Википедија

Simonka34

Членува од 1 март 2017
Интерактивен преглед на историјата
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
Simonka34 (разговор | придонеси)
1.690 уредувања
Нема опис на уредувањето
Simonka34 (разговор | придонеси)
1.690 уредувања
Нема опис на уредувањето
Ред 3.302:
{{клица}}
 
[[Категорија:Капи]]
 
Сомбреро
 
[[Податотека:Mariachi singer, Chicago, Illinois, USA - 20060814.jpg|300px|мини|десно|Мексички музичар [[Маријачи]] со сомбреро, кој представува нивен заштитнички знак.]]
[[Податотека:Caricatura de Zapata 11.jpg|300px|мини|десно|Карикатура [[Емилијано Запата|Емилијана Запата]], вође [[Мексичка револуција|Мексички револуции]] [[1910]] година]]
'''Сомбреро''' (јазик шпански|sombrero што значи шешир) на [[македонски јазик]] подразбира препознатлив шешир со порекло иод [[Мексико]] и [[Филипини]]. Зборот е изведен од зборот ''sombra'', што значи ''сенка''. Иако ги подразубирал сите врсти на шешир, се смета дека [[Каубој]]ите значењето на зборот го пренеле само на оваа посебна врста на шешири.<ref name="slatta">{{harvnb|Slatta|1996|pp=192}}</ref>
 
Денас сомбреро е заштитен знак на [[мексико|мексичките музичари]] попознати како [[Маријачи]], а вообичаено, освем во [[Мексико]], се носи и по целата [[Јужна Америка]] и [[Шпанија]]<ref>[http://proleksis.lzmk.hr/46417/ sombrero | Proleksis enciklopedija{{Ботовски наслов}}]</ref>. Во [[Мексико]] шеширите за посиромашните слоеви прават од мах од [[слама]] или [[палма|палмини влакна]], додека сомбрерата за побогатите слоеви и господата се прави од најфиниот [[филц]], со додаток на украси, како што се траките на обод. Дизајнот на сомбреро е многу разноличен, па овие шешири се наоѓаат во мноштво бои, шари и со различити украсими.
 
== Настанок ==
Не се знае точно кога настанал овој препознатлив [[шешир]] со многу широк [[обод]], понекогаш широк и до 60 cm со округлест облик во делот кој се става на глава. Во некои извори се спомува дека ваквата врста на шешири ги носеле [[Монголско царство|монголските коњаници]] уште во [[13 век]]. Меѓутоа, не е исклучено дека овој шешир настанал многу порано, со оглед на големите вруќини кои осекогаш владееле во краевите каде тој со векови се носи.<ref>[http://politikin-zabavnik.rs/pz/ptt/2011-26 Писали сте | Politikin Zabavnik{{Ботовски наслов}}]{{Мртва веза|date=10. 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
 
== Влијанија на различити култури ==
[[Податотека:Sombreros en Atyra.jpg|160px|мини|лево|Сомбреро со илустрации на [[гитара]], [[харфа]] и [[гуампа]].]]
[[Каубој]]и од [[Тексас]] го прифатиле сомбреро од [[Шпанија]] кој имал рамен обод и широк оруб. Таквите шешири ги нарекувале и ''Поблано (Poblano) шешири''.
 
[[Мексико|Мексичката варијанта]] на сомбреро од [[Шпанија|шпанското]] сомбреро се разликувало по тоа што имало уште поширок обод и бил додаден конични дел на средината на шеширот, како би се шеширот подобро вчврстил на главата. Ваквите шешири ги носеле [[Мексико|мексиканските]] музичари [[Маријачи]]и и коњаниците [[Чари]]и. Иако најчесто имале повез испод брадата, шеширите биле големи, тешки и незграпни за носење при работа на [[ранч]].<ref name="slatta" />
 
На америчкиот [[Див Запад]], сомбреро имал висок коничен или цилиндричен врв со украси изработени од [[плиш]].{{sfn|Carlson|2006|pp=102}}
 
