Андреја Дамјанов: Разлика помеѓу преработките

'''Андреја Дамјанов''' ([[Папрадиште (Велешко)|Папрадиште]], [[Велес|Велешко]], [[1813]] – [[Велес]], [[1878]]) — еден од најголемите градители на сакрални објекти на [[Балкан]]от од периодот на [[преродба|македонската преродба]]. Со своите браќа, мајсторот Андреја градел цркви во [[Македонија]], [[Бугарија]], [[Србија]], [[Босна и Херцеговина]] и други земји на Балканот. Неговата градителска умешност била забележана и во [[Европа]], особено од патеписцитепатописците кои Андреј го споменуваат како вреден и ценет мајстор. Неговите [[Црква (објект)|цркви]] се сметаат за бисери на сакралната архитектура на Балканот. При изградбата на црквите кои ги решавал како тробродни [[Базилика|базилики]] со полуцилиндречни сводови, Дамјанов особено внимавал на акустиката во ентериерот на црквата како и на декоративните елементи на столбовите коишто се белег на неговите градби.

За негова најубава и неповторлива градба се смета соборниот храм „[[Св. Великомаченик Пантелејмон - Велес|Св. Великомаченик Пантелејмон]]“ во Велес, изграден во [[1840]] година. Дамјанов е градител на црквата во манастирот “„[[Осоговски манастир|Св. Јоким Осоговски]]“ кај [[Крива Паланка]] како и на црквите „[[Св. Богородица]]“ во [[Ново Село (Штип)|Ново Село]], [[штип]]ско и „[[Св. Архангел Михаил]]“ во [[Чичево]]. Во Србија ги изградил црквите „[[Св. Илија]]“ во [[Печењевац]], „[[Св. Ѓорги]]“ во [[Смедерево]], соборната црква во [[Ниш]] како и соборната црква во [[Сараево]]. Тој ја завршува и градбата на црквата во [[Мостар]].

Роден е во село [[Папрадиште (Велешко)|Папрадиште]], [[Велес|велешко]], во семејство на познати [[Мијачија|мијачки]] градители. Во неговото семејство мајсторскиот занает се одгледувал низа децении, пренесувајќи го од колено на колено. Тоа е родот Рензовци кои потекнуваат од мијачкото село [[Тресонче]], но со немирите, кражбите и пустошите со слабеењето на [[Османлиската империја]] кон крајот на XVIII век биле приморани да се преселат во безбеден крај, и се упатиле кон градот Велес. Во градот Велес биле примени од Емин-ага, тогашниот владетел на градот и краток период престојувале таму, подоцна поради непријатноста на климата во градот Велес побарале од Емин-ага да им дозволи да се населат во планинско место, по што им било дозволено да се населат на територијата на тогашното село Ѕвезданово, сегашно [[Папрадиште (Велешко)|Папрадиште]] (наречено поради растението папрат што доминира во тој крај). Родот се памети од прадедото на Андреја, Силјан Рензовски кој бил познат мајстор-градител кој со својата тајфа градел најмногу во [[Тракија]], [[Едрене]], и [[Цариград]]. Синовите на Силјан, Јанкула и Стефан истотакаисто така работеле како мајстори во Солун, Драма, Кавала, Серез и Измир. Синот на Јанкула, таткото на Андреја Дамјан истотакаисто така го наследил занаетот и градел цркви околу Солун, во Бугарија, во Македонија најчесто по селата, помалку по градовите. Соборната црква Св„Св. БогородицаБогородица“ во Скопје ја започнува со изградба, но потоа умира, со што нејзината изградба ја продолжуваат неговите синови. Со овој објект Дамјан се претставил како вешт и спремен мајстор со успешното решавање на сложените архитектонско конструктивни проблеми.

Андреја имал тројца браќа: Ѓорѓи, Коста и Никола. [[Ѓорѓи Дамјанов]] бил зограф, Никола копаничар, а Коста работел како мајстор-градител и зограф. Заедно работеле во една тајфа, но најмногу се истакнувал од нив Андреја, кој го превзелпрезел раководството на тајфата и се настанилнаселил во Велес околу 1850 година.

