Сатурн (планета): Разлика помеѓу преработките

 

== Историјата на набљудување и истражување ==

На набљудување и истражување на Сатурн може да се подели во три главни фази. Првата фаза е античките набљудувања (како што со [[Naked eye|голо око]]), пред пронаоѓањето на современите [[Телескоп|телескопи]]. Со почеток во 17-ти век, прогресивно повеќе напредни телескопски согледувања биле направении од Земјата. Третата фаза е посета од страна на [[Space probe|вселенски сонди]], преку орбитирање или прелетувања . Во 21-от век, набљудувањата продолжија од Земјата (вклучувајќи ја и [[Earth orbit|Земјени орбитирачки опсерватории -]] како [[Хабл (вселенски телескоп)|Hubble Space Telescope]]) се додека во [[Cassini retirement|2017 Касини се пензионираше]] ,од орбитата на Касини околу Сатурн.

 

 

=== Европската набљудувања (17–19 век) ===

Сатурновите прстени бараат најмалку 15 mm дијаметар [[телескоп]]<ref name="binoculars"><div><cite class="citation web">Eastman, Џек (1998). [http://www.thedas.org/dfiles/eastman_saturn.html "Сатурн во Двоглед"]. На Денвер Астрономски Општество. [https://www.webcitation.org/616W4KJeF?url=http://www.thedas.org/dfiles/eastman_saturn.html Архивирано] од оригиналот на 21 август 2011<span class="reference-accessdate">. Обновено <span class="nowrap">3 Септември</span> 2008</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref> за да го реши и не било познато дека тие постеоеле се додека [[Галилео Галилеј|Галилео]] прв ги видол во 1610 година.<ref name="chan2000"><div><cite class="citation web">Чан, Гери (2000). [http://library.thinkquest.org/C005921/Saturn/satuHist.htm "Сатурн: Историја Времеплов"]. [https://www.webcitation.org/616W4pog0?url=http://library.thinkquest.org/C005921/Saturn/satuHist.htm Архивирано] од оригиналот на 21 август 2011<span class="reference-accessdate">. Преземено <span class="nowrap">На 16 Јули</span> 2007 Година</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref><ref name="cain2008_15390"><div><cite class="citation web">Каин, Фрејзер (3 Јули 2008 Година). [http://www.universetoday.com/15390/history-of-saturn/ "Историја на Сатурн"]. Универзумот Денес. [https://www.webcitation.org/62DnmMOUO?url=http://www.universetoday.com/15390/history-of-saturn/ Архивирано] од оригиналот на 6 октомври 2011 година<span class="reference-accessdate">. Обновено <span class="nowrap">На 24 Јули</span> 2011</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref> Тој помислил на нив како две месечина на Сатурновите страни.<ref name="cain2008_15418"><div><cite class="citation web">Каин, Фрејзер (7 Јули 2008 Година). [http://www.universetoday.com/15418/interesting-facts-about-saturn/ "Интересни Факти За Сатурн"]. Универзумот Денес. [https://www.webcitation.org/62Dnme0hP?url=http://www.universetoday.com/15418/interesting-facts-about-saturn/ Архивирано] од оригиналот на 6 октомври 2011 година<span class="reference-accessdate">. Обновено <span class="nowrap">На 17 Септември</span> 2011</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref><ref name="cain2008_46237"><div><cite class="citation web">Каин, Фрејзер (27 Ноември, 2009 Година). [http://www.universetoday.com/46237/who-discovered-saturn/ "Кој Го Открил Сатурн?"]. Универзумот Денес. [https://www.webcitation.org/62Dnmx32Y?url=http://www.universetoday.com/46237/who-discovered-saturn/ Архивирано] од оригиналот на 6 октомври 2011 година<span class="reference-accessdate">. Обновено <span class="nowrap">На 17 Септември</span> 2011</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref> [[Кристијан Хајгенс]] користел поголеми телескопски зголемување и ова идеја била побиено. Huygens откриени Сатурн е месечината Титан; Џовани Доменико Касини подоцна ги открил останатите четири месечини: [[Јапет (месечина)|Јапет]], [[Реја (месечина)|Реја]], [[Тетида (месечина)|Тетида]] и [[Диона (месечина)|Диона]]. Во 1675, Касини ја открил празнината што сега е позната како [[Cassini Division|Касини Поделба]].<ref name="micek2007"><div><cite class="citation web">Micek, Кетрин. [https://www.webcitation.org/616W5Itgs?url=http://huygensgcms.gsfc.nasa.gov/Shistory.htm "Сатурн: Историја на Откритија"]. Архивирано од [http://huygensgcms.gsfc.nasa.gov/Shistory.htm оригиналот] на 21 август 2011<span class="reference-accessdate">. Обновено <span class="nowrap">На 15 Јули</span> 2007 Година</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref>

