Македонска револуционерна организација: Разлика помеѓу преработките

'''Македонска револуционерна организација''' ('''МРО''') <ref group="б" name="vg_2"/><ref group="б" name="vg_3"/> — револуционерно-националноослободителна организација на [[македонскиот народ]] <ref group="б" name="vg_1"/> (Солун, 23. X/ 4. XI 1893 - 1908). Била основана од шестмина револуционери интелектуалци: [[Дамјан Груев]], д-р [[Христо Татарчев]], [[Петар Поп Арсов]], [[Иван Хаџи Николов]], [[Христо Батанџиев]] и [[Андон Димитров]], со цел по пат на воружена борба да се извојува политичка автономија на Македонија и Одринско <ref name="vgj">''[[Ванчо Ѓорѓиев]], Слобода или Смрт, Македонското националноослободително дело во Солунскиот вилает 1893 - 1903 година, Скопје, Институт за историја - Филозофски Факултет ''</ref>. На основачкиот состанок усвоиле програма за дејствување. Бил усвоен Устав на Организацијата (во почетокот на 1894) и се конституирал [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] (претседател д-р Христо Татарчев, секретар Дамјан Груев). Била изградена мрежа на Организацијата во поголемите центри во Македонија (до средината на 1894). Особено силен подем бележела по стапувањето во членство и во раководењето на [[Гоце Делчев]], [[Пере Тошев]], [[Ѓорче Петров]], [[Јане Сандански]] и други македонски револуционери.

Во летото 1894 г. во било одржано [[Ресенско советување|Ресенското советување]] на членовите на ЦК и на делегатите на месните комитети посветено на организациони и на тековни прашања за револуционерно дејствување. Биле формирани три револуционерни окрузи: Солунски, Битолски и Скопски. Организацијата изградила (до есента на 1895) разгранета мрежа во сите делови во Македонија и прогласила сувереност на организационата територија, спречување на дејствувањето на други организирани групи со исти цели во Македонија. Македонските комитети формирани во странство можеле да дејствуваат исклучиво во рамките на МРО.

интегритет од туѓи вооруж ени чети и групи во Македонија. Бил донесен и посебен Правилник (1900) за четите со кој било регулирано формирањето, раководењето, употребата, како и борбената обука. Нивните припадници - комитите носеле униформирана народна комитска облека и обележје за припадност. Вооружените сили ги раководел Делчев, кој го основал и изградувал [[Четнички институт на ТМОРО|Четничкиот институт ]], со надлежност на врховен инспектор. Организацијата имала [[Тајна пошта на МРО|тајна пошта]] и [[Тајна полиција на МРО|тајна полиција]], создала функционални месни органи и тела. На целата територија на Македонија (до почетокот на 1903) Организацијата имала воспоставено ефективна власт на тајна држава во државата или [[Подземна република|подземна република]].

За појавата на ''Македонската револуционерна организација'' постојат две главни причини. По [[Берлинскиот конгрес]], [[Македонскиот народ]] останал [[Нација|национално]], [[Држава|политички]], [[Култура|културно]], [[Образование|просветно]] и [[Црква|духовно]] обесправен <ref name="vgj"/>. Дополнително на тоа македонскиот национален индивидуалитет се наоѓаал во опасност од странските пропаганди, кои со своето дејствување го засилувале антагонизмот во [[Македонија]] кој и онака постоел <ref name="vgj"/>.

:''Тајната македоско - одринска револуционерна организација има за цел да ги сплоти во едно цело сите незадоволни елементи во Македонија и Одринско, без разлика на народноста, за извојување преку револуција полна политичка автономија за тие две области'' <ref> Член 1 од Уставот на ТМОРО</ref>.

[[Бугари|Бугарската]], [[Грци|грчката]] и [[Срби|српската]] [[пропаганда]] дејствувале ретроградно врз националното ослободување на [[Македонскиот народ]]. Тие со своите црковно - преосветни дејности го делеле народот во [[Македонија]] и го загрозувале неговиот национален индивидуалитет <ref name="vgj"/>.

:''Пропагандниот натпревар требало да обезбеди повеќе грчки, бугарски и српски национални приврзаници во Македонија. Тие во погоден момент требало да послужат како ванатрешни нацинални сојузници и оправдувачки фактор за нивните територијални претензии во Македонија'' <ref name="vgj"/>.

Затоа не треба да изненадува писмото на Митрополитот [[Теодосиј Гологанов]] од 22. 06. 1891 година, испратено до проигуменот Дионисиј, во кое пишува: ''Ние Македонците немаме толку мака од Турцитте да ни е жив падишахот, колку од Грците, Бугарите и Србите, кои како орли на мрша се впуштија на оваа наша многустрадална земја и сакаат да ја расчеречат'' <ref>Љ. Љапе, Одбрани текстови II дел, 293. </ref>.

Изнесеното, само потврдува дека пропагандите станале: ''кохезионен фактор кој ги збил редовите на македонската младина, граѓанските, првенствено егзархиските средини и интелигенција'' <ref>Д. Димески, Македонското национално движење во Битолскиот вилает 1893-1903</ref>. Во почетокот на 90-години на [[19 век]] во [[Македонија]] се појавило едно силно антиегзрхиско движење, и во контекст на ова движење [[Ѓорче Петров]] истакнува дека се јавило едно настроение на:

Во [[лето]]то [[1891]] година во [[Битола]], [[Дамјан Груев]] направил обид за формирање на една организација, имено тој го формирал ''Учителскиот сојуз'' со чисто револуционерни цели, но неговата дејност била попречена од Архимандритот [[Козма Пречистански]] <ref>Д. Димески, Гоце Делчев, Скопје, 1994, 38</ref>.

