Естонија: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
индустрија, рударство |
|||
Ред 221:
Под шуми се околу 2 милиони хектари со проценети околу 274 милиони кубни метри дрво, од кои околу 70 % комерцијално се експлоатираат. Околу 40 % од сите шуми се директно во сопственост на државата. Во шумарството се вработени околу 1 % од вкупното работноактивно население.
=== Индустрија, рударство и енергетика ===
[[Податотека:Ayuntamiento, vistas panorámicas desde Toompea, Tallin, Estonia, 2012-08-05, DD 21.JPG|мини|десно|300п|Талин е финансиски центар на Естонија]]
[[Податотека:Kohtla-Järve oil factory.jpg|мини|десно|300п|Фабрика за екстракција на нафтени шкрилци во [[Кохтла-Јарве]]]]
Естонија е релативно сиромашна со природни ресурси. Најважни стопански ресурси се [[нафтен шкрилец|нафтни шкрилци]], [[варовник]] кој се користи како градежен материјал и дрво (шумите покриваат околу половина од државната територија). Постојат и мали залихи фосфорит, уранинит и гранит кои сè уште не се експлоатираат во значителни количини.<ref>{{cite web|url=http://www.ut.ee/BGGM/maavara/dityoneema.html | title = Uranium production at Sillamäe | publisher = Ut.ee | accessdate=}}</ref> Значајни се наоѓалиштата на ретки земни оксиди кои во текот на последните 50 години се наталожиле на депониите на [[ураниум]]ова руда, шкрилци и [[лопарит]] на подрачјето на [[Силамае]].<ref>{{cite book|title=Turning a Problem into a Resource: Remediation and Waste Management at the Sillamäe Site, Estonia | last=Rofer| first = Cheryl K. | last2=Kaasik| first2 = Tõnis| series = Volume 28 of NATO science series: Disarmament technologies |year=2000| publisher = Springer |isbn=978-0-7923-6187-9 |pages=229}}</ref> Годишно се извезуваат околу 3.000 тони од овие оксиди, што претставува околу 2 % од вкупното светско производство.
Најважните индустриски гранки во земјата се [[машинска индустрија|машинската]] (на која отпаѓа околу 25 % од вкупното индустриско производство) и дрвопреработувачката индустрија (околу 20 %), а потоа следат [[прехранбена индустрија|прехранбената]] и [[хемиска индустрија|хемиската индустрија]] со удел од по 10 %, металопреработувачката (околу 13 %) и [[лесна индустрија|лесната индустрија]] (со помалку од 5 % удел во вкупното индустриско производство). Во последно време значително се развива електроиндустријата. Најважните индустриски капацитети се наоѓаат на исток на земјата, во округо [[Ида-Вирума]], како и во околината на [[Талин]].<ref name="Индустрија">{{cite web|title=Structure of the Estonian economy // Processing industry | url=http://www.estonica.org/en/Economy/General_overview_of_Estonian_economy/Processing_industry/| website=Estonica| publisher = Encyclopedia Estonica| accessdate=}}</ref> Прехранбената индустрија главно се концентрира на домашниот пазар на кое задоволува околу 80 % од вкупните потреби од храна. [[Рударство]]то како дејност е слабо развиено, токму заради немањето руди, а главно се сведува на експлоатација на нафтени шкрилци, тресет и градежен материјал (чакал, песок, варовнички камен и глина).
Индустријата на нафтени шкрилци е високо развиен, а шкрилците задоволуваат околу три четвртини од вкупните потреби од електрична енергија (и учествува со 4 % во вкупниот национален доход).<ref name=audit>{{cite web| url = http://www.riigikontroll.ee/DesktopModules/DigiDetail/FileDownloader.aspx?AuditId=2314&FileId=13239| title = Actions of the state in directing the use of oil shale. Does the state guarantee that oil shale reserves are used sustainably? Report of the National Audit Office to the Riigikogu| publisher = National Audit Office of Estonia| format = PDF| date = 19. 11. 2014| pages = 7-14; 29| accessdate = | archiveurl = https://web.archive.org/web/20181213120049/https://www.riigikontroll.ee/DesktopModules/DigiDetail/FileDownloader.aspx?AuditId=2314&FileId=13239| archivedate = 13. 12. 2018| dead-url = yes| df = }}</ref> Нафтените шкрилци ({{lang-est|põlevkivi}}) претставуваат еден од стратешки најважните енергенси во Естонија. Во оваа гранка на индустријата во 2012 година биле вработени околу 6.500 работници, или околу 1 % од вкупната работна сила во земјата. Околу 70 % од шкрилците се користат како погонско гориво во термоелектраните, додека помал процент се користи за добивање на синтетичка [[нафта|нафте]] со процес на [[пиролиза]]. Естонија, по [[Кина]], е втора земја во светот по производство на нафта од нафтени шкрилци. Шкрилците се користа и во градежната индустрија како сировина за производство на [[цемент]]. Вкупните залихи на нафтени шкрилци во Естонија се проценети на околу 4,8 милијарди тони, а економски исплатив период за експлоатација е проценет на наредните 30 години.
