[уметност]]а и [[Популарна култура|популарната култура]], како:
* „За црните мравки“ – приказна на африканското племе [[Акамба]].<ref>''Бајке са југа Африке''. Београд: Народна књига, 1964, стр. 139.</ref>
* „Штурецот и мравката“ - басна на американскиот писател [[Емброуз Бирс]].<ref>
* „Мравите нè напаѓаат“ - расказ на израелскиот писател [[Ефраим Кишон]] од 1977 година.<ref>Ephraim Kishon, ''Kod kuće je najgore – Obiteljske priče'', drugo izdanje. Zagreb: Znanje, 1984, стр. 34-36.</ref>
* „Мрави“ - кус расказ на македонскиот писател [[Митко Маџунков]] од 1984 година.<ref>Митко Маџунков, ''Међа света''. Београд: Просвета, 1984, стр. 101.</ref>
Ред 219:
{{Нормативна контрола}}
[[Категорија:Мравки| ]]
[[Категорија:Ципокрилци]]
| |||