 

 

==== ''Пионер 11'' прелет (flyby) ====

''[[Pioneer 11|Пионер 11]]'' го направи првиот прелет на Сатурн во септември 1979 година, кога поминал во рамките на 20.000&#x20;километри на горните облаци на планетата. Сликите се земени од планетата и неколку од неговите месечини, иако ресолуцијата на сликите била премногу ниска за да се рзаберат површинските детали. Леталото исто така ги изучувало Сатурновите прстени, откривајќи тенки Ф-прстен и фактот дека темните дупки во прстените се светли гледани од висока [[Phase angle (astronomy)|фаза на аголот]] (во насока на Сонцето), што значи дека тие содржат ситен материјал за расфрлање на светлина . Покрај тоа, Пионер 11 ја измерил температурата на Титан.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://spaceprojects.arc.nasa.gov/Space_Projects/pioneer/PN10&11.html|title=The Pioneer 10 & 11 Spacecraft|publisher=Mission Descriptions|archive-url=https://web.archive.org/web/20060130100401/http://spaceprojects.arc.nasa.gov/Space_Projects/pioneer/PN10%2611.html|archive-date=30 January 2006|dead-url=yes|accessdate=5 July 2007}}</ref>

 

 

Почнувајќи во почетокот на 2005 година, научниците го користеле Касини за да ги следат мољњите на Сатурн. Моќта на молњата е околу 1,000&#x20;пати поголема од молњата на Земјата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sciencedaily.com/releases/2006/02/060215090726.htm|title=Astronomers Find Giant Lightning Storm At Saturn|date=2007|publisher=ScienceDaily LLC|archive-url=https://www.webcitation.org/616W9ngSD?url=http://www.sciencedaily.com/releases/2006/02/060215090726.htm|archive-date=21 August 2011|dead-url=no|accessdate=27 July 2007}}</ref>

Во 2006 година, НАСА објави дека Касини нашол докази на течна вода, резервоарите не повеќе од десетици метри под површината што еруптирало во [[Гејзер|гејзерите]] на Сатурновата месечината [[Енцелад (месечина)|Енцелад]]. Авиони на ледени честички што се испуштаат во орбитата околу Сатурн од отвори во јужниот поларниот регион на месечината.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nasa.gov/mission_pages/cassini/media/cassini-20060309.html|title=NASA's Cassini Discovers Potential Liquid Water on Enceladus|last=Pence|first=Michael|date=9 March 2006|publisher=[[NASA Jet Propulsion Laboratory]]|archive-url=https://www.webcitation.org/616WARlPz?url=http://www.nasa.gov/mission_pages/cassini/media/cassini-20060309.html|archive-date=21 August 2011|dead-url=no|accessdate=3 June 2011}}</ref> Над 100 [[Гејзер|гејзери]] се идентификувани во [[Енцелад (месечина)|Енцелад]]<ref name="NASA-20140728">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?release=2014-246&2|title=Cassini Spacecraft Reveals 101 Geysers and More on Icy Saturn Moon|last=Dyches|first=Preston|last2=Brown|first2=Dwayne|date=28 July 2014|work=NASA|accessdate=29 July 2014|last3=Mullins|first3=Steve|display-authors=1}}</ref> Во Мај 2011 година, НАСА научниците објавија дека во [[Енцелад (месечина)|Енцелад]] "се појавува како најстабилно место за живот надвор од Земјата во Сончевиот Систем,сличен на живот како што го познаваме".<ref>{{Наведено списание|last=Lovett|first=Richard A.|date=31 May 2011|title=Enceladus named sweetest spot for alien life|url=http://www.nature.com/news/2011/110531/full/news.2011.337.html|dead-url=no|journal=Nature|doi=10.1038/news.2011.337|archive-url=https://www.webcitation.org/62DnnTQPR?url=http://www.nature.com/news/2011/110531/full/news.2011.337.html|archive-date=6 October 2011|access-date=3 June 2011}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.dailygalaxy.com/my_weblog/2011/06/saturns-enceladus-moves-to-top-of-most-likely-to-have-life-list.html|title=Saturn's Enceladus Moves to Top of "Most-Likely-to-Have-Life" List|last=Kazan|first=Casey|date=2 June 2011|publisher=The Daily Galaxy|archive-url=https://www.webcitation.org/616WAzkcp?url=http://www.dailygalaxy.com/my_weblog/2011/06/saturns-enceladus-moves-to-top-of-most-likely-to-have-life-list.html|archive-date=21 August 2011|dead-url=no|accessdate=3 June 2011}}</ref>