Естонија е енергетски зависна земја која произведува околу 75 % од вкупно потребната електрична енергија, додека остатокот го увезува. Околу 85 5 од вкупното производство на електрична енергија се произведува во термоелектраните кои како погонско гориво ги користат нафтените шкрилци.<ref name="Индустрија"/><ref>{{cite web|url=https://valitsus.ee/UserFiles/valitsus/et/valitsus/arengukavad/keskkonnaministeerium/Põlevkivi%20kasutamise%20riikliku%20arengukava%20täitmise%20aruanne%202011.pdf |title="Põlevkivi kasutamise riikliku arengukava 2008–2015" 2011. a täitmise aruanne |publisher=Valitsus.ee |date=6. 9. 2012 |accessdate=|archive-url=https://web.archive.org/web/20130508121023/https://valitsus.ee/UserFiles/valitsus/et/valitsus/arengukavad/keskkonnaministeerium/P%C3%B5levkivi%20kasutamise%20riikliku%20arengukava%20t%C3%A4itmise%20aruanne%202011.pdf# |archive-date=8. 5. 2013 |dead-url=yes }}</ref> Најголем електроенергетски објект во земјата е комплексот ''Нарвски термоелектрани'' ({{lang-est|Narva Elektrijaamad}}) кој се наоѓа во околината на градот [[Нарва (град)|Нарва]], на крајниот североисто на земјата. Комплекс го сочинуваат две засебни термоелектрани (''Ести'' и ''Балти'') кои како погонско гориво користат нафтени шкрилци. Истите се најголеми електроенергетски објекти од тој тип на светот. Според податоците од 2007 година во Нарвските термоелектрани се произведувало готово 95 % од вкупната естонска продукција на електрична енергија.
Меѓу обновливите извори на енергија најмногу се користи енергијата на ветрот, а според податоците од 2014 година вкупната моќност на сите ветроелектрани изнесувала 303 MW, што претставувало околу 3,2 % од вкупното производство на електрична енергија.<ref>[http://ewea.org/fileadmin/ewea_documents/documents/statistics/EWEA_Annual_Statistics_2010.pdf Wind in power 2010 European statistics]. [[EWEA]]. фебруар (2011). pp. 4. и 11.</ref> Најголемата концентрација на ветроелектрани е во подрачјето на езерото [[Чудско Езеро|Пејпус]] и на островот [[Хијума (остров)|Хијуми]].<ref>{{cite web|url=http://www.tuuleenergia.ee/?path=0x139x173 | title = Estonian Wind Power Association | publisher = Tuuleenergia.ee | accessdate=}}</ref>
Естонското електростопанство ({{lang-est|Eesti Energia}}) е дел од единствениот пазар на електрична енергија ''Nord Pool Spot''''.<ref>[http://www.nordpoolspot.com/ nordpoolspot.com]</ref>
<center>
<gallery widths="220px" heights="200px">
Податотека:Эстонская ЭС.jpg|Нарвска естонска термоелектрана
Податотека:VKG Energia panoraam.jpg|''Viru Keemia Grupp'', најголемиот естонски енергетски конгломерат
Податотека:Oil Shale Mine northern Estonia.JPG|Површински коп на нафтени шкрилци кај Кохтла Јарве
Податотека:Wind turbines in Ida-Virumaa.JPG|Ветропарк во округот Ида-Вирума
</gallery>
</center>
=== Сообраќај, трговија и туризам ===
{{главни чланак|Сообраќај во Естонија}}
[[Податотека:Eesti maanteed.png|мини|лево|300п|Мапа на најзначајните патни правци во Естонија]]
[[Податотека:Eesti Raudteed.svg|мини|лево|300п|Најважните железнички линии во земјата]]
Вкупната должина на сите патишта во земјата изнесува 57.565 km, од кои само 12.926 km се асфалтирани (податоци за 2013 година). Главната причина за лошата патна инфраструктура, покрај недостатокот од пари е и малата густина на населеност и готово ненаселеност во многу делови на земјата. Околу 10 % или 1.602 km се патни сообраќајници со национално значење. Најважни автопатишта се Е20 [[Талин]]–[[Нарва (град)|Нарва]]–[[Санкт Петербург]] (должина 211 km), Е263 Талин–[[Тарту]]–[[Виру (град)|Виру]]–понатаму кон [[Псков]] и [[Рига]] (291 km), Е264 [[Јихви]]–Тарту–[[Валга]] (216 km), Е67 Талин–[[Парну]]–понатаму кон Рига (193 km) и други. Постојат вкупно 12 патни правци од прв степен. Патниот сообраќај доминира во превозот на патници со удел од околу 90 % во вкупниот патнички сообраќај.
