Википедија

Гален: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
сНема опис на уредувањето
ситна поправка
Ред 1:
 
{{Инфокутија Личност|name=Гален|image=Galenus.jpg|caption=Портрет на Гален од 18 век, насликан од Георг Паул Буш|birth_date=Септември 129 година|birth_place=[[Пергамон]]|death_date={{c.|lk=no}} 210 година|occupation=Лекар}}
'''Елиј Гален''' или '''Клавдиј Гален''' ({{Lang-el|Κλαύδιος Γαληνός}}; септември 129 – {{circa|200}}/{{circa|216}}), попознат како '''Гален од Пергамон''',<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/galen|title=Galen definition and meaning {{!}} Collins English Dictionary|work=www.collinsdictionary.com|language=en|accessdate=2019-03-05}}</ref> бил познат грчки [[лекар]] и [[филозоф]] во [[Римската империјаИмперија]].<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.mk/books?id=HPjqJWakX7IC&pg=PA63&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|title=Life, Death, and Entertainment in the Roman Empire|last=Potter|first=David Stone|last2=Mattingly|first2=D. J.|date=1999|publisher=University of Michigan Press|isbn=9780472085682|language=en}}</ref><ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.mk/books?id=DQY9AAAAIAAJ&pg=PA1&dq=&hl=en&redir_esc=y#v=onepage&q=&f=false|title=Galen on Bloodletting: A Study of the Origins, Development and Validity of His Opinions, with a Translation of the Three Works|last=Brain|first=Peter|last2=Galen|last3=Galenus|date=1986-08-07|publisher=Cambridge University Press|isbn=9780521320856|language=en}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=Stari svet|last=Dušanić|first=Slobodan|publisher=Narodna knjiga-Vuk Karadžić-Rad|year=1983|isbn=|location=Beograd|pages=232, 250, 254}}</ref> Тој бил еден од најпознатите истражувачи на полето на медицината во [[Антика|античкиот период]], кој влијаел врз развојот на различни медицински дисциплини и на други научни дисциплини, како на пример: [[Анатомија|анатомијата]],<ref>{{Наведено списание|date=1977-04|title=Galen on the affected parts. Translation from the Greek text with explanatory notes|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1081972/|journal=Medical History|volume=21|issue=2|pages=212|issn=0025-7273|pmc=PMC1081972}}</ref> [[Физиологија|физиологијата]], [[Патологија|патологијата]], [[Фармакологија|фармакологијата]],<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.mk/books?id=al9FH5tynlAC&printsec=frontcover&dq=galen+on+pharmacology&source=bl&ots=q9JZ5JRP2D&sig=bBRFNdLCu4aeyJVj0EKpStKbcRU&hl=en&ei=ytfVS9b6A4LO8wSSoO20Dw&sa=X&oi=book_result&ct=result&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|title=Galen on Pharmacology: Philosophy, History, and Medicine : Proceedings of the Vth International Galen Colloquium, Lille, 16-18 March 1995|last=Debru|first=Armelle|date=1997|publisher=BRILL|isbn=9789004104037|language=fr}}</ref> [[Неврологија|неврологијата]], како и на [[филозофијата]] и [[Логика|логиката]].
 
Како син на богатиот архитект Елиј Никон, Гален од најраното детство ја имал привилегијата да се здобие со квалитетно образование, што му овозможило понатаму во животот да изгради успешна кариера како познат лекар и филозоф. Роден во Пергамон (денешна [[Бергама]], [[Турција]]), Гален често патувал во текот на својот живот, поради што бил постојано изложуван на разни медицински теории и откритија. По неговото конечно населување во престолнината [[Римски период|Рим]], тој работел за истакнати членови на римското општество, дури станал и личен лекар на неколку [[Римски цар|римски императори]].
 
