Драма: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
дополнување |
|||
Ред 2:
[[Податотека:Drama-icon.svg|200px|right]]
{{литература}}
'''Драма''' е посебна форма на [[фикција]] наменета за изведување.<ref name="elam98">Elam (1980, 98).</ref> Поимот доаѓа од [[Старогрчки јазик|грчки]] збор што значи „дејствие“ ([[Старогрчки]]: {{Polytonic|δρᾶμα}}, ''драма''), кој пак е изведен од глаголот „прави“ ([[Старогрчки]]: {{Polytonic|δράω}}, ''дран'').
==Карактеристики==
Драмата е во тесна врска со [[театар]]от, односно се изведува на [[Сцена (театар)|сцена]] пред [[публика]], што подразбира продукциска [[Соработка|соработка]] и [[колектив]]ен облик на прием.<ref>Pfister (1977, 11).</ref> Како литературно дело, драмата е наменета за [[театар|сценска изведба]]. Структурата на текстот е [[дијалог|дијалошка]] што воедно значи дека огласувањето на ликовите не е проследено со раскажување, односно, од некое стојалиште на [[раскажувач]]от. Драмата прикажува, а не раскажува. Кон текстот на дијалог се јавуваат [[дидаскалии]]те или понатамошниот текст со кој авторот најчесто дава упатства за тоа како треба сценски да изгледа изведбата на дијалогот.
Користењето на поимот „драма“ за именување на одреден ''вид'' на [[Претстава (театар)|претстава]] датира од [[XIX век|XIX. век]]. Во овој поглед „драма“ се однесува на претстава која ''не е'' ниту комедија ниту трагедија, како на пример, ''[[Тереза Ракен]]'' ([[1873 во книжевноста|1873]]) на [[Емил Зола]] или [[Антон Чехов|Чеховата]] ''[[Иванов (драма)|Иванов]]'' ([[1887 во книжевноста|1887]]). Поради ова [[филм]]ската и [[телевизија|телевизиската]] индустрија, како и филмските науки го имаат присвоено поимот „[[Драмски филм|драма]]“ како [[Филмски жанр|жанр]] во нивното поле.<ref>See also Wikipedia's [[List of drama films]].</ref> „[[Радио драма]]“ пак е посебен драмски вид кој е напишан посебно за емитување на [[радио]], наменет за слушање, а не за гледање.<ref>Banham (1998, 894-900).</ref>▼
Честопати, драмата се комбинира со [[музика]] и [[танц]]: драмскиот дел од [[опера]]та целосно се пее; [[Музички театар|мјузиклите]] вклучуваат говорен [[дијалог]] и [[песна|песни]]; а некои облици на драмата постојано се придружувани од музика (како на пример, [[мелодрама]]та и јапонската [[Но]]).<ref name="cgt">See the entries for "opera", "musical theatre, American", "melodrama" and "Nō" in Banham (1998).</ref> Во одредени периоди од историјата (античките [[Антички Рим|римски]] и модерните [[Романтизам|романтични]]) драмите биле пишувани за да бидат [[Клозет драма|читани]] наместо изведувани.<ref name="closet">While there is some dispute among theatre historians, it is probable that the plays by the Roman [[Seneca the Younger|Seneca]] were not intended to be performed. ''[[Manfred]]'' by [[George Gordon Byron, 6th Baron Byron|Byron]] is a good example of a "[[Verse drama and dramatic verse|dramatic poem]]." See the entries on "Seneca" and "Byron (George George)" in Banham (1998).</ref> Кај [[Импровизиски театар|импровизацијата]], драмата не постои пред самата изведба; изведувачите изведуваат драмски текст спонтано пред публиката.<ref name="impro">Some forms of improvisation, notably the [[Commedia dell'arte]], improvise on the basis of 'lazzi' or rough outlines of scenic action (see Gordon (1983) and Duchartre (1929)). All forms of improvisation take their cue from their immediate response to one another, their characters' situations (which are sometimes established in advance), and, often, their interaction with the audience. The classic formulations of improvisation in the theatre originated with [[Joan Littlewood]] and [[Keith Johnstone]] in the UK and [[Viola Spolin]] in the USA. See Johnstone (1981) and Spolin (1963).</ref>▼