Заради [[Мексико|мексичкото влијание]] на становниците на [[Филипини]] преку [[Шпанија|шпанските]] теретни бродови кои преку [[Тихи океан|Тихиот океан]] сообраќувале помеѓу [[Мексико]] и [[Филипини]], сомбреро стигнал и до Филипљаните. Терминот се асимилувал во облик ''сумбреро'', под кој денеска се подразбираат сите врсти на капи, од мексичкиот сомбреро до качкетите за бејзбол.<ref>{{cite web | title = Hat is Sumbrero in Tagalog | url=http://www.yeepe.com/dictionary/details.asp?id=603 | accessdate = 22. 5. 2009.}}</ref>
 
== Занимливости ==
 
[[Податотека:M104 ngc4594 sombrero galaxy hi-res.jpg|300px|мини|десно|Сомбреро галаксија]]
* [[Спирална галаксија]] [[Месје 104|М104]] во [[девица (созвездие)|сазвездието Девица]] позната е под името ''Сомбреро галаксија'' заради својот облик кој подсетува на овој шешир.
* Најсеверното острово на [[Мали Антили|Малите Антили]] кое припаѓа на групата на острови [[Ангвила]], се нарекува ''Острво капа'' или ''Сомбреро''.
* Големиот спортски стадион ''Tampa Stadium'' на [[Флорида]] заради својот облик е познат под името ''Голем сомбреро''.
* Најпрочуениот [[пљачкаш]] од [[Див Запад|Дивиот запад]], легендарниот [[Били Кид]], постојано го носел својот сомбреро шешир украсен со зелена трака.<ref>[http://www.pressonline.rs/zabava/life-style/146578/nema-milosti-za-bilija-kida.html Press Online :: Life style :: Nema milosti za Bilija Kida{{Ботовски наслов}}]</ref>
* Стриповите во [[Југославија]] во некои пустоловини биле нарекувани по сомбреро, како што е стрипот на јунаци на [[Мак Корд]] во епиозодата ''Црвен сомбреро''<ref>[http://www.stripovi.com/enciklopedija/strip/mak-kord-crmn-332-crveni-sombrero/26629/0/ Crveni sombrero - Mak Kord - www.stripovi.com - Prozor u svijet stripa{{Ботовски наслов}}]</ref>, [[Голем Блек]] во стрипот ''Црн сомбреро''<ref>[http://www.stripovi.com/enciklopedija/strip/veliki-blek-vb-lms-892-crni-sombrero/10523/0/ Crni sombrero - Veliki Blek - www.stripovi.com - Prozor u svijet stripa{{Ботовски наслов}}]</ref> и [[Панчо Гонзалез]] во ''Златно сомбреро''<ref>[http://www.stripovi.com/enciklopedija/strip/panco-gonzales-vlale-20-zlatni-sombrero/28348/0/ Zlatni sombrero - Pančo Gonzales - www.stripovi.com - Prozor u svijet stripa{{Ботовски наслов}}]</ref>.
* [[Папа Бенедикт XVI]] во текот на посетата на [[Мексико]] во март во [[2012]] година, го носел на главата црно-белиот сомбреро.<ref>[http://www.blic.rs/Vesti/Svet/313979/Papa-Benedikt-XVI-nosio-sombrero-tokom-posete-Meksiku Blic Online | Papa Benedikt XVI nosio sombrero tokom posete Meksiku{{Ботовски наслов}}]</ref>
 
== Види уште ==
{{Commonscat|Sombreros}}
 
* [[Маријачи]]
* [[Месје 104|Галаксија Сомбреро]]
 
== Референци ==
{{reflist}}
 
== Литература ==
* {{Cite book |ref= harv|last=Carlson|first=Paul H.|title=The Cowboy Way: An Exploration of History and Culture|url=http://books.google.com/books?id=2adTPgAACAAJ|year=2006|publisher=Texas Tech University Press|isbn=978-0-89672-583-6|pages=102}}
* {{Cite book |ref= harv|last=Slatta|first=Richard W.|title=The Cowboy Encyclopedia|url=http://books.google.com/books?id=_08YPVPGE_MC|year=1996|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-31473-1|pages=192}}
 
[[Категорија:Мексичка култура]]
[[Категорија:Капи]]
 
Марама
 
[[Податотека:Украјинка во марама.jpg|мини]]
'''Марама''' е предмет за облекуваше кој се користи за покривање на главата, и тоа пред се жените. Се користи за разни цели: за заштита од ладно, како моден детал, да се сакрие келавостс, од скромност, или другии облици на друштвените конвенции.
 