Галеновото разбирање за [[Медицина|медицината]] и анатомијата се основало на теоријата на хумор или теоријата за четирите телесни сока (крв, слуз, жолта жолчка и црна жолчка), која теорија потекнува од времето на старогрчкиот лекар [[Хипократ]]. Оваа теорија се задржала и имала големо влијание врз западната медицина повеќе од 1300 години. Описот на анатомската градба кај Гален се засновала врз описот на секцирањето на мајмуни (посебно на [[Берберско макаки|берберските макаки мајмуни]]) и [[Свиња|свињи]], затоа што секцирањето на луѓе во тоа време не било дозволено. Неговите записи од анатомските испитувања биле надминати дури во 1543 година, кога била објавена книгата ''De humani corporis fabrica'' од [[Андреас Везалиус]] каде биле испечатени описи и илустрации на човековата анатомија,<ref name="Vesalius1543">{{Наведена книга|url=http://vesalius.northwestern.edu/|title=De humani corporis fabrica, Libri VII|last=Vesalius|first=Andreas|publisher=Johannes Oporinus|year=1543|isbn=|location=Базел, Швајцарија|pages=|language=латински|access-date=}}</ref><ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.mk/books/about/Andreas_Vesalius_of_Brussels_1514_1564.html?id=HCA6wGaU8PUC&redir_esc=y|title=Andreas Vesalius of Brussels, 1514-1564|last=O'Malley|first=Charles Donald|date=1964|publisher=University of California Press|language=en}}</ref> но во која сѐ уште била задржана Галеновата физиолошка теорија.<ref>{{Наведено списание|last=Siraisi|first=N. G.|date=1991-10|title=Girolamo Cardano and the art of medical narrative|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11623014|journal=Journal of the History of Ideas|volume=52|issue=4|pages=581–602|issn=0022-5037|pmid=11623014}}</ref> Теоријата на Гален за физиологијата на [[Циркулаторен систем|циркулаторниот систем]] останала неоспорена до 1242 година, кога [[Ибн ал-Нафис]] ја објавил својата медицинска енциклопедија ''Sharh tashrih al-qanun li’ Ibn Sina (Коментар за анатомијата во канонот на Авицена)'', во која за првпат била прикажана [[Белодробна циркулација|белодробната циркулација]].<ref>{{Наведено списание|last=West|first=John|date=1985|title=Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2612469/|journal=Journal of Applied Physiology|volume=105|issue=6|pages=1877–1880}}</ref>
 
Гален себеси се сметал и како лекар и како филозоф, што го напишал во своето дело „''Најдобриот доктор е исто така и филозоф''“.<ref>{{Наведена книга|title="That the best physician is also a philosopher" with a Modern Greek Translation|last=Claudii Galeni Pergameni|first=|publisher=Odysseas Hatzopoulos & Company: Kaktos Editions|year=1992|isbn=|editor-last=Odysseas Hatzopoulos|location=Атина, Грција|pages=}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Theodore J. Drizis|date=Fall 2008|title=Medical ethics in a writing of Galen|url=http://hrcak.srce.hr/file/64672|journal=Acta Med Hist Adriat|volume=6|issue=2|pages=333–336|pmid=20102254|access-date=7 August 2010}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Drizis|first=Theodore J.|date=2008|title=Medical ethics in a writing of Galen|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20102254|journal=Acta medico-historica adriatica: AMHA|volume=6|issue=2|pages=333–336|issn=1334-4366|pmid=20102254}}</ref> Тој исто така бил заинтересиран за дебатата помеѓу рационалистичките и емпиристичкитеемпириските медицински гледишта,<ref>{{Наведена книга|title=Three Treatises on the Nature of Science (Hackett Classics)|last=|first=|publisher=Hackett Publishing Company, Inc.|year=1985|isbn=0915145928|location=|pages=}}</ref> а неговата обука на студентите преку непосредно набљудување, секцирање и вивисекција претставувало комбинација на овие две различни медицински гледишта.<ref>{{Наведено списание|last=De Lacy P|year=1972|title=Galen's Platonism|url=|journal=American Journal of Philosophy|volume=1972|issue=|pages=27–39|doi=10.2307/292898}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Cosans C|year=1997|title=Galen's Critique of Rationalist and Empiricist Anatomy|url=|journal=Journal of the History of Biology|volume=30|issue=|pages=35–54|doi=10.1023/a:1004266427468|pmid=11618979}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Cosans C|year=1998|title=The Experimental Foundations of Galen's Teleology|url=|journal=Studies in History and Philosophy of Science|volume=29|issue=|pages=63–80|doi=10.1016/s0039-3681(96)00005-2}}</ref> Поради тоа неговото објаснување на поимот болест се нарекува синтетичка концепција на болестите. Многу од неговите дела се сочувани и/или преведени од оригиналниот грчки јазик, а дел од нив се или уништени или, пак, некои дела, кои му се припишуваат, се лажни. Во 1530-тите години, белгискиот лекар и анатомистанатом Андреас Везалиус превел многу од записите на Гален од грчки на латински јазик. Неговото најпознато дело ''De humani corporis fabrica'' било напишано под влијание на делата на Гален.
 