Во [[јули]] [[1893]] година И. Х. Николов во [[Софија]] имал средба со [[Гоце Делчев]] и [[Коста Шахов]], и ги преставил начелата врз кои требало да со основа организацијата.

:''1. Организацијата да се основа во Македонија, а не во Софија, бидејќи основана во Софија и раководена од Софија, Србите и Грците ќе ја третираат како измислица на бугарското правителство, ќе основаат и тие организации и од нашата организација нема да биде ништо. Поради тоа треба да биде тајна'' <ref name="spomeni">''Спомени на И. Х. Николов, Д. Груев, Б. Сарафов, Ј. Сандански, М. Грџиков, д-р Х. Татарчев (редакција на Иван Катарџиев), Скопје, 1995, 76-77, Х. А. Полјански, Гоце Делчев. . . т. 1, 110. ''</ref>. ''2. Основачите да се Македонци, чесни, да се ползуваат со добро име и да живеаат во Македонија, за да бидат постојано во контакт со населението во Македонија, да бидат изложени и тие на истата опасност , на каква што ќе бидат иузложенени и нивните последувачи, преку кои полесно ќе ја спечалат довербат на населението'' <ref name="spomeni"/>. ''3. Лозинката треба да биде Автономија на Македонија. Нашето барање треба да се потпира врз член 23 од Берлинскиот конгрес за да се надеваме на успех. Да се постигне Автономија на Македонија, значи да ја откинеме не само од Турција туку и од Србите и Грците. Оцртани еднаш границите на Автономана Македонија, Србите и Греците веќе не ќе можат да бараат делово од неа, кога, ако посакаме присоединување на Македонија кон Бугарија , Србите и Грците ќе посакаат и тие делови од неа. Наша задача треба да биде да ја споиме Македонија цела, а тоа може да биде преку една Автономна Македонија'' <ref name="spomeni"/>. ''4. Организацијат треба да биде самостојна и независна. Да нема никакви врски и ангажмани со владите на соседните држави, за да не и влијаат и да не ја обвинуваат дека е орудие на некоја од тие влади и со тоа да предизвика противдејство од страна на другите соседни влади'' <ref name="spomeni"/>. ''5. Од Македонците во Бугарија и од бугрскиот народ ќе бараме морална. . . и материјална подршка без притоа да ни се мешаат во работата'' <ref name="spomeni"/> <ref>[http://www.cdsee.org/pdf/WorkBook2_sr.pdf]</ref>.

''Организацијата'' е основана на 23. 10. 1893 година во Солун <ref>Д. Димески, Гоце Делцев, Битола, 1990, страна 42</ref>, од страна на [[Христо Татарчев]], [[Дамјан Груев]], [[Иван Хаџи Николов]], [[Христо Батанџиев]], [[Петар Поп Арсов]] и [[Андон Димитров]]. Основачкиот состанок се одржал во станот на [[Христо Батанџиев]], но треба да се истакне дека друштвото се конституирало како група без да избераат раководство и без писмен протокол. Конкретно организацијата е оформена за време на [[Јануарска средба|Јануарската средба]] кога е одлучено организацијата да се вика:

Според [[Иван Хаџи Николов]] тогаш биле прифатени следните начела:

Во различни периоди од своето постоење организацијата имала различни имиња. Поради недостаток на изворна протокуларна документација, која во почетокот не се создавала и поради извесни противречности и недоречености во сведоштвата на самите основоположници во историската наука нема согласност под кое име Организацијата била основана. Еден дел од историчарите сметаат дека првото официјaлно име на организацијата било ''Македонска револуционерна органанизација'', или ''Македонски револуционерни комитети'' (МРК).<ref>[http://books.google.com/books?id=UeNBAAAAYAAJ&q=%D0%BC%D1%80%D0%BE+%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%87%D0%B5%D0%B2&dq=%D0%BC%D1%80%D0%BE+%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%87%D0%B5%D0%B2&hl=bg Историски преглед, том 25, издание на Бугарското историско друштво, Институт за историја на БАН, 1969 година стр 79.]</ref>

Други сметаат дека првото име на организацијата било ''Бугарски македонско - одрински револуционерни комитети'', а трети сметаат дека прво таа се викала МРО, а потоа БМОРК. Меѓутоа општа согласност во Македонската историската наука нема дека оваа организација некогаш се именувала БМОРК. Македонскиот историчар [[Крсте Битовски]] пишува: ''Дилеми како се викала ревoлуционерната организација при нејзиното формирање и дали познатиот, меѓутоа недатиран Устав кој Организацијата ја нарекува „Бугарски македоно-одрински револуционерни комитети“ е прв, не постојат. Со определена задршка, се смета дека е тој прв Устав на Организацијата.''

