Википедија

Казахстан: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
Нема опис на уредувањето
Нема опис на уредувањето
Ред 131:
[[File:SB - Inside a Kazakh yurt.jpg|thumb|left|Казашка фамилија, 1911/1914]]
 
[[Кумани]]те навлегле во степите на денешен [[Казахстан]] во околу раниот [[11 век]], каде што подоцна се приклучиле со Кипчаките и ја основале големата конфедерација на Кумани-Кипчаки. Додека античките градови [[Тараз]] (Аули-Ата) и [[Туркестан (град)|Хазрат-Туркестан]] долго време служеле како важни патни станици долж [[Патот на свилата]] што ги поврзувал [[Азија]] и [[Европа]], вистинската политичка консолидација започнала со монголското владеење од почетокот на [[13 век]]. Во времето на [[Монголско Царство|Монголското Царство]], најголемо во светската историја, биле основани административни окрузи, а еден од тие окрузи по распаѓањето на царството се одвоил и станал познат како [[Казашко ханство]].
 
Во текот на овој период, традиционалниот номадски живот и сточарската економија продолжиле да доминираат во степата. Во [[15 век]], меѓу турските племиња започнале да се одвојуваатѕ во посебен казахстански идентитет, процес кој кон средината на [[16 век]] беше консолидиран со појавата на [[Казашки јазик|казашкиот јазик]], култура и економија.
Ред 143:
[[File:Battle Cossacks with Kyrgyz 1826.JPG|thumb|]]
 
Во првата половина на [[18 век]], [[Руско Царство|Руското Царство]] ја изградила линијата Иртиш, серија од четириесет и шест тврдини и деведесет и шест возови, меѓу кои [[Омск]] (1716), [[Семеј]] (1718), [[Павлодар]] (1720), [[Оренбург]] (1743) и [[Петропавловск]] (1752)<ref>"''Russian Colonization and the Genesis of Kazak National Consciousness''". S. Sabol (2003). Springer. p.27 {{ISBN|0230599427}}</ref>, за да ги спречат нападите во [[Казахстан]] и Ојрат на руска територија<ref>"''Central Asia, 130 Years of Russian Dominance: A Historical Overview''". Edward A. Allworth, Edward Allworth (1994). Duke University Press. p. 10. {{ISBN|0822315211}}</ref>. Во доцниот [[18 век]], Казаците го искористиле [[бунт на Пугачев|бунтот на Пугачев]], кој бил центриран на областа Волга, напаѓајќи ги руските населби<ref>{{cite book|author=Darrel P. Kaiser|title=Origin & Ancestors Families Karle & Kaiser Of the German-Russian Volga Colonies|url=https://books.google.com/books?id=He-n20u0pW0C|year=2006|publisher=Darrel P. Kaiser|isbn=978-1-4116-9894-9|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130526111818/http://books.google.com/books?id=He-n20u0pW0C|archivedate=26 May 2013|df=dmy-all}}</ref>. Во [[19 век]], [[Руско Царство|Руското Царство]] започнало да го проширува своето влијание во [[Централна Азија]]. Периодот познат како „[[Голема игра]]“ генерално се смета дека траел од приближно 1813 до [[Англо-руска конвенција|англо-руската конвенција]] од [[1907]] година. Русите ефикасно владееле со поголемиот дел од територијата на денешен Казахстан.
 
[[Руско Царство|Руското Царство]] вовело систем на администрација и изградило воени гарнизони и касарни во своите напори за воспоставување присуство во Централна Азија во таканаречената Голема игра за доминација во областа против [[Британската Империја]], која го проширила своето влијание од југ во [[Индија]] и [[Југоисточна Азија]]. Русија го вовел рускиот јазик во сите училишта и во владините организации.
Ред 149:
Руските напори за наметнување на својот систем предизвикал незадоволство кај народот во КАзахстан, а до 1860-те години, некои Казаци се спротивставиле на владеењето на Русија. Тие го нарушиле традиционалниот номадски начин на живот и сточарската економија, а луѓето страдале од глад, при што некои племиња биле десеткувани. Националното движење на Казахстан, кое започнало во доцниот [[19 век]], се обидело да го зачува мајчиниот јазик и идентитет со тоа што се спротивставило на обидите на Руското Царство да ги асимилира и да ги задуши.
 
Од 1890-те наваму, сè поголем број доселеници од Руското Царство започнале да ја колонизираат територијата на денешен Казахстан, особено провинцијата [[Семиречје]]. Бројот на доселениците се зголемил уште повеќе откако железничката [[Трансаралска железница]] од Оренбург до [[Ташкент]] била завршена во [[1906]] година. Специјално создадената миграциска служба во [[Санкт Петербург]] ја надгледувала и ја охрабрила миграцијата чија крајна цел била да го прошири руското влијание во областа. Во текот на [[19 век]] околу 400.000 [[Руси]] се емигрирале во [[Казахстан]], а околу еден милион Словени, Германци, Евреи и други имигрирале во регионот во текот на првата третина од 20 век<ref>{{cite web |url=http://www.britannica.com/place/Kazakhstan |title=Kazakhstan |work=Encyclopædia Britannica |date=16 December 1991 |accessdate=9 September 2013 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150617101159/http://www.britannica.com/place/Kazakhstan |archivedate=17 June 2015 |df=dmy-all }}</ref>. Василиј Балабанов бил администратор одговорен за преселување во поголемиот дел од ова време.
 