== Младост (129 – 161 година) ==
Ред 30:
Антониниевата чума е наречена според презимето на императорот Марко Аврелиј – Антониниј. Епидемијата се нарекува уште и Галенова чума, затоа што се случила во времето на Гален, а и самиот тој бил повикан да преземе мерки за нејзина санација. Тој имал можност непосредно да се запознае со епидемијата при нејзиното првично ширење во 166 година во Рим, и подоцна меѓу 168-169 година при нејзиното повторно избувнување во редовите на римската војска стационирана во Аквилеја. Тој ги опишал симптомите на болеста и третманот, истакнувајќи го нејзиното долго траење. За жал, неговите наводи за болеста биле кратки и расфрлени, и според нив не може да се заклучи која болест била причина за тешката епидемија. Неговата заинтересираност за епидемијата била главно фокусирана на нејзиниот третман. На пример, во описот на заболен млад човек, во текот на епидемијата, тој се концентрирал на третманот на внатрешните и надворешните улцерации. Епидемијата, која започнала за време на владеењето на Марко Аврелиј, била погубна за Римското царство. Стапката на морталитет била меѓу 7-10%, а во периодот меѓу 165-168 година, таа била причина за смрт на 3,5 до 5 милиони луѓе. Според германскиот историчар Ото Зеек, околу половина од популацијата на Римската империја во тој период починала од епидемијата. Американскиот историчар на стариот век, Џ. Ф. Гилијам, верува дека оваа епидемија однела повеќе животи отколку било која друга епидемија во империјата до средината на третиот век. Се смета дека причината за Галеновата епидемија била големата сипаница. Податоците кои ги оставил Гален не се доволни за да се даде точна дијагноза на болеста која ја предизвикала оваа епидемија.
 
Гален опишал црн егзантем кој го покривал целото тело на болните. Егзантемот на места каде не егзулцерирал станувал груб и крастав. Тој тврдел дека лицата кои имале црн осип обично преживувале и, според Гален, тој станувал црн поради путрификација на заостанатата крв во гнојните меури. Галеновиот опис на осипот многу потсетувал на описот на ист таков кој го дал старогрчкиот историчар [[Тукидид]]. Гален дал опис и на промените во дигестивниот систем преку опис на дијареата[[дијареја]]та и изметот кај пациентите. Изметот бил црн кај пациентите кои умирале, а исходот на болеста зависел многу од тежината на интестиналните лезии. Тој забележал дека во случаите каде изметот не бил црн, избивал црн осип. Гален опишал симптоми на грозница, повраќање, лош здив, кашлица и улцерации на грлото и душникот кај оваа болест.
 
=== Еудемус ===
Кога [[Перипатетичари|перипатетичниот]] филозоф Еудемус се разболилразболел од маларија, Гален се чувствувал обврзан да го лечи „бидејќи тој ми беше учител и поради тоа што живеам во негова близина.“ Гален за овој случај напишал: „Се враќам на случајот Еудемус. Тој беше тешко засегнат од трите напади на грозницата и докторите се откажаа од него бидејќи беше средина на зима.“<ref name=":1">{{Наведена книга|url=https://books.google.mk/books/about/Greek_Medicine_Being_Extracts_Illustrati.html?id=GdwlMwEACAAJ&redir_esc=y|title=Greek Medicine: Being Extracts Illustrative of Medical Writers from Hippocrates to Galen. Translated and Annotated by A.J. Brock|last=Brock|first=Arthur John|date=1929|publisher=J.M. Dent & Sons|language=en}}</ref> Дел од римските лекари го критикувале Гален за користење на прогноза во третманот на Еудемус. Галеновата пракса била во конфликт со тогашните стандарди за медицински третман кој се засновал на божественото и мистицизмот, но тој сепак ги бранел своите методи. Историчарот на медицината Луис Гарсија Баљестер ги цитира зборовите на Гален: „За да може да се дијагностицира, прво мора да се опсервира и размисли. Овој негов став би основа за неговата критика кон лекарите кои постапувале алогос и аскептос (неразумно).“ Сепак, Еудемус го предупредил Гален дека конфронтацијата со тие лекари може да доведе до негово убиство.<ref name=":1" />
 