== Врсти ==
Сите марами пре се можат да се поделат спрема материјалот од кој се изработени. Најчесто се користи: волна, лан, памук, свила и др. Зависно од материјалот од кој е изработена марамата се носи во различен годишен период.
 
== Намена ==
 
Марамите имаат исклучително религиско значење. Во Христијанството пред се е присутно во [[Православна црква|Православните цркви]] и во помали традиционални католички заедници. Незаобиколуван е и делот на [[Ислам|муслиманската]] вера, пак готово сите жени во земјите на [[Блиски исток|Блискиот исток]] ги носат како свакојдневен предмет за облекување <ref>http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/sr_Latn/features/setimes/features/2011/05/24/feature-01</ref>. Еден од стандардните жпредмети за облекување за жени и на нашите простори. Тоа се посебно однесува на жените од старите времиња како и за селските краеви<ref>[http://www.riznicasrpska.net/likovnaumetnost/index.php?topic=121.0 Etnografski muzej u Beogradu / nošnja /{{Ботовски наслов}}]</ref> .
 
Изразена е примената на марама и како моден детал пред се во зимските месеци. Сепак иако е супериорна намера за покривањето на главата, марамите се користат и како детал преку друга одблека <ref>[http://budiutrendu.wordpress.com/2011/11/05/187/ Još novih načina za vezivanje marami i ešarpi! | MODNI DETALJI (ACCESSORIES){{Ботовски наслов}}]{{непоуздан извор}}</ref>, но и во летните месеци<ref>[http://zadovoljna.dnevnik.hr/clanak/moda_i_ljepota/10-nacina-kako-vezati-maramu-oko-glave---292239.html 10 ljetnih frizura uz pomoć marame - 10 ljetnih frizura uz pomoć marame - Zadovoljna.hr{{Ботовски наслов}}]</ref>.
 
Црната марама, позната и како шамија (со големина 105 х 105 см), жените во Македонија и Србија ја носеле а и ден данас носат во некои00 краеви во знак на жалост за изгубените, на нив блиски личности, најмалку 40 дена од денот на смртта на покојникот, а старите жени и до крајот на живот.<ref>Вилма Нишкaновиh'': Забратка-женска марама југоисточне Србије'' Гласник Етнографског музеја, књ. 58-59. 242 странe, 1995.</ref>
== Галерија ==
 
<gallery>
Податотека:Afghan school girls in Herat.jpg|Во Авганистанските училишта
Податотека:Casol square silk scarf as head scarf.jpg|Како моден детал
Податотека:Children in Tomsk - Russia.JPG|На децата во [[Русија]]
Податотека:Etiopia - omo river valley DSC 2835 (65).jpg|Во Етиопија
| На сликата Александра Соколова
Податотека:Orthodox Christmas in Ukraine.jpg|Украинка во марама за време на Божиќ
Hijabs.jpg|Марами на тезги
Податотека:Russian_woman_putting_headscarf.jpg|Ставање на марама пред влегување во храм
</gallery>
 
== Референци ==
{{reflist}}
 
== Надворешни врски ==
{{Commonscat|Headscarves}}
 
[[Категорија:Мода]]
[[Категорија:Капи]]
[[Категорија:Предмети]]
 
Шамија
 
[[Податотека:Ženska nošnja Kruševac.jpg|алт=Део етнолошке збирке Народног музеја у Крушевцу|мини|Шамија на народна носија од Крушевац]]
'''Шамија''' е тенка [[марама]] со која жените ја превржуваат главата или ја причвртуваат косата, вообичаено направена од [[маркизета]]. Исто така, шамијата може да биде и украсна капа која се носи преко пунѓа, вообичаено во свечани прилики.
 
== Потекло ==
Шамиите се составен дел од облеката на [[Муслимани|муслиманките]] и под нивното влијание, во времето на [[Османлиско царство|турската]] власт во [[Србија]] и [[Македонија]], постанале дел и од српските и македонските народни носии. Во многу краишта во Србија и Македонија марамата се носела секојдневно, биле во различни бои и различно украсени, се во зависнос за која прилика биле носени. Во селските средини и ден денес постарите жени носат марами, вообичаено се во потемни бои са многу цветови. Црната шамија се носи во знак на жалост и обично се носи година дена од смртта на покојникот.
 