Акад. [[Иван Катарџиев]] смета дека: '''"Постоечките документи говорат дека таа била наречена „Бугарски македоно-одрински револуционерни комитети“. Оваа име Организацијата го добила на својот прв Конгрес одржан во летото (15 август 1894) во Ресен... Меѓутоа, согледувајќи ја целата несоодветност на ова име со македонските услови и битие, на конгресот 1896 г. во Солун било решено името на Организацијата да се промени. Таа била наречена „Тајна македоно-одринска револуционерна организација (ТМОРО).“"'' Некои бугарски научници, како [[Константин Пандев]] сметаат, дека првото уставно име на организациjата од 1894 година било Македонски револуционерни комитети, а во 1896 година на Солунскиот конгрес таа го добила името Бугарски македоно-одрински револуционерни комитети. Пандев тврди дека ова име е сменето на ТМОРО дури во 1902 г. Овие тврдења се поддржуваат од спомените на [[Пејо Јаворов]].<ref>Тој тврди во биографијата на Гоце Делчев, дека уставот од 1896 година бил еднонационален и ги приклучвал само егзархистите Бугари: "Тоа собир (од 1896 година) утврждава еден устав на револуционерната организацијa, копијa на стариот бугарски устав, тврде оригинален со положбата, дека само егзархисти Бугари се приемат за членови на комитетите."</ref> Истите ставови на Пандев се поддржуваат и од известувањето на српскиот генерален конзул во Битола, Михаил Ристиќ до српскиот министер за надворешни работи С. Лозаниќ од 1903 г.<ref>Ристиќ му придодава на Лозаниќ документ во превод, кој го назначува како нов Статут на Револуционерната организација. Овој документ го носи насловот: "Статут на Тајната Македоно-Одринска Револуционерна Организација" и во секој поглед е идентичен со документот објавен 1902 г. според Пандев, како и со Статутот, кој според мислењето на Катарџиев бил составен уште во 1897 г. "До пре више од годину дана [тоа е до крајот на 1901 г., или до почетокот на 1902 г.] рад комитета имао ја чисто бугарско обележје, они су носили бугарску заставу ослобођења, они су својих присталица налазили само у онима који су пригрлили бугарску народну идеју. Наших [т.е. србоманите] и гркомана су се туђили па чак и пробојавали те се од њих морали осигуравати разним претњама. У последње време [т.е. при крајот на 1902 г.] они су понели стег ослобођења хришћана уопште и на мах се стали обраћати за помоћ и сарадњу свима хришћанима ма које народносне боје оне били." (БАН, Освободителната борба на българите в Македония и Одринско 1902/1904 - дипломатически документи, София 1978. 76)</Refref>

Од друга страна Битовски пишува: "И денес, доколку на кој и да е бугарски историчар му се испрати фотокопија на Уставот на ТМОРО од Британскиот архив (Уставот бил испратен во Лондон во 1898 г.), од која се гледа дека тој точно го определува името на Организацијата (ТМОРО) од 1897 г. тоj тоа ќе го смета како провокација“. Овие ставови на Битовски се поддржуваат од спомените на [[Илија Докторов]].<ref>''"Во почетокот организацијата беше националистичка. Во нејзините редовите се примаа само Бугари со докажана чесност. Оваа ситуација беше до 1896 година кога во првите денови на м. Август во гр. Солун се оддржа еден вид конгрес."'' „Борбите в Македония - Спомени на отец Герасим, Георги Райков, Дельо Марковски, Илия Докторов и Васил Драгомиров“, Борис Йорданов Николов, ИК „Звезди“, ISBN 9549514560, 2005 г., стр. 48.</ref> Меѓутоа општа согласност во бугарската историска наука со датирањето на Пандев нема. Сепак, нема спор меѓу историчарите дека во 1905 година, името ТМОРО било променето во ''"Внатрешна македонско-одринска револуционерна организација"'' (ВМОРО).[[Ванчо Ѓорѓиев]] истакнува:

:''Прифатен еднаш автономниот принцип, ни налагаше да бидеме последователни и во понатамошните решенија и да се избегнува сето она кое би го возбудило тесноградниот национализам кај инородните народи. Поради таа причина го напуштивме зборот бугарска од револуционерната организација, истотка и од централниот комитет'' <ref>Д-р, Христо Татарчев, Вътрешна македоно-одринска революционна организация като мит или реалност, Цочо Биљарски и Валентин Китанов, София, 1995 <name="ht"/ref>.

:''Ние не можевме да дејствуваме поинаку и да ја предрешаваме судбината на македонскиот народ и оставивме на него понатаму да си ја кове судбината... Тоа што подоцна би се диктирало од неговите интерси, тој е слободен да прави како што сака'' <ref>Д-р, Христо Татарчев, Вътрешна македоно-одринска революционна организация като мит или реалност, Цочо Биљарски и Валентин Китанов, София, 1995 <name="ht"/ref>.

Зад автономниот принцип се криела поголема цел, а тоа е создавање на слободна и независна македонска држава <ref name="SDV"/>. Тоа го потврдуваат и сведоштвата на првите луѓе на организацијата. [[Христо Татарчев]] истакнува дека: ''не се раководеле од друга тенденција, освен од идејата за слободата и благото на целиот македонски народ'' <ref name="ht"/>. Во весникот ''Право'' во 1902 година јасно се истакнати целите на организацијата:

:''Внатрешната револуционерна организација ќе му даде на секој да реазбере дека работи за единството и независноста на Македонија, како слободна држава на Балканскиот полуостров. Таа организација, давала и во иднина ќе дава докази дека не е агент на никоја од балканските држави, туку агент само на македонската слобода и независност. Со таквите докази таа постепено ќе ги остранува племенските разлики во Македонија и ќе го организира идниот, ако и разнобоен, но способен да се самоуправува мирно и тивко, македонски народ'' <ref name="PRV"> Право, II/31 (39), 22. 09. 1902, 3</ref>.

Организацијата била поставена врз строги хиерахиски централистички принципи. Таа се делела на селски, околиски и окружни комитети. Над нив се наоѓал ''Централниот Комитет''. Членовите на ''ЦК'' се бирале со мнозински гласови од страна на раководителите на окрузите или нивните преставници. Изборното начело важело само за ''ЦК'', а во останатите случаеви се применувал строгиот централистички принцип од горе надолу.

Изборното начело не се применувало во пракса, работите се одвивале врз другарски начела и со договарање. ''ЦК'' и останатите месни комитети се состоеле од ''претседател'', ''секретар'', ''касиер'' и неколку ''советници''.

