Јонски канал: Разлика помеѓу преработките
[проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
Создадено преведувајќи ја страницата „Ion channel“ |
поправки |
||
Ред 1:
[[Податотека:Ion_channel.png|мини|Шематски дијаграм на еден јонски канал. '''1''' - [[Белковински домен|домени]] на каналот (обично четири по канал), '''2''' - надворешно предворје (вестибула), '''3''' - селективен филтер, '''4''' - дијаметар на селективниот филтер, '''5''' - место за фосфорилација, '''6''' - [[клеточна мембрана]].]]
'''Јонски канал''' — [[Мембрански белковини|мембранска белковина (протеин)]] која спроведува [[Јон|јони]] низ [[Клеточна мембрана|клеточната мембрана]] преку пора на каналот. Функциите на јонските канали вклучуваат воспоставување на [[мембрански потенцијал]] во мирување, обликување на [[Акциски потенцијал|акциските потенцијали]] и други електрични сигнали со контрола на протокот на јони низ
Проучувањето на јонските канали често вклучува [[биофизика]], [[електрофизиологија]] и [[фармакологија]], со употреба на техники како што се: [[волтажна стега]] ([[англ.]] voltage clamp) [[фрагментна стега]] (англ. patch clamp), [[имунохистохемија]], [[рендгенска кристалографија]], [[флуороскопија]] и [[полимераза верижна реакција со обратна транскрипција]]. Нивната класификација како молекули е позната како [[Каналом|каналомика]].
== Основни карактеристики ==
Ред 10:
# Брзината на јонски транспорт низ каналот е многу поголема (често 10<sup>6</sup> јони во секунда или поголема).
# Јоните поминуваат низ каналите во насока на нивниот [[Електрохемија|електрохемиски]] градиент, кој е функција на концентрацијата на јонот и мембранскиот потенцијал, без дотур на [[енергија]] (на пр. [[Аденозин трифосфат|АТР]], [[Активен транспорт|котранспорт]] или [[активен транспорт]]).
Јонските канали се наоѓаат во
Јонските канали се [[Интегрална мембранска белковина|интегрални мембрански протеини]], обично изградени од агрегати на неколку поединечни протеини. Ваквите агрегати од повеќе подединици обично имаат кружен аранжман на идентични или [[Хомологија (биологија)|хомологни]] протеини, кои тесно се спакувани околу пора исполнета со вода во состав на биолошка мембрана.<ref name="isbn978-0-87893-741-7">{{Наведена книга|title=Neuroscience|publisher=Sinauer Associates Inc.|year=2001|isbn=978-0-87893-741-7|editor-last=Purves|editor-first=Dale|editor-link=Dale Purves|edition=2nd|location=|chapter=Chapter 4: Channels and Transporters|name-list-format=vanc|access-date=|editor-last2=Augustine|editor-first2=George J.|editor-last3=Fitzpatrick|editor-first3=David|editor-last4=Katz|editor-first4=Lawrence. C.|editor-link4=Larry Katz|editor-last5=LaMantia|editor-first5=Anthony-Samuel|editor-last6=McNamara|editor-first6=James O.|editor-last7=Williams|editor-first7=S. Mark|chapter-url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/bv.fcgi?rid=neurosci.chapter.227}}</ref><ref name="isbn0-397-51820-X">{{Наведена книга|title=Basic neurochemistry: molecular, cellular, and medical aspects|vauthors=Hille B, Catterall WA|publisher=Lippincott-Raven|year=1999|isbn=978-0-397-51820-3|editor-last=Siegel|editor-first=George J|location=Philadelphia|chapter=Chapter 6: Electrical Excitability and Ion Channels|quote=|name-list-format=vanc|author-link=Bertil Hille|access-date=|editor-last2=Agranoff|editor-first2=Bernard W|editor-last3=Albers|editor-first3=R. W|editor-last4=Fisher|editor-first4=Stephen K|editor-last5=Uhler|editor-first5=Michael D|chapter-url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/bv.fcgi?rid=bnchm.chapter.421}}</ref> Кај повеќето волтажно-регулирани јонски канали, подединиците кои ја градат пората се означуваат како α подединици, додека помошните подединици се означуваат како β, γ, итн.
== Биолошка улога ==
Бидејќи јонските канали се основата на [[Акциски потенцијал|нервните импулси]] и бидејќи каналите активирани од
== Разновидност ==
Постојат повеќе од 300 видови на јонски канали само во клетките на внатрешното уво.<ref name="pmid17541769">{{Наведено списание|date=September 2007|title=Ion channel gene expression in the inner ear|journal=Journal of the Association for Research in Otolaryngology|volume=8|issue=3|pages=305–28|doi=10.1007/s10162-007-0082-y|pmc=2538437|pmid=17541769}}</ref> Јонските канали може да се класифицираат според природата на нивните „порти“, видовите на јони кои минуваат низ овие порти, бројот на портите (порите) и локализацијата на протеините.
