Убавина: Разлика помеѓу преработките

[[Податотека:Rozeta_Paryż_notre-dame_chalger.jpg|мини|260x260пкс|[[Розетен прозорец]] во[[Богородична црква (Париз)| Богородичната црква во Париз]]. Во [[Готска архитектура|готската архитектура]], светлината се смета за најубавото откровение на [[Бог|Бога]]а.]]

'''Убавината''' е карактеристика на некое животно, [[идеја]], објект, личност или место која дава [[Восприемање|восприемачко]] искуство на [[задоволство]]. Убавината се изучува во [[Естетика|естетикатаестетика]]та, [[Култура|културатакултура]]та, [[Социјална Психологија|социјалната психологија]], [[Филозофија|филозофијатафилозофија]]та и [[Социологија|социологијатасоциологија]]та. "Идеална убавина" се однесува на субјект кој предизвикува восхитување или кој поседува карактеристики кои широко и се припишуваат на убавината во одредена култура.

Убавото во главно се дефинира како одлика на едно нешто кое низ сетилно ([[перцепција]]) или умствено искуство пробудува чувство на [[задоволство]] или чувство на пријатност и допадливост. Во оваа смисла, убавината произлегува од нешта како [[Форма|форматаформа]]та, [[Визуелна уметност|визуелноста]], [[Движење|движењетодвижење]]то или [[Звук|звукотзвук]]от. Она што го нарекуваме „убаво“, честопати се однесува на чувството кое се создава кај човекот од страна на предмети кои го имаат квалитетот на „убавината“, која пак се однесува на карактеристиките на еден предмет.

Доживувањето на "убавината" често вклучува и интерпретација на некој субјект како во рамнотежа и во [[хармонија]] со [[Природа|природатаприрода]]та, што може да доведе до чувство на привлечност и емоционална добросостојба. Бидејќи ова може да биде субјективно искуство, често се вели дека "убавината е во очите на набљудувачот."<ref name="phrase">{{cite web|url=http://www.phrases.org.uk/meanings/59100.html|title=Beauty is in the eye of the beholder|accessdate=December 4, 2007|publisher=The Phrase Finder|year=2007|author=Gary Martin|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071130023507/http://www.phrases.org.uk/meanings/59100.html|archivedate=November 30, 2007 <!--DASHBot-->|deadurl=no}}</ref>

Најраната западна теорија за убавината може да се најде во делата на раните грчки филозофи од [[Претсократовци|претсократскиот]] период, како што е [[Питагора]]. Питагоровата школа сметала дека има силна поврзаност меѓу [[Математика|математикатаматематика]]та и убавината. Особено, тие истакнале дека објектите со [[златен пресек]] изгледале поатрактивни.<ref>Seife, Charles (2000). ''[//en.wikipedia.org/wiki/Zero:_The_Biography_of_a_Dangerous_Idea Zero: The Biography of a Dangerous Idea]''. Penguin. {{ISBN|0-14-029647-6}}. p. 32</ref> [[Старогрчка архитектура|Древната грчка архитектура]] е врз основа на ова гледиште за симетричноста и пропорционалноста.

[[Античка филозофија|Класичната филозофија]] и скулптурите на мажите и жените создадени според постулатите на [[старогрчка филозофија|старогрчките филозофи]] за идеалната човекова убавина биле повторно откриени во [[Ренесанса|Ренесансата]]та во Европа, што довело до реадаптација на она што стана познато како "класичен идеал". Во однос на женската човекова убавина, жена чиј изглед е во согласност со овие начела се уште е наречена "класична убавица" или се вели дека поседува "класична убавина". Темелите поставени од страна на грчките и римските уметници исто така приложи кон стандардот за машка убавина во западната цивилизација. За време на готскиот период, класичниот естетички канон на убавината беше одбиен како грешен. Подоцна, мислителите од [[Ренесанса|Ренесансата]]та и [[Хуманизам|Хуманиз]]мот го отфрлиле ова гледиште и ја сметале убавината за производ на рационално распоредување и хармонични пропорции. Ренесансни уметници и архитекти (како што се [[Џорџо Вазари]] во неговиот "Живот на уметниците") го критикувале готскиот период како ирационален и варварски. Ова гледиште за [[Готска уметност|готската уметност]] траеше до Романтизмот, во 19 век.

