Данил Хармс: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
сНема опис на уредувањето |
дополнување |
||
Ред 41:
Во текот на 1925 година започнало неговото пријателство со писателот [[Александар Иванович Веденски]], како и со поетите Н. Кљув и А. Туфанов. Кон крајот на истата година, заедно со родителите се преселил на улицата Надеждинска 11, бр. 8, каде што останал да живее до август [[1941]] година. Пролетта 1926 година, Хармс се запознал со Николај Заболоцки, а во септември истата година поднесол молба за прием на Институтот за историја на уметноста.<ref>Анатолиј Александров, „Данил Хармс - Хронологија на животот“, во: Данил Хармс, ''Случаи'', Темплум: Скопје, 2004, стр. 115-125.</ref>
Кон крајот на декември
Во 1936 година, неговата прва жена, Естер Русакова била осудена на петгодишна робија во логорот [[Гулаг]], каде што умрела. Во 1939 година, на Хармс му била дијагностицирана [[шизофренија]], така што бил ослободен од војската.<ref>Данил Хармс, Франциско Гоја и Антонио Буеро Ваљехо, ''Заспаниот разум раѓа чудовишта или Денес не напишав ни збор''. Скопје: Н.У. Театар за деца и младинци – Скопје, Младинска сцена.</ref> За последните денови пред апсењето на Хармс сведочат сеќавањата на главната уредничка на „Врабец“, Н. Гернет, која запишала:<ref>Анатолиј Александров, „Данил Хармс - Хронологија на животот“, во: Данил Хармс, ''Случаи'', Темплум: Скопје, 2004, стр. 115-125.</ref> <ref>„Белешка за писателот“, во: Данил Хармс, ''Циркус принтипрам (избор)'', Темплум: Скопје, 1993, стр. 79.</ref>
''Беше сериозен и затворен во себе како никогаш. „Бегајте, бегајте што побрзо!“ - зборуваше - „Ќе има војна“... Тој не ни помислуваше да отпатува. Јас, како и многу други, до последниот ден се надевав дека нема да има војна... но, нему му поверував. Секогаш ми се чинеше дека Данил Иванович знае и умее да го предвиди она што другите не го знаат''...
На [[23 август]] [[1941]] година, Хармс бил повторно уапсен за ширење на антисоветска [[пропаганда]]. Неговата втора жена, Марина Дурново Малич, во книгата „Мојот маж Данил Хармс“ пишува дека, летото 1941 година, за време на повикот да се јави во женските работнички чети кои копале одбранбени ровови околу [[Ленинград]], Хармс со денови одел на
Иако се бавел со пишување, Хармс е познат и по тоа што цртал одлично, а покрај тоа, свирел на [[Рог (инструмент)|рог]] и на [[хармониум]], степувал, измислувал [[Гатанка|гатанки]] и вицеви и пишувал [[Филозофија|философски]] расправи. Се разбира, тој бил познат и по чудната смисла за [[хумор]] и по необичниот стил на [[Облека|облекување]]. Така, често имал навика во [[ресторан]]ите да порача за јадење „нешто сино“; кога некому ќе му го кажел својот [[телефон]]ски број (32-08), имал навика да рече: „Лесно се памети - 32 [[заби]] и 8 [[прсти]]“; се облекувал провокативно - често, носел фрак и цилиндер и се претставувал како својот (измислен) постар брат; често се облекувал како [[Шерлок Холмс]], носел чадор и секаде ја водел својата [[Пудла|пудла]]; на почетокот на [[Втората светска војна]], луѓето мислеле дека е германски шпион, поради чудниот стил на облекување - необична капа, бермуди за [[голф]] и синџирче со „загатлив“ првезок.<ref>Dejan Mihailović, „Kofer Danila Harmsa“, во: Danil Harms, ''Sto slučajeva''. Beograd: Laguna, 2016, стр. 269-270.</ref>