Понатамошна хетерогеност на јонските канали се јавува кога канали со различни составни единици даваат специфичен вид на струја.<ref>{{Наведено списание|date=April 1999|title=New perspectives in the functional role of GABA(A) channel heterogeneity|journal=Molecular Neurobiology|volume=19|issue=2|pages=97–110|doi=10.1007/BF02743656|pmid=10371465}}</ref> Отсуството или [[Мутација|мутацијата]] на една или повеќе од подединиците на каналот може да резултира со губење на функцијата и, потенцијално, појава на невролошки болести.
=== Класификација според видот на портата ===
Јонските канали може да бидат класифицирани според видот на портата, односно агенсот кој предизвикува отворање и затворање на каналите. На пример, волтажно-регулираните јонски канали се отвораат или затвораат во зависност од волтажниот градиент низ плазма мембраната, додека јонските канали регулирани од лиганди се отвораат или затвораат во зависност од врзувањето на лиганди за каналот.
==== 1. Волтажно-регулирани јонски канали ====
Волтажно-регулираните јонски канали се отвораат и затвораат како одговор на [[Мембрански потенцијал|мембранскиот потенцијал]].
* [[Волтажно-регулиран натриумов канал|'''Волтажно-регулирани натриумски канали''']]: Оваа [[Белковинска фамилија|фамилија]] содржи најмалку 9 членови кои во голема мера се одговорни за создавањето и ширењето на [[Акциски потенцијал|акцискиот потенцијал]]. Алфа подединиците кои ја градат пората се многу големи (до 4000 [[Аминокиселина|аминокиселини]]) и се состојат од четири хомологни повторувачки домени (I-IV), од кои секој се состои од шест трансмембрански сегменти (S1-S6), што чини вкупно 24 трансмембрански сегменти. Членовите на оваа фамилија, исто така, се поврзуваат со помошни β подединици, од кои
* [[Волтажно-регулиран калциумски канал|'''Волтажно-регулирани калциумски канали''']]: Оваа фамилија содржи 10 членови, иако овие членови се поврзуваат со α<sub>2</sub>δ, β и γ подединици. Овие канали играат важна улога во поврзувањето на мускулната ексцитација со мускулната контракција, како и во ексцитацијата на [[Неврон|невроните]] со ослободување на трансмитер. Алфа подединиците на овие канали се слични со оние на натриумовите канали и се еднакво големи.
**
* [[Волтажно-регулирани калиумови канали|'''Волтажно-регулирани калиумови канали''']] (K<sub>V</sub>): Оваа фамилија содржи речиси 40 членови, кои понатаму се поделени на 12 подфамилии. Овие канали имаат улога во
*
*[[Јонски канали регулирани од циклични нуклеотиди|'''Канали регулирани од циклични нуклеотиди кои се активираат од хиперполаризација''']]: отворањето на овие канали е поради [[Хиперполаризација|хиперполаризацијата]], а не [[Деполаризација|деполаризацијата]], каков што е случајот кај другите канали регулирани од циклични нуклеотиди. Овие канали се исто така чувствителни на цикличните нуклеотиди [[Цикличен аденозин монофосфат|cAMP]] и [[Цикличен гванозин монофосфат|cGMP]], кои ја менуваат волтажната чувствителност на отворот на каналот. Овие канали се порозни за моновалентните катјони К<sup>+</sup> и Na<sup>+</sup>. Оваа фамилија има 4 членови, од кои сите формираат тетрамери на α подединици со 6 трансмембрански сегменти. Бидејќи овие канали се отвораат во услови на хиперполаризација, тие функционираат како канали во [[Срцев пејсмејкер|срцевиот пејсмејкер]], особено [[Синоатријален јазол|SA јазолот]].
*[[Волтажно-регулиран протонски канал|'''Волтажно-регулирани протонски канали''']]: Тие се отвораат со деполаризација, но на pH-сензитивен начин. Резултатот е што овие канали се отвораат само кога електрохемискиот градиент е надворешен, па така нивното отворање дозволува само протони да ја напуштат клетката. Нивната функција, на овој начин, е истиснување на киселина од клетките.
