Рубидиум: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
Нема опис на уредувањето |
Нема опис на уредувањето |
||
Ред 1:
{{инфокутија рубидиум}}
'''Рубидиум''' е [[хемиски елемент]] со симбол '''Rb''' и [[атомски број]] 37. Рубидиумот е мек, сребрено-бело метален елемент од алкално-металната група, со стандардна атомска тежина од 85.4678. Елементарниот рубидиум е високо реактивен, со својства слични на други алкални метали, вклучувајќи брза [[оксидација]] во воздухот. На Земјата, природниот рубидиум се состои од два [[изотопи]]: 72% е стабилен изотоп, <sup>85</sup>Rb; 28% е малку радиоктивен <sup>87</sup>Rb, со полуживот од 49 милиони години—повеќе од три пати подолго од проценетата старост на универзумот.
Германските хемичари [[Роберт Бунзен]] и [[Густав Кирхов]] го откриле рубидиумот во 1861 од ново развиената техника, пламена спектроскопија.
Рубидиумските соединенија имаат различни хемиски и електронски употреби. Металот рубидиум лесно испарува и има пригоден спектрален опсег на апсорпција, што ја прави честа цел за ласерска манипулација на атомите.
Рубидиумот не е позната хранлива материја за сите живи организми. Сепак, јоните на рубидиумот го имаат истиот полнеж како и калиумовите јони и активно се земаат и третираат како животински клетки на слични начини.
==Карактеристики==
[[File:RbH.JPG|thumb|left|Делумно стопен рубидиум во ампула]]
Рубидиумот е многу мек, растеглив, сребрено-бел метал.<ref name="Ohly"/> Тој е втор [[Електронегативност|електропозитивен]] елемент од стабилните алкални метали и се топи на температура од {{convert|39.3|°C|°F}}. Како и другите алкални метали, рубидиумот реагира експлозивно со вода. Како и со калиум (што е малку помалку реактивен) и цезиум (што е малку повеќе реактивен), оваа реакција е обично доволно енергична за да го запали водородниот гас што го произведува. Исто така рубидиумот може да се запали спонтано во воздух.<ref name="Ohly">{{cite book | chapter = Rubidium | title = Analysis, detection and commercial value of the rare metals | last = Ohly | first = Julius | publisher = Mining Science Pub. Co. | date = 1910 | url = https://books.google.com/?id=dGUuAQAAIAAJ}}</ref> Формира амалгами со жива и [[легури]] со [[злато]], [[железо]], [[цезиум]], [[натриум]], и [[калиум]], но не и со [[литиум]] (иако рубидиум и литиум се во иста група).<ref name="HollemanAF">{{cite book |publisher = Walter de Gruyter |date = 1985 |edition = 91–100 |pages = 953–955 |isbn = 3-11-007511-3 |title = Lehrbuch der Anorganischen Chemie |first1 = Arnold F. |last1 = Holleman |last2 = Wiberg |first2 = Egon |last3 =Wiberg |first3 = Nils |chapter = Vergleichende Übersicht über die Gruppe der Alkalimetalle| language = German}}</ref>
[[File:Rb&Cs crystals.jpg|left|thumb|Рубидиумски кристали (сребрени) споредени со [[цезиумови]] кристали (златни)]]
Рубидиумот има многу ниска јонизациона енергија од само 406 kJ/mol.<ref>{{cite book | url = https://books.google.com/books?id=ZOm8L9oCwLMC&pg=PA259 | page =259 | title = Principles of Chemistry: The Molecular Science | isbn = 978-0-495-39079-4 | author1 = Moore, John W | author2 = Stanitski, Conrad L | author3 = Jurs, Peter C | date = 2009}}</ref> Рубидиум и калиум покажуваат многу слична виолетова боја во испитувањето на пламенот, а разликата меѓу двата елементи бара пософистицирана анализа, како што е спектроскопијата.<!-- Како симетричен ефект на рубидиумските метали, висока реактивност кон оксидација и тенденција за последователно формирање на катета од рубидиум Rb<sup>+</sup>, овој катјон, еднаш формиран, е многу стабилен и е нормално нереактен кон понатамошни оксидативни или редуктивни хемиски реакции.{{citation needed|date=December 2010}}--><!--ionization energy 10.1103/PhysRevA.49.1646 --><!-- https://books.google.com/books?id=mDXzAAAAMAAJ&q=Rubidium+coordination&dq=Rubidium+coordination&hl=de&ei=5GB9Tc7pJ4f2sgax7ZTsBw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CDIQ6AEwAA the coordination is at least six and even nine is possible 10.1007/BF00745739 or twelve http://scripts.iucr.org/cgi-bin/paper?a04757-->
===Соединенија===
[[File:Rb9O2 cluster.png|thumb|left|upright=0.5|{{chem|Rb|9|O|2}} модел|alt= Дијаграмот на топката и стап покажува две редовни октаедри кои се поврзани еден со друг со едно лице. Сите девет вертикали на структурата се пурпурни сфери кои го претставуваат рубидиумот, а во центарот на секој октаед е мала црвена сфера што претставува кислород.]]
