Бурунди: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
Нема опис на уредувањето
Ознака: Изворно уредување 2017
clean up, replaced: | coauthors = → |author2= (9) using AWB
Ред 71:
Уште од пред пет века, територијата на Бурунди била населена од етничките групи [[Тва]], [[Туци]] и [[Хуту]]. Преку двесте години Бурунди било владеено од [[Кралство Туци|Кралството Туци]], но на почетокот на [[20 век]], [[Германија]] и [[Белгија]] ја окупирале територијата, вклучително и [[Руанда]] и таа била позната како колонија [[Руанда-Урунди]].
 
Целиот регион бил во немири поради социјалните разлики помеѓу Туци и Хуту, што резултирало со граѓанска војна. Денес Бурунди е претседателска република. Државата е една од 10 најсиромашни држави во светот според приходот по глава на жител.
 
== Историја ==
{{Main|Историја на Бурунди}}
 
Според изворите, се смета дека на територијата на денешен Бурунди била населена уште пред околу 70.00 години<ref>Gates, H., ''Africana'', p. 338.</ref>, каде опстојувало племето Туа. Подоцна на овие простори живеела друга етничка група, позната како [[Хуту]], која со текот на времето се преврнала во најголемо племе во реонот<ref>Gates, H., ''Africana'', p. 338–9.</ref><ref name="l">Eggers, E., ''Historical Dictionary of Burundi'', p. l.</ref> . Во текот на својата историја, од ова племе се развиле голем број на кралства кои постоеле до [[15 век]], кога се појавило племето [[Тутси]]<ref name="Gates">Gates, H., ''Africana'', p. 339.</ref> . Ова племе го создало и основало кралството Бурунди,<ref name="southafrica"/> кое во текот од [[1796]] до [[1850]] година, во времето на [[Нтара Ругама]] доживеало големо проширување.<ref name="l"/><ref>[http://www.metmuseum.org/toah/ht/09/sfe/ht09sfe.htm Eastern Africa, 1600–1800 a.d.]</ref><ref name="l"/> Кон крајот на [[19 век]] истото се распаднало.<ref name="southafrica">{{цитирана веб страница|url=http://www.iss.co.za/af/profiles/burundi/politics.html |title=Burundi - Political System and history |accessdate=2008-06-08 |month=February | year=2005 |publisher=Institute for Security Studies }}</ref>
 
Во текот на [[1899]] година, Бурунди била освоена од страна на [[Германија]], колонизирана и вклулена во составот на [[Германска Источна Африка]].<ref name="cia">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/by.html CIA - The World Factbook - Burundi] [[CIA]]. Retrieved 8 јуни, 2008.</ref> Во 1916 година, во времето на [[Прва светска војна|Првата светска војна]], земјата била заземена од [[Белгија]].<ref name="state"/> Во 1923 година Бурунди и Руанда станале белгиски територии под името Руанда-Буринди.<ref name="cia"/><ref name="wein5">Weinstein, W., ''Political Conflict and Ethnic Strategies'', p. 5.</ref> По крајот на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], [[Белгија]] дозволила создавање на политички партии во земјата. Така биле основани две политички фракции: Унија за Национален прогрес и Христијанска Демократска партија. На [[27 јуни]] [[1962]] година, [[ООН]] и го одземал имунитетот на Белгија врз [[Руанда-Бурунди]], за да на [[1 јули]] [[1962]] година Бурунди била прогласена за независна држава, како [[уставна монархија]].<ref name="state">[http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2821.htm Burundi]. [[U.S. Department of State]]. February 2008. Retrieved 8 јуни, 2008.</ref><ref>Cook, C., ''What Happened Where'', p. 281.</ref> По четири години земјата биле претворена во [[република]]. Во [[1993]] година се провеле првите демократски избори, по кое земјата била воведена во граѓанска војна помеѓу некогашните племиња Хуту и Тутси. Во тој конфликт загинале 300.000 луѓе за само една година.<ref>BBC, Country profile Burundi. Available from http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/country_profiles/1068873.stm (accessed on 29-10-08)(1)</ref>
 
== Географија и клима ==
Ред 84:
{{Main|Географија на Бурунди}}
 
Бурунди е една од најмалите држави во [[Африка]] која нема излез на море и е со [[екваторска клима]]. Државата се наоѓа во [[Долина на големите езера|Долината на големите езера]], поточно на големо плато. Средна надморска височина на државата е 1.700 m со пониски предели до границите. Највисокиот врв е [[Монт Хеха]] е со 2.690 m.<ref>O'Mara, Michael. ''Facts about the World's Nations''. [[Bronx, New York]]: H.W. Wilson, 1999. p. 150. ISBN 0-8242-0955-9</ref> и се наоѓа јужно од главниот град [[Буџумбура]].
 