==== 2. Јонски канали регулирани од лиганди (невротрансмитери) ====
Јонските канали регулирани од лиганди исто така се познати како јонотропни [[Рецептор (биохемија)|рецептори]]. Оваа група на канали се отвораат како одговор на специфични [[Лиганд|лигандни молекули]] кои се врзуваат за екстрацелуларниот домен на рецепторот. Врзувањето на лигандот предизвикува конформациона промена во структурата на каналот што на крајот доведува до отворање на портата на каналот и флукс на јони низ плазма мембраната. Примери за вакви канали се [[Ацетилхолински рецептор|ацетилхолинскиот рецептор]], [[Глутаматен рецептор|јонотропниот рецептор регулиран од глутамат]], [[Кисело-чувствителен јонски канал|кисело-чувствителни јонски канали]] (ASICs, од англ. Acid-sensing ion channels),<ref>{{Наведено списание|date=February 2017|title=ASIC and ENaC type sodium channels: conformational states and the structures of the ion selectivity filters|url=https://zenodo.org/record/890906|journal=The FEBS Journal|volume=284|issue=4|pages=525–545|doi=10.1111/febs.13840|pmid=27580245}}</ref> [[P2X пуринорецептор|P2X пуринорецептори]] и [[GABA рецептор|GABA<sub>A</sub> рецепторот]].
Јонските канали активирани од [[Секундарен гласник|секундарни гласници]], исто така, може да се категоризираат во оваа група, иако постои разлика помеѓу термините лиганд и секундарен гласник.
==== 3. Јонски канали регулирани од липиди ====
Оваа група на јонски канали се отвораат како одговор на специфични [[Липид|липидни]] молекули кои се врзуваат за трансмембранскиот домен на каналот, типично од внатрешниот слој на плазма мембраната.<ref>{{Наведено списание|last=Hansen|first=SB|date=May 2015|title=Lipid agonism: The PIP2 paradigm of ligand-gated ion channels.|journal=Biochimica et Biophysica Acta|volume=1851|issue=5|pages=620–8|doi=10.1016/j.bbalip.2015.01.011|pmc=4540326|pmid=25633344}}</ref> Липиди кои ги регулираат овие канали се [[фосфатидилинозитол 4,5-бисфосфат]] (PIP<sub>2</sub>) и [[фосфатидинска киселина]] (PA).<ref>{{Наведено списание|last=Hansen|first=SB|last2=Tao|first2=X|last3=MacKinnon|first3=R|date=28 August 2011|title=Structural basis of PIP2 activation of the classical inward rectifier K+ channel Kir2.2.|journal=Nature|volume=477|issue=7365|pages=495–8|doi=10.1038/nature10370|pmc=3324908|pmid=21874019}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Gao|first=Y|last2=Cao|first2=E|last3=Julius|first3=D|last4=Cheng|first4=Y|date=16 June 2016|title=TRPV1 structures in nanodiscs reveal mechanisms of ligand and lipid action.|journal=Nature|volume=534|issue=7607|pages=347–51|bibcode=2016Natur.534..347G|doi=10.1038/nature17964|pmc=4911334|pmid=27281200}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Cabanos|first=C|last2=Wang|first2=M|last3=Han|first3=X|last4=Hansen|first4=SB|date=8 August 2017|title=A Soluble Fluorescent Binding Assay Reveals PIP<sub>2</sub> Antagonism of TREK-1 Channels.|journal=Cell Reports|volume=20|issue=6|pages=1287–1294|doi=10.1016/j.celrep.2017.07.034|pmc=5586213|pmid=28793254}}</ref> Многу од калиумовите канали се регулирани од липиди, вклучувајќи ги [[Kir канал|K<sub>ir</sub> каналите]] (од англ. Inward-rectifier potassium channels) и калиумовите канали
==== 4. Други типови на регулација ====
Регулацијата може да се одвива и со помош на [[Секундарен гласник|секундарни гласници]] од внатрешноста на клеточната мембрана, наместо од надворешноста каков што е случајот со лигандите.
* Некои калиумови канали:
**[[Kir канал|K<sub>ir</sub> канали]]: Овие канали
**[[Калциум-активиран калиумов канал|Калциум-активирани калиумови канали]]: Оваа фамилија на канали е активирана од интрацелуларни Ca<sup>2+</sup> и содржи 8 членови.