Рубидиум хлорид (RbCl) е веројатно најраспространетото соединение на рубидиум: меѓу неколку други хлориди, се користи за да ги поттикне живите клетки да земат [[ДНК]]; исто така се користи како биомаркер бидејќи во природата се наоѓа само во мали количини во живите организми и кога е присутен го заменува калиумот. Други познати рубидиумски соединенија се рубидиум хидроксид (RbOH), почетниот материјал за хемиски процеси кои се базираат на рубидиум; рубидиум карбонат (Rb<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>), користен во некои оптички очила и рубидиум бакар сулфат, Rb<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>•CuSO<sub>4</sub>•6H<sub>2</sub>O. Рубидиум сребрен јодид (RbAg<sub>4</sub>I<sub>5</sub>) има највисока спроводливост на собна температура од кој било познат јонски кристал, својство искористено во тенки батерии и други примени.<ref>{{Cite book |url = https://books.google.com/?id=pVw98i6gtwMC&pg=PA176 |title = Solid state chemistry: an introduction |chapter = RbAg<sub>4</sub>I<sub>5</sub> |first = Lesley |last = Smart |author2=Moore, Elaine |publisher = CRC Press |date = 1995 |isbn = 978-0-7487-4068-0 |pages = 176–177}}</ref><ref>{{Cite journal |title = Relationship of structure and ionic mobility in solid MAg<sub>4</sub>I<sub>5</sub> |first = J. N. |last = Bradley |author2=Greene, P. D. |journal = Trans. Faraday Soc. |date = 1967 |volume = 63 |pages = 2516 |doi = 10.1039/TF9676302516}}</ref>
Рубидиум формира голем број на оксиди кога се изложени на воздух, вклучувајќи го и рубидиум моноксид (Rb<sub>2</sub>O), Rb<sub>6</sub>O, и Rb<sub>9</sub>O<sub>2</sub>; рубидиумот во вишок кислород дава супероксид RbO<sub>2</sub>. Рубидиум формира соли со халиди, кои произведуваат рубидиум флуорид, рубидиум хлорид, рубидиум бромид, и рубидиум јодид.
===Изотопи===
Иако рубидиумот е моноизотопски, рубидиумот во Земјината кора е составен од два изотопа: стабилен <sup>85</sup>Rb (72.2%) и радиоактивен <sup>87</sup>Rb (27.8%).<ref name="Audi">{{Cite journal| last = Audi |first = Georges |title = The NUBASE Evaluation of Nuclear and Decay Properties |journal = Nuclear Physics A |volume = 729| issue = 1 |pages = 3–128| publisher = Atomic Mass Data Center |date = 2003| doi=10.1016/j.nuclphysa.2003.11.001| bibcode=2003NuPhA.729....3A| last2 = Bersillon| first2 = O.| last3 = Blachot| first3 = J.| last4 = Wapstra| first4 = A. H.|url = http://hal.in2p3.fr/in2p3-00014184}}</ref> Природниот рубидиум е радиоактивен, со специфична активност од околу 670 Bq/g, доволно за значително да се изложува фотографски филм за 110 дена.<ref>{{cite journal | last1 = Strong | first1 = W. W. | title = On the Possible Radioactivity of Erbium, Potassium and Rubidium | journal = Physical Review | series = Series I | volume = 29 | issue = 2 | pages = 170–173 | date = 1909 | doi = 10.1103/PhysRevSeriesI.29.170 |bibcode = 1909PhRvI..29..170S }}</ref><ref>{{cite book | url = https://books.google.com/books?id=6khCAQAAIAAJ | pages = 4–25 | title = CRC handbook of chemistry and physics: a ready-reference book of chemical and physical data | isbn = 978-0-8493-0476-7 | author1 = Lide, David R | author2 = Frederikse, H. P. R | date = June 1995}}</ref> <!--CRC rubber bible gives 30 to 60 days but I could not find a source in science literature.-->
Дваесет и четири дополнителни рубидиум изотопи се синтетизирани со полуживот од помалку од 3 месеци; повеќето се високо радиоактивни и имаат малку употреба.
Рубидиум-87 има полуживот од {{val|48.8|e=9}} години, што е повеќе од три пати од староста на универзумот {{val|13.799|0.021|e=9}} години,<ref name="Planck 2015">{{cite journal
|author=Planck Collaboration
|date=2015
|title=Planck 2015 results. XIII. Cosmological parameters (See Table 4 on page 31 of pfd).
|arxiv=1502.01589
|doi=10.1051/0004-6361/201525830
|bibcode=2016A&A...594A..13P
|volume=594
|journal=Astronomy & Astrophysics
|page=A13
}}</ref> што го прави примордијален нуклид. Тој лесно го заменува калиумот во минерали и затоа е прилично раширен. Rb е широко користен во датираните карпи; <sup>87</sup>Rb бета распаѓање до стабилен <sup>87</sup>Sr. За време на фракционата кристализација, Sr има тенденција да се концентрира во плагиоклаза, оставајќи го Rb во течна фаза. Оттука, односот Rb / Sr во резидуалната магма може да се зголеми со текот на времето, а прогресивната диференцијација резултира со карпи со покачени Rb / Sr односи. Највисоките стапки (10 или повеќе) се јавуваат кај пегматити. Ако почетната количина на Sr е позната или може да се екстраполира, тогаш возраста може да се определи со мерење на концентрациите Rb и Sr и на односот <sup>87</sup>Sr/<sup>86</sup>Sr.