Работејќи во тајфата на својот татко, го научил мајсторскиот-градителски занает и уште како млад покажува наклоностинаклоност кон градежното искуство. Неговото име станало познато низ целиот Балкан и за него пишувале неговите современици, странските патописципатеписци, нагласувајќи дека бил "прочуен„прочуен и добар мајстор и во околните земји". Работејќи уште во тајфата на својот татко, имал можност да се запознае со богатото архитектонско наследство во својата земја. Така ги запознал функционалните, обликовните и конструктивните елементи на старата македонска архитектура, со што ги проширил своите знаења и се инспирирал од творештвото на старите мајстори.

Во самиот почеток на неговото плодно творештво градел цркви на територијата на Македонија, додека подоцна и низ целиот Балкански полуостров. Со оглед на политичката ситуација во времето на неговото творештво и рестрикциите за градење на цркви на територијата на Македонија, црквите на оваа територија се доста поскромни како по своите димензии, така обликувањето, додека црквите коишто ги гради во другите земји се поубаво обработени и со поголеми димензии. ИстотакаИсто така, ги истакнал и своите квалитети за фундирање на објектите, по што бил повикуван на неколку објекти да го реши тој проблем.

Неговите градби најчесто се материјализирани во мешовит конструктивен систем со масивни носечки надворешни ѕидови и внатрешност како и кровна конструкција од дрво, но сето тоа било толку вешто обликувано што изгледало перфектно и многу складно. Надворешните ѕидови биле од кршен камен со надворешна обработка од убаво обликуван делкан камен, во кои можеле да се појават отвори. Внатрешната конструкција се состоела од неносиви дрвени високи столбови кои биле обработувани периметрално со помали штици врз чија маса се нанесувал малтерот и делувале доста елегантно и не се наметнувале во ентериерот со својата вита појава. Останатите елементи во внатрешноста биле истотакаисто така изведени во дрво, вклучувајќи ја и кровната конструкција, коишто се носеле врз главните носиви елементи и се постигнал многу хармоничен и не наметлив ефект.

Во однос на обликувањето, се работи за богато богато декоративно обликување особено во внатрешноста на објектите.Особено е важно што во внатрешноста на неговите објекти посебно значење и акцент се давало на присуството на обичниот човек (посетител на церемонијата), со што се потврдува преродбенската тенденција во тоа време. Западната влезна страна заедно со галериите кои се развивале наоколу биле раскошно обликувани, како обликовно така и сликарски, со што се нагласува значењето на обичниот народ. Олтарскиот дел истотакаисто така е богато обликуван додека бочните страни можеле да бидат осликувани или оставени во својот природен материјал, со што во двата случаи тоа делувало многу хармонично. Надворешноста на објектите, конретноконкретно нивната фасадна обработка била поскромно обработена со што се постигнувал доста чист и смирен ефект. Декоративни елементи на фасадата можело да се појават единствено на аголните завршетоци и апсидалните делови, со што аглите се обработувале со прецизно делкан и обработен камен и се разликувале од останатата ѕидна маса, додека апсидалните делови се обликувани со просторни конкавни ниши со што се постигнувал добар пластичен ефект.

Во неговото творештво се се препознаваат неколку карактеристични влијанија од други стилови, кои вешто ги применува а со тоа и ги разубавува своите градби. Влијанието од средновековната архитектура, конкретно [[ренесанса]]та и [[барок]]от, се препознаваат во декоративното обликување на објектите, особено во фасадното расчленување и надворешната декорација на прозорци, апсида итн. ИстотакаИсто така, се забележани источни влијанија во неговото творештво во обликувањето на влезните портали, кои раскошно се материјализирани.

Неговата најраскошно изведена градба претставува соборниот храм "Св„Св. Великомаченик Пантелејмон", додека и останатите негови градби како што се: црквата во Осоговскиот манастир, црквата "Успение„Успение на Св. Богородица" во Штипско Ново Село, како и црквите "Св„Св. Ѓорѓи" со Смедерево, "Св„Св. Троица" во Ниш, "Рожденство„Рожденство на Пресвета Богородица" се одликуваат со висок сјај.