**
*[[Канал со две пори|Канали со две пори]] вклучуваат волтажно-регулирани и лигандско-регулирани катјонски канали. Тие содржат две подединици кои градат пора. Како што сугерира нивното име, тие имаат две пори.<ref>{{Наведено списание|last=Kintzer|first=Alexander F|last2=Stroud|first2=Robert M|date=2016-02-26|title=Structure, inhibition and regulation of two-pore channel TPC1 from Arabidopsis thaliana|journal=Nature|volume=531|issue=7593|pages=258–262|bibcode=2016Natur.531..258K|doi=10.1101/041400|pmc=4863712|pmid=26961658|quote=Other than Ca2+ and Na+ channels that are formed by four intramolecular repeats, together forming the tetrameric channel’s pore, the new channel had just two Shaker-like repeats, each of which was equipped with one pore domain. Because of this unusual topology, this channel, present in animals as well as plants, was named Two Pore Channel1 (TPC1).}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Spalding|first=Edgar P.|last2=Harper|first2=Jeffrey F.|date=22 Aug 2011|title=The Ins and Outs of Cellular Ca2+ Transport|journal=Current Opinion in Plant Biology|volume=14|issue=6|pages=715–720|doi=10.1016/j.pbi.2011.08.001|issn=1369-5266|pmc=3230696|pmid=21865080|quote=The best candidate for a vacuolar Ca2+ release channel is TPC1, a homolog of a mammalian voltage-gated Ca2+ channel that possesses two pores and twelve membrane spans.}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Brown|first=Brandon M.|last2=Nguyen|first2=Hai M.|last3=Wulff|first3=Heike|date=2019-01-30|title=Recent advances in our understanding of the structure and function of more unusual cation channels|journal=F1000Research|volume=8|pages=123|doi=10.12688/f1000research.17163.1|issn=2046-1402|pmc=6354322|pmid=30755796|quote=Organellar two-pore channels (TPCs) are an interesting type of channel that, as the name suggests, has two pores.}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Jammes|first=Fabien|last2=Hu|first2=Heng-Cheng|last3=Villiers|first3=Florent|last4=Bouten|first4=Roxane|last5=Kwak|first5=June M.|date=28 September 2011|title=Calcium-permeable channels in plant cells: Plant calcium channels|journal=FEBS Journal|volume=278|issue=22|pages=4262–4276|doi=10.1111/j.1742-4658.2011.08369.x|pmid=21955583|quote=The Arabidopsis two‐pore channel (AtTPC1) has been predicted to have 12 transmembrane helices and two pores (red lines).}}</ref>
*[[Канален родопсин|Канални родопсини]] кои директно се регулирани од [[Фотон|фотони]].
*[[Механосензитивни канали|Механосензитивни јонски канали]], кои се отвораат под влијание на истегнување, притисок, смолкнување и поместување.
*[[Јонски канали регулирани од циклични нуклеотиди|Канали регулирани од циклични нуклеотиди]]: Оваа суперфамилија на канали содржи две фамилии: CNG канали (од англ. cyclic nucleotide-gated channels) и HCN канали (од англ. hyperpolarization-activated, cyclic nucleotide-gated channels). Ова групирање е функционално, а не еволутивно.
** CNG канали: Оваа фамилија на канали се карактеризира со активација од интрацелуларен cAMP или cGMP. Овие канали главно се порозни за моновалентни катјони, како што се К<sup>+</sup> и Na<sup>+</sup>. Тие се, исто така, порозни за Ca<sup>2+</sup>, иако тој ги затвора. Познати се 6 членови на оваа фамилија, а таа е поделена на 2 подфамилии.
** HCN канали
Ред 63:
=== Класификација според видот на јоните ===
*[[Хлориден канал|Хлоридни канали]]: Оваа суперфамилија на канали се состои од околу 13 членови. Тие вклучуваат ClC канали, CLIC канали и CFTR канали. Овие канали не се селективни за мали анјони; но бидејќи хлоридот е најзастапениот анјон, тие се познати како хлоридни канали.
*[[Калиумов канал|Калиумови канали]]
**[[Волтажно-регулиран калиумов канал|Волтажно-регулирани калиумови канали]] (VGKC), на пример, Kv, Kir итн.
**[[Калциум-активиран калиумов канал|Калциум-активирани калиумови канали]], на пример, BKCa или MaxiK, SK, итн.
**[[Kir канал|K<sub>ir</sub> канали]]
**[[Калиумов канал со два домена со пори|Калиумови канали со два домена со пори]]
*[[Натриумов канал|Натриумови канали]]
** Волтажно-регулирани натриумови канали (NaV)
** Епителни натриумови канали (ENaC)<ref name="2016-Hanukoglu">{{Наведено списание|date=April 2016|title=Epithelial sodium channel (ENaC) family: Phylogeny, structure-function, tissue distribution, and associated inherited diseases|journal=Gene|volume=579|issue=2|pages=95–132|doi=10.1016/j.gene.2015.12.061|pmc=4756657|pmid=26772908}}</ref>
*[[Калциумски канал|Калциумски канали]] (CaV)
*[[Протонски канал|Протонски канали]]
**[[Волтажно-регулиран протонски канал|Волтажно-регулирани протонски канали]]
* ''Неселективни катјонски канали'': канали кои неселективно дозволуваат премин на многу видови на катјони, главно, Na<sup>+</sup>, K<sup>+</sup> и Ca<sup>2+</sup>.