Железницата доминира во карго секторот и со овој вид на превоз се транспортира скоро 70% од вкупниот транспорт на стоки. Вкупната должина на сите железнички пруги во земјата изнесува околу 1.200 km, додека во употреба се околу 900 km. Железничкиот сообраќај е во сопственост на државата, а ширината на коловозот е 1.520 mm. Најфреквентни железнички правци се Талин–[[Тапа]]–Нарва, Талин–[[Палдиски]], Талин–[[Рапла]] и Тапа–Тарту.<ref name="Саобраћај">{{cite web|title=General overview of Estonian economy // Transit and transport | url=http://www.estonica.org/en/Economy/General_overview_of_Estonian_economy/Transit_and_transport/
| website=Estonica| publisher = Encyclopedia Estonica| accessdate=22. 2. 2017}}</ref>
Естонија е меѓу водечките земји во Европа по бројот на електрични возила, со просек од околу 1 електричен автомобил на 1.000 жители.<ref name="autogenerated1">[http://elmo.ee/estonia-becomes-the-first-in-the-world-to-open-a-nationwide-ev-fast-charging-network/ ESTONIA BECOMES THE FIRST IN THE WORLD TO OPEN A NATIONWIDE EV FAST-CHARGING NETWORK]</ref> Владата го поттикнува користењето на возилата на електричен погон, а дури на 165 пумпи во земјата се наоѓаат и соодветни адаптери за полнење на батериите на електричните автомобили.<ref name="autogenerated1"/>
{| class = "sortable wikitable" style="float:right; text-align:left; font-size:90%; margin-right:0; margin-top:6px; margin-left:7px; margin-bottom:2px;"
|- style="font-size:100%; text-align:left"
!Естонска трговија<br />[[2016]].<ref>{{cite web|url=http://www.stat.ee/277565| title = Veebruaris kaubavahetus elavnes – Eesti Statistika|author = |date=| work = stat.ee}}</ref>)!! Извоз !!Увоз
|-
|{{знаме|Шведска}}|| style = "text-align:right"|20%|| style = "text-align:right"|9%
|-
|{{знаме|Финска}}|| style = "text-align:right"|16%|| style = "text-align:right"|13%
|-
|{{знаме|Летонија}}|| style = "text-align:right"|9%|| style = "text-align:right"|9%
|-
|{{знаме|Литванија}}|| style = "text-align:right"|6%|| style = "text-align:right"|8%
|-
|{{знаме|Германија}}|| style = "text-align:right"|5%|| style = "text-align:right"|-%
|-
|{{знаме|Русија}}|| style = "text-align:right"|5%|| style = "text-align:right"|5%
|-
|{{знаме|Норвешка}}|| style = "text-align:right"|4%|| style = "text-align:right"|-%
|-
|{{знаме|Данска}}|| style = "text-align:right"|4%|| style = "text-align:right"|-%
|-
|{{знаме|САД}}|| style = "text-align:right"|3%|| style = "text-align:right"|-%
|-
|{{знаме|ОК}}|| style = "text-align:right"|3%|| style = "text-align:right"|4%
|-
|{{знаме|Полска}}|| style = "text-align:right"|-%|| style = "text-align:right"|8%
|-
|{{знаме|Холандија}}|| style = "text-align:right"|-%|| style = "text-align:right"|6%
|-
|{{знаме|Кина}}|| style = "text-align:right"|-%|| style = "text-align:right"|4%
|-
|{{знаме|Унгарија}}|| style = "text-align:right"|-%|| style = "text-align:right"|3%
|}
Според официјалниот државен регистер на пристаништа, во Естонија постојат 45 пристаништа и скори сите се наоѓаат на балтичките брегови. Најголеми и економски најважни пристаништа се [[Муга]] (во близина на Талин), Талин (со неколку пристаништа), Палдиски, [[Кунда]], Парну и [[Силамае]]. Најголемо значење во патничкиот сообраќај на Балтикот има компанијата Таллинк која одржува редовни бродски врски меѓу Талин од една и Хелсинки, Санкт Петербург и шведски градови од друга страна. Во текот на летните месеци од Талин кон Хелсинки поаѓаат траекти на секој саат, а рутата меѓу овие два града во должина од околу 80 km годишно ја поминуваат околу 8 милиони патници.<ref name="Саобраћај"/> Меѓу континенталниот дел и островите постојат редовни траектни линии.
