Изборен кнез: Разлика помеѓу преработките

[[Image:Balduineum Wahl Heinrich VII.jpg|thumb|right|350px|Илустрација на средба на курфирститеизборните кнезови каде што вршат избор царот [[Хајнрих VII (Свето Римско Царство)|Хајнрих VII]]. Потеклото на курфирститеизборните кнезови може да се идентификува според грбот што се наоѓа над секој од нив (од лево на десно): Архиепископите на Келн, Мајнц и Трир, Крупфалц (Палатин на Рајна), Војводство Саксонија, Грофот на Бранденбург и кралот на Бохемија]]

'''Изборен кнез''' ({{lang-de|Kurfürst}}, '''''Курфирстизборен кнез'''''; {{lang-la|Princeps Elector}}) — член на [[изборен колегиум|изборен колегиум]] на [[Свето Римско Царство|Светото Римско Царство]].

Од XII век па натаму, курфирститеизборните кнезови ја имале привилегијата да го изберат [[Крал на Римјаните|Кралот на Римјаните]], кој подоцна бил крунисан од страна на папата како императорцар на Светото Римско Царство. [[Карло V (Свето Римско Царство)|Карло V]] бил последниот крунисан цар (избран 1519, крунисан 1530). Неговите наследници биле избирани за императорицари директно од страна на избирачкиот колегиум и секој избран императорцар ја носел титулата „''избран Императорцар на Римјаните''“ ({{lang-de|erwählter Römischer Kaiser}}; {{lang-la|electus Romanorum imperator}}). Во пракса, сите освен еден императорцар по 1440 биле од австриската династија [[Хабсбуршка династија|Хабсбурговци]], па затоа историчарите сметаат дека поради тоа курфирститеизборните кнезови само го ратификувале наследството во хабсбуршката династија.

Достоинството на курфирстотизборниот кнез носело голем престиж и се сметало дека е второ по она на кралот или императоротцарот.<ref>[http://www.heraldica.org/topics/royalty/nations.htm Precedence among Nations]</ref> Курфирститеизборните кнезови имале ексклузивни привилегии кои што ги немале останатите кнезови во империјатацарството. Паралелно со титулата курфирстизборен кнез, тие исто така ја држеле и титулата кнез. Престолонаследникот на секуларните курфирстиизборни кнезови бил познат како '''изборен кнез''' ({{lang-de|Kurprinz}}).

[[File:Philipp Veit 008.jpg|thumb|Грбовите кои ги претставуваат оригиналните курфирстиизборни кнезови прикажани заедно со [[Германија (персонификација)|Германија]]]]

Германската практика на вршење на избор на [[монарх|монарси]] започнала кога античките [[германи|германски]] племиња формирале ''ад-хок'' коалиции и ги одбирале водачите на истите. Изборите биле нерегуларно извршувани од страна на [[франки]]те чии земји-наследнички ги вклучувале [[Франција]] и [[Свето Римско Царство|Светото Римско Царство]]. [[Список на француски кралеви|Француската монархија]] со текот на времето станала [[наследство|наследна]], но императоритецарите на Светото Римско Царство останале одбирани, барем теоретски поради тоа што најголем број од монарсите произлегувале од Хабсбушката династија. Покрај тоа што слободните мажи на почеток го изразувале своето право на глас на избори, правото на глас постепено станало ограничено на владеачките фигури во царството. Во изборот на [[Лотар II]] во 1125, мал број на еминентни [[благородност|благородници]] го одбирале монархот, а потоа го доставувале нивниот избор на одобрување на останатите аристократи кои се наоѓале во повисоките слоеви од општеството.

Подоцна правото да се врши избор на монархот станало практика на ексклузивна група од кнезови, а процедурата за барање на одобрение од останатото благородништво згаснала. Колегиумот од курфирстиизборни кнезови се споменувал во 1152 и повторно во 1198. Составот на курфирстиизборни кнезови во тоа време бил нејасен, но се смета дека бил составен од претставници на црквата како и [[Војвода|војводи]] од [[Племенско војводство|четирите нации на Германија]]: [[франки]]те ([[Војводство Франконија]]), [[шваби]]те ([[Војводство Швабија]]), [[саксонци]]те ([[Војводство Саксонија]]) и [[баварци]]те ([[Војводство Баварија]]).

Во писмото на [[Папа Урбан IV|папата Урбан IV]] се вели дека од „[[памтивек]]“ традицијата се состоела во тоа што седум кнезови го имале правото да го одбираат кралот и идниот императорцар. Овие седумина кнезови биле споменувани како личностите кои дале глас во изборот во 1257 што резултирал со избор на два крала.

* Тројца црковни курфирстиизборни кнезови:

** [[Изборно Кнежевство Мајнц|Архиепископот од Мајнц]]

* Четири курфирстиизборни кнезови-владетели:

** [[Список на владетели на Чешка|Кралот на Бохемија]]

Тројцата архиепископи ги надгледувале моќните [[Епископски престол|престол]]и во Германија, додека другите четворица ги претставувале четирите војвотства. Грофот Палатин на Рајна владеел на поголемата територија од поранешното Војводство Франконија по смртта на последниот војвода во 1039. Грофот на Бранденбург станал курфирстизборен кнез кога војвотството Швабија се распаднало по обезглавувањето на последниот војвода на Швабија во 1268. Саксонија, и покрај намалената територија останала на својата еминентна позиција.