Рубидиум-82, еден од не природните изотопи на елементот, е произведен со распаѓање на електрони од стронциум-82 со полуживот од 25.36 дена. Со полуживот од 76 секунди, рубидиум-82 се распаѓа со позитронска емисија во стабилен криптон-82.<ref name="Audi" />
===Појава===
Рубидиум е дваесет и третиот најзастапен елемент во Земјината кора, приближно богат како [[цинк]] и прилично почест од [[бакар]].<ref name=USGS>{{cite web |url = http://pubs.usgs.gov/of/2003/of03-045/of03-045.pdf |publisher = United States Geological Survey |accessdate = 2010-12-04 |title = Mineral Commodity Profile: Rubidium |first1 = William C. |last1 = Butterman |first2 = William E. |last2 = Brooks |first3 = Robert G. |last3 = Reese, Jr. |date=2003}}</ref> Се јавува природно во минералите леуцит, поллуцит, карналит, и зинвалдит, кои содржат колку што е 1% рубидиум оксид. Лепидолитот содржи помеѓу 0,3% и 3,5% рубидиум, и е комерцијален извор на елементот.<ref>{{Cite journal |title =Trace element chemistry of lithium-rich micas from rare-element granitic pegmatites |volume = 55
| issue = 13 |date = 1995 |doi = 10.1007/BF01162588 |pages = 203–215 |journal = Mineralogy and Petrology |first = M. A. |last = Wise |bibcode = 1995MinPe..55..203W }}</ref> Некои калиум минерали и калиум хлориди исто така го содржат елементот во комерцијално значајни количини.<ref>{{cite book |last=Norton |first=J. J. |date=1973 |chapter=Lithium, cesium, and rubidium—The rare alkali metals |editor=Brobst, D. A. |editor2=Pratt, W. P. |title=United States mineral resources |publisher=U.S. Geological Survey Professional |volume=Paper 820 |pages=365–378 |chapter-url=https://pubs.er.usgs.gov/usgspubs/pp/pp820 |accessdate=2010-09-26}}</ref>
Морската вода содржи просечно 125 µg/L на рубидиум во споредба со многу повисока вредност за калиум од 408 mg/L и многу пониска вредност од 0.3 µg/L за цезиум.<ref>{{cite journal |last1 = Bolter |first1 = E. |last2 = Turekian |first2 = K. |last3 = Schutz |first3 = D. |title = The distribution of rubidium, cesium and barium in the oceans |journal = Geochimica et Cosmochimica Acta |volume = 28 |issue = 9 |pages = 1459 |date = 1964 |doi = 10.1016/0016-7037(64)90161-9 |bibcode = 1964GeCoA..28.1459B }}</ref>
Поради големиот јонски радиус, рубидиумот е еден од "некомпатибилните елементи".<ref>{{cite book |url = https://books.google.com/books?id=385nPZOXmYAC&pg=PA224 |page = 224 |title = Cosmochemistry |isbn = 978-0-521-87862-3 |author1 = McSween Jr., Harry Y |author2 = Huss, Gary R |date = 2010}}</ref> За време на кристализација на магмата, рубидиумот е концентриран заедно со својот потешок аналоген цезиум во течна фаза и последен кристализира. Затоа, најголемите депозити на рубидиум и цезиум се зони од пегматитски руда формирани со овој процес на збогатување. Бидејќи рубидиумот го заменува калиумот во кристализација на магмата, збогатувањето е далеку помалку ефикасно од оној на цезиумот. Зонските пегматитски рудави тела, кои содржат минерални количини на цезиум како поллуцит или литиумски минерали лепидолит, исто така, се извор на рубидиум како нуспроизвод.<ref name=USGS/>
Два значајни извори на рубидиум се богатите депозити на поллуцит на Берничкото Езеро, Манитоба, Канада и рубикла ((Rb,K)AlSi<sub>3</sub>O<sub>8</sub>) кои се наоѓаат како нечистотии во поллуците на италијанскиот остров Елба, со содржина на рубидиум од 17.5%.<ref>{{Cite journal |url = http://ammin.geoscienceworld.org/cgi/content/abstract/83/11-12_Part_1/1335| title = Rubicline, a new feldspar from San Piero in Campo, Elba, Italy |journal = American Mineralogist |volume = 83 |issue = 11–12 Part 1 |pages = 1335–1339 |last1 = Teertstra |first1 = David K. |first2 = Petr |last2 = Cerny |first3 = Frank C. |last3 = Hawthorne |first4 = Julie |last4 = Pier |first5 = Lu-Min |last5 = Wang |first6 = Rodney C. |last6 =Ewing |date = 1998 |authorlink2 = Petr Cerny|bibcode = 1998AmMin..83.1335T |doi = 10.2138/am-1998-11-1223 }}</ref> И двете од овие депозити се исто така извори на цезиум.