''Месните револуционерни комитети'' се делеле на групи (''десетки'') на чело со началник (''десетник''). ''Началникот'' е најнискиот управен орган и само тој имал право да контактира со претседателот на комитетот, додека пак работниците ги познавале и контактирале само со членовите од својата група. При секој револуционерен округ егзистирала ''тајна пошта'', ''тајна полиција'' и ''терористичка група''.

По [[Солунски конгрес од 1896|Солунскиот конгрес од 1896]] година се формира едно ново тело, а тоа е [[Задгранично преставништво|Задграничното преставништво]] во [[Софија]] кое требало да ја преставува организацијата пред светот но и да застaне пред надворешните посегања. ''Задграничното преставништво'' имало право дирекно да кореспондира со ''ЦК'' на организацијата. Со [[Устав на ТМОРО|Уставот на ТМОРО]] и со окружното од [[октомври]] [[1898]] годинасе укинуваат терористичките групи и се заменуваат со околиски чети со што е поставена основата на [[Четничкиот институт на ТМОРО]].

* донесува Деловник за работа.

''Задграничното претставништво'' е создадено со одлука донесена на [[Солунски конгрес од 1896|Солунскиот конгрес 1896 година]], негова задача е да ја преставува организацијата пред [[Македонски комитет|Врховниот комитет]] и бугарското општество без приотоа да се меша во нивните внатрешни работи, и со нив како и со [[Македонска емиграција во Бугарија|македонската емигарција]] да одржува добри односи и да бара морална и материјална подршка за организацијата. Една од главните задачи на ''ЗП'' е да застане на патот на надворешните посегања врз организацијата.

''Тајната полиција'' била составен дел од организацијата и преку неја се собирале информации за бројот и составот на османлиските сили (војска, полиција и башибузлук), се следело поведението на населението и се спроведувале казните врз секого кој згрешил во однос на македонското националноослободително делото, без ралика дали е или не е член на организацијата.

Тајната пошта преставува паралелен систем за коресподенција во [[ОтоманскатаОтоманското империјаЦарство]], меѓу структурите во организацијата, коресподенција со други јавни и приватни лица или институции. Комуникацијата се вршела со хемиско бело мастило и шифри.

[[Гоце Делчев]] е основач на [[Четничкиот институт на ТМОРО|Четничкиот институт]], и истовремено творец и воспитувач на првите организациско-агитациони чети и војводи. Тој со својот блажен глас и пријатна надворешност успевал да ги реши сите недоразбирања, и успевал да придобие многумина кон револуционерното дело. Набргу Делчев е назначен за генерален инспектор на сите чети во Македонија и Одринско. Благодарение на неговата целосна преданост кон делото, народот во [[Македонија]] и [[Одринско]] почнува да се чувствува подготвен за борба.

Првите чекори на овој план се прават со ангажирање на арамии и нивно превоспитување во духот на ''ТМОРО''. Меѓу првите арамии и ајдутски војводи кои влегле во ТМОРО се: [[Апостол Петков]], [[Иванчо Карасулијата]], [[Кочо Љутата]], [[Атанас Тешовалијата]], [[Андон Ќосето]], [[Атанас Градобалијата]], [[Георги Бродалијата]] и др. Тие од себе созале легенди и голем дел од нив загинале како херои. Потоа во организацијата како кадар биле внесени резервните офицери од бугарската армија. Меѓу нив имало [[Македонци]] и [[Бугари]]. Меѓу првите биле [[Михаил Апостолов]] - Попето, [[Христо Чернопеев]], [[Марко Лерински]] и др. Кон крајот на [[1899]] година , во четите како кадар биле поставувани учителите и граѓаните.

Доколку лицата несакале да дадат финансиски средстава тогаш парите биле изнудувани со терористичката група која егзистирала при секој комитет, подоцна комитетите при насилно собирање на средстава биле помагани од четите на организацијата. По [[Солунски конгрес од 1896|Солунскиот конгрес од 1896]] <ref name="vgj"/> година кога организацијата засилено започнала да се воружува се покажало дека финансиските средстава од членовите и сипатизерите на делото не се доволни и затоа организацијата започнала да се занимава со грабнување на лица со цел на тој начин да се соберат средстава.

Отука членови на организацијата биле претежно [[Македонци]] (во Македонија) и претежно [[Бугари]] (во Одринско), но имало и [[Власи]], [[Црногорци]], [[Срби]], [[Грци]] и др. Дел од турското население незадоволно од општата состојба во [[ОтоманскатаОтоманското империјаЦарство]] на разни начини дирекно или индирекно ја помагале организацијата, а најчесто како јатаци или снабдувачи со разни материјали кои и биле потребни на организацијата. Јадрото на организацијата го сочинувале [[Македонците]], но имало и [[Бугари]] најчесто како војводи, секретари или обични членови, најмногу во [[Одринско]] <ref>"... не треба да се обрне внимание само на терминот "Бугарски" во едно од имињата на единствената ВМРО, туку и на константното "О" во името на организацијата, кое се губи дури по Првата световна војна и физичкото разделување на неколкуте делови на Македонија од Одринско. Познато е дека првото име на револуционерната организација е БМОРК – Бугарски Македоно Одрински Револуционерни Комитети, а потоа таа се преименувала во ТМОРО, ВМОРО и најпосле во ВМРО. Организацијата, во името, во дејствувањето и во чувствувањето го содржела и Одринско каде што, неспорно живееле етнички Бугари. Илинденското востание во 1903 година е всушност Илинденско преображенско востание кренато со најголем интензитет во Битолскиот и Одринскиот вилает на тогашната Отоманска империја..." Извадок на промоцијата на Зборникот документи за Тодор Александров на д-р Зоран Тодоровски „Сè за Македонија” оддржана во скопскиот хотел “Холидеј Ин”</ref>,