Палантин и Баварија на почеток биле под владетелство на една личност, но во 1253 г., тие се поделиле на две членки во склоп на [[Вителсбаховци|династијата Вителсбах]]. Останатите курфирстиизборни кнезови одбиле да дозволат двајца кнезови од една иста династија да имаат изборно право, па поради тоа настанало големо ривалство помеѓу војводата од Крупфалц и војводата од Баварија за тоа кој треба да го заземе столот на Вителсбах.

Во меѓувреме, кралот на Бохемија, кој ја бил на древната империјалистичка функција Главен Пехарникпехарник, го потврдил неговото право на учество на изборите.

[[Рензенски договор|Рензенскиот договор]] кој бил склучен во 1338 го имал ефектот каде што мнозинството од курфирститеизборните кнезови автоматски ја доделувале титулата и владеењето над империјатацарството, без папско одобрувањеодобрение. [[Златна була (1356)|Златната була во 1356 г.]] конечно ги решила споровите меѓу курфирститеизборните кнезови. Според оваа декларација, архиепископите од [[Изборно Кнежевство Мајнц|Мајнц]], [[Изборно Кнежевство Трир|Трир]] и [[Изборно Кнежевство Келн|Келн]] како и [[Список на владетели на Чешка|кралот на Бохемија]], [[Изборно Кнежевство Крупфалц|грофот на Палатин на Рајна]], [[Изборно Кнежевство Саксонија|војводата од Саксонија]] и [[Список на владетели на Бранденбург|грофот на Бранденбург]] го имале правото на избор на кралот.

Во 1621 [[Фридрих V Палатински]] добил [[царска забрана]] поради учеството во [[Триесетгодишна војна|бунтот во Бохемија]] (дел од [[Триесетгодишна војна|Триесетгодишната војна]]). Местото на курфирстотизборниот кнез Фридрих V Палатински било доделено на војводата на Баварија, челник на помлада гранка од неговата фамилија. Првентствено, со изборното кнежевство лично владеел војводата, но подоцна тоа станало наследно. Триесетгодишната војна завршила со [[Вестфалски мир|Вестфалскиот мир]] во 1648 каде што бил воспоставен ново изборно кнежевство за грофот од Крупфалц. Поради тоа што курфирстотизборниот кнез од Баварија го задржал своето место, бројот на избирачи се зголемил на осум. Двете линии од династијата Вителсбах биле доволно отуѓени меѓусебно што тоа не претставувало дополнителна опасност.

Во 1685, религиозниот состав во изборниот колегиум бил нарушен кога католичка гранка од династијата Вителсбах го наследила грофовството Крупфалц. Бил воспосавено ново [[протестантство|протестантско]] изборно кнежевство во 1692 за војводата од Брауншвиг-Линебург, кој станал познат како Курфирстотизборниот кнез од Хановер ([[Рајхстаг (Свето Римско Царство)|царскиот Рајхстаг]] официјално го признал формирањето во 1708). Курфирстотизборниот кнез од Саксонија се преобратил во католик во 1697 со цел да стане крал на Полска, но други дополнителни протестантски курфирстиизборни кнезови не биле назначени. Иако курфирстотизборниот кнез од Саксонија лично се сметал за католик, официјалната религија во изборното кнежевство останала протестантството, а курфирстотизборниот кнез останал и водач на протестантското тело во Рајхстагот.

Во 1706, на курфирститеизборните кнезови од Баварија и архиепископот на Келн имале забрана за време на [[Војна за шпанското наследствож|Војната за шпанското наследство]] но местата на двајцата курфирстиизборни кнезови биле одново воспоставени во 1714 по [[Договор од Баден (1714)|Договорот од Баден]]. Во 1777, бројот на курфирстиизборни кнезови бил намален на осум кога курфирстотизборниот кнез од Крупфалц ја наследил Баварија.

* Католички курфирстиизборни кнезови:

** [[Изборно Кнежевство Мајнц|Архиепископот од Мајнц]]

* Протестантски курфирстиизборни кнезови:

** [[Изборно Кнежевство Саксонија|Изборен кнез од Саксонија]]

Голем број на промени биле неопходни поради агресиите на [[Наполеон Бонапарт|Наполеон]] за време на раниот XIX век. Според [[Договор од Линeвил|Договорот од Линевил]] во 1801, вила отстапена територија на левиот брег на [[Рајна]] на [[Франција]], што довело до укинување на архиепископии на Трир и Келн како и префрлување на останатиот религиски курфирстизборен кнез од Мајнц на [[Рагенсбург]]. Во 1803 изборните кнежевства биле овозможени за [[Список на владетели на Виртемберг|војводата на Виртемберг]], [[Грофовство Баден|грофот на Баден]], [[Хесен-Касел|грофот на Хесен-Касел]] и [[Војводство САлцбург|војводата на Салцбург]] со тоа зголемувајќи го вкупниот број на курфирстиизборни кнезови на десет. Кога [[Австрија]] го анексирала Салцбург според [[Договор од Пресбург (1805)|Договорот од Пресбург во 1805]], војводата на Салцбург се отселил во [[Големо Војводство Вирцбург|Големото Војводство Вирцбург]] и го задржал своето изборно кнежевство. Ниеден од новите курфирстиизборни кнезови немал прилика да гласа поради распадот на Светото Римско Царство во 1806, а новите курифрсти никогаш не биле потврдени од страна на царот.