▲На [[23 август]] [[1941]] година, Хармс бил повторно уапсен за ширење на антисоветска [[пропаганда]]. Неговата втора жена, Марина Дурново Малич, во книгата „Мојот маж Данил Хармс“ пишува дека, летото 1941 година, за време на повикот да се јави во женските работнички чети кои копале одбранбени ровови околу [[Ленинград]], Хармс со денови одел на гробот на татко му и нејзе ѝ ја пренесол пораката од негвоиот татко, која гласела „црвен шал“. Чекорејќи пред центарот за регрутација, таа си ги повторувала овие два збора, по што била ослободена од работната обврска. Меѓутоа, едно саботно утро, во август 1941 година, „тројца чудни човечиња“ од [[НКВД]] дошле во нивниот стан. Марина и Хармс биле однесени во приемното одделение на [[затвор]]от „[[Љубјанка]]“ при што тој бил затворен. Со месеци, таа не можела да дознае каде наоѓа Хармс и најпосле открила дека лежи во затворската [[болница]] при што во два наврати успеала да му однесе храна. Меѓутоа, при третата посета ѝ било соопштено дека тој умрел.<ref>Данил Хармс, Франциско Гоја и Антонио Буеро Ваљехо, ''Заспаниот разум раѓа чудовишта или Денес не напишав ни збор''. Скопје: Н.У. Театар за деца и младинци – Скопје, Младинска сцена.</ref> Хармс умрел на [[2 февруари]] [[1942]] година.<ref>Анатолиј Александров, „Данил Хармс - Хронологија на животот“, во: Данил Хармс, ''Случаи'', Темплум: Скопје, 2004, стр. 115-125.</ref> <ref>„Белешка за писателот“, во: Данил Хармс, ''Циркус принтипрам (избор)'', Темплум: Скопје, 1993, стр. 79.</ref>
== Творештво ==
Неговата најрана зачувана песна „Еднаш во јули во нашето лето...“ потекнува од [[1922]] година и таа е потпишана под псевдонимот Д. Цх. Подоцна, во текот на [[1925]] година, Хармс ги читал своите песни во салите на Електротехничкото училиште, Библиотеката на [[Тургенев]], Институтот за историја на уметноста и во други сали во Ленинград. Во октомври истата година поднесол пријава за прием во Ленинградското одделение на Сојузот на поети при што до приемната комисија поднесол две тетратки со песни. Во Сојузот на поетите бил примен во март [[1926]] година, а истата година, заедно со неговиот пријател Веденски, Хармс го основал „Училиштето на јавори“. Истовремено, двајцата започнале да ја пишуваат драмата „Мојата мама целата во часовници (подарок за децата, на учителите отпушок)“. Во петок, [[12 ноември]] 1926 година, Хармс настапил со свои дела на книжевната вечер на Сојузот на поетите. Подоцна, Хармс дебитирал како поет со неговата песна „Случајот со железницата“, која била објавена во Зборникот на Ленинградското одделение на Сојузот на поетите.<ref>Анатолиј Александров, „Данил Хармс - Хронологија на животот“, во: Данил Хармс, ''Случаи'', Темплум: Скопје, 2004, стр. 115-125.</ref>
Во
Хармс се формирал како писател кон крајот на 1920-тите, под влијание на [[Футуризам|футуристите]], на [[Велимир Хлебников]] и на поетите Кручоних и А. Туфанов. Меѓутоа, тој ги отфрлил футуристите, ги напуштил еуфоричните експерименти во [[поезија]]та и со група истомисленици ја формирал книжевната група „ОБЕРИУ“ чие име претставува акроним за целосното име „Здружение за реална уметност“ при што последната буква „У“ била додадена „само за забава“, како пародија на многубројните „изми“ што биле популарни во тоа време. Покрај Хармс, во „ОБЕРИУ“ членувале: А. Веденски, К. Вагинов, И. Бахтерев, Н. Заболоцки, Б. Левин и Ј. Владимиров. Во јануари [[1928]] година, била објавена Декларацијата на „ОБЕРИУ“ во која било наведено дека членовите на групата настојуваат да ја прошират и разбудат смислата на „предметите и зборовите“, но не да ја уништат. Во овој манифест стои: „Конкретниот 'предмет', исчистен од книжевната и секојдневната лушпа станува градба за уметноста. Можеби ќе ви се причини дека нашите сижеа се 'не-реални' и 'не-логични'? Но, кој рече дека секојдневната [[логика]] е задолжителна за [[уметност]]а?