 

[[Податотека:Saturn-27-03-04.jpeg|мини|Аматерски телескопски поглед на Сатурн]]

Сатурн е најодалечен од петте планети кои лесно се видливи со голо око од Земјата, другите четири се [[Меркур (планета)|Меркур]], [[Венера (планета)|Венера]], [[Марс (планета)|Марс]] и [[Јупитер]]. (Уран и повремено [[4 Vesta|4 Веста]] се видливи со голо око во темно небо.) Кога Сатурн се разгледува со голо око изгледа како светла, жолта точки на светлина. Средната [[Привидна ѕвездена величина|привидна големина]] на Сатурн е 0.46 со стандардна девијација од 0.34<ref name="Mallama_and_Hilton"><div><cite class="citation journal">Mallama, A.; Хилтон, Ј. Л. (2018). "Компјутерски Очигледна Планетарниот Величини за Астрономски Календар". ''Астрономија и Компјутери''. '''25''': 10-24. [[arXiv]]:<span title="Freely accessible" class="cs1-lock-free">[//arxiv.org/abs/1808.01973 1808.01973]</span>. [[Bibcode]]:[[bibcode:2018A&C....25...10M|2018A&#x26;C....25...10M]]. [[Digital object identifier|дои]]:[[doi:10.1016/j.ascom.2018.08.002|10.1016/ј.ascom.2018.08.002]].</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref>. Повеќето од големината на магнитудата варира поради склоност на прстенњстиот систем во однос на Сонцето и Земјата. Најсветлата магнитуда е -0.55, се јавува во време кога рамнината на прстените е склон најпознатите високо, и faintest големината, 1.17, се случува околу времето кога тие се најмалку наклонети.<ref name="Mallama_and_Hilton" /> Потребно е околу 29.5 години за планетата за да се заврши целата коло на [[Еклиптика|еклиптиката]] позади соѕвездијата на [[Зодијак|зодијакот]]. На повеќето луѓе им е потребна оптичка помош (многу голем двоглед или мал телескоп) што зголемува најмалку 30 пати за да се постигне некоја слика на Сатурновите прстени.<ref name="NMM Saturn">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nmm.ac.uk/server/show/conWebDoc.286|title=Saturn|date=2015-08-20|publisher=National Maritime Museum|archive-url=https://www.webcitation.org/62DnaWpNg?url=http://www.nmm.ac.uk/server/show/conWebDoc.286|archive-date=6 October 2011|dead-url=yes|accessdate=6 July 2007}}</ref><ref name="binoculars"><div><cite class="citation web">Eastman, Џек (1998). [http://www.thedas.org/dfiles/eastman_saturn.html "Сатурн во Двоглед"]. На Денвер Астрономски Општество. [https://www.webcitation.org/616W4KJeF?url=http://www.thedas.org/dfiles/eastman_saturn.html Архивирано] од оригиналот на 21 август 2011<span class="reference-accessdate">. Обновено <span class="nowrap">3 Септември</span> 2008</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref> Два пати секоја Сатурнова година (приближно на секои 15 Земјени години), прстение кратко исчезнуваат од поглед, тоа се должи на начинот на кој тие се под агол аглеста и се слаби. Следно "исчезнување" ќе се случи во 2025, но Сатурн ќе биде премногу блиску до Сонцето за било какво набљудување на прстените да биде возможно.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.classicalastronomy.com/news/anmviewer.asp?a=313&z=28|title=Saturn's Rings Edge-On|date=2013|publisher=Classical Astronomy|archive-url=https://web.archive.org/web/20131105231722/http://www.classicalastronomy.com/news/anmviewer.asp?a=313&z=28|archive-date=5 November 2013|dead-url=yes|accessdate=4 August 2013}}</ref>

