Младотурска револуција: Разлика помеѓу преработките

'''Младотурска револуција''' — голем општествен пресврт во [[Отоманска империја|ОтоманскатаОтоманското империјаЦарство]] во [[1908]] г. против апсолутизмот на султанот [[Абдул Хамид II]]. Револуцијата била крената од [[Младотурци]]те кои имале формирано својата партија уште во [[1889]] година.

Во почетокот на [[20 век]] големите европски сили вршеле притисок врз Османлиската Империја за реформи во земјата. Иста цел имале и младата турска интелигенција која билa свеснa дека султанската власт е сериозно поткопaна и дека мора да дојде до промени. Османлиските власти за подготвувањето на современите специјалисти во воената област ги испраќале своите офицери на обука во европските држави. Но османлиските офицери освен со воени знаења во земјата се враќале и со либерални идеи.

Кон крајот на 19 и почетокот на 20 век во ОтоманскатаОтоманското империјаЦарство се создале првите тајни комитети, претежно во воените училишта. Првиот таков комитет бил формиран во [[1889]] година од военопоморското училиште во [[Истанбул]]. Кон ова движење се приклучиле и приврзаниците на [[Митхат Паша]] кој бил еден од авторите на првиот [[Отомански устав (1876)|османлиски устав]] во [[1876]] година. Но овој устав бил замрзнат и [[Абдул Хамид II]] успеал да го продолжи животот на империјата уште 30 години. Султанот организирал многу ефикасна шпионска централа за елиминација на тајните комитети во империјата. Во [[1901]] година во империјата останала само една тајна организација бидејќи голем дел од членовите биле уапсени, а останатите побегнале во [[Европа]]. Во [[Франција]] тие основале задгранична организација. Во [[1905]] година во [[Солун]] била основана организација на османлиското општество за слобода, а членовите потекнувале главно од [[Битола]] и [[Солун]]. Во [[1907]] година оваа раководство се обединило со француското. Градот Солун станал политички центар на организацијата.

Во текот на овој период Големите сили постојано барале спроведување на реформи од империјата главно во [[Македонија]]. Овие барања го забрзале почетокот на Младотурската револуција. Солунскиот воен комитет ја подготвувал воената револуција, а Парискиот комитет се занимавал со политички работи. Така дошло до првите немири меѓу војската во [[Солун]], [[Едрене]], [[Скопје]] и [[Битола]]. На [[3 јули]] [[1908]] година во [[Ресен]] младиот офицер [[Ахмед Нијази-бег]] организирал прва востаничка чета заминувајќи во најблиската шума во знак на протест против султанот и барање за враќање на уставот од [[1876]] година. Слоганите на [[Младотурци]]те биле ''Слобода, еднаквост и братство'' кое го покажало влијанието на [[Француската револуција]]. На [[6 јули]] излегол и мајор [[Енвер бег]], кој потоа станал лидер во младотурското движење. Османлиската влада се обидувала да го изгасне овие први чекори на Младотурската револуција преку префрлање на војници од Едрене и Солун.

Под притисок на ова масовно движење, [[Султан|султанотсултан]]от на [[24 јули]] [[1908]] година го обновил [[Отомански устав (1876)|Уставот од 1876 година]] и распишал избори за Претставничкиот дом (меџлисот). На изборите кои се одржале есента 1908 година од Македонија, меѓу останатите, биле избрани и [[Тодор Павлов (дипломат)|Тодор Павлов]], [[Панчо Дорев]], [[Христо Далчев]] и [[Димитар Влахов]].<ref>Јусуф Хамза, „Младотурската револуција во Османската империја“, „Логос-А“, Скопје, 1995, 236 стр.</ref>

Целта на [[Младотурци]]те се темелела врз фактот дека Османлиското царство пропаѓа и ги губи сите свои освоени области. Но, по нивното стапување на власт се покажало дека ниту тие не се во состојба да го спречат губењето на турските територии. Во текот на оваа владеење, [[Бугарија]] ја прогласила својата независност во 1908 година. Покрај тоа, од нив се очекувало модернизација, уставотворност, а можеби и демократизација на земјата, но кога дошле на власт и овие очекувања не биле исполнети.

На [[13 април]] [[1909]] година избувнало востание против младотурците. Младотурците биле истерани од парламентот и од владата, а голем дел од младотурските лидери биле убиени. Оние кои побегнале, свое засолниште нашле во [[Солун]] каде решиле овој револт да биде уништен. За таа цел била основана т.н. Армија на акцијата во која учествувале и [[Јане Сандански]], [[Тодор Паница]] и [[Христо Чернопеев]] заедно со уште 1.200 македонски револуционери. По тридневни борби, на [[24 април]], контрареволуцијата е совладана. На [[27 април]] султанот [[Абдул Хамид II]] е сменет, а за нов султан е поставен [[Мехмед V|Мехмед Решад V]].

Во втората фаза од управувањето, Младотурците ја зеле власта под своја управа. И покрај функционирањето на парламентот, демократија немало. Во текот на овој период биле направени голем број на воени реформи.

Во [[Младотурската револуција]] било инволвирано и македонското население. Во неа учество зеле и [[Македонци]] на чело со [[Јане Сандански]] кои се бореле за целите на Младотурците како и за добивање на автономија. Откако уставот бил вратен на сила, четите на [[ВМОРО]] по наредба на Јане Сандански слегле од планините во градовите и учествувале во свеченостите по повод победата на Младотурците.

Хуриетската Османлиска Империја во Македонија искрено била прифатена единствено од левицата, на чело со санданистите. Од левицата изникнала [[Народната федеративна партија]] (НФП), чија програма предвидувала спроведување на радикални економско-политички реформи, кои требало да го задоволат големото мнозинство од обесправеното и бедно население, да го приврзат кон Младотурската револуција, да ја зацврстат нејзината победа и да ја спасат Империјата од сигурниот распад. Основното барање на НФП било преуредувањето на Османлиската Империја врз принципот на децентрализацијата и самоуправувањето на народите, со што сите етнички средини и малцинства во Империјата би стекнале национална рамноправност. Притоа, се тргнувало од фактот дека само така и македонскиот народ ќе ги стекне своите национални права и ќе ја зачува својата територијална целост, а Империјата својот демократски развиток и опстанок.

По задушувањето на контрареволуцијата од 1909 година младотурците, чувствувајќи се силни, наместо да продолжат со реформите што народот во [[Македонија]] и пошироко со нетрпение ги очекувале и на таков начин да ги зацврстат своите позиции, тргнале по друга насока. Под изговор дека е нужно да се осигура безбедноста на државата, тие донеле закони со кои насилството врз оние што со воодушевување ја пречекале нивната победа го претвориле во систем на владеење. Меѓу најпознатите биле Законот против четите и Законот за колонизација на Македонија, чија примена предизвикала огромно незадоволство меѓу христијанското население. Веќе кон [[1910]] година поголемиот дел од придобивките стекнати во јули 1908 г. биле уништени од самите младотурци. Поради тоа многу се влошиле односите и меѓу османлиските власти и [[Јане Сандански]], иако тој од редовите на христијанското население во [[Македонија]] имал најголеми заслуги во борбата против апсолутизмот на султанската власт и им бил најискрен пријател на младотурците.