Романија: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
поправка на правопис
Ред 93:
Членка е на [[НАТО]] од 2004 година. На [[25 април]] [[2005]], во [[Луксембург]], Романија потпиша договорот за членство во [[Европска Унија|Европската Унија]]. Полноправен член е од [[1 јануари]] [[2007]], заедно со [[Бугарија]].
 
Романија се смета за [[Латински јазик|латински]] остров во океанот од [[Словени]]. Името на оваа земја потекнува од името на градот [[Рим]] (Рома), или од името на [[Источно римскоРимско царствоЦарство|Источното римскоРимско царствоЦарство]].
 
== Етимологија ==
[[Податотека:Neacşu's letter.jpg|мини|лево|Писмото на Неакшу од 1521 година, претставува најстариот зачуван документ напишан на [[романски јазик]].]]
 
Името Романија доаѓа од романскиот збор роман (român) кој пак потекнува од [[латински]]от назив Romanus. Во [[16 век]] повеќе автори нагласиле дека населението се нарекува како „романи“„Романи“.
 
Првиот документ напишан на [[романски јазик]] било писмото Неакшу каде за прв пат во пишана форма се употребува зборот „романски“.
Ред 107:
=== Дакија ===
 
Територијата на денешна Романија низ раната историја била на неколку пати населувана од страна на најразлични племиња како [[дакиДаки|дакитеДаките]], [[гетиГети|гетитеГетите]] и голем број на индоевропски племиња. Во [[106]] година [[Дакија]] била заземена од страна на римскиот император [[Трајан]]. Според романските историчари, романскиот етнос настанал се мешењетомешањето на дакитеДаките и римските колонисти по долината на [[река]] [[Дунав]]. Романскиот етнос се создавал паралелно со влашкиот. Постојат мислења според кој романскиот народ настанал со мешењемешање на еленизираните [[тракиТраки]] и нивната романизација, [[авариАвари]], [[куманиКумани]], и.т.нитн.
 
=== Среден век ===
 
Во [[13 век]] [[татариТатари|татарските]] племиња придонеле доза слабеење на [[Унгарија]]. Во следниот [[14 век]] било создадено [[кнежествоКнежество Молдавија|Кнежевството Молдавија]] којакое станаластанало центар на романската држава [[Влашка]].
 
=== Османлиска империјаИмперија ===
 
Стратешката полоќбаположба на кнежествата Молдавија и ВлашкавоВлашка во долниот тек на реката [[Дунав]] и на планинскиот превез на [[Карпати|Карпатите]] овозможувале големи предности при паѓањето им во склопот на [[Османлиска империјаИмперија|Османлиската империјаИмперија]]. Бидејќи се наоѓале на север од [[Балкан|Балканот]], [[Влашка]] дури на почетокот од [[15 век]], а [[Молдавија]] на крајот од [[15 век]] станале обврзници да ѝ плаќаат даноци на Османлиската империјаИмперија, а веќе на почетокот на [[16 век]] биле анектирани. До средината на [[19 век]], службенслужбено јазикписмо во Влашка билбило [[кирилица|кириличното писмо]]. Во [[1861]] година била воведена [[латиница|латиницата]].
 
=== Независност ===
Со одредувањето на висината на даночната обврска кон [[Султан|Султанотсултанот]] и со обединувањето во [[1859]] година под името [[Романија]] кое всушност било овозможено со раскинувањето на мировниот договор од [[Париз]], Романија се ослободила од турското вазалство. Меѓународното признавање на Романија се случило во [[1861]] година, со [[референдум]] кој се одржал пет години подоцна. За прв кнез на Романија бил избран [[Карл I фон Хоенцолерн-Зигмаринген]]. За време на рускоРуско-турската војна од 1877 година, Романија била принудена од [[Русија]] да иим обезбеди слободен премин на нејзините војски преку нејзината територија. Така, Османлиската империјаИмперија иѝ објавила војна на Романија. Истата година, на [[21 мај]] Романија објавила независност. По војната и потпишувањето на [[Санстефански Договордоговор|Санстефанскиот договор]], Османлиската империјаИмперија ја признала независноста на Романија.
 
Во текот на [[Балкански војни|Балканските војни]], Романија ја принудила на [[Бугарија]] да ја предаде [[Силистра]]. По ова, романцитеРоманците навлегле длабоко кон внатрешнноставнатрешноста на [[Бугарија]]. Романија излегла како победник и [[Бугарија]] била принудена да и ја отстапи [[Добруџа]].
 
=== Прва светска војна ===
 
Романија во текот на [[Прва светска војна|Првата светска војна]] до [[1918]] година учествувала на страна на [[Антанта|Антантата]]. И покрај помошта која иѝ била дадена од [[Русија]], Романија доживеала пораз од германските, бугарските и турските сили. Поголемиот дел од нејзината територија била заземена од страна на [[Централни сили|Централните сили]]. По војната, Романија присоединила области од [[Руска империјаИмперија|Руската империјаИмперија]], пред сесè [[Бесарабија]], и од [[Австро-Унгарија]] пред сесè [[Трансилванија]].
=== Втора Светскасветска војна ===
[[File:Romania1941.png|thumb|right|180px]]
[[Податотека:Romania territory during 20th century.gif|thumb|right|180px|Романија во 20 век.]]
Романија во текот на [[Втора Светскасветска војна|Втората светска војна]] била на страната на [[Сили на оската на Втората светска војна|Силите на оската]]. Во [[1941]] година, нејзините војски се приклучиле кон оние на [[Нацистичка Германија]] за походот кон [[СССР]] односно во [[Битка кај Сталинград|битката кај Сталинград]]. [[Бесарабија]] повторно ѝ била вратена на Романија. На [[20 август]] [[1944]] година започнала големата офанзива на [[Црвена армија|Црвената армија]]. Капитулацијата на Романија дошла многу бргу по навлегувањето на советските сили.
 