==Производство==
Иако рубидиумот е повеќе изобилен во Земјината кора од цезиумот, ограничените апликации и недостатокот на минерал богати со рубидиум го ограничуваат производството на рубидиум соединенија на 2-4 тони годишно.<ref name=USGS/> Постојат неколку методи за одделување на калиум, рубидиум и цезиум. Фракционата кристализација на рубидиум и цезиум алум (Cs,Rb)Al(SO<sub>4</sub>)<sub>2</sub>•12H<sub>2</sub>O дава по 30 последователни чекори чист рубидиум стипс. Два други методи се пријавени, процесот на хлоростанат и процесот на фероцијанид.<ref name=USGS/><ref>{{cite book |url = https://books.google.com/?id=1ikjAQAAIAAJ&q=ferrocyanide+rubidium&dq=ferrocyanide+rubidium |publisher = United States. Bureau of Mines |title = bulletin 585 |date = 1995}}</ref>
Неколку години во 1950-тите и 1960-тите години, нуспроизвод на производство на калиум наречен Алкарб беше главен извор на рубидиум. Алкарб содржи 21% рубидиум, а остатокот е калиум и мала количина на цезиум.<ref>{{cite journal |title = Cesium and Rubidium Hit Market |journal = Chemical & Engineering News |volume = 37 |issue = 22 |pages = 50–56 |date = 1959 |doi = 10.1021/cen-v037n022.p050}}</ref> Денес најголемите производители на цезиум, како што е рудникот Танко, Манитоба, Канада, произведуваат рубидиум како нуспроизвод од поллуцит.<ref name=USGS/>
<!--
Рубидиум метал може да се произведе со намалување на рубидиум хлорид со калциум или со други методи.{{citation needed|date=December 2010}} Во 1997 година, цената на рубидиум метал во мали количини била околу 25 долари/грам.{{citation needed|date=December 2010}}
-->
[[File:Die Flammenfärbung des Rubidium.jpg|thumb|left|upright=0.6|Тест на пламен за рубидиум]]
==Историја==
[[File:Kirchhoff Bunsen Roscoe.jpg|thumb|left|Густав Кирхоф (лево) и Роберт Бансен (средина) го откриле рубидиумот со спектроскопија. ''(Хенри Енфилд Роско е на десната страна.)''| alt= Три средовековни мажи, еден во средината седнува. Сите носат долги јакни, а пократкиот човек лево има брада.]]
Рубидиум бил откриен во 1861 година од страна на Роберт Бансен и [[Густав Кирхоф]], во Хајделберг, Германија во минералниот лепидолит преку спектроскопија. Поради светло-црвените линии во својот спектар на емисии, тие избрале име што произлегува од латинскиот збор rubidus, што значи "длабоко црвено".<ref name="BuKi1861">{{Cite journal |title = Chemische Analyse durch Spectralbeobachtungen |pages = 337–381 |first1 = G. |last1 = Kirchhoff |first2 = R. |last2 = Bunsen |authorlink1 = Gustav Kirchhoff |authorlink2 = Robert Bunsen |doi = 10.1002/andp.18611890702 |journal = [[Annalen der Physik|Annalen der Physik und Chemie]] |volume = 189 |issue = 7 |date = 1861 |bibcode=1861AnP...189..337K|hdl = 2027/hvd.32044080591324 }}</ref><ref name="Weeks">{{Cite journal |title = The discovery of the elements. XIII. Some spectroscopic discoveries |pages = 1413–1434 |last = Weeks |first = Mary Elvira |authorlink=Mary Elvira Weeks|doi=10.1021/ed009p1413 |journal = [[Journal of Chemical Education]] |volume =9 |issue =8 |date = 1932 |bibcode=1932JChEd...9.1413W}}</ref>
Рубидиум е мала компонента во лепидолитот. Кирхоф и Бунсен преработувале 150 кг лепидолит кој содржи само 0,24% рубидиум оксид(Rb<sub>2</sub>O). Калиумот и рубидиумот формираат нерастворливи соли со хлороплатинска киселина, но тие соли покажуваат мала разлика во растворливоста во топла вода. Затоа, растворливиот рубидиум хексахлороплатинат (Rb<sub>2</sub>PtCl<sub>6</sub>) може да се добие со фракционална кристализација. По редукција на хексахлороплатината со водород, процесот дава 0,51 грама рубидиум хлорид за понатамошни студии.{{clarify|150kg x 0.24% = 360g of Rb2O = 460g of RbCl... did we lose 3 zeroes somewhere? Start with 150grams instead of 150kg?|date=February 2016}} Бунсен и Кирхоф ја започнаа својата прва голема изолација на соединенија на цезиум и рубидиум со 44.000 литри минерална вода, што резултираше со 7.3 грама цезиум хлорид и 9.2 грама рубидиум хлорид.<ref name="BuKi1861"/><ref name="Weeks"/> Рубидиумот беше втор елемент, непосредно по цезиум, кој беше откриен со спектроскопија, само една година по откривањето на спектроскопот од страна на Бунсен и Кирхоф.<ref name="autogenerated1">{{cite web |url=http://pubs.acs.org/cen/80th/print/rubidium.html |title=C&EN: It's Elemental: The Periodic Table – Cesium |publisher=American Chemical Society |accessdate=2010-02-25 |first=Stephen K. |last = Ritter |date = 2003}}</ref>