Во земјата има 12 аеродроми и 1 хелиодром. Талинскиот аеродром „Ленарт Мери“ е најголем во земјата и во текот на 2016 година истиот опслужил 2.221.615 патници.<ref>{{cite web|url=http://www.tallinn-airport.ee/en/about-us/statistics/ | title = Statistics — Tallinn Airport | publisher = www.tallinn-airport.ee | accessdate=}}</ref> Меѓународни летови се воспоставени и од аеродромите во Парну и Тарту. Сите четири поголеми острови исто така имаат сопствени аеродроми од кои главно се воспоставени линии во домашниот сообраќај.
Во сообраќајниот сектор се вработени околу 7,5 % од работоспоспособното население.<ref name="Саобраћај"/> Транзитниот сообраќај меѓу Русија и остатокот на Европа носи значителни приходи во естонскиот буџет.<ref>
* {{Cite web|last=Purju|first=Alari|title=Transit trade through Estonia: problems and developments|publisher=University of Turku, Pan-European Institute|date=29. 2. 2008|url=http://www.tse.fi/FI/yksikot/erillislaitokset/pei/Documents/bre2008/expert_article172_12008.pdf|accessdate=|archive-url=https://web.archive.org/web/20120211234844/http://www.tse.fi/FI/yksikot/erillislaitokset/pei/Documents/bre2008/expert_article172_12008.pdf|archive-date=11. 2. 2012|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite news
| last=Tubalkain-Trell | first = Marge| title = Estonian businessman: Estonian transit will struggle another 10 years| publisher= Baltic Business News|date=19. 6. 2008| url= http://www.bbn.ee/?PublicationId=43ce440f-713d-4469-ae85-5e9d12ddb2e1| accessdate=}}</ref>
По зачленувањето во Европската Унија бројот на странски туристи кои ја посетуваат Естонија пораснал за повеќе од 20 %.<ref name="Туризам">{{cite web|title=General overview of Estonian economy // Tourism | url=http://www.estonica.org/en/Economy/General_overview_of_Estonian_economy/Tourism/| website=Estonica| publisher=Encyclopedia Estonica| accessdate=}}</ref> Најголем број странски туристи доаѓаат од Финска и главно станува збор за еднодневни туристи кои го посетуваат Талин за шопинг. Талин е редовна станица на сите балтички крстарења.
Од воспоставувањето на независност на земјата естонското стопанство се базира на моделот на пазарна економија и таа е една од земјите на Источна Европа со највисок БДП.<ref>{{cite web|title=GNI per capita in PPP dollars for Baltic states| url = https://www.google.com/publicdata/explore?ds=d5bncppjof8f9_&met_y=ny_gnp_pcap_pp_cd&idim=country:EST:LTU:LVA&hl=en&dl=en| website = Google WorldBank| accessdate=27. 2. 2015}}</ref> Најважен финансиски центар во земјата е Талин, а Талинската берза е членка на групата ''Nasdaq Nordic''.
Најважни извозни производи се машини и опрема, дрво и хартија, облека, храна, мебел, како и производи од хемиската и металната индустрија.<ref name="CIAworld">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/en.html | title = CIA World Factbook: Estonia | publisher = Cia.gov | accessdate=| deadurl = yes | archiveurl = https://www.webcitation.org/5frSfZeR7?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/en.html | archivedate=7. 4. 2009 }}</ref> Значаен дел во извозот претставува електричната енергија, во просек околу 1,562 милијарди киловатчасови годишно. Од друга страна годишно во просек се увезува околу 200 милиони киловатчасови електрична енергија. Најмногу се увезува [[нафта]] (од [[Литванија]] и [[Норвешка]]) и [[земен гас]] (од [[Русија]]). Трите најважни извозни пазари на Естонија се [[Шведска]], [[Финска]] и [[Летонија]] на кои отпаѓа околу половина од вкупниот извоз.
== Население, јазик и религија ==
| |||