“ Во текот на 1928 и 1929 година, членовите на „ОБЕРИУ“ повремено настапувале низ училиштата, војничките клубови, касарните и студентските домови во [[Ленинград]]. Притоа, тие ги исмејувале постоечките облици на книжевен и општествен ангажман, правејќи пародии на книжевните претходници и современици и спротивставувајќи се на сместувањето во некое уметничко движење. На почетокот на 1930-тите, по една книжевна вечер, кога Ј. Владимиров со „невидена дрскост ја нарекол публиката дивјаци кои заскитале во европски град и првпат виделе [[автомобил]]“, оваа книжевна група била остро нападната во печатените медиуми, кои ги осудиле „будалаштините“ и „до цинизам отворениот кошмар“, а нејзините членови биле жигосани како книжевни мангупи кои воопшто не се разликуваат до класниот непријател. Оттогаш, членовите на „ОБЕРИУ“ никогаш повеќе на настапиле на јавен книжевен настан.<ref>Dejan Mihailović, „Kofer Danila Harmsa“, во: Danil Harms, ''Sto slučajeva''. Beograd: Laguna, 2016, стр. 267-269.</ref>
Истовремено, Хармс продолжил со објавувањето на својата детска книжевност. Така, во 1928 година, во Ленинград, излегол првиот број на детското списание „Еж“ во кое тој бил еден од најактивните соработници, објавувајќи десет дела за една година (песните под наслов „Театар“, расказите „За тоа како Кољка Панкин леташе во Бразил, а Пеќка Јершов не му веруваше“, „Безобразниот пампур“ итн.). Исто така, во текот на 1929 година, Хармс ги објавил и следниве дела за деца: „Како прво и како второ“ (расказ), „Иван Иванович Самовар“ (песни) и „За тоа како старицата купуваше мастило“ (расказ),<ref>Анатолиј Александров, „Данил Хармс - Хронологија на животот“, во: Данил Хармс, ''Случаи'', Темплум: Скопје, 2004, стр. 115-125.</ref> а во 1930 година, во Ленинград, започнало да излегува детското списание „Врабец“ со кое тој, исто така, активно соработувал. Подоцна, главната уредничка на списанието Н. Гернет, во своите сеќавања запишала:<ref>Анатолиј Александров, „Данил Хармс - Хронологија на животот“, во: Данил Хармс, ''Случаи'', Темплум: Скопје, 2004, стр. 115-125.</ref>
''Меѓу таа книжевна елита со својата неповторливост најмногу воодушевуваше Данил Иванович. Неговиот надворешен изглед најдобро можеше да се окарактеризира со зборот - џентлмен. Висок, убав, извонредно воспитан, неизмерно коректен, чист, длабоко нерасипан, имаше совршено чувство за хумор и не помало чувство за јазик - како и книжевен слух''.
Во 1930 година, излегле од печат следниве детски дела на Хармс: „Игра“ (песни) и „За тоа како тато за мене застрела мал твор“ (песни), додека следната година се појавила и збирката детски песни „Милион“. Во текот на
На [[17 мај]] [[1935]] година, Хармс присуствувал на поменот на [[Казимир Малевич]], читајќи го својот текст „При смртта на Казимир Малевич“, потпишан како Хармс Шардам. Во
▲Во 1930 година, излегле од печат следниве детски дела на Хармс: „Игра“ (песни) и „За тоа како тато за мене застрела мал твор“ (песни), додека следната година се појавила и збирката детски песни „Милион“. Во текот на [[1933]] година, во списанието „Врабец“ излегувал циклусот раскази за професорот Трубачкин, а од септември со крајот на годината и романот во писма, напишан заедно со актерката Клаудија Пугачова. Истовремено, Хармс смислувал и теми за сликите во „Врабец“. Кон крајот на годината, Хармс започнал да работи на своето филозофско-книжевно дело „Постоење“, кое останало недовршено. Во тоа време, своите дела Хармс ги потпишувал со псевдонимот Данил Дандан. Истата година, Хармс бил примен во новоформираниот Сојуз на советските писатели.<ref>Анатолиј Александров, „Данил Хармс - Хронологија на животот“, во: Данил Хармс, ''Случаи'', Темплум: Скопје, 2004, стр. 115-125.</ref>