Двајцата научници го користеле рубидиум хлоридот за да проценат дека атомската тежина на новиот елемент е 85,36 (моментално прифатената вредност е 85,47).<ref name="BuKi1861"/> Тие се обиделе да генерираат елементарен рубидиум со електролиза на растопен рубидиум хлорид, но наместо метал, добиле сина хомогена супстанца која "ниту под голо око ниту под микроскоп не покажале најмала трага од метална супстанца". Тие претпоставуваа дека тоа е подхлорид ({{chem|Rb|2|Cl}}); сепак производот е веројатно колоидна мешавина од метал и рубидиум хлорид.<ref>{{cite book |last=Zsigmondy |first=Richard |title=Colloids and the Ultra Microscope |publisher=Read books |date=2007 |isbn=978-1-4067-5938-9 |page=69 |url=https://books.google.com/books?id=Ac2mGhqjgUkC&pg=PAPA69 |accessdate=2010-09-26}}</ref> Во вториот обид да се произведе метален рубидиум, Бунсен можеше да го намали рубидиумот со загревање на јагленизиран рубидиум тартрат. Иако дестилираниот рубидиум беше пирофорен, тие можеа да ја одредат густината и точката на топење. Квалитетот на ова истражување во 1860-тите може да се процени со фактот дека нивната определена густина се разликува помалку од 0.1 g/cm<sup>3</sup><!--1.52--> и точката на топење за помалку од 1 °C <!--38.5 °C--> од моментално прифатените вредности.<ref>{{cite journal |last1=Bunsen |first1=R. |title=Ueber die Darstellung und die Eigenschaften des Rubidiums |journal = Annalen der Chemie und Pharmacie |volume = 125 |issue = 3 |pages = 367–368 |date = 1863 |doi = 10.1002/jlac.18631250314}}</ref>
Малата радиоактивност на рубидиумот била откриена во 1908 година, но тоа било пред да се воспостави теоријата на изотопи во 1910 година, а ниското ниво на активност (полуживот поголем од 10<sup>10</sup> години) направил сложеност на толкувањето. Докажаното распаѓање на <sup>87</sup>Rb до стабилен <sup>87</sup>Sr преку бета распаѓање сè уште беше предмет на дискусија кон крајот на 1940-тите.<ref>{{cite journal |doi = 10.1080/14786441008520248 | journal = Philosophical Magazine |series=Series 7| volume = 43 | issue = 345 | date = 1952 | first = G. M. | last = Lewis |pages = 1070–1074 | title =The natural radioactivity of rubidium}}</ref><ref>{{cite journal | last1= Campbell| first1 = N. R.| last2= Wood | first2= A. | date = 1908 | volume = 14 | page = 15 | title=The Radioactivity of Rubidium |journal=Proceedings of the Cambridge Philosophical Society| url=https://archive.org/stream/proceedingsofcam15190810camb/proceedingsofcam15190810camb_djvu.txt}}</ref>
Рубидиум имал минимална индустриска вредност пред 1920-тите години.<ref>{{cite web |title = Mineral Commodity Profiles Rubidium |first1 = W. C. |last1 = Butterman |first2 = R. G. |last2 = Reese, Jr. |url = http://pubs.usgs.gov/of/2003/of03-045/of03-045.pdf |accessdate = 2010-10-13 |publisher =United States Geological Survey}}</ref> Оттогаш, најважната употреба на рубидиум е истражување и развој, главно во хемиски и електронски апликации. Во 1995 година, рубидиум-87 се користел за производство на кондензат Бозе-Ајнштајн,<ref>{{Cite web |title = Press Release: The 2001 Nobel Prize in Physics |url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2001/press.html |accessdate = 2010-02-01}}</ref> за кој откривачите, Ерик Алин Корнел, Карл Едвин Виман и Волфганг Кетерле, ја добиле Нобеловата награда за физика во 2001 година.<ref>{{Cite journal |last = Levi |first = Barbara Goss |title = Cornell, Ketterle, and Wieman Share Nobel Prize for Bose-Einstein Condensates |year=2001 |doi = 10.1063/1.1445529 |journal = Physics Today |volume = 54 |issue = 12 |pages = 14–16|bibcode = 2001PhT....54l..14L }}</ref><!--Рубидиумот е лесно јонизиран, па затоа се смета за употреба во јонските мотори за вселенски возила (но цезиум и ксенон се поефикасни за оваа намена).-->
==Примена==
[[File:USNO rubidium fountain.jpg|thumb|left|Атомски часовник на рубидиум во американската поморска опсерваторија]]