Луис Гарсија Баљестер ја објаснува употребата на медицинската прогноза кај Гален: „Во современата медицина постои разграничување меѓу дијагностичка проценка (базирана на научно сознание за тоа што има пациентот) и прогностичка проценка (претпоставка за тоа што ќе се случи со пациентот). За Гален, да се разбере клиничкиот случај според факти (односно да се дијагностицира) значело, меѓу другото, да се знае со поголема или помала сигурност исходот кај пациентот. Да се прогнозира бил еден од суштинските проблеми и најважните цели на Галеновата дијагноза. Гален бил засегнат со раздвојувањето на прогнозата од мистицизмот и пророштвото, сѐ со цел да се подобри дијагностицирањето со употребата на факти, а со што би пораснал и угледот на лекарите.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.mk/books/about/Galen_and_Galenism.html?id=ZDBrAAAAMAAJ&redir_esc=y|title=Galen and Galenism|last=Ballester|first=Luis García|date=2002-01|publisher=Ashgate|isbn=9780860788461|language=en}}</ref>
 
=== Смрт ===
Според византиската енциклопедија ''Суда'' од 11-тиот век, Гален починал на 70 -годишна возраст, што би значело некаде околу 199-тата година. Но според арапските извори,<ref>{{Наведена книга|url=http://archive.org/details/bibliotecaarabo01unkngoog|title=Biblioteca arabo-sicula|last=Michele Amari|date=1880|publisher=E. Loescher|language=English}}</ref> тој починал на 87 годишна возраст во Сицилија, по 17 години студирање на медицина и 70 -годишна пракса, што би значело дека починал 217-тата година. Будон-Милот се согласува со овие извори и смета дека починал 216-тата година.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.lesbelleslettres.com/livre/1998-oeuvres-tome-i-introduction-generale-sur-l-ordre-de-ses-propres-livres-sur-ses-propres-livres-que-l-excellent-medecin-est-aussi-philosophe|title=Galien: Introduction générale; Sur l'ordre de ses propres livres; Sur ses propres livres; Que l'excellent médecin est aussi philosophe|last=Boudon-Millot|first=|date=2007-03-16|publisher=Les Belles Lettres|year=2007|isbn=9782251005362|location=Paris|pages=|language=fr-FR}}</ref>
 
== Придонеси за медицината ==
Ред 45:
Главниот интерес на Гален била анатомијата на човекот. Римското право забранувало дисекција на луѓе,<ref>{{Наведена книга|title=The Scientific Study of Mummies|last=Aufderheide|first=Arthur C|publisher=Cambridge University Press; Reissue edition|year=2011|isbn=0521177359|location=|pages=}}</ref> па затоа Гален правел анатомски дисекции на животни, претежно на свињи и мајмуни. Тој верувал дека анатомската градба на животните се одразува и кај луѓето. Ја разјаснил анатомијата на [[Трахеја|трахејата]] и бил прв кој покажал дека гласот се создава во [[Ларинкс|ларинксот]].<ref>{{Наведено списание|last=Goss|first=Charles Mayo|date=1958-06-01|title=Galen on anatomical procedures (De anatomicis administrationibus). Translation of the surviving books with introduction and notes by Charles Singer. XXVI + 289 pages, 26 figures. $8.75. Oxford University Press, New York|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/ar.1091310208|journal=The Anatomical Record|language=en|volume=131|issue=2|pages=253–257|doi=10.1002/ar.1091310208|issn=1097-0185}}</ref><ref>{{Наведено списание|date=1956-10|title=Galen on Anatomical Procedures|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1889206/|journal=Proceedings of the Royal Society of Medicine|volume=49|issue=10|pages=833|issn=0035-9157|pmc=PMC1889206}}</ref> Работата на Гален на полето на анатомијата останала ненадмината до 16 век во Европа. Дури во средината на 16 век, [[Андреас Везалиус]] ја оспорил анатомијата на Гален со дисекција на човечки трупови.
 