Убавината е исто така изучувана од страна на психолози и невролози во областа на експерименталната естетика и невроестетиката соодветно. Психолошките теории ја сметаат убавината за форма на [[задоволство]].<ref>{{Cite journal|last=Reber|first=Rolf|last2=Schwarz|first2=Norbert|last3=Winkielman|first3=Piotr|date=2004|title=Processing fluency and aesthetic pleasure: is beauty in the perceiver's processing experience?|journal=Personality and Social Psychology Review: An Official Journal of the Society for Personality and Social Psychology, Inc|volume=8|issue=4|pages=364–382|doi=10.1207/s15327957pspr0804_3|issn=1088-8683|pmid=15582859|hdl=1956/594|url=http://psr.sagepub.com/content/8/4/364.full.pdf}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Armstrong|first=Thomas|last2=Detweiler-Bedell|first2=Brian|date=December 2008|title=Beauty as an emotion: The exhilarating prospect of mastering a challenging world.|url=http://psycnet.apa.org/journals/gpr/12/4/305/|journal=Review of General Psychology|language=Englishen|volume=12|issue=4|pages=305–329|doi=10.1037/a0012558|issn=1939-1552|citeseerx=10.1.1.406.1825}}</ref> Наодите за корелација го поддржуваат ставот дека поубавите предмети се исто така попријатни.<ref>{{Cite journal|last=Vartanian|first=Oshin|last2=Navarrete|first2=Gorka|last3=Chatterjee|first3=Anjan|last4=Fich|first4=Lars Brorson|last5=Leder|first5=Helmut|last6=Modroño|first6=Cristián|last7=Nadal|first7=Marcos|last8=Rostrup|first8=Nicolai|last9=Skov|first9=Martin|date=2013-06-18|title=Impact of contour on aesthetic judgments and approach-avoidance decisions in architecture|url=http://www.pnas.org/content/110/Supplement_2/10446|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|language=en|volume=110|issue=Supplement 2|pages=10446–10453|doi=10.1073/pnas.1301227110|issn=0027-8424|pmc=3690611|pmid=23754408}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Marin|first=Manuela M.|last2=Lampatz|first2=Allegra|last3=Wandl|first3=Michaela|last4=Leder|first4=Helmut|date=2016-11-04|title=Berlyne Revisited: Evidence for the Multifaceted Nature of Hedonic Tone in the Appreciation of Paintings and Music|journal=Frontiers in Human Neuroscience|volume=10|doi=10.3389/fnhum.2016.00536|issn=1662-5161|pmc=5095118|pmid=27867350}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Brielmann|first=Aenne A.|last2=Pelli|first2=Denis G.|date=2017-05-22|title=Beauty Requires Thought|url=http://www.cell.com/current-biology/abstract/S0960-9822(17)30427-X|journal=Current Biology|language=Englishen|volume=27|issue=10|pages=1506–1513.e3|doi=10.1016/j.cub.2017.04.018|issn=0960-9822|pmid=28502660}}</ref> Некои студии укажуваат на тоа дека доживувањето на повисоката убавина е поврзано со дејност во медијалниот орбитофронтален кортекс.<ref>{{Cite journal|last=Kawabata|first=Hideaki|last2=Zeki|first2=Semir|date=April 2004|title=Neural correlates of beauty|journal=Journal of Neurophysiology|volume=91|issue=4|pages=1699–1705|doi=10.1152/jn.00696.2003|issn=0022-3077|pmid=15010496}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Ishizu|first=Tomohiro|last2=Zeki|first2=Semir|date=2011-07-06|title=Toward A Brain-Based Theory of Beauty|url=http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0021852|journal=PLOS ONE|volume=6|issue=7|pages=e21852|doi=10.1371/journal.pone.0021852|issn=1932-6203|pmc=3130765|pmid=21755004}}</ref> Овој пристап на локализирање на обработката на убавината во еден регион од мозокот бил критикуван во рамките на ова поле.<ref>{{Cite journal|last=Conway|first=Bevil R.|last2=Rehding|first2=Alexander|date=2013-03-19|title=Neuroaesthetics and the Trouble with Beauty|url=http://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.1001504|journal=PLOS Biology|volume=11|issue=3|pages=e1001504|doi=10.1371/journal.pbio.1001504|issn=1545-7885|pmc=3601993|pmid=23526878}}</ref>