Рубидиевите соединенија понекогаш се користат во огномети за да им се даде виолетова боја.<ref>{{Cite journal |first = E.-C. |last = Koch |title = Special Materials in Pyrotechnics, Part II: Application of Caesium and Rubidium Compounds in Pyrotechnics |journal = Journal Pyrotechnics |date = 2002 |volume = 15 |pages = 9–24 |url=http://www.jpyro.com/wp/?p=179}}</ref> Рубидиумот исто така се употреба во термоелектричен генератор со користење на магнетохидродинамичен принцип, каде што топлите рубидиумови јони се пренесуваат преку магнетно поле..<ref>{{cite book |url = https://books.google.com/?id=59XvAAAAMAAJ&q=%22rubidium%22+%22magnetohydrodynamic%22&dq=%22rubidium%22+%22magnetohydrodynamic%22 |page = 193 |title = Chemical principles |isbn = 978-0-06-040808-4 |author1 = Boikess, Robert S |author2 = Edelson, Edward |date = 1981}}</ref> Тие спроведуваат електрична енергија и делуваат како арматура на генератор, со што генерираат електрична струја. Рубидиумот, особено испарениот <sup>87</sup>Rb е еден од најчесто користените атомски видови кои се користат за ласерско ладење и Бозе-Ајнштајн кондензација. Нејзините пожелни карактеристики за оваа употреба ја вклучуваат подготвената достапност на ефтино диодно ласерско светло на соодветната бранова должина и умерени температури потребни за да се добијат значителни притисоци на пареа.<ref>{{cite journal |journal = Journal of Research of the National Institute of Standards and Technology |url = http://nvl.nist.gov/pub/nistpubs/jres/101/4/cnt101-4.htm |title = Bose-Einstein condensation (all 20 articles) |date = 1996 |volume = 101 |issue = 4 |pages = 419–618 |author = Eric Cornell |display-authors = etal |doi = 10.6028/jres.101.045 |pmid = 27805098 |pmc = 4907621 |access-date = 2015-09-14 |archive-url = https://web.archive.org/web/20111014234040/http://nvl.nist.gov/pub/nistpubs/jres/101/4/cnt101-4.htm |archive-date = 2011-10-14 |dead-url = yes |df = }}</ref><!--All the 20 article are valid because they all describe the use of rubidium for Bose-Einstein condensation --><ref>{{cite journal | doi = 10.1088/0953-4075/32/12/322 | title = Output coupling of a Bose-Einstein condensate formed in a TOP trap | date = 1999 | last1 = Martin | first1 = J. L. | last2 = McKenzie | first2 = C. R. | last3 = Thomas | first3 = N. R. | last4 = Sharpe | first4 = J. C. | last5 = Warrington | first5 = D. M. | last6 = Manson | first6 = P. J. | last7 = Sandle | first7 = W. J. | last8 = Wilson | first8 = A. C. | journal = Journal of Physics B: Atomic, Molecular and Optical Physics | volume = 32 | issue = 12 | pages = 3065|arxiv = cond-mat/9904007 |bibcode = 1999JPhB...32.3065M }}</ref>
Рубидиумот се користи за поларизација на [[Helium-3|<sup>3</sup>He]],произведувајќи ги волумените на магнетизираниот <sup>3</sup>He гас, при што нуклеарните вртења се усогласуваат. Рубидиумската пареа е оптички пумпана од ласер, а поларизираниот Rb го поларизира <sup>3</sup>He преку хиперфинската интеракција.<ref>{{Cite journal| url=http://www.ncnr.nist.gov/equipment/he3nsf/SEOP/nistSlowNeutronconf2005.pdf |journal=Journal of Research of the National Institute of Standards and Technology |title=Polarized <sup>3</sup>He spin filters for slow neutron physics| volume=110 |issue=3 |pages=299–304 |first1 = T. R. |last1 = Gentile |first2=W. C. |last2= Chen |first3=G. L. |last3 =Jones |first4= E. |last4= Babcock |first5 = T. G. |last5= Walker |doi=10.6028/jres.110.043 |pmid=27308140 |pmc=4849589 |year=2005}}</ref> Таквите спин-поларизирани <sup>3</sup>He клетки се корисни за мерењата на неутрални поларизации и за производство на поларизирани неутронски греди за други цели.<ref>{{Cite web| url=http://www.ncnr.nist.gov/AnnualReport/FY2002_html/pages/neutron_spin.htm |publisher=NIST Center for Neutron Research 2002 Annual Report |title=Neutron spin filters based on polarized helium-3 |accessdate=2008-01-11}}</ref>
Резонантниот елемент во атомските часовници ја користи хиперфинската структура на нивоата на рубидиумот, а рубидиумот е корисен за висока прецизност при мерење. Се користи како главна компонента на секундарните референци (осцилатори на рубидиум) во предаватели на мобилни места и друга електронска опрема за пренос, мрежно поврзување и тестирање. Овие рубидиумови стандарди често се користат со ГПС за да се произведе "стандард на примарна фреквенција" кој има поголема прецизност и е поевтин од цезиумските стандарди.<ref>{{cite book |chapter-url = https://books.google.com/books?id=jmfkJYdEANEC&pg=PA32 |page = 32 |chapter = GPS |title = Measurement, control, and communication using IEEE 1588 |isbn = 978-1-84628-250-8 |author1 = Eidson, John C |date = 2006-04-11}}</ref><ref name="Clock">{{cite book |chapter-url = https://books.google.com/books?id=ttYt5bZqX0AC&pg=PA300 |page = 300 |chapter = Rubidium and crystal oscillators |title = Data network engineering |isbn = 978-0-7923-8594-3 |author1 = King, Tim |author2 = Newson, Dave |date = 1999-07-31}}</ref> Таквите стандарди за рубидиумот честопати се масовно произведени за телекомуникациската индустрија.<ref>{{cite book |chapter-url = https://books.google.com/books?id=LesrjSVQMPQC&pg=PA72 |chapter = Rubidium Vapor Cell |title = Advances in electronics and electron physics |isbn = 978-0-12-014644-4 |author1 = Marton, L |date = 1977-01-01}}</ref>