Сатурн и неговите прстени најдобро се гледаат кога планетата е во, или во близина, [[Opposition (planets)|опозицијата]],односно во конфигурација на планетата, кога тоа е во [[Издолжување (астрономија)|издолжување]] на 180°, и на тој начин се појавува од спротивната страна на Сонцето на небото. Сатурновата опозиција се случува секоја година—приближно секои 378 дена. И Земјата и Сатурн го орбитира Сонцето со ексцентричено орбити, што значи дека нивните растојанија од Сонцето варира со текот на времето, и така и нивните растојанија еден од друг, и поради тоа имаме различна осветленост на Сатурн од една опозиција на друга. Сатурн, исто така, е посветла кога прстени се се под агол каде што тие се повеќе видливи. На пример, за време на опозицијата на 17 декември 2002 година, Сатурн се појави како најсветла поради поволната [[:File:Saturnoppositions.jpg|ориентација на своите прстени]] во однос на Земјата,<ref name="opp2002">{{Наведено списание|last=Schmude Jr.|first=Richard W.|date=Winter 2003|title=Saturn in 2002–03|url=http://www.freepatentsonline.com/article/Georgia-Journal-Science/113429393.html|journal=Georgia Journal of Science|volume=61|issue=4|issn=0147-9369|access-date=29 June 2015}}</ref> иако Сатурн бил поблиску до Земјата и Сонцето, кон крајот на 2003 година.<ref name="opp2002" />

 

Од време на време Сатурн е [[Occultation|окупирана]] ,неможе да се наблудува одстрана на Месечината " (тоа се случува лпга , Месечината го покрива Сатурн во небото). Како и со сите планети во Сончевиот Систем, октултации на Сатурн се случуваат во "годишни времиња". Сатурновите октулации ќе се јавуваат 12 или повеќе пати во текот на 12-месечниот период, проследено од околу пет-годишен период во кој никаква таква активност не е регистрирана.<ref name="Jon">{{Наведени вести|url=http://theconversation.com/bright-saturn-will-blink-out-across-australia-for-an-hour-anyway-26217|title=Bright Saturn will blink out across Australia – for an hour, anyway|last=Tanya Hill|date=9 May 2014|work=The Conversation|access-date=11 May 2014|last2=Jonti Horner|display-authors=1}}</ref> Австралиски експерти за астрономија Хил и Хорнел објаснуваат дека тоа е сезонската природа на Сатурнски окултуции<blockquote>Ова е резултат на фактот дека месечината е во орбита околу Земјата е навалена во орбитата на Земјата што се движи околу Сонцето – и така поголемиот дел од времето, месечината ќе помине над или под Сатурн на небото, и никакви окултузии нема да се случат. Тие се случуваат само кога Сатурн се наоѓа во близина во момент кога орбитата на месечината ја сече "рамнината на еклиптиката" и окултациите можат да се случат во секое бреме кога месечината премунува , се додека Сатурн се одалечува од точката на сечење.</blockquote>

 

== Белешки ==