Како што се на пример некои членови на [[Централен комитет на МРО|ЦК]], ([[Иван Гарванов]]) или некои членови на [[Задгранично претставништво|ЗП]] ([[Димитар Стефанов]]). Поради недостаток на раководен кадар за [[Четнички институт на ТМОРО|четничкиот институт]] организацијата почнала како војводи на четите да ги поставува офицерите од бугарската армија, а меѓу првите биле [[Михаил Апостолов]] - Попето, [[Марко Лерински]], а војводскиот кадар дополнително подоцна бил пополнет од млади бугарски и небугарски интелектуални идеалисти кои под влијание на револуционерната идеја и идеализмот зеле учество во борбата против [[ОтоманскатаОтоманското империјаЦарство]].

Отука произлегуваат извесни контрадикторноси и недоречености кои се однесуваат на карактерот и целта на организацијата. Треба да се истакне дека основоположниците на организацијата биле [[бугари|бугарски]] [[образование|воспитаници]] и бугарското влијание им било наметнувано од низ години преку [[Образование|воспитно - образовниот процес]] <ref name="vgj"/>, и тие од тоа влијание не се ослободиле наеднаш туку постепено <ref name="vgj"/>. Од друга страна, [[македонци|МакедонцитеМакедонци]]те кој биле под [[Црква|духовна]] јуриздикција на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]], e именувано како [[Бугари]] <ref name="vgj"/><ref>Славко Димевски, За развојот на македонската национална мисла до создавањето на ТМОРО, Култура - Скопје, 1980</ref> <ref name="vgj"/> <ref>Спомени, Димитар Влахов</ref>, како што [[Македонците]] [[Цариградска Патријаршија|патријашисти]] биле нарекувани [[Грци]] <ref name="vgj"/>.

Според спомените на Татарчев, одлука за созадавање на првиот правиникот била донесена за време на [[Ресенско советување|Ресенското советување]], и дека негов автор е [[Иван Хаџи Николов]]. Татарчев притоа истакнува дека, праксата ја наметнала потребата од донеување на правилникот, но врз основа на ''членот 14'' од ''Уставот'' на ''МРО'' се гледа дека донесувањето на правилникот било уставна обврска. Правиникот се состои од ''50 члена'' поделени во ''11 глави'' <ref>Правиник на буг. македонско одриски комитет, АО, ИНИ сл. I, 355, 1-15</ref>.

Вториот устав на организацијата е создаден по Солунскиот конгрес од 1896 година, од страна на [[Гоце Делчев]] и [[Ѓорче Петров]], притоа со новиот устав организацијата го добива името: ''Тајна македоно - одринска организација''. Со што е евидентно дека организацијата целосно раскинала со бугарското влијание кое се чуствува во првиот устав и правилник. Новиот устав и правилник биле зосновани врз старите акти, но акцентот бил ставен врз конгресните одлуки. За регулирање на [[Четнички институт на ТМОРО|Четничкиот институт ]] бил изработен правилник за четите од страна на [[Гоце Делчев]] и [[Ѓорче Петров]] во 1900 година, тој бил изрботен врз основа на членот 11 од Уставот на ТМОРО и окружното на ЦК од октомври 1898 година.

Антиегзархиското движење кое се појавило во деведесетите години на [[19 век]] во [[Македонија]], со појавата на организација, ова движење добило интензитете и кулминација. Судирот помеѓу ''МРО'' и [[Бугарска егзархија|Егзархијата]] бил неизбежен <ref name="vgj"/> бидејќи организацијата се залагала за самостојно работење, подготовка на населението, кревање на едно внатрешно востание и создавање на македонска самостојана држава <ref name="PRV"/>.

[[Бугарска егзархија|Егзархијата]] која со својата црковно - просветна пропаганда ја култивирала земјата и создавала услови за присоединување на [[Македонија]] кон [[Бугарија]] <ref>[http://macedonian. atspace. com/knigi/ppa_stam. htm "Стамболовштината во Македонија и нејзините претставници"] {{bg}} - Вардарски (Петар Поп Арсов)</ref>. Каков став ''Организацијата'' зазела кон [[Бугарска егзархија|Егзархијата]] и нејзините преставници се гледа од нејзиниот прв акт создаден од страна на [[Петар Поп Арсов]] по барање на [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]], а станува збор за брошурата [[Стамболовштината во Македонија и нејзините претставници]].

Бидејќи брошурата е создадена по барање на [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] и од страна на еден од основачите на организацијата, од брошурата се дознава стојалиштето на ''Македонската револуционерна организација'' кон [[Бугарска егзархија|Егзархијата]] и нејзините приврзаници [[Македонија]]. Организацијата започнала борба за контрола на ''Црковно - училишните општини'' и преку оваа борба таа сакала да го привлече населението на своја страна и истовремено застанала во заштита на македонскиот национален индивидуалитет кој се наоѓал во опасност од егзархиската пропаганда <ref>Вардарски (Петар Поп Арсов), „Стамболовштината во Македонија и нејзините претставници“, превод, редакција, коментар и предговор д-р Ванчо Ѓорѓиев, Табернакул, Скопје 2006</ref>.

