|
[[Податотека:SCD algebraic notation.png|rightрамка|Шаховскадесно|Шаховси нотацијазапис на табла|frame]]
'''АлгебарскаАлгебарски шаховска нотацијазапис''' или '''алгебарскиалгебарска шаховски записнотација''' е— методначин во професионалниот [[шах]], шаховската литература часописи и весници зана запишување (изразување) на потезите во партриипартии [[шах]], присутен во шаховската литература. Најчестоит облик опишан овде е т.н. '''скратенаскратен (или краткакраток) алгебарска нотацијазапис''', за разлика од '''проширенатапроширенаиот (или долга) алгебарскаалгебарски нотацијазапис'''. Во шаховската литература на [[англиски јазик]], овој систем почнува да јаго заменува дотогашнатадотогашниот [[описнаописен шаховскашаховски нотацијазапис]] во 1970-тите. АлгебарскатаАлгебарскиот нотацијазапис во тоа време билабил широкозастапена во други краишта.
== Иманување на полињата ==
НотацијатаЗаписот започнува со доделување на единствена координатаознака за секое поле на [[шаховска табла|шаховската табла]].
Најпрвин [[шаховска терминологија|''редовите'']] (хоризонталите низи од гледна точка на играчите) се означени со малите латинични букви ''a'' до ''h'', броејќи од лево на „белиот“ играч. Така редот '''a''' е од лево на белиот играч, а од десно на црниот.
(бидејќи '''K''' веќе се користи).
Бидејќи имињата,а со тоа и кратенките на фигурите се разликуваат од земја до земја, буквите се заменувааат со знаци (''[[фигурнафигурен нотацијазапис]]'').
Пионите не се обележуваат со буква, но со самото немање на буква - бидејќи и така нема потреба да разликуваме меѓу самите пиони - секој пион може да оди по само едно поле (земањаа се изразуваат различно; видете подолу).
== НотацијаЗапис на потези ==
Секој потег се обележува со името на фигурата, плус координататаознака на дестинацијатаодредиштето на неговиот потег. На пример '''Le5''' (ловец оди на '''e5'''), '''Sf3''' (коњ оди на '''f3'''), '''c5''' (пион оди на '''c5''' — без иницијал за пешачките потези). Во некои изданија фигурите се обележуваат графички: на пример, '''{{unicode|♞c6}}'''. Ова се нарекува '''фигурнафигурен алгебарскаалгебарски нотацијазапис''' или '''ФАНФАЗ''' и ја има предноста што не зависи од ниеден јазик.
=== НотацијаЗапис на земања ===
Кога една фигура зема, ставаме '''x''' помеѓу почетното и целното поле на тој потег. На пример, '''Lxe5''' (ловец зема фигура на '''e5'''). Когак пак пион зема, го користиме ''редот'' од каде пионот тргнал наместо иницијал. На пример, '''exd5''' (пешак на ред '''e''' зема фигура на '''d5'''). Понекогаш кога ова е јасно и недвосмислено, земање пион се обележува само со редот, каок на пр. '''exd''', '''ed5''' или '''ed'''.
Понекогаш се користат [[две точки (интерпункција)|две точки]] (''':''') наместо '''x''', или на истото место каде оди ''x'' ('''L:e5''') или по потегот ('''Be5:'''). ''[[Ан пасан]]'' земања (видете [[пион (шах)|пион]]) се означуваат со појдовниот ред на пионот кој зема, '''x'''-от, и целното поле (а не местото на земениот пион), и по избор, може да се додаде „e.p.“ Никогаш ''не е неопходно'' да се укаже на тоа дека земањето било ''ан пасан'' за земање од ист ред, но не-''ан пасан'' би имал различно целно поле. Во рамките на САНСАЗ (Стандарднастандарден Алгебарскаалгебарски Нотацијазапис), ознаката за земање „x“ е задолжителна, додека наставката за ан пасан (земање на поминување) „e.p.“ е секогаш забранета.
Во некои книги, како да речеме ''[[Енциклопедија на шаховски отворања]]'', ознаките за земање се сосема испуштени.