За време на животот, Хармс бил познат само како писател за деца при што објавил над 20 книги со овој вид книжевност, но ним не им придавал никакво значење, бидејќи нив ги објавувал само заради заработка. Притоа, интересно е тоа што тој воопшто немал добро мислење за децата, отворно пишувајќи дека не ги сака. Ако се исклучат неговите творби за деца, од сите негови песни и раскази за возрасни, во текот на животот, Хармс објавил само две песни.<ref>Dejan Mihailović, „Kofer Danila Harmsa“, во: Danil Harms, ''Sto slučajeva''. Beograd: Laguna, 2016, стр. 263.</ref> Во [[Русија]], тој е најмногу познат како детски писател и се смета како претходник и класик на детската книжевност, додека во светот е најпознат по неговите кратки раскази.▼
▲На [[17 мај]] [[1935]] година, Хармс присуствувал на поменот на [[Казимир Малевич]], читајќи го својот текст „При смртта на Казимир Малевич“, потпишан како Хармс Шардам. Во [[1936]] година, во списанието „Врабец“ бил објавен неговиот слободен превод на приказната на [[Вилхелм Буш]] „Плих и Плух“, а во списанието излегувале и разни шеги во стихови и проза, потпишани како Карл Иванович Шустерлинг. На [[7 јануари]] [[1937]] година, Хармс го напишал расказот „Си бил еден лисест човек...“, со кој започнал познатиот циклус „Случки“. Во март истата година била објавена песната „Од дома излегол човек''...“, a потоа, списанието „Врабец“ не објавило ништо од Хармс речиси цела година. Во втората половина на годината, во списанието „Детска книжевност“ излегол текстот на Л. Кон „За хуморот“, во кој биле нападнати списанието „Врабец“ и преводот на Хармс на приказната од Вилхелм Буш. Наспроти тоа, во [[1939]] година, во списанието „Детска книжевност“ излегол текстот на В. Тренин „За смешната поезија“, во кој била позитивно оценета поезијата на Хармс и на Веденски. Истата година, Хармс го составил циклусот куси раскази под наслов „Случки“. Во текот на мај и јуни 1939 година, Хармс ја напишал повеста „Старица“.<ref>Анатолиј Александров, „Данил Хармс - Хронологија на животот“, во: Данил Хармс, ''Случаи'', Темплум: Скопје, 2004, стр. 115-125.</ref>
По смртта на Хармс, семејството и пријателите се погрижиле да ги зачуваат неговите ракописи: зимата 1942/1943 година, неговиот пријател, [[композитор]]от Јаков Друскин влегол во напуштениот стан на Хармс во Ленинград и се себе го зел куферот со ракописите на Хармс. Потоа, куферот постојано го носел со себе и го чувал до завршувањето на војната и две децении по неа, а за цело тоа време Друскин воопшто не го отворил куферот, надевајќи се дека ќе се врати Хармс.<ref>Dejan Mihailović, „Kofer Danila Harmsa“, во: Danil Harms, ''Sto slučajeva''. Beograd: Laguna, 2016, стр. 265.</ref> Сепак, долго време по неговата [[смрт]], творештвото на Хармс било забрането и заборавено. Дури во [[1956]] година, било издадено службено соопштение за неговата рехабилитација, но со поширока слава се стекнал дури во [[1980]]-тите и [[1990]]-тите години. Сепак, штом бил пронајдена неговата книжевна архива, таа веднаш предизвикала голем интерес и во средината на 1960-тите во редовите на руската интелигенција се појавило едно „самиздатско“ шапирографско издание со избор од песните и минијатурите на Хармс. Исто така, голема популарност уживале и неговите книжевни [[Анегдота|анегдоти]], а по примерот на нив, такви анегдоти почнале да пишуваат и московските писатели В. Пјатницки и Н. Доброхотова. Во 1970 година се појавило првото странско издание на делата на Хармс, на [[германски јазик]] (''Fälle''), а следната година и на [[англиски јазик]] (''Russia's Lost Literature of the Absurd''). Во Советскиот Сојуз, првата книга со избор од неговото творештво се појавила дури во 1988 година (''Полет в небеса'').