Каков бил ставот на [[Бугарска егзархија|Егзархијата]] кон ''МРО'' дознаваме од коресподенцијата на егзархот [[Јосиф I]] водена со бугарското министерство за надворешни работи и вероисповед во кое тој искажува стравување за бугарската идеја во [[Македонија]]. Во писмото од 15. 10. 1897 година егзархот истакнува:

:''Јас мислам дека се гони тајна цел, имено : обединување на македонското население на македонска почва и остварување на поодамна замислената идеја за македонско словенска етничка група на Балканот. Во таков случај натамошната дејноста на Бугарската егзархија е непожелна, бидејќи во автономната македонска држава ќе се наметне потребата за единствена црква'' <ref name="SDV">С. Димевски, Присуството на Теодосиј Гологанов во развојот на македонската национална мисла во епохата на национално - револуционерното движење, ГИНИ, XX/2, Скопје, 1976. </ref>.

Идеолозите на егзархиската групација во [[Македонија]] се наоѓале околу [[Солунска машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“|Солунската машка гимназија ''Св. Кирил и Методиј'']] и егзархиската каса. Во оваа групација се наоѓле лица кој биле родум од [[Бугарија]]<ref name="dv">Спомени на Димитар Влахов. . . , 31-32. </ref>, тие биле опседнати со големо бугарската идеја <ref>Пречки и опасности ( од записите на Иван. Х. Николов), Ил. Илинден, 2 (82), Софија, 1937. </ref> , и успеале кон себе да привлечаат дел од македонските конзервативни чорбаџи <ref name="dv"/>. Во оваа група биле: [[Васил Иванов К’нчов]], [[Михаил Сарафов]], [[Јосиф Кондов]], [[Коне Самарџиев]], [[Иван Гарванов]], [[Делчо Колушев]], [[Христо Ганов]] и други. Нивата цел е сето македонско христијанско население да се сплоти околу [[Бугарска егзархија|Егзархијата]] да се подржи црковно - просветното дело, а другото: ''... кога ќе дојде време ќе го сврши Бугарија со своите 200 000 штика'' <ref>Христо Силянов, Освободителнитѣ борби на Македония т. 1, 123 - 124</ref>. Проегзархистите сметале дека крупните работи не се за учители и коректори, и работи треба да се оставаат на [[Бугарска егзархија|Егзархија]] и [[Бугарија]].

Во почетокот егзархистите сметале дека дејноста на Организацијата нема да постигне вистински резултати меѓутоа во [[1895]] година [[Централен комитет на МРО|Центаралниот комитет]] ќе се засили и егзрхиската групација увидела дека нејзиното влијание во [[Македонија]] опаѓа и затоа тие ги промениле средставта и целите.

Односите помеѓу ''ТМОРО'' и [[Врховен македонско-одрински комитет|ВМОК]] имале своевиден колорит и влијание врз севкупниот развој на македонското националноослободителното движење. По формирањето на [[Македонски комитет|Македонскиот комитет]] во [[Софија]], ''МРО'' со внимание ја следела неговата активност, стремежот на [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] е да се побара морална и материјална помош од [[Македонската емиграција во Бугарија|македоската емиграција]] во [[Бугарија]].

''Македонската револуционерна организација'' поради заткулисните игри на [[Македонски комитет|Врховниот комитет]] започнува контакти со бугарската влада. Целта на [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] е да се побара материјална и финансиска помош од владата во [[Софија]]. Првите контакти биле остварени со посредништво на офицерите кој учествувале во [[Мелничко востание|Мелничкото востание]], [[Борис Сарафов]], [[Антон Бозуков]], [[Стојчо Гаруфалов]] и поранешниот воен министер [[Рачо Петров]]. На [[22 јуни]] [[1896]] година [[Ѓорче Петров]] имал средба со бугарскиот премиер [[Константин Стоилов]], на оваа средба Ѓ. Петров побарал 5 - 10 000 пушки и 100 000 лева <ref>Ѓ. Петров, Спомени, Коресподенција. . . , 84</ref>. Бугарската влада сметала дека треба да се вооружи населението во [[Македонија]] и на тој начин да се држаат работите во свој раце. Првото количество на оружје за организацијата биле испратено кон крајот на [[1896]] година и станувало збор за пушки од системот ''кримки''.

Стоилов барал оружје да не се праќа во [[Одрин]] и таму да не се подготвува и крева востание за да не настрада бугарскиот елемент. Откако дошло до раскинување на односите, [[Константин Стоилов]] се решил дирекно да кореспондира со некој од раководителите на организацијата.

Во март [[1898]] година во Софија, Стоилов и [[Дамјан Груев]] имале средба <ref>А. Шопов, Дневник. . . , 75</ref>. Но ни по оваа средба односите не се подобриле, всушност тие се влошиле со окружното на Стоилов од 4. 09. 1898 година испратено до трговските агентсва во [[Македонија]], во оваа окружно Стоилов им наредил на агенствата да ја ставаат организацијата под контрола на бугарската влада <ref>А. Шопов. . . , 84 - 85. </ref> <ref>В. Георгиев и С. Трифонов, Историја на Бугарија. . . , 343 - 344</ref>.

Од своја страна на 27. 09. 1898 година [[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] испратил свое окружно до бугарската влада, окружното било во збиена форма и меѓу другото се протестирало против српско - бугарските преговори за поделба на [[Македонија]].[[Централен комитет на МРО|Централниот комитет]] на своите комитети им наредил да ги бојкотираат бугарските агенства во [[Македонија]]. Стоилов својот последен обид за помирување со организацијата го направил на 5. 10. 1898 година кога во [[Софија]] на [[Димитар Ризов]] му дал 10 000 лева за организацијата.

Во текот на своето егзистирање организацијата се соочил со голем број на провали и афери. Виничката афера од 1897 година е првата голема провала во ТМОРО.

