Азербејџан: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
Ред 459:
По распадот на Руското Царство за време на [[Првата светска војна]], била прогласена краткотрајна Закавкаска демократска федеративна република, која се состоела од денешните републики на Азербејџан, Грузија и Ерменија.
Потоа следувале масакрите во т.н. [[Мартовски денови]]<ref name="smithmusavat">{{cite journal |last1=Smith |first1=Michael |date=April 2001 |title=Anatomy of Rumor: Murder Scandal, the Musavat Party and Narrative of the Russian Revolution in Baku, 1917–1920 |journal=Journal of Contemporary History |volume=36 |issue=2 |page=228 |url= |doi= 10.1177/002200940103600202|quote=''The results of the March events were immediate and total for the Musavat. Several hundreds of its members were killed in the fighting; up to 12,000 Muslim civilians perished; thousands of others fled Baku in a mass exodus''}}</ref><ref name="minahan">{{cite book |title=Miniature Empires: A Historical Dictionary of the Newly Independent States |last=Minahan |first=James B. |publisher= |location= |isbn=978-0-313-30610-5 |page=22 |pages= |url= |accessdate= |quote=''The tensions and fighting between the Azerbaijanis and the Armenians in the federation culminated in the massacre of some 12,000 Azerbaijanis in Baku by radical Armenians and Bolshevik troops in March 1918''|year=1998 }}</ref> што се случиле помеѓу [[30 март]] и [[2 април]] [[1918]] година во градот [[Баку]] и соседните области од Руското Царство<ref name="Smith">{{cite web |url=http://old.sakharov-center.ru/publications/azrus/az_004.htm |title=Pamiat' ob utratakh i Azerbaidzhanskoe obshchestvo/Traumatic Loss and Azerbaijani. National Memory |author=Michael Smith |website=Azerbaidzhan i Rossiia: obshchestva i gosudarstva (Azerbaijan and Russia: Societies and States) |publisher=Sakharov Center |accessdate=21 August 2011|language=ru}}</ref>. Кога република била распуштена во мај 1918 година, водечката партија [[Мусават]] прогласила независност како [[Азербејџанска Демократска Република]] (АДР), прифаќајќи го името Азербејџан за новата република и име кое пред прогласувањето на АДР било единствено употребено за соседниот северозападен регион на денешен Иран<ref name="I.B.Tauris" /><ref name="I.B. Tauris" /><ref name="Amsterdam University Press" /> АДР станала првата модерна парламентарна република во муслиманскиот свет<ref name="Swietochowski Borderland" /><ref name="kazemzadeh" /><ref>Schulze, Reinhard. A Modern History of the Islamic World. I.B.Tauris, 2000. {{ISBN|978-1-86064-822-9}}.</ref>. Меѓу важните достигнувања на Парламентот било продолжувањето на правото на глас на жените, со што Азербејџан станал првата муслиманска нација која им дала на жените еднакви политички права со мажите<ref name="kazemzadeh" />. Друго значајно остварување на АДР било основањето на државен универзитет, кој бил првиот универзитет со современ тип основан на муслиманскиот исток<ref name="kazemzadeh">{{Cite book| last = Kazemzadeh | first = Firuz |authorlink=Firuz Kazemzadeh | title = The Struggle for Transcaucasia: 1917–1921 | publisher = The New York Philosophical Library | year= 1951 | isbn = 978-0-8305-0076-5 | pages = 124, 222, 229, 269–270 }}</ref>.
[[File:1ST AZ REP.GIF|thumb|left|upright=1.5|Мапа презентирана од делегацијата на Азербејџан на Париската мировна конференција во 1919 година]]
До март 1920 година, станало очигледно дека Советската Русија ќе го нападне [[Баку]]. [[Владимир Ленин]] изјавил дека инвазијата била оправдана бидејќи Советската Русија не можела да преживее без нафтата на Баку<ref>{{cite web|last=Горянин |first=Александр |script-title=ru:Очень черное золото |publisher=GlobalRus |date=28 August 2003 |url=http://www.globalrus.ru/print_this/134413/ |accessdate=28 August 2003 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20030906163920/http://www.globalrus.ru/print_this/134413/ |archivedate=6 September 2003 |deadurl=no |language=ru }}</ref><ref>{{cite web| last =Горянин | first = Александр | script-title=ru:История города Баку. Часть 3.| publisher = Window2Baku| url = http://www.window2baku.com/001history_3.htm|language=ru}}</ref>. Така независноста на земјата траела само 23 месеци додека не била нападната од 11-тата Советската [[Црвена армија]], формирајќи [[Азербејџанска ССР]] на [[28 април]] [[1920]] година. Иако поголемиот дел од новоформираната азербејџанска армија била ангажирана да го уништи ерменскиот револт кој штотуку се распаднал во Карабах, Азербејџанците брзо или лесно не ја предале својата кратка независност од 1918-20 година. Уште повеќе од 20.000 азербејџански војници загинале во отпорот против советската инвазија<ref>{{cite book |last=Pope|first=Hugh |year=2006|title=Sons of the conquerors: the rise of the Turkic world|page= 116 |edition= |location=New York |publisher=The Overlook Press |isbn=978-1-58567-804-4}}</ref>.
На [[13 октомври]] [[1921]] година, советските републики на Русија, Ерменија, Азербејџан и Грузија потпишале договор со [[Турција]] познат како [[договор од Карс|договор]]. Претходно независната Република Арас, исто така, станала [[Нахичеванска Автономна Советска Социјалистичка Република]] во рамките на [[Азербејџанска ССР]] со договорот од Карс. Од друга страна, на Ерменија и бил доделен регионот [[Сјуник]] и Турција се согласила да го врати Ѓумри.
За време на [[Втората светска војна]], Азербејџан одиграл клучна улога во стратегиската енергетска политика на [[Советскиот Сојуз]], при што 80 отсто од нафтата на Советскиот Сојуз на Источниот фронт била снабдена од Баку. Со Уредбата на Врховниот Совет на СССР во февруари 1942 година, посветеноста на повеќе од 500 работници и вработените во нафтената индустрија на Азербејџан им биле доделени медали. [[Битка за Кавказ|Операцијата Еделвајс]] извршена од страна на германскиот [[Вермахт]] била насочена кон Баку поради својата важност како енергетски (нафтен) снабдувач на СССР<ref name="Swietochowski Borderland"/>. Една петтина од сите Азербејџанци се бореле во Втората светска војна од 1941 до 1945 година или околу 681.000 луѓе со над 100.000 жени, додека вкупното население во Азербејџан било 3,4 милиони во тоа време<ref>{{cite news |url= http://www.contact.az/topics_en.asp?id=4902&pb=2&vr=en&yr=2011&mdn=1
| title = Azerbaijan celebrates day of victory over fascism|date=9 May 2011|publisher="Contact.az"
| accessdate = 9 May 2011}}</ref>. Околу 250.000 луѓе од Азербејџан биле убиени на фронтот. Повеќе од 130 Азербејџанци биле прогласени за Херои на Советскиот Сојуз. Азербејџанскиот мајор [[Хази Асланов]] два пати бил награден како Херој на Советскиот Сојуз<ref>{{cite news |url= http://www.azernews.az/en/Nation/20409-Victory_over_Nazis_%E2%80%98was_impossible_without_Baku_oil%E2%80%99
| title = Victory over Nazis 'was impossible without Baku oil'|date=8 May 2010|publisher="AzerNEWS"|accessdate=8 May 2010}}</ref>.
===Независност===
== Географија и клима ==
| |||