<ref>Данил Хармс, Франциско Гоја и Антонио Буеро Ваљехо, ''Заспаниот разум раѓа чудовишта или Денес не напишав ни збор''. Скопје: Н.У. Театар за деца и младинци – Скопје, Младинска сцена.</ref> <ref>Анатолиј Александров, „Данил Хармс - Хронологија на животот“, во: Данил Хармс, ''Случаи'', Темплум: Скопје, 2004, стр. 115-125.</ref> <ref>„Белешка за писателот“, во: Данил Хармс, ''Циркус принтипрам (избор)'', Темплум: Скопје, 1993, стр. 79.</ref> На 7 мај 2015 година, [[Ијан Фрејзер]] го објавил [[Есеј|есејот]] посветен на Хармс, со наслов „Чудно забавен руски гениј“.<ref>Данил Хармс, Франциско Гоја и Антонио Буеро Ваљехо, ''Заспаниот разум раѓа чудовишта или Денес не напишав ни збор''. Скопје: Н.У. Театар за деца и младинци – Скопје, Младинска сцена.</ref> <ref>Dejan Mihailović, „Kofer Danila Harmsa“, во: Danil Harms, ''Sto slučajeva''. Beograd: Laguna, 2016, стр. 265-266.</ref>▼
▲За време на животот, Хармс бил познат само како писател за деца при што објавил над 20 книги со овој вид книжевност, но ним не им придавал никакво значење, бидејќи нив ги објавувал само заради заработка. Притоа, интересно е тоа што тој воопшто немал добро мислење за децата, отворно пишувајќи дека не ги сака. Ако се исклучат неговите творби за деца, од сите негови песни и раскази за возрасни, во текот на животот, Хармс објавил само две песни.<ref>Danil Harms, ''Sto slučajeva''. Beograd: Laguna, 2016, стр. 263.</ref> Во Русија, тој е најмногу познат како детски писател и се смета како претходник и класик на детската книжевност, додека во светот е најпознат по неговите кратки раскази.
▲По смртта на Хармс, семејството и пријателите се погрижиле да ги зачуваат неговите ракописи: зимата 1942/1943 година, неговиот пријател, [[композитор]]от Јаков Друскин влегол во напуштениот стан на Хармс во Ленинград и се себе го зел куферот со ракописите на Хармс. Потоа, куферот постојано го носел со себе и го чувал до завршувањето на војната и две децении по неа, а за цело тоа време Друскин воопшто не го отворил куферот, надевајќи се дека ќе се врати Хармс.<ref>Danil Harms, ''Sto slučajeva''. Beograd: Laguna, 2016, стр. 265.</ref> Сепак, долго време по неговата смрт, творештвото на Хармс било забрането и заборавено. Дури во [[1956]] година, било издадено службено соопштение за неговата рехабилитација, но со поширока слава се стекнал дури во [[1980]]-тите и [[1990]]-тите години. Сепак, штом бил пронајдена неговата книжевна архива, таа веднаш предизвикала голем интерес и во средината на 1960-тите во редовите на руската интелигенција се појавило едно „самиздатско“ шапирографско издание со избор од песните и минијатурите на Хармс. Исто така, голема популарност уживале и неговите книжевни [[Анегдота|анегдоти]], а по примерот на нив, такви анегдоти почнале да пишуваат и московските писатели В. Пјатницки и Н. Доброхотова. Во 1970 година се појавило првото странско издание на делата на Хармс, на [[германски јазик]] (''Fälle''), а следната година и на [[англиски јазик]] (''Russia's Lost Literature of the Absurd''). Во Советскиот Сојуз, првата книга со избор од неговото творештво се појавила дури во 1988 година (''Полет в небеса'').<ref>Данил Хармс, Франциско Гоја и Антонио Буеро Ваљехо, ''Заспаниот разум раѓа чудовишта или Денес не напишав ни збор''. Скопје: Н.У. Театар за деца и младинци – Скопје, Младинска сцена.</ref> <ref>Анатолиј Александров, „Данил Хармс - Хронологија на животот“, во: Данил Хармс, ''Случаи'', Темплум: Скопје, 2004, стр. 115-125.</ref> <ref>„Белешка за писателот“, во: Данил Хармс, ''Циркус принтипрам (избор)'', Темплум: Скопје, 1993, стр. 79.</ref> На 7 мај 2015 година, [[Ијан Фрејзер]] го објавил [[Есеј|есејот]] посветен на Хармс, со наслов „Чудно забавен руски гениј“.<ref>Данил Хармс, Франциско Гоја и Антонио Буеро Ваљехо, ''Заспаниот разум раѓа чудовишта или Денес не напишав ни збор''. Скопје: Н.У. Театар за деца и младинци – Скопје, Младинска сцена.</ref> <ref>Danil Harms, ''Sto slučajeva''. Beograd: Laguna, 2016, стр. 265-266.</ref>
