Цар: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
с Јазична Исправка, replaced: Римската Империја → Римското Царство using AWB |
|||
Ред 1:
'''Цар''' ({{lang-bg|цар}}, {{lang-ru|царь}}, [[Украински јазик|украински]]: ''цар'', {{lang-hr|car}}, {{lang-sr|цар/car}}, во [[научната транслитерација]] car) и повремено спелуван како '''csar''' или '''Tzar''' на [[англиски]] е термин со потекло од латинскиот термин Cæsar (цезар или кајзер) значи [[Император]] во европската средновековна смисла на зборот, т.е., владетел кој тврди дека го има истиот ранг како Римскиот император, со одобрение на друг император или врховен еклезијастички претставник ([[Папа]]та или [[Вселенски патријарх|Екуменскиот Патријарх]]).
Пред да ја прифатат римските императори титулата [[Цезар (титула)|Цезар]] или [[Кајзер]], зборот “Кајзер/Kaisar", бил името што му е дадено на третиот крал од [[Медејци]]те (денешните Курди), Кијаксар, 625-585 п.н.е. Од древни времиња, во курдскиот јазик, името Кијаксар имало различни значења и изговори, вклучувајќи го името Кеј-Касро, кое се користи од Курдите како име за личност. Тоа буквално значи „крал“, кој е автократ.
Наспроти соодветниот латински збор "imperator", византискиот грчки термин basileus беше користен различно во зависност од тековниот политички контекст или од историскиот или библискиот контекст. Во историјата на грчкиот јазик, зборот басилеус/василевс оригинално значеше нешто како „моќник“ (potentate = суверен, монарх) и постепено се доближи до значењето на зборот „крал“ во Хеленистичкиот период, па се користеше за да означи „император“ во почетокот на
Повремено зборот се користи за да означи други, нехристијански, врховни владетели. Во [[Русија]] и [[Бугарија]], империјалните придружни значења (т.е. конотации) во 19-тиот век добил значење еквивалентно на зборот крал.
Ред 15:
== Значење во словенските јазици ==
Бидејќи грчкото "basileus/василевс" постојано беше давано како „цар“ во словенските преводи на грчките текстови, двојното значење се префрли во црковниот словенски јазик. Оттаму, „цар“ не беше користен само како еквивалент на латинското "imperator" (во однос на владетелите на [[Византија]], [[Светото Римско Царство]] и другите тамошни владетели), туку исто така беше користен за означување на библиски владетели и древни кралеви.
Од оваа нејаснотија, развојот тргнал во различни насоки кај различни словенски јазици. Така во [[бугарски]]от и [[рускиот јазик]] зборот цар повеќе не се користи како еквивалент за зборот emperor/imperator, кој постои во западноевропската (латинска) традиција. Моментално, терминот цар се однесува на оние кои по потекло се суверени, древни и библиски владетели, како и монарси во бајките и слично. Титулата крал (руското korol', бугарското kral) се смета како туѓа и е резервирана за (западните) европски кралски семејства (и се проширува на оние модерни монарси надвор од Европа, чии титули се преведени како king на англиски, roi на француски итн.). Надворешните монарси со империјален статус, во и надвор од Европа, древни и модерни, генерално повеќе се нарекуваат императори отколку цареви.
Ред 33:
* „Трите момчиња, царот и к'сметот“ - македонска народна приказна.<ref>Марко Цепенков, ''Три вреќи лаги''. Скопје: Мисла, 1967, стр. 63-74.</ref>
* „К'сметлијата што се сторил цар“ - македонска народна приказна.<ref>Марко Цепенков, ''Три вреќи лаги''. Скопје: Мисла, 1967, стр. 75-83.</ref>
* „Ламјата и царевиот син“ (''Аждаја и царев син'') - српска народна приказна.<ref>''Народне приповетке''. Београд: Просвета, 1963, стр. 54-58.</ref>
* „Царот сакал да ја земе ќерката“ (''Цар хтио кћер да узме'') - српска народна приказна.<ref>Вук Караџић, ''Српске народне приповијетке''. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 304-308.</ref>
* „Царевиот зет и крилатата баба“ (''Царев зет и крилата баба'') - српска народна приказна.<ref>''Народне приповетке''. Београд: Просвета, 1963, стр. 72-77.</ref>
* „Царот Тројан има козји уши“ (''У цара Тројана козје уши'') - српска народна приказна.<ref>''Народне приповетке''. Београд: Просвета, 1963, стр. 109-110.</ref>
* „Царот Дукљан“ (''Цар Дукљан'') - српска народна приказна.<ref>Вук Караџић, ''Српске народне приповијетке''. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 219-220.</ref>
* „Царевата ќерка овца“ (''Царева кћи овца'') - српска народна приказна.<ref>Вук Караџић, ''Српске народне приповијетке''. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 174-176.</ref>
* „Царичината снаа овца“ (''Царичина снаха овца'') - српска народна приказна.<ref>Вук Караџић, ''Српске народне приповијетке''. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 295-297.</ref>
* „Царевата ќерка и свињарчето“ (''Царева кћи и свињарче'') - српска народна приказна.<ref>Вук Караџић, ''Српске народне приповијетке''. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 342-345.</ref>
* „Девојката го надмудрила царот“ (''Дјевојка цара надмудрила'') - српска народна приказна.<ref>''Народне приповетке''. Београд: Просвета, 1963, стр. 104-106.</ref>
* „Последното царство“ - расказ на македонскиот писател [[Горан Петревски]] од 2014 година.<ref>Горан Петревски, ''Одбрани трудови''. Скопје: Темплум, 2014.</ref>
* „Цар“ (''Czar'') - песна на американскиот [[Рок-музика|рок-музичар]] [[Френк Блек]] (''Frank Black'') од 1993 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=mccxj_l3lME YouTube, Czar - Frank Black (пристапено на 15.5.2017)]</ref>
| |||