Таа започнала во селото [[Виница]] и предизвикува разстројство на револуционерната мрежа во Скопскиот окрук. Како резултат на Виничката афера. организацијата губи многу оружје, претрпува морални штети и е лишена вреден организационо - агитаторски кадар.

Оваа афера е само почеток на серија провали кои ја ослабнале организацијата. По Виничката афера следуваат Керемидчиоглувата афера во [[Одринско]], Валандовската афера (1899), Солунската афера (1901), Струмичката афера (1901), грабнувањето на [[Мис Елен Стон]] (1902) и секако последиците од Солунските атентати (1903).

Провалите ја откриваат потребата од поголемо внимание и ефикасност при револуционерната активност.

По неколкугодишно вооружување на населението, ТМОРО создава една вистинска држава во држава. Населението своите спорови ги носи на револуционерните судови наместо на [[Турција|турските]], секојдневно се вршат обуки за користење на оружје, се создаваат куриски служби, селска милиција итн.

Заради големиот притисок од [[врховисти]]те, особено по нивното [[Горноџумајско востание]], како и заради зголемениот број судири на четите на ''ТМОРО'' со [[Отоманска Империја|турската]] војска, на [[Смилевски конгрес|Смилевскиот конгрес]] на организацијата на [[20 јули]] (2 август нов стил) [[1903]] година во [[Битола|Битолскиот вилает]] е потврдено решението на [[Солунски конгрес|Солунскиот конгрес]] да се дигне сенародно востание <ref>Во продолжение академик Катарџиев потсети на неколку значајни настани од Илинденската епопеја "Во прв ред тоа е Солунскиот конгрес на ВМОРО, одржан во првите дни на јануари 1903 година, на кој е донесено решението, во текот на годината во Македонија да се подигне востание, види: [http://217. 16. 70. 245/?pBroj=1229&stID=6926&pR=5 Во НУБ „Св. Климент Охридски" отворена изложбата „Сто години Илинден - сто години државност", Утрински весник, Број 1229 понеделник, 16 октомври 2006]</ref>. Две недели по почетокот на востанието во Македонија, тоа започнало и во [[Одринско]]. Водач на востаниците во Одринско е [[Михаил Герџиков]].

8000 вооружени [[Македонци]] востануваат на 2 август 1903 година и ги растресуваат темелите на Отоманската власт во [[Македонија]]. Во првите два дена од востанието, македонските востаници со пушка во раце ослободуваат 150 села и три града ([[Крушево]], [[Невеска]] и [[Клисура]]). Се создава востаничка територија која се протега од [[Дебар]]ско - [[Кичево|Кичевскиот]] регион, преку [[Охрид]]ско, [[Струга|Струшко]], [[Битола|Битолско]], [[Лерин]]ско, [[Костур]]ско и [[Воден]]ско. Целата турска војска и администрацијата од оваа територија е или ликвидирана или пребегната. Вооружени битки се водат и во [[Пирин]]скиот крај, во [[Куманово|Кумановско]], во [[Гевгелија|Гевгелиско]] и во [[Делчево|Делчевско]]. Востанието трае цели 4 месеци (почнува на 2 август, а последните вооружени дејствија завршуваат во ноември).

По востанието во Македонија ситуацијата е очајна, гладот, разочарувањето, уништувањата од воените дејатвија и студот довеле до очај кај населението. По таквата ситуација, поголем број од селското население бара заслоништа во градските центри, а други во потрага за леб заминале во емиграција или на печалба во [[Грција]], [[Србија]], [[Бугарија]] и [[Романија]], а добар дел се населиле во [[Северна Америка]].

Во така тешка ситуација прва на помош на населението му притекнала ''Револуционерната организација'', која истовремено пристапила кон поврзување на своите редови и подигање на моралот кај населението. Тешката положба по востанието уште повеќе се искомплицирала со зголемувањето на интензитетот на воорушените пропаганди од соседните земји - (бугарската, грчката и српската, а во еден период и романската <ref name="IMN"/>, чија цел била со средства од државните буџети да се подготви терен за поделба на [[Македонија]] <ref name="IMN"/>.

Основната цел на врховистичката акција и натаму си останала иста, да се завладее со организацијата и таа да се почини на потребите на бугарската држава. Главната пречка за остварување на овие цели биле [[Серска група|Санданистите]] на чело со [[Јане Сандански]] <ref name="IMN"><small>''Историја на македонскиот народ стр, 18о издание 1988 год. Скопје''</small> </ref>.

Кон крајот на 1903 година во [[Атина]] се создава [[Грчки Македонски Комитет|Грчкиот македонски комитет]], а во [[1904]] година во [[Врање]] е создаден [[Српско четничко движење|Српскиот четнички покрет]].

Грците успеале да направат силни бази во [[Солун]], [[Кожани]] и [[Драма]], додека србите биле најсилни во [[Скопје]], [[Порече]] и [[Велешко]]. Целиот период 1903-1908 год. се карактеризира со непрекината борба помеѓу четите на пропагандите, а особено на сите тие со четите на ''ТМОРО''. Се воделе многубројни битки помеѓу завојуваните групи по линијата на [[Скопје]] - [[Велес]] - [[Битола]] - [[Костур]] - [[Лерин]] - [[Воден]] – [[Сер]].