Меѓу најголемите придонеси на Гален во медицината е неговата работа на [[Циркулаторен систем|циркулаторниот систем]]. Тој бил првиот кој ја забележал разликата помеѓу [[Артерија|артериската]] и [[Вена|венската]] циркулација. Верувал дека циркулаторниот систем се состои од два одвоени еднонасочни системи на дистрибуција, а не дека тоа е единствен унифициран систем на циркулација. Верувал дека венската крв се создава во [[Црн дроб|црниот дроб]], од каде се дистрибуира во сите органи на телото. Според него, артериската крв потекнувала од [[Срце|срцето]] од каде се дистрибуирала низ сите органи. Крвта била регенерирана или во црниот дроб или во срцето, комплетирајќи го циклусот. Верувал во постоењето на ''rete mirabile'', мрежа на крвни садови во кародитниоткаротидниот синус. И двете негови теории за циркулација на крвта биле погрешни, што било докажано со трудовите на [[Ибн ал-Нафис]].<ref>{{Наведена книга|title=Galen: On Respiration and the Arteries (Princeton Legacy Library)|last=Furley|first=David J.|last2=Wilkie|first2=James S|publisher=Princeton University Press|year=2014|isbn=0691612544|location=|pages=}}</ref> Иако имало погрешни толкувања, сепак неговите истражувања за анатомијата на животинските модели овозможиле подобри толкувања за циркулаторниот, нервниот и респираторниот систем.
 
Во своето дело ''De motu musculorum'', Гален ја објаснил разликата помеѓу моторните и аферентните нерви, дискутирал за концептот на [[Мускулен тонус|мускулниот тонус]] и ја објаснил разликата меѓу агонистите и антагонистите.
Ред 56:
Иако главен фокус на Гален биле анатомијата и физиологијата, тој пишувал и за [[Логика|логиката]] и за [[Филозофија|филозофијата]]. Неговите трудови биле под влијание на раните грчки и римски филозофи, вклучувајќи ги [[Платон]], [[Аристотел]] и [[Стоицизам|стоиците]]. Тој сакал да ја сплоти филозофската мисла со медицинската практика, што го напишал во своето кратко дело „''Најдобриот лекар е исто така и филозоф''“. Тој ги комбинирал аспектите и од двете науки, создавајќи свои оригинални размислувања. Медицината ја сметал за интердисциплинарно поле, во кое најдобрата пракса ги соединува теоријата, опсервацијата и експериментирањето.
 
Во времето на Гален, постоеле неколку филозофски сфаќања во медицината, но главни биле Емпириститеемпиристите и Рационалиститерационалистите (наречени уште и догматичари или филозофи), а помала група биле методистите. Емпиристите ја нагласувале важноста на физичката пракса и експериментирањето или „активното учење“ во медицината. Директно спротивставени на емпиристите биле рационалистите, кои го ценеле учењето на веќе етаблираните теории со цел да се креираат нови во име на медицинскиот напредок. Меѓу овие две учења било учењето на методистите, кои не го претпочитале експериментирањето како емпиристите, ниту пак теоретизирањето како рационалистите. Тие го фаворизирале само набљудувањето, покажувајќи поголем интерес во изучувањето на природниот тек на болестите отколку пронаоѓањето на лекови за нејзино санирање. Галеновата едукација ги опфатила петте големи филозофски учења од тој период (Платонистиплатонисти, Перипатетичариперипатетичари, Епикурејциепикурејци, Пиронистипиронисти и Стоицистоици), а неговите учители биле и од рационалистичките и од емпиристичките струи.
 
=== Опозиција кон стоиците ===
Гален бил познат по неговите достигнувања од медицината, но исто така бил ангажиран и на полето на филозофијата. Тој го развил сопствениот модел за трипартитна душа, следејќи ги примерите на Платон, поради што некои го нарекувале и Платонистплатонист. Гален ја развил теоријата на персоналитет базирана на неговото разбирање на теоријата на телесните течности кај луѓето и верувал дека менталните нарушувања имаат физиолошка основа. Неговите сфаќања биле спротивставени на дефиницијата на стоичарите за пнеумата. Според Гален, стоиците не успеале да дадат веродостоен одговор за локализацијата на функциите на душата или умот. Низ сопствената медицинска пракса тој бил убеден дека нашол подобар одговор, а тоа бил мозокот. Стоиците сметале дека душата има само еден дел – рационална душа, за која сметале дека може да се најде во срцето. Гален следејќи ја Платоновата идеја, сметал дека душата има уште два дела.
 