Главна река во Бурунди е [[Нил]]<ref>By Ash, Russell. ''The Top 10 of Everything''. [[New York, New York]]: Sterling Publishing Company, Incorporated, 2006. ISBN 0-600-61557-X</ref> Исто така, главен извор на вода е и езерото [[Викторија (езеро)|Викторија]]. Во југозападниот дел од земјата се наоѓа и езерото [[Тангањика]].
 
Пределите на Бурунди се претежно земјоделски или се пасишта. Голем дел од пределите каде има населени места шумите исчезнуваат и настанува ерозија на земјата. <ref>Bermingham, Eldredge, Christopher W. Dick, and Craig Moritz. ''Tropical Rainforests: Past, Present, and Future''. [[Chicago, Illinois]]: [[University of Chicago]] Press, 2005. p. 146. ISBN 0-226-04468-8</ref> Како главен фактор за оваа појава е големиот број на население на земјата.
 
== Политички систем ==
{{Main|Политики на Бурунди}}
 
Политичкиот систем на Бурунди е [[претседателска република]] која се ослонува на повеќепартискиот систем. [[Претседател на Бурунди|Претседателот на Бурунди]] е шеф на држава и шеф на влада. Во моментов во Бурунди има 21 политичка партија. На [[13 март]] [[1992]], лидерот на [[Туци]], [[Пиер Бујоја]] основал нов [[устав на Бурунди]]<ref>[http://www.ictj.org/en/where/region1/512.html Burundi]. International Center for Transitional Justice. Retrieved on 27 јули, 2008.</ref> кој овозможил да се создаде повеќепартискиот систем.<ref name="PH">[http://dev.prenhall.com/divisions/hss/worldreference/BI/politics.html Burundi – Politics]. From "The Financial Times World Desk Reference". Dorling Kindersley. 2004. Prentice Hall. Retrieved on 30 јуни, 2008.</ref>
 
Законодавната власт на Бурунди е дводомен парламент: [[Транзиционално собрание на Бурунди|транзиционалното собрание]] и [[Сенат на Бурунди|сенатот]]. Транзиционалното собрание се состои од 170 членови. Според уставот, во собранието може да имаат пратенички места следните групи: 60% од пратеничките места се за Хуту, 40% за Туци, 30% за жени и три за [[Батва]].
Ред 130:
{{Main|Економија на Бурунди}}
 
Бурунди е една од најсиромашните држави во светот. Ваквата состојба е како резултат на делумно неповолната географска положба, слаб правен систем, слабо образование и големата застапеност на болеста [[СИДА]]. Околу 80% од населението живее во [[сиромаштија]].<ref>[http://www.iss.co.za/AF/profiles/burundi/Population.html Burundi Population]. Institute for Security Studies. Retrieved on 30 јуни, 2008.</ref> Низ текот на 20 век честа појава биле гладтта и недостатокот на исхрана и според [[Светстката програма за храна]], 56.8% од децата гладуваат. <ref>[http://www.wfp.org/country_brief/indexcountry.asp?region=2&section=9&sub_section=2&country=108 Where We Work – Burundi]. World Food Programme. Retrieved on 30 јуни, 2008.</ref> Исто така според задоволството на живеење Бурунди е меѓу последните држави во светот. <ref>White, A. (2007). [http://www.le.ac.uk/users/aw57/world/sample.html A Global Projection of Subjective Well-being: A Challenge to Positive Psychology?] Psychtalk 56, 17–20. Retrieved 8 јуни, 2008.</ref> Според тоа, Бурунди е зависна од странска помош.
 
Најголема индустрија во земјата е земјоделството, кое зазема 58% од вкупниот БНП. Најголем извор на приход е кафето што е 93% од вкупниот извоз на државата. <ref>Dinham, B., ''Agribusiness in Africa'', p. 56.</ref> Други земјоделски култури се [[памук]], [[чај]], [[пченка]], [[банани]] и друго. Официјална валута е [[Бурундски франк]] и 1.184 франк во 2008 бил еднаков на еден [[американски долар]].
 
== Население, јазик и религија ==
Ред 151:
}}
 
Според проценка од [[2008]] година, Бурунди имало население од 8.691.005 жители. На демографската слика на Бурунди директно влијае боласта [[СИДА]], но и голем број на [[Буринѓани]] се преселиле во странство како последица од граѓанската војна, така на пример [[САД]] примиле 10.000 Бурунѓани<ref>Kaufman, Stephen. [http://web.archive.org/web/20080213183252/http://www.america.gov/st/washfile-english/2006/October/20061017183816esnamfuak0.9061396.html U.S. Accepting Approximately 10,000 Refugees from Burundi]. 17 октомври, 2006. [[U.S. Department of State]]. Retrieved on 30 јуни, 2008.</ref>
 