По неуспехот на [[Илинденското востание]], во Oрганизацијата дошло до спротивставени обинувања во раководство, што се пренесувало и на теренот во окружните и пониски организациони структури. По 1904 година, огранизацијата отворено се поделила на две крила: [[Умерно - конзервативна струја (МРО)|десницата]] ја сочинувале: [[Христо Матов]], [[Иван Гарванов]], [[Борис Сарафов]] и други; а [[Радикалнa - реформска струја|левицата]] ја сочинувале: [[Јане Сандански]], [[Христо Чернопеев]] и [[Димо Хаџи Димов]]. Следната година (1905) бил одржан заеднички конгрес на Организацијата, кој се одржал во [[Рилскиот манастир]]. Според новите уставо - статутарни акти, организацијата се децентрализирала, а бил избран и нов [[Централен комитет на МРО|Централен комитет]] во кој влегле: [[Дамјан Груев]], [[Пере Тошев]] и [[Тодор Поп Антов]]. Очекувањата дека конгресот ќе стави крај на поделбата не се оствариле. [[Дамјан Груев]], до неговата смрт во [[1906]] година, успеал да одржува првидно единство, но потоа дошло до конечен расцеп во Организацијата. На [[10 октомври]] [[1907]] година, [[Јане Сандански]] го наредил убиството на драмскиот војвода [[Михаил Даев]], близок на десното крило; на 28 ноември [[Тодор Паница]], по наредба на [[Јане Сандански]], ги убил [[Борис Сарафов]] и [[Иван Гарванов]], а [[Христо Матов]] го избегнал атентатот.

Според некои истражувачи, по [[Младотурската револуција]] и по воспоставувањето на парламентарното уредување, Организацијата престанала да постои.<ref>[[Македонска Енциклопедија]]</ref> Тогаш, од членови на ВМОРО, кои преминале во легалност, биле создадени две политички партии: [[Соjуз на бугарските конституциони клубови]] и [[Народна федеративна партија (бугарска секција)]].

<ref name="vg_2">Низ историјата, во зависност од раководните лица и политичката струја, организацијата била позната под различни имиња. Така таа била позната како Македонска револуционерна организација (МРО), Бугарски македоно - одрински револуционерни комитети - (БМОРК), Тајна македоно-одринска револуционерна организација (ТМОРО), Внатрешна македоно-одринска револуционерна организација (ВМОРО). Под кое име Организацијата била основана во историската наука нема согласност. Еден дел од историчарите сметаат дека првото официjaлно име на организацијата е Македонска револуционерна органанизација додека пак други сметаат дека првото официjaлно име на организацијата било Бугарски македоно - одрински револуционерни комитети - (БМОРК), а трети сметаат дека прво таа се викала МРО, а потоа БМОРК. Меѓутоа првиот претседател на Организацијата д-р Христо Татарчев, истакнува дека префиксот бугарска бил намерно изоставен од името на Организацијата и од името на Централниот комитет, бидејќи можел да го предизвика: тесноградиот национализам кај инородните народи. Првиот печат на Централниот комитет на Организацијата гласел: Македонски централен комитет - Слобода или смрт. </ref>

<ref name="vg_6">Во Османлиската империја не постоел редовен ситем за попис на населението со утврдени методи и принципи како во западноевропските држави. Осмaнските власти го евидентирале само машкото население и тоа не по национална основа туку по вероисповед.

Мажите муслимани биле запишувани поради воената обврска, а христијаните поради даноците. Меѓутоа постоеле еден вид на матични книги т.н нуфуз дефтери во кој биле запишувани датумот на раѓање, името, името на родителите и презимето, меѓутоа од нуфузите не може да се утврди националниот состав на населението во Македонија.

Под графата ''Муслимани'' биле запишувани: Турците, Циганите, исламизираните Македонци, Арнаутите, Черкезите, Арапите и други, односно припадниците на муслиманската вероисповед.

Во графата ''Рум Милет'' (Грци) биле запишувани сите православни христијани во ОтоманскатаОтоманското империјаЦарство кој биле под духовна јуриздкција на Цариградската патријаршија, тука спаѓаат Македонците-патријаршисти кој биле нарекувани и како Грци.

Христијанското население кое било под духовна власт на Бугарската егзархија било запишувано како ''Бугар милет'', тука спаѓаат Македонците-егзархисти кои биле нарекувани Бугари.

<ref name="vg_7">Според првиот устав на Организацијата, во неа можел да членува секој Бугарин. Oвој член од првиот устав е причина за спор меѓу историчарите. Според бугарските историчари, поимот Бугарин го отцртува националниот карактер на Организацијата, меѓутоа според македонските историчари под Бугарин во уставот се подразбираат Македонци кои биле под јуриздикција на Бугарската црква. [[Христо Силјанов]] во своето дело Ослободителни борби во Македонија истакнува: ''Въ съзнанието на инициаторитѣ бѫдещата организация се рисува като българска по съставъ: неинъ членъ, споредъ първия уставъ, може да бѫде '''„всѣки българинъ”'''. Инъкъ не можеше и да бѫде: въодушевявани отъ мисьльта за благото на народа, отъ който изхождатъ, тѣ разчитатъ преди всичко на него, толкова повече, че се касае за едно тайно и опасно начинание. Въ първо време само българскиятъ елементъ имъ се вижда надежденъ. По-после тѣ охотно даватъ достѫпъ на всички '''македонски християни''', които съчувствуватъ и могатъ да бѫдатъ полезни на освободителното дѣло изобщо. По отношение на състава, организацията е чужда на всѣки тѣсногръденъ национализъмъ. Това личи и отъ промѣнитѣ, които по-после се внасятъ въ устава и правилника ѝ.'' Врз основа на овој текст може да се заклучи дека всушност станувало збор за Македонци-егзархисти (Македонци христијани кои биле под духована јурисдикција на Бугарската егзархија) и дека целата на основачите била најпрво да се делува во егзархиската средина а потоа да тргнат по свој пат, Организацијата била туѓа за секој теснограден национализам, вклучително и бугарскиот види [http://www.promacedonia.org/obm1/2_1.html Ослободителни борби во Македонија] </ref>