Други потенцијални или тековни начини на употреба на рубидиумот вклучуваат работна течност во турбините на пареа, како гајтер во вакуумски цевки и како компонента на фотоелемот.<ref>{{cite book |url = https://books.google.com/books?id=GEVt3kpFw64C&pg=PA274 |page = 274 |title = Introduction To Nuclear And Particle Physics |isbn = 978-81-203-3610-0 |author1 = Mittal |date = 2009}}</ref> Рубидиумот исто така се користи како состојка во специјални видови стакло, во производството на супероксид со горење во кислород, во изучувањето на калиумовите јонски канали во биологијата и како пареа во атомски магнетометри.<ref name="MAG">{{Cite journal |title=Parametric modulation of an atomic magnetometer |journal=Applied Physics Letters| volume=89| date=2006 |issue=13 |pages=23575531–23575533 |doi=10.1063/1.2357553 |last1=Li |first1=Zhimin |last2=Wakai |first2=Ronald T. |last3=Walker |first3=Thad G. |bibcode = 2006ApPhL..89m4105L |pmc=3431608 |pmid=22942436}}</ref> Особено <sup>87</sup>Rb се користи со други алкални метали во развојот на магнетометри за ослободување на релаксација без спин-размена (SERF).<ref name="MAG" />
Рубидиум-82 се користи за позитронска емисиона томографија. Рубидиумот е многу сличен на калиум и ткива со висока содржина на калиум, исто така, ќе го акумулира радиоактивниот рубидиум. Една од главните употреби е миокардна перфузионна слика. Како резултат на промените во крвно-мозочната бариера кај туморите на мозокот, рубидиумот собира повеќе во тумори на мозокот отколку во нормалното мозочно ткиво, овозможувајќи користење на радиоизотоп рубидиум-82 во нуклеарната медицина за да се лоцираат и да се изразат тумори на мозокот.<ref>{{cite journal |last1 = Yen |first1 = C. K. |last2 = Yano |first2 = Y. |last3 = Budinger |first3 = T. F. |last4 = Friedland |first4 = R. P. |last5 = Derenzo |first5 = S. E. |last6 = Huesman |first6 = R. H. |last7 = O'Brien |first7 = H. A. |title = Brain tumor evaluation using Rb-82 and positron emission tomography |journal = Journal of Nuclear Medicine |volume = 23 |issue = 6 |pages = 532–7 |date = 1982 |pmid = 6281406}}</ref> Рубидиум-82 има многу краток полуживот од 76 секунди, а производството од распаѓање на стронциум-82 мора да се направи блиску до пациентот.<ref>{{cite book |chapter-url = https://books.google.com/books?id=FhkLE8MC71IC&pg=PA59 |page = 59 |chapter = Rubidium-82 |title = Clinical PET and PET/CT |isbn = 978-1-85233-838-1 |last1= Jadvar |first1= H. |last2 = Anthony Parker | first2 = J. |date = 2005}}</ref>
Рубидиум бил тестиран за влијанието врз маничната депресија и депресијата.<ref name="manic"/><ref>{{cite journal |last1 = Malekahmadi |first1 = P. |title = Rubidium in psychiatry: Research implications |journal = Pharmacology Biochemistry and Behavior |volume = 21 |pages = 49–50 |date = 1984 |doi = 10.1016/0091-3057(84)90162-X |last2 = Williams |first2 = John A.}}</ref> Пациентите со дијализа кои страдаат од депресија покажуваат осиромашување на рубидиум и затоа додатокот може да помогне при депресија.<ref>{{cite journal| last1 = Canavese| first1 = Caterina| last2 = Decostanzi| first2 = Ester| last3 = Branciforte| first3 = Lino| last4 = Caropreso| first4 = Antonio| last5 = Nonnato| first5 = Antonello| last6 = Sabbioni| first6 = Enrico| title = Depression in dialysis patients: Rubidium supplementation before other drugs and encouragement?| journal = Kidney International| volume = 60| issue = 3| pages = 1201–2| date = 2001| doi = 10.1046/j.1523-1755.2001.0600031201.x| pmid=11532118}}</ref> Во некои тестови, рубидиумот се администрирал како рубидиум хлорид до 720 mg дневно во тек на 60 дена.<ref name="isbn1-58890-299-4">{{cite book | last = Lake | first = James A. | title = Textbook of Integrative Mental Health Care | publisher = Thieme Medical Publishers | location = New York | date = 2006 | pages =164–165 | isbn = 978-1-58890-299-3 |url = https://books.google.com/?id=Bt5euqMwbpYC&lpg=PA164&pg=PA165}}</ref><ref>{{cite journal|pmid=8412574|date=1993|last1=Torta|first1=R.|last2=Ala|first2=G.|last3=Borio|first3=R.|last4=Cicolin|first4=A.|last5=Costamagna|first5=S.|last6=Fiori|first6=L.|last7=Ravizza|first7=L.|title=Rubidium chloride in the treatment of major depression|volume=34|issue=2|pages=101–10|journal=Minerva Psichiatrica}}</ref>