Поголем број Бурунѓани живеат во рурални средини и околу шест проценти од населението живее во урбаните средини.<ref>MacDonald, F., ''Peoples of Africa'', p. 62.</ref> Густината на населението на Бурунди е 315 жители на метар квадратен. Околу 85% од населението се [[Хуту]], 15 % се [[Туци]] и мал број има [[Твас]].<ref>Eggers, E., ''Historical Dictionary of Burundi'', ix.</ref>
Ред 162:
{{Main|Култура во Бурунди}}
[[Податотека:Gitega drums.JPG|thumb|right|150px|[[Гитега тапани]].]]
Културата на Бурунди се базира на локалната традиција и на влијанието на околните држави. Бидејќи полјоделството е главна индустрија во земјата, исхраната во Бурунди воглавно се состои од [[компир]], [[пченка]] и [[грашок]]. Поради недостатокот на финансиски средства, месото не е често застапено во исхраната. <ref>[http://www.cp-pc.ca/english/burundi/eating.html Eating the Burundian Way]. Cultural Profiles Project. Citizenship and Immigration Canada. Retrieved 30 јуни, 2008.</ref>
 
Главен елемент во културата е удирањето тапани и тоа е големо културно наследство. Покрај тапаните, танците се често придрижници на музиката за време на празници, прослави или културни настани.
Ред 172:
{{refbegin}}
* {{Цитирана книга | last =Allen | first =J.A. | authorlink = | coauthors =et al. | title=Africa South of the Sahara 2004: South of the Sahara |publisher = Taylor and Francis Group| year = 2003| location = New York, New York | pages = | url = | doi = | id = | isbn = 1857431839}}
* {{Цитирана книга | last = Cook | first = Chris | authorlink = | coauthors author2= Diccon Bewes | title = What Happened Where: A Guide to Places and Events in Twentieth-Century | publisher = Routledge | year = 1999 | location = London, England| pages = | url = | doi = | id = | isbn = 1857285336}}
* {{Цитирана книга | last = Dinham | first = Barbara | authorlink = | coauthors author2= Colin Hines| title = Agribusiness in Africa| publisher = Africa World Press | year = 1984 | location = Trenton, New Jersey| pages = | url = | doi = | id = | isbn = 0865430039}}
* {{Цитирана книга | last = Eggers| first = Ellen K. | authorlink = | coauthors author2= | title = Historical Dictionary of Burundi| publisher = Scarecrow Press, Incorporated| year = 2006| location = Lanham, Maryland| pages = | url = | doi = | id = | isbn = 0810853027}} 3rd. edition.
* {{Цитирана книга | last = Gates | first = Henry Lewis | authorlink = | coauthors author2= Anthony Appiah | title = Africana: The Encyclopedia of the African and African American Experience | publisher = Basic Civitas Books | year = 1999 | location = New York, New York | pages = | url = | doi = | id = | isbn = 0465000711}}
* {{Цитирана книга | last =Jessup | first =John E. | authorlink = | coauthors =| title=An Encyclopedic Dictionary of Conflict and Conflict Resolution, 1945–1996 |publisher = Greenwood Publishing Group| year = 1998| location = Westport, Connecticut| pages = | url = | doi = | id = | isbn = 0313281122}}
* {{Цитирана книга | last =Krueger | first =Ambassador Robert. | authorlink = | coauthors author2= Kathleen Tobin Krueger | title=From Bloodshed to Hope in Burundi: Our Embassy Years during Genocide |publisher = University of Texas Press| year = 2007| location = Austin, Texas| pages = | url = | doi = | id = | isbn = 0292714866}}
* {{Цитирана книга | last = MacDonald| first = Fiona | authorlink = | coauthors author2= et al. | title = Peoples of Africa| publisher = Marshall Cavendish | year = 2001| location = Tarrytown, New York| pages = | url = | doi = | id = | isbn = 0761471588}}
* {{Цитирана книга | last = Puddington| first = Arch | authorlink = | coauthors author2= | title = Freedom in the World: The Annual Survey of Political Rights and Civil Liberties| publisher = Lanham, Maryland | year = 2007| location = Syracuse University | pages = | url = | doi = | id = | isbn = 0742558975}}
* {{Цитирана книга | last = Weinstein| first = Warren | authorlink = | coauthors author2= Robert Schrere | title = Political Conflict and Ethnic Strategies: A Case Study of Burundi| publisher = Maxwell School of Citizenship and Public Affairs | year = 1976| location = Syracuse University | pages = | url = | doi = | id = | isbn = 0915984202}}
* {{Цитирана книга | last = Weinstein| first = Warren | authorlink = | coauthors author2= | title = Historical Dictionary of Burundi| publisher = Scarecrow Press, Incorporated| year = 2006| location = Metuchen, New Jersey| pages = | url = | doi = | id = | isbn = 0810809621}} 1st. edition.
{{refend}}
 
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Бурунди