[[File:Alikhan Bukeikhanov.jpg|thumb|left|upright=0.7|[[Алихан Букејханов]] , казахстански државник кој работел како премиер на [[Алашска автономија|Алашската автономија]] од 1917 до 1920 година.]]
Ред 187:
[[File:Градови во Казахстан.svg|thumb|left|150px|Карта на градовите во Казахстан.]]
 
Казахстан е држава во [[Централна Азија]] и [[Источна Европа]]. Се наоѓа во центарот на [[континент]]от [[Евроазија]] и е деветта држава по големина во светот со {{км2|2.724,9}}. На исток, север и северозапад се граничи со [[Русија]], на југ со [[Узбекистан]], [[Киргистан]] и [[Туркменистан]], а на југоисток се граничи со [[Кина]]. Границата на Казахстан започнува од запад со [[Касписко Езеро|Каспиското езеро]], потоа со Приволшката степа, продолжувајќи на север до јужните падини на планината [[Урал]], понатаму на исток се протега и [[Западносибирска Низина|Западносибирската Низина]] до [[Алтај]]. На исток, границата поминува низ Тарбагатај и [[Џунгарија]], на југ по планините Тјеншан и Туранската Низина сè до Каспиското езеро. Вкупните граници на [[Казахстан]] заземаат 12,187 километри. Државата има брегови на Каспиското езеро и [[Аралско море|Аралското езеро]].
[[Алмати]] е најголемиот град во државата со oколу 1.185.900 жители, додека [[Нур-Султан]] е главен град.
 
Ред 193:
[[File:Kazakhstan map of Köppen climate classification.svg|thumb|Карта на земјата според [[Кепенова класификација на климата]].]]
 
Релјефот на [[Казахстан]] е разновиден. 58% од територијата на државата сочинуваат [[пустина|пустини]] и [[полупустина|полупустини]], 10% [[планина|планини]]. На северот на државата превладуваат [[степа|степи]] и лесостепи. 23% од територијата на државата е погодна за [[земјоделие]], 70% за [[живинарство]]. На северозапад се наоѓа Предуралското блато. На запад лежи Прикасписката низина. На југозапад се наоѓа полуостровот Манѓишлак. На исток се наоѓа Устјорт. На североисток од Касписката низина се наоѓа врвот Мугоџари, понатаму се наоѓа и Тургајското блато. Околу [[Аралско море|Аралското езеро]] се наоѓа пустината [[Кузилкум]] и песочните масиви Голема Барсука, Мала Барсука и Приаралски [[Каракум]].
 
Климата во Казахстан е континентална. Средните јануарски температури се движат од -25ºС (на север и во централен Казахстан) до -3ºС (најуг); средните јулски температури соодветно од 19 до 30ºС. Врнежите во државата се просечно до 300 мм, во пустините под 100 мм, а на планините до 1 600 мм. Врнежите варираат помеѓу суви и полупустински услови, зимата е особено суви<ref>{{cite web|title=The Coldest Capital Cities In The World|url=http://www.worldatlas.com/articles/the-coldest-capital-cities-in-the-world.html|website=WorldAtlas.com|accessdate=15 January 2017|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170108040732/http://www.worldatlas.com/articles/the-coldest-capital-cities-in-the-world.html|archivedate=8 January 2017|df=dmy-all}}</ref>. Нур-султан е вториот најстуден град во светот по [[Улан Батор]].
Ред 334:
[[File:Central Downtown Astana 2.jpg|thumb|десно|upright=1.35|[[Нур-Султан]]]]
 
Економијата на Казахстан е најголемата економија во [[Централна Азија]] во целост и по глава на жител, но валутата забележала пад помеѓу [[2013]] и [[2016]] година. [[Казахстан]] поседува резерви на [[нафта]], како и минерали и метали. Исто така, има значителен земјоделски потенцијал со своите огромни степски земји каде сточарството и житото се одржува. Планините на југ се важни за [[јаболка]]та и [[ореви]]те. Двата вида растат на див начин во овој регион. Индустрискиот сектор во Казахстан се потпира на извлекување и преработка на овие природни ресурси.
 
[[Распад на СССР|Распадот на СССР]] и колапсот на побарувачката за традиционалните производи на тешката индустрија во Казахстан резултирале со силен пад на економијата од [[1991]] година, со најтешкиот годишен пад што се случил во [[1994]] година. Во 1995-97 започнала владина програма за економска реформа а приватизацијата се забрзала, што резултирало со значително поместување на средствата во приватниот сектор. Потпишувањето на Договорот за Каспискиот гасовод во декември 1996 година за изградба на нов [[гасовод]] од територијата на западен Казахстан до [[Црното Море]] ги зголемило шансите за значително поголем извоз на нафта за неколку години. Казакстанската економија се свртела надолу во [[1998]] година со пад на [[БДП]] од 2,5 отсто поради намалените цени на нафтата и [[Руска финансиска криза (1998)|августовската финансиска криза]] во [[Русија]]. Во [[1999]] година започнало закрепнување на меѓународните цени на нафтата, кои, во комбинација со добро темпирана [[девалвација]] на [[Казахстанско тенге|Казахстанското тенге]], ја извлекло економијата од [[рецесија]].
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Казахстан“