Силен индикатор за физичката убавина е "просечноста".<ref name="Langlois & Roggman, 1990">Langlois, J.H., Roggman, L. (1990). "Attractive faces are only average." ''Psychol. Sci.'' '''1''', 115–121</ref><ref name="Straus, 1979">Strauss, M.S. (1979). "Abstraction of prototypical information by adults and 10-month-old infants." ''J. Exp. Psychol.: Human Learn. Mem.'' '''5''', 618–632.</ref><ref name="Rhodes & Tremewan, 1997">Rhodes, G., Tremewan, T. (1997) Averageness, exaggeration, and facial attractiveness. ''Psychol. Sci. '' '''7''', 105–110.</ref><ref name="Valentine, 2004">Valentine, T., Darling, S., Donnelly, M. (2004). Why are average faces attractive? The effect of view and averageness on the attractiveness of the attractiveness of female faces. ''Psychon. Bull. Rev.'' '''11''', 482–487</ref><ref>[http://homepage.psy.utexas.edu/HomePage/Group/LangloisLAB/averagenessbeauty.html average faces are consistently more attractive than the faces used to generate them]</ref> Кога слики од човечки лица заедно формираат композитна слика, тие се прогресивно поблиску до "идеалната" слика и се гледаат како попривлечни. Ова беше прво забележано во 1883 година, кога [[Франсис Галтон|Френсис Галтон]] поклопи фотографски композитни слики од лица на вегетаријанците и криминалците за да се види дали постои типичен изглед на лицето за секој од нив. Кога го направил тоа, тој забележал дека композитните слики биле поатрактивни во споредба со која било од индивидуалните слики.<ref name="Galton, 1878">Galton, F. (1878). Composite portraits, made by combining those of many different persons in a single resultant figure. '' J. Anthropol. Inst. '' '''8''', 132–144.</ref> Researchers have replicated the result under more controlled conditions and found that the computer generated, mathematical average of a series of faces is rated more favorably than individual faces.<ref name="ReferenceA">{{Cite journal | doi = 10.1111/j.1467-9280.1994.tb00503.x | authors = Langlois, J. H., Roggman, L. A., & Musselman, L. | year = 1994 | title = What is average and what is not average about attractive faces? | url = | journal = Psychological Science | volume = 5 | pages = 214–220 }}</ref> Истражувачите го реплицирале резултатот под поконтролирани услови и откриле дека компјутерски генерираната, математички просечната серија на лица е попозитивно оценета од индивидуалните лица.<ref>{{Cite journal | doi name= 10.1111"ReferenceA"/j.1467-9280.1994.tb00503.x | authors = Langlois, J. H., Roggman, L. A., & Musselman, L. | year = 1994 | title = What is average and what is not average about attractive faces? | url = | journal = Psychological Science | volume = 5 | pages = 214–220 }}</ref> Се тврди дека еволутивно поволна е атракцијата кон личности кои поседуваат претежно слични или просечни карактеристики, бидејќи тоа укажува на отсуство на генетски или стекнати дефекти.<ref name="Langlois & Roggman, 1990" /><ref name="Koeslag, 1990">Koeslag, J.H. (1990). "Koinophilia groups sexual creatures into species, promotes stasis, and stabilizes social behaviour." ''J. theor. Biol.'' '''144''', 15–35</ref><ref name=symons>Symons, D. (1979) ''The Evolution of Human Sexuality''. Oxford: Oxford University Press.</ref><ref>[http://www.telegraph.co.uk/science/science-news/3341719/Why-beauty-is-an-advert-for-good-genes.html Highfield, Roger. "Why beauty is an advert for good genes"]. The Telegraph. Retrieved February 13, 2012</ref> Исто така постојат докази дека преференцијата за убави лица се јавува рано во детството и дека правилата според кои атрактивноста е одредена се слични помеѓу различни полови и култури.<ref name="Straus, 1979"/><ref name="Slater, 1998">Slater, A.M., Von Der Schulenburg, C., Brown, E., et al. (1998). "Newborn infants prefer attractive faces." ''Infant Behav. Dev.'' ''' 21''', 345–354.</ref><ref name="Kramer, 1995">Kramer, S., Zebrowitz, L.A., San Giovanni, J.P., Sherak, B. (1995). "Infants' preferences for attractiveness and babyfaceness." In Bardy, B.G., Bootsma, R.J., Guiard, Y. (Eds.) ''Studies in perception and action III''. pp. 389–392. Hillsdale, N.J.: Erlbaum Associates.</ref><ref name="Straus, 1979"/><ref name="Rubenstein, 1999">Rubenstein, A.J, Kalakanis, L., Langlois, J.H. (1999). Infant preferences for attractive faces: a cognitive explanation. ''Dev. Psychol.'' '''35''', 848–855.</ref><ref name="Langlois, 1991">Langlois, J.H., Ritter, J.M., Roggman, L.A., Vaughn, L.S. (1991). "Facial diversity and infant preferences for attractive faces." ''Dev. Psychol.'' '''27''', 79–84.</ref>

[[Податотека:Jade_ornament_with_grape_design.jpg|мини|Кинескиот [[Жад|жадскижад]]ски украс со цветен дизајн, џинска династија (1115-1234 година од н.е.), Шангајски музеј.]]