=== Локализација на функцијата ===
Во едно од своите најголеми дела „''За доктрините на Хипократ и Платон''“, Гален се обидел да го покаже единство на двајцата великани во нивните видувања. Користејќи ги нивните теории, комбинирани со оние на Аристотел, Гален ја развил својата теорија за троделната душа, која содржела слични аспекти.<ref>{{Наведено списание|last=Bobzien|first=Susanne|title=Peripatetic Hypothetical Syllogistic In Galen|url=https://www.academia.edu/271541/Peripatetic_Hypothetical_Syllogistic_In_Galen|journal=Rhizai. A Journal for Ancient Philosophy and Science|language=en}}</ref> Тој ги употребувал истите термини на Платон, велејќи дека душата се состои од рационален, спиритуален и апетитивен дел. Секој од овие делови имал своја локализација во телото. Рационалниот дел од душата бил во мозокот, спиритуалниот дел бил во срцето, а апетитивниот во црниот дроб. Гален бил првиот научник и филозоф кој на душата и дал одредена локализација во телото. Оваа идеја денес се нарекува „локализација на функцијата“. Овие Галенови тврдења биле за тоа време револуционерни и биле претходник на идните теории за локализација.
 
Гален верувал дека секој дел од троделната душа контролира специфична функција во телото и дека таа како целина придонесува за здравјето на телото, зајакнувајќи ги „природните функционални капацитети на органот или органите за кои станува збор“. Рационалниот дел на душата контролира повисоко ниво на когнитивното функционирање во организмот, на пример, правејќи избори, или спознавање на светот и праќање на тие сигнали до мозокот. Тој дел е исто така одговорен за имагинација, паметење, сеќавање, знаење, мислење, анализа, волни движења и чувства. Спиритуалниот (духовниот) дел од душата е одговорен за „битисувањето“, за страстите, како, на пример, лутината. Овие страсти се сметале за посилни во однос на редовните емоции и поради тоа се сметале за поопасни. Третиот дел од душата, или апетитивната (желбена) душа, ги контролира животните сили во човековото тело, меѓу кои најважна била крвта. Овој дел од душата, исто така, ги контролира задоволствата на телото и затоа е поттикнувана од чувствата на уживање. Третиот дел од душата е анималистички, односно тоа е поприродната страна на душата, и се справува со природните потреби на телото и инстиктитеинстинктите за преживување. Гален сметал дека кога душата е насочена кон премногу уживања, таа доаѓа во состојба на „инконтиненција“, „раздразливост“ и неспособност за волно (намерно) прекинување на уживањето, што е негативна последица на премногу уживање.
 
За да ги усогласи своите теории за душата и како таа функционира во телото, Гален ја адаптирал теоријата за пнеума, која ја употребил за да објасни како душата оперирала во рамките на органите одговорни за неа, и како тие органи комуницираат меѓусебемеѓу себе. Гален затоа правел разлика помеѓу витална пнеума во артерискиот систем од психичката пнеума во мозокот и нервниот систем. Виталната пнеума ја лоцирал во срцето, а психичката пнеума во мозокот. За оваа цел, тој направил многу анатомски студии на животни за да ја проучи транзицијата од виталната во психичката пнеума. Иако бил критикуван за споредување на анатомијата на животните со анатомијата на човекот, Гален бил убеден дека неговото познавање на анатомија било доволно богато за да двете анатомии ги базира една на друга.
 
== Проблемот на ум-тело ==
Ред 77:
[[Податотека:Galeni_De_curandi_ratione_V00212_00000008.tif|мини|''De curandi ratione''|алт=|384x384пкс]]
[[Податотека:Galenou_Apanta.tif|мини|''Galenou apanta'' (1538)|алт=|364x364пкс]]
Гален напишал повеќе дела отколку било кој друг автор во античкиот период, натпреварувајќи се по бројноста на делата со [[Свети Августин]]. Неговото творештво било толку обемно, што сочуваните текстови се речиси половина од постоечката литература од античка Грција. Се претпоставува дека тој имал најмено дваесет запишувачи кои ги запишувале неговите зборови, а исто така се претпоставува дека имал напишано околу 500 трактитрактати,<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.mk/books?id=aJgp94zNwNQC&redir_esc=y|title=Science and Technology in World History: An Introduction|last=III|first=James E. McClellan|last2=Dorn|first2=Harold|date=2006-04-14|publisher=JHU Press|isbn=9780801883606|language=en}}</ref> со вкупно околу 10 милиони зборови. Многу од неговите дела, посебно од филозофијата, биле уништени 191-тата година при пожар во [[Храм на мир|Храмот на мирот]], во Рим.
 