=== По војната ===
Ред 136:
=== Падот на комунизмот ===
 
По паѓањето на [[Берлински ѕид|Берлинскиот ѕид]] во [[1989]] година, во [[Букурешт]] избувнале големи демострации за поголеми права и слободажислобода на романскиот народ. Диктаторот Чаушеску, заедно со неговата сопруга Елена биле фатени во бегство и заробени на [[25 декември]] [[1989]] година. Набргу биле стрелани.
По ова, во Романија била воведена [[демократија|демократијата]]. Во [[2004]] година се приклучила кон [[НАТО]] пактот. На 25 април 2005, во [[Луксембург]], Романија потпишаго потпишала договорот за членство во [[ЕУ|Европската Унија]], а во [[2007]] година пристапила кон унијата.
 
== Географија ==
Ред 144:
 
[[Податотека:Physical map of Romania.jpg|thumb|right|130px|Физичка карта на Романија.]]
Со површина од 238.391 километар квадратен километар, Романија е најголема држава во југоисточна [[Европа]] и дванаесетта најголема држава во Европа. Голем дел од романската граница граничи со [[Србија]] и [[Бугарија]], односно со реката [[Дунав]]. Реката [[Прут]] ги дели Романија и [[Молдавија]]. Во Романија се влива реката Дунав кој ја прави втората најголема и најдобро зачувана делта во Европа.
 
Територијата на Романија е подеднакво покриена од планини и рамници. Карпатите доминираат во централна Романија и 14 врвови се со висина од над 2000 метри. Највисок врв во Романија е Молдавски Врв до висина од 2.544 метри. Позначајни низини се [[Влашка низина]] и [[Наслов на врска]]Молдавија (регион)|Молдавија]].
 
== Демографија ==
{{Main|Демографија на Романија}}
[[Податотека:Romania demography 1961-2010.svg|thumb|right|250px|Демографија на Романија]]
Во Романија има 20 етнички малцинства, на кои им се загарантирани сите права според меѓународните конвенции. Меѓу другото, на секое од нив Уставот им гарантира по едно пратеничко место во романскиот парламент. Меѓу признатите малцинства во Романија се и Македонците. Романија одсекогашотсекогаш имала мегаломански ставови спрема [[Власи|ароманското (влашкото)]] население на Балканот, а овие ставови остануваат непроменети до денес. Имено, иако Романија ги „признава“ Ароманците исклучиво како [[Романци]], од своја страна не им ги признава нивните основни права. Романија има 21.698.181 жители.
 
=== Јазик ===
Ред 176:
{{bar percent|Нерелигиозни|grey|0.2}}
}}
Романија е секуларна држава и нема национална религија. Најголема религиска организација е [[Романска православна црква|Романската православна црква]] во која членуваат околу 86.,7% од романското население. Покрај православието, други позначајни религии се [[Католицизам|католицизмот]] со 4.,7% и [[протестантство]]то со 3.,7%. Во Романија живее и мало турско население кое е дел од [[ислам]]ската религија.
 
=== Македонците во Романија ===
Ред 191:
{{Main|Политика на Романија}}
 
[[Устав на Романија|Уставот на Романија]] е базиран на уставот на петтатаПеттата францускаФранцуска републикаРепублика и бил одобрен на национален референдум на [[8 декември]] [[1991]] година. Подоцна во 2003 година се донесени нови амандмани на уставот за усогласувањето со европскиот правен систем. Романија е [[повеќепартиска демократија]] и има поделба на законодавната, извршната и судската власт. Таа исто така е полупретседателска република. Претседателот се избира на избори со петгодишен мандат. Претседателот го назначува премиерот, додека премиерот го назначува кабинетот на министри.
 
Парламентот на Романија се состои од два дела, сенатот кој има 140 места и Комора на пратеници кој има 364 пратеници.
Ред 212:
[[Податотека:Romania1939physical.jpg|250px|right|thumb|Романија, 1939]]
 
Романија се состои од 41 округаокруг и самоуправна административна единица Град [[Букурешт]].
 
{|{{prettytable}}
Ред 268:
{{Main|Култура во Романија}}
 
Културата на Романија е уникатна поради географската положба на државата и нејзиниот историски развој. Романската култура може да се опише со три различни културни сфери на [[Европа]]: централноевропска, источноевропска и балканска, но сепак Романија не може целосно да се вметне во ниту една од тие три. Романскиот идентитеидентитет е составен од мешано население на Римската Империја и на Дакија, со влијание на други култури. Големо влијание врз романската култура имале [[Франција]] и [[Германија]].
 
 
Ред 299:
; Патување
* [http://www.romaniatourism.com/ Службен туристички портал на Романија] {{en}}
 
 
{{Држави на Европскиот континент}}
 
 
{{ЕУ}}