** Повеќето [[TRP канал|TRP канали]]
=== Класификација според локализацијата во клетката ===
Јонските канали исто така се класифицирани според нивната субцелуларна локализација. [[Клеточна мембрана|Плазма мембраната]] чини околу 2% од вкупната мембрана на клетката, додека интрацелуларните [[Органела|органели]] чинат 98%. Главни интрацелуларни мембрански органели се [[Ендоплазматичен ретикулум|eндоплазматичниот ретикулум]], [[Голџиев систем|Голџиевиот систем]] и [[Митохондрија|митохондриите]]. Врз основа на локализацијата, јонските канали се класифицирани како:
* Плазма мембрански канали
** Примери: Волтажно-регулирани калиумови канали (Kv), натриумови канали (Nav), калциумски канали (Cav) и хлоридни канали (ClC)
* Интрацелуларни канали, кои понатаму се класифицирани во различни органели
** Канали на
** Митохондријални канали: mPTP, KATP, BK, IK, CLIC5, Kv7.4 на внатрешната мембрана и VDAC и CLIC4 на надворешната мембрана.
== Детална структура ==
Каналите се разликуваат во однос на јоните кои ги пропуштаат (на пример, Na<sup>+</sup>, K<sup>+</sup>, Cl<sup>−</sup>), начините на кои се регулирани, бројот на подединици од кои се изградени и други аспекти на структурата.<ref>{{Наведена книга|title=The Alkali Metal Ions: Their Role in Life|last=Lim|first=Carmay|last2=Dudev|first2=Todor|date=2016|publisher=Springer|editor-last=Astrid|editor-first=Sigel|series=Metal Ions in Life Sciences|volume=16|pages=325–347|chapter=Chapter 10. Potassium Versus Sodium Selectivity in Monovalent Ion Channel Selectivity Filters|doi=10.1007/978-4-319-21756-7_9|name-list-format=vanc|editor-last2=Helmut|editor-first2=Sigel|editor-last3=Roland|editor-first3=Sige l|doi-broken-date=2019-12-01}}</ref> Каналите кои припаѓаат на најголемата класа, која ги вклучува волтажно-регулираните канали кои се основата на нервните импулси, се состојат од четири подединици, од кои секоја има шест трансмембрански хеликси. При активација, овие хеликси се придвижуваат и ја отвораат пората. Два од овие шест хеликса се одделени со петелка која ја опколува пората, и таа е главната детерминанта за јонската селективност и спроводливост кај оваа класа на канали и некои други. Постоењето на јонска селективност и механизмот
Поради нивната мала големина и тежината за кристализација на интегралните мембрански протеини за рендгенска анализа, од релативно неодамна научниците се во можност директно да ја проучат структурата на јонските канали. Во случаи кога кристалографијата бара отстранување на каналите од нивните мембрани со детергент, добиените резултати се сметаат за несигурни. Пример е долгоочекуваната кристална структура на волтажно-регулираниот калиумов канал, која била објавена во мај 2003 година.<ref name="pmid12721618">{{Наведено списание|date=May 2003|title=X-ray structure of a voltage-dependent K+ channel|journal=Nature|volume=423|issue=6935|pages=33–41|bibcode=2003Natur.423...33J|doi=10.1038/nature01580|pmid=12721618}}</ref><ref name="pmid16598263">{{Наведено списание|year=2006|title=Crystal structure of the CorA Mg2+ transporter|journal=Nature|volume=440|issue=7085|pages=833–7|bibcode=2006Natur.440..833L|doi=10.1038/nature04642|pmc=3836678|pmid=16598263}}</ref> Една неизбежна несигурност во врска со овие структури се однесува на силниот доказ дека каналите многу често ја менуваат својата конформација (на пример кога се отвораат и затвораат), така да структурата во кристалот може да е само една од
== Поврзано ==
* [[Алфа хеликс]]
*[[Мембрански транспорт]]
*[[Мембранска транспортна белковина]]
* [[Пасивен транспорт]]
* [[Трансмембрански рецептор]]
|