=== Рокада ===
[[Рокада]]та се изразува со посебнапосебен нотацијазапис '''0-0''' за онаа од кралева страна и '''0-0-0''' за онаа од краличина страна (додека ова е начинот на [http://www.fide.com/official/handbook.asp?level=EE102 ФИДЕ водичот], во [[Преносливапренослив партиска нотацијазапис|ППНППЗ]] наместо тоа се користи '''O-O''' и '''O-O-O'''). По избор ова може да се назначи и со самиот потег на кралот, бидејќи поместување на кралот преку повеќе од едно поле подразбира рокада. На пример, '''Kg1'''.
=== Шах и мат ===
Потег кој го става [[крал (шах)|кралот]] во [[шах (шах)|шах-позиција]] обично се изразува со додатен знак „+“. Некаде се користи и [[Крст (типографија)|†]]. [[Двоен шах|Двојниот шах]] понекогаш се изразува со „++“. [[Мат]] може да се изрази со „#“ (некаде „++“, но [[Шаховска Федерација на САД|Шаховската Федерација на САД]] користи "#"). Понекогаш се користи и [[‡]]. ПОПо нотацијатазаписот, прифатливо е и да се напише и зборот мат.
=== Крај на партијата ===
НотацијатаЗаписот '''1-0''' на крајот од потезите значи дека белиот победил, '''0-1''' значи дека црниот победил, додека '''½-½''' значи [[реми (шах)|реми]].
== Пример ==
[[ГБР код]]от е уште еден алтернативен метод на класифицирање на завршници.
== Слични нотациизаписи ==
=== ППН ===
Честопати партиите се чуваат на компјутерскисметачките податотеки во [[преносливапренослив партискапартиски нотацијазапис]] (ППНППЗ),
која користи алгебарскаалгебарски нотација каокзапис и додатнидополнителни знаци за изразување на играта.
=== Долг алгебарски запис ===
=== Долга алгебарска нотација ===
Некои компјутерскисметачки програми (а и луѓе) варијанта на алгебарската шаховскашаховски нотацијазапис нареченанаречен ''долгадолг алгебарска нотацијазапис'' или ''наполно проширенапроширен алгебарскаалгебарски нотацијазапис''. кај наполно проширенатапроширениот алгебарскаалгебарски нотацијазапис, потезиетпотезите се опишани по нивната почетна и целна позиција одделени со цртичка. Пример: „e2-e4“. НотациитеЗаписите од краткатакраткиот често се користат во долгатадолгиот алгебарскаалгебарски нотацијазапис, во конструкции како „Nb1-c3“ или „Rd3xd7“. ОвааОвој нотацијазапис зема повеќе простор и затоа не се користи често. Меѓутоа истата е појасна, особено за помалку вешти играчи или почетници кои ја учат играта.
Некои книги кои ја користат краткатакраткиот алгебарскаалгебарск нотацијазапис користат долгадолг нотацијазапис наместо начините на појаснување.
=== НумеричкаБројчен нотацијазапис ===
Кај меѓународниот [[дописен шах]] употребата на алгебарскаалгебарскиот нотацијазапис може да предизвика забуни заради различните називи (а со тоа и иницијали) на фигурите на разни јазици; затоа стандардот за опис на потези во ваквиот шах е [[дописнадописен шаховскашаховски нотацијазапис]].
== Стенографски запис ==
== Стенографска нотација ==
:''Главна статија: [[Интерпункција (шах)]]''
СледнаваСледниов [[стенографија|стенографскастенографски]] нотацијазапис често пати се користи за изразување на потези:
* ! добар потег
* !? интересен потег, кој можеби не е најдобар
* ?! сомнителен потег, но не и лесно побивлив
* {{Unicodeуникод|□}} присиленизнуден потег ([[цугцванг]])
* ∇ противничкиот план против кој ова брани
* Δ идниот план во чија полза е ова
== Поврзано ==
* [[Описен шаховски запис]]
* [[Описна шаховска нотација]]
* [[Шаховски запис]]
* [[Шаховска нотација]]
== Наводи ==
== Надворешни врски ==
* [http://www.fide.com/official/handbook.asp?level=EE102 Правила зана шаховскашаховскиот нотацијазапис наспоред ФИДЕ] (прилог E) {{en}}
* [http://www.markalowery.net/Chess/Notation/notation.html Портал за нотацијашаховски запис] {{en}}
{{Шах}}
| 