Марамите и денес се многу популарни, но повеќе како [[Мода|моден]] детал него како обавезен дел од [[Облека|гардеробата]]. Се прават од различити материјали, во различити облици и дезени, а осем на глава се носат и околу вратот.
[[Податотека:Vez na marami ženske narodne nošnje Kruševac.jpg|алт=Део етнолошке збирке Народног музеја у Крушевцу|мини|Вез на шамија]]
<br />
 
== У Врањанската народна носија ==
Шамиите често се врзуваат за јужните краишта на Србија и Врањската народна и градска носија. Врањската носија во половината на XIX век била како српската само со елементи на оријентација. Врањанците многу вниммание и обрнувале на носијата, поточно на лепотата на своето одело.<ref>{{Cite web|url=https://turistickavranje.rs/index.php/2018/08/03/stara-gradska-nosnja/|title=Стара градска ношња|last=|first=|date=3. 8. 2018.|website=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=}}</ref> Посебно убаво се облекувале и дотерувале за игранките и собоирите, кога се носи најубавото одело и скапоцен накит. Во мноштво од народните песни од јужните краеви на Србија детално била опишувана облеката на момчињата и девојките:
 
''На ноге носев црвене [[Кондуре|кондурке]],''
 
''Па опасале шарене футарке,''
 
''На грло носев жути [[ѓердан]]и,''
 
''На главе носев жуте шамије.''<ref>{{Cite book|title=Народне игре|last=Јанковић|first=Љубица и Даница|publisher=Народна библиотека Србије|year=2016.|id=|location=Београд|pages=}}</ref>
 
Народната носија во врањското подручје, во време на турската [[Феудализам|феудална]] епоха до ослободувањето од Турците во 1878 година, се дели на две главни групи: селску и [[варош]]ка носија. Селската носија има неколику типови, на пример: пчинска народна носија, носија на врањското Поморавје, пољаничка народна носија, клисуричка народна носија и власинска народна носија. Варошката народна носија има само тип врањска варошка носија.<ref name=":0">{{Cite book|title=Врање|last=Вукановић|first=Татомир|publisher=Раднички Универзитет у Врању|year=1978.|id=|location=Врање|pages=}}</ref>
[[Податотека:Detalji na žutoj šamiji narodne nošnje Kruševac.jpg|алт=Део етнолошке збирке Народног музеја у Крушевцу|мини|Жолта шамија (детали)]]
Врањанките носеле шамии да би ја превржале косата, често биле во бела боје и нив ги носеле помлади жени и девојки. Ваквата марама уште се нарекува и ''повезача,'' а била носена и [[бошча]].<ref name=":0" /> Квалитетот и изгледот на целокупната носија зависело од имовинскиот статус и положба, тоа се односело и на шамии. Помладите девојки умееле да позади увот, под марамата, носат цвеке и така се кителе, а често марамите биле носени и како не би им се покварила фризурата додека работеле некоја работа. Во прилика на обавување на куќните задачи жените секогаш носеле шамија или бошча. [[Роми|Ромките]] исто тако носеле шамија и тоа најчесто во жолта боја.<ref name=":0" /> Дечјата носија не се претерано разликувала од носијата за возрасни, така и на девојчињата на главите им ''забрадувале'' тенка марама — шамија. Постоеле и дечји бошчи, кои би се од едниот крај подигнале и заденуле за појасот.
 
== Види уште ==
* [[Врање]]
* [[Марама]]
* [[Српска народна носија]]
 
== Референци ==
{{reflist}}
 
== Литература ==
* Ј. Љубица, Ј. Даница, ''Народне игре'', Народна библиотека Србије, Београд, 2016.
* В. Татомир, ''Врање'', Раднички Универзитет у Врању, Врање, 1978.
 
== Надворешни врски ==
* [http://srbijuvolimo.rs/moja-srbija/tradicija/item/2835-riznica-narodne-kulture-vranjska-stara-no%C5%A1nja.html Врањска стара ношња]
 
[[Категорија:Култура во Врање]]
[[Категорија:Исламска облека]]
[[Категорија:Капи]]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Корисник:Simonka34“