Бидејќи делата на Гален во антиката не биле преведени на латински јазик, а поради пропаѓањето на [[Западно Римско Царство|Западната римска империја]] изучувањето на Гален, заедно со грчката медицинска традиција, пропаднало во заборав во [[Западна Европа]] за време на [[Ран среден век|раниот среден век]], кога малкумина од латинските научници знаеле да читаат на грчки јазик. Сепак, Гален и старогрчката медицина продолжиле да се изучуваат во [[Источно римско царство|Источното римско царство]] (Византиската империја). Сите сочувани грчки ракописи на Гален биле препишувани од византиските научници. Во текот на Абасидскиот период (по 750-тата година), Арапите за првпат почнале да се интересираат за грчките научни и медицински текстови, па некои од Галеновите дела биле преведени на арапски јазик од страна на сириските христијански изучувачи. Поради тоа, постојат Галенови текстови сочувани само на арапски јазик,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.iep.utm.edu/galen/|title=Galen (130—200 C.E.)|last=|first=|date=|work=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=}}</ref> додека дел од нив се сочувани како превод од арапски на латински јазик. Во некои случаи научниците се обидувале да преведат од латински или арапски јазик на грчки јазик, таму каде оригиналот на грчки бил изгубен.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://repository.upenn.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=https://en.wikipedia.org/&httpsredir=1&article=1018&context=classics_papers|title=Review of Vivian Nutton, ed.,Galen. On My Own Opinions. Corpus Medicorum Graecorum 5.3.2 Galeni De Propriis Placitis|last=Rosen|first=Ralph M|date=|work=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=}}</ref>
 
Фалсификувањето на Галеновите дела било распространето уште во негово време, а продолжило сѐ до [[Ренесанса|ренесансата]]. Фалсификатите биле на латински, арапски и грчки јазик. Не постои ниту една авторитаивнаавторитативна збирка на неговите дела, а контроверзноста околу автентичноста на неговите текстови сѐ уште важи за голем дел од делата кои му се припишуваат.
 
Направени се разни обиди за класификација на творештвото на Гален. На пример, Коксе (1846 година) навел Пролегомена, или воведни книги, по кои следеле седум трактитрактати кои ја опфаќале физиологијата (28 тома на книги), дванаесет трактитрактати по хигиена, деветнаесет од етиологијата, четиринаесет по семиотиката, десет од фармацијата, четири за пуштање на крв и седумнаесет книги за терапевтици, а во прилог биле и четири афорзми[[афоризам|афоризми]] и лажни дела.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://oll.libertyfund.org/titles/hippocrates-the-writings-of-hippocrates-and-galen|title=The Writings of Hippocrates and Galen - Online Library of Liberty|work=oll.libertyfund.org|accessdate=2019-02-16}}</ref> НајкомплентниотНајкомплетниот компендиум (збирка) бил тој на [[Карл Готлоб Кин]] од [[Лајпциг]], направен меѓу 1821 и 1833 година, кој ги надминал дури и современите проекти, како што е ''Corpus medicorum graecorum''.<ref>{{Наведено списание|last=Kotrc|first=R. F.|last2=Walters|first2=K. R.|date=1979-12|title=A bibliography of the Galenic Corpus. A newly researched list and arrangement of the titles of the treatises extant in Greek, Latin, and Arabic|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/400267|journal=Transactions & Studies of the College of Physicians of Philadelphia|volume=1|issue=4|pages=256–304|issn=0010-1087|pmid=400267}}</ref> Оваа збирка се состои од 122 труда на Гален, преведи од грчки на латински јазик, а текстот е претставен и на двата јазика. Збирката има 22 тома, со 22.000 страници и 676 индексни единици. Многу од делата на Гален се вклучени во ''[[Thesuarus Linguae Graecae]]'' – дигитална библиотека на грчката литература започната во 1972 година. Друг современ извор на Галеновите дела е Француската библиотека на универзитетот по медицина BIUM ([http://www.biusante.parisdescartes.fr/histoire/medica/galien-en.php Bibliothèque interuniversitaire de médecine], BIUM)
 
== Наследство ==
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Гален“