==Мерки на претпазливост и биолошки ефекти==
Рубидиум реагира насилно со вода и може да предизвика пожари. За да се обезбеди сигурност и чистота, овој метал обично се чува под суво минерално масло или запечатено во стаклена ампула во инертна атмосфера. Рубидиумот формира пероксиди при експозиција дури и до мала количина на воздух дифузен во маслото, а складирањето е предмет на слични мерки на претпазливост како складирање на метален калиум.<ref>{{cite book |chapter-url = https://books.google.com/books?id=vKBqqiCTB7MC&pg=PA215 |page = 215 |chapter = Rubidium |title = Chemical risk analysis: a practical handbook |isbn = 978-1-903996-65-2 |author1 = Martel, Bernard |author2 = Cassidy, Keith |date = 2004-07-01}}</ref>
Рубидиум, како што е натриум и калиум, речиси секогаш има оксидациона состојба +1 кога се раствора во вода, дури и во биолошки контексти. Човечкото тело има тенденција да ги третира Rb<sup>+</sup> јоните како да се калиумови јони и затоа концентрира рубидиум во интрацелуларната течност на телото (т.е. внатре во клетките).<ref>{{cite journal |last1 = Relman |first1 = A. S. |title =The Physiological Behavior of Rubidium and Cesium in Relation to That of Potassium |journal = The Yale Journal of Biology and Medicine |volume = 29 |issue = 3 |pages = 248–62 |date = 1956| pmid = 13409924|pmc = 2603856}}</ref> Јоните не се особено токсични; 70 кг човек содржи во просек 0.36 г рубидиум, а зголемувањето на оваа вредност од 50 до 100 пати не покажало негативни ефекти кај лицата кои се испитуваале.<ref>{{cite journal |last1 = Fieve |first1 = Ronald R. |last2 = Meltzer |first2 = Herbert L. |last3 = Taylor |first3 = Reginald M. |title = Rubidium chloride ingestion by volunteer subjects: Initial experience |journal = Psychopharmacologia |volume = 20 |issue = 4 |pages = 307–14 |date = 1971 |pmid = 5561654 |doi = 10.1007/BF00403562}}</ref> Биолошкиот полуживот на рубидиумот кај луѓето изнесува 31-46 дена.<ref name="manic">{{cite journal |last1 = Paschalis |first1 = C. |last2 = Jenner| first2 = F. A. |last3 = Lee |first3 = C. R. |title = Effects of rubidium chloride on the course of manic-depressive illness |journal = J R Soc Med |volume = 71 |issue = 9 |pages = 343–352 |date = 1978 |pmid = 349155|pmc = 1436619}}</ref> Иако е можна делумна супституција на калиум со рубидиум, кога повеќе од 50% од калиумот во мускулното ткиво на стаорци е заменет со рубидиум, стаорците починале.<ref>{{cite journal | last1 = Meltzer | first1 = H. L. | title = A pharmacokinetic analysis of long-term administration of rubidium chloride | url = http://jcp.sagepub.com/content/31/2/179 | journal = Journal of Clinical Pharmacology | volume = 31 | issue = 2 | pages = 179–84 | date = 1991 | pmid = 2010564 | doi = 10.1002/j.1552-4604.1991.tb03704.x | deadurl = yes | archiveurl = https://archive.is/20120709223213/http://jcp.sagepub.com/content/31/2/179 | archivedate = 2012-07-09 | df = }}</ref><!--diet died after a few weeks.ref only gives several weeks--><ref>{{cite journal |author = Follis, Richard H., Jr. |title = Histological Effects in rats resulting from adding Rubidium or Cesium to a diet deficient in potassium |url = http://ajplegacy.physiology.org/cgi/pdf_extract/138/2/246 |journal = AJP: Legacy |volume = 138 |issue = 2 |pages = 246 |date = 1943}}</ref>
==Поврзано==
* [[Електронска конгифурација]]
* [[Периодичен систем на елементите]]
==Наводи==
{{Reflist|30em}}
==Понатамошно читање==
* Meites, Louis (1963). ''Handbook of Analytical Chemistry'' (New York: McGraw-Hill Book Company, 1963)
* {{Cite web| author=Steck, Daniel A.| title=Rubidium-87 D Line Data |url=http://george.ph.utexas.edu/~dsteck/alkalidata/rubidium87numbers.pdf| publisher=Los Alamos National Laboratory (technical report LA-UR-03-8638)}}
==Надворешни врски==
*{{cite EB1911 |wstitle=Rubidium|volume=23 |pages=809 |short=x}}
* [http://www.periodicvideos.com/videos/037.htm Rubidium] at ''[[The Periodic Table of Videos]]'' (University of Nottingham)
[[Категотии:Рубидиум| ]]
[[Категории:Хемиски елементи]]
[[Категории:Алкални метали]]
| |||