Двете маски поврзани со драмата ја претставуваат традиционалната видовна разлика помеѓу [[комедија]]та и [[трагедија]]та. Тие се симболи на [[старогрчки]]те [[музи]], [[Талија (муза)|Талија]] и [[Мелпомена]]. Талија е музата на комедијата (насмеаното лице), додека Мелпомена е музата на трагедијата (тажното лице). Иако се смета како дел од самата [[поетика]], самиот драмски род е во контраст со [[епика]]та и [[лирика]]та уште од [[Аристотел]]овата ''[[Поетика (Аристотел)|Поетика]]'' (околу 335 пред н.е.)—најраното дело на [[Драмска теорија|драмската теорија]].<ref>[[Francis Fergusson]] writes that "a drama, as distinguished from a [[Lyric poetry|lyric]], is not primarily a composition in the verbal medium; the [[Dialogue (fiction)|words]] result, as one might put it, from the underlying [[Dramatic structure|structure of incident]] and [[Character (arts)|character]]. As [[Poetics (Aristotle)|Aristotle]] remarks, 'the poet, or "maker" should be the maker of [[Plot (narrative)|plots]] rather than of verses; since he is a poet because he [[Mimesis|imiates]], and what he imitates are [[Action (philosophy)|actions]]'" (1949, 8).</ref>
==Историја на драмата==
▲Користењето на поимот „драма“ за именување на одреден ''вид'' на [[Претстава (театар)|претстава]] датира од XIX. век. Во овој поглед „драма“ се однесува на претстава која ''не е'' ниту комедија ниту трагедија, како на пример, ''[[Тереза Ракен]]'' ([[1873 во книжевноста|1873]]) на [[Емил Зола]] или [[Антон Чехов|Чеховата]] ''[[Иванов (драма)|Иванов]]'' ([[1887 во книжевноста|1887]]). Поради ова [[филм]]ската и [[телевизија|телевизиската]] индустрија, како и филмските науки го имаат присвоено поимот „[[Драмски филм|драма]]“ како [[Филмски жанр|жанр]] во нивното поле.<ref>See also Wikipedia's [[List of drama films]].</ref> „[[Радио драма]]“ пак е посебен драмски вид кој е напишан посебно за емитување на [[радио]], наменет за слушање, а не за гледање.<ref>Banham (1998, 894-900).</ref>
==Познати драмски писатели и дела==
▲Честопати драмата се комбинира со [[музика]] и [[танц]]: драмскиот дел од [[опера]]та целосно се пее; [[Музички театар|мјузиклите]] вклучуваат говорен [[дијалог]] и [[песна|песни]]; а некои облици на драмата постојано се придружувани од музика (како на пример, [[мелодрама]]та и јапонската [[Но]]).<ref name="cgt">See the entries for "opera", "musical theatre, American", "melodrama" and "Nō" in Banham (1998).</ref> Во одредени периоди од историјата (античките [[Антички Рим|римски]] и модерните [[Романтизам|романтични]]) драмите биле пишувани за да бидат [[Клозет драма|читани]] наместо изведувани.<ref name="closet">While there is some dispute among theatre historians, it is probable that the plays by the Roman [[Seneca the Younger|Seneca]] were not intended to be performed. ''[[Manfred]]'' by [[George Gordon Byron, 6th Baron Byron|Byron]] is a good example of a "[[Verse drama and dramatic verse|dramatic poem]]." See the entries on "Seneca" and "Byron (George George)" in Banham (1998).</ref> Кај [[Импровизиски театар|импровизацијата]], драмата не постои пред самата изведба; изведувачите изведуваат драмски текст спонтано пред публиката.<ref name="impro">Some forms of improvisation, notably the [[Commedia dell'arte]], improvise on the basis of 'lazzi' or rough outlines of scenic action (see Gordon (1983) and Duchartre (1929)). All forms of improvisation take their cue from their immediate response to one another, their characters' situations (which are sometimes established in advance), and, often, their interaction with the audience. The classic formulations of improvisation in the theatre originated with [[Joan Littlewood]] and [[Keith Johnstone]] in the UK and [[Viola Spolin]] in the USA. See Johnstone (1981) and Spolin (1963).</ref>
[[Театарот во Античка Грција|Класичната атинска]] трагедија ''[[Цар Едип]]'' (околу 429 пред н.е.) од [[Софокле]] и [[Англиски ренесансен театар|ренесансната]] [[трагедија]] ''[[Хамлет]]'' ([[1601 во книжевноста|1601]]) од [[Вилијам Шекспир]] се сметаат за ремек-дела на уметничката драма.<ref>Fergusson (1949, 2-3).</ref> Според српскиот поет [[Јован Дучиќ]], целокупната драмска уметност се врти околу три имиња кои, иако нееднакви по својот гениј, ја претставуваат целата светска драма: Софокле, како централна личноста на античката драма; Шекспир, како централна личност на модерната трагедија; и [[Ибзен]], како најголем автор на современиот духовен [[театар]].<ref>Јован Дучић, ''Благо Цара Радована'' (друго издање). Београд: Laguna, 2018, стр. 228-299.</ref>
== Поврзано ==
| |||