===Осврт кон творештвото на Хармс===
Книжевното кредо на Хармс може да се согледа од еден запис во неговиот [[дневник]], кој потекнува од 1937 година, каде што тој вели: „Мене ме интересира само 'бесмислицата', само она што нема никаква практична смисла. Херојството, патосот, бестрашноста, јунаштвото, хигиената, [[морал]]от, патетиката и хазардот - одбивни ми се и како зборови и како чувства. Но, целосно ги разбирам и ги уважувам: занесот и восхитот, инспирацијата и очајот, страста и воздржаноста, распуштеноста и невиноста, тагата и несреќата, радоста и смеата.“ Исто така, на Хармс му било јасно дека сите нема да го разберат неговиот [[хумор]] на апсурдот и имал обичај да каже: „Стоката не мора да се смее.“<ref>Dejan Mihailović, „Kofer Danila Harmsa“, во: Danil Harms, ''Sto slučajeva''. Beograd: Laguna, 2016, стр. 267.</ref> Дека неговата наклонетост кон [[пародија]]та, [[хумор]]от и [[гротеска]]та не била случајна докажува и неговиот список на омилените писатели на кој се наоѓаат имињата на: [[Гогољ]], [[Луис Керол]], [[Едвард Лир]], [[Кнут Хамсун]], Мејринк и Козма Прутков (псевдонимот на [[Алексеј Толстој]] и браќата Жемчужников).<ref>Dejan Mihailović, „Kofer Danila Harmsa“, во: Danil Harms, ''Sto slučajeva''. Beograd: Laguna, 2016, стр. 269.</ref>
Несреќни случаи, таинствени исчезнувања, неверојатни или неповрзани настани, убиства, тепачки итн. се вообичаените мотиви во кратките раскази на Хармс во кои тој дава [[Гротеска|гротескни]] и обездуховени слики на светот. Иако овие слики создаваат остар контраст меѓу сивото советско секојдневие и фантастичниот и апсурден Хармсов книжевен свет, тие прикажуваат една заедничка одлика на овие два света исполнетоста со крвави настани.<ref>Danil Harms, ''Sto slučajeva''. Beograd: Laguna, 2016, стр. 266-267.</ref>▼
▲Несреќни случаи, таинствени исчезнувања, неверојатни или неповрзани настани, убиства, тепачки итн. се вообичаените мотиви во кратките раскази на Хармс во кои тој дава [[Гротеска|гротескни]] и обездуховени слики на светот. Иако овие слики создаваат остар контраст меѓу сивото советско секојдневие и фантастичниот и апсурден Хармсов книжевен свет, тие прикажуваат една заедничка одлика на овие два света исполнетоста со крвави настани.<ref>Dejan Mihailović, „Kofer Danila Harmsa“, во: Danil Harms, ''Sto slučajeva''. Beograd: Laguna, 2016, стр. 266-267.</ref>
Во една прилика, Макс Фрај (псевдонимот на руските писатели [[Светлана Мартинчик]] и [[Игор Степин]]) забележал дека „[[Руска книжевност|руската книжевност]] не го заслужува Данил Хармс. Хармс ѝ беше потребен на руската книжевност како [[Сообраќајни знаци|сообраќајните знаци]] на [[зајак]]от“. Меѓутоа, подоцна се покажало дека ниту еден друг автор не бил толку имитиран и пародирал (анонимно) како Хармс, и тоа во толкава мера што за некои успешни епигонски дела, до објавувањето на неговите собрани дела, се мислело дека ги напишал токму Хармс. Во секој случај, тој извршил големо влијание на неколку генерации руски писатели, како што се: Д. Пригов, Људмила Петрушевска, А. Галич, Х. Сапгир, С. Довлатов, Ј. Попов и други.<ref>Dejan Mihailović, „Kofer Danila Harmsa“, во: Danil Harms, ''Sto slučajeva''. Beograd: Laguna, 2016, стр. 270-271.</ref>
== Наводи ==
| |||