|
==Историја==
Албанци во Македонија почнале да се доселуваат поинтензивно дури после средината на [[18 век|XVIII век]]. Според отоманскиот попис на населението од [[1430]] - [[1431]], во Македонија немало воопшто Албанци. Веќе од средината на [[15 век]], со [[ислам]]изацијата на Албанците, тие во мал број почнале да доаѓаат во денешна Македонија како турски војници и наеминци, но во многу мал број. Во отоманскиот попис од [[1452]] - [[1453]] година, се забележани само 32 албански семејства на територијата на цела Македонија и тоа 31 семејство во вилаетот [[Калканделен]] ([[Полог]]) и 1 католичко семејство во [[Скопје]]. Овие Албанци веќе во најголем дел биле исламизирани и отоманските власти ги обележувале како ''„Арнаути“'' или ''„Арбанаси“'', како би се разликувале од староседелското. Имено, во пописните тефтери, отоманците на личните имиња на Албанците додавале “Арбанас“ или „Арнаут“ за да ги разликуваат од староседелците, за кои немало никакви придавки за народност.
Отоманскиот попис од [[1467]] - [[1468]] година забележува само 84 албански домаќинства на територијата на цела Македонија и тоа во следниве вилаети<ref>ТДИМН. ОПД, т. III, с. 35–143 (вилает Калканделен), с. 150; ТДИМН. ОПД, т. I, с. 197–199; ТДИМН. ОПД, т. II, с.139–271 (нахия Манастир), с. 271–485</ref>:
Албанците дошле на границите на Македонија во [[1572]] година. [[Французи]]нот [[Филип Канаје]] го опишал заземањето на [[Качаник]] од страна на неколку, како што лично запишал, „албански групи на убијци и разбојници“ во [[1572]] година.<ref>''Френски пътеписи за Балканите, с.140.''</ref> Во [[1595]] година за прв пат во историјата е забележана албанска разбојничка група која опљачкала неколку полошки села, а многу селани ранила и испоубила.<ref>''Ј. Трифуноски, Полог, стр. 38''</ref>
Првото населување на Албанци во македонскобугарско село, временски датира три години пред почетокот на [[17 век|XVII век]] и тоа било во областа на Дебар. Според отомански документ од [[1597]] година, околу 10.000 албански разбојници од северна [[Албанија]], ограбиле и изгореле 27 села во денешна [[западна Македонија]], а во шест од тие села, во [[дебар]]ската област, се заселиле првите македонски Албанци<ref>''Шопова, Д. Цит. съч., с. 83''</ref>.
===Албанско населување во скопската област===
[[Податотека:Srpski izvestaj za sudir na turska vojska so Arnautite, 1912.JPG|мини|Српски извештај за судир на турската војска со арнаутските бунтовници. (7 мај 1912)]]
Во отомански документ од [[1595]] година за прв пат е забележано присуство на ''„арнаутски разбојнички групи“'' во скопската област<ref>''Шопова, Д. Цит. съч., с. 78-79''</ref>, но без албанско населување. Албанците почнале постепено да ги освојуваат високите планински македонскибугарски села од [[Скопска Црна Гора]] дури кон крајот на [[17 век|XVII век]]<ref>''Материали, 536. / “АРНАУТИ“ Васил Кънчов, "Македония. Етнография и статистика" (с 11 карти), Издава Българското книжовно дружество в София, 1900 година, Част първа.Народи в Македония. Арнаути., стр. 83-100''</ref>.
Албанците прво ги зазеле највисоките македонскибугарски села на скопска Црна Гора и потоа постепено слегувале кон пониските села. Селото [[Брест (Скопско)|Брест]] до [[19 век|XIX век]] било чисто македонскобугарско село, во [[Љуботен (Скопско)|Љуботен]] албанците навлегнале на крајот на [[18 век|XVIII век]]<ref>''Васил Кънчов, "Македония. Етнография и статистика", Част първа.Народи в Македония. Арнаути., стр. 83-100''</ref>.
Германскиот патувач Хан во втората половина на [[19 век|XIX век]] ги посетил албанските села на скопска Црна Гора и самите тамошни Албанци го известиле дека се преселени во скопските северни планини после австриските војни, што всушност е крајот на [[17 век|XVII век]]<ref>''Hahn, Reise von Belgrad nach Salonik, Wien, 1868. стр. 70.''</ref>.
[[Податотека:Tetovo.jpg|thumb|250px| Албанци од [[Тетово]]]]
Почетокот на албанското населување во [[Полог]] почнува од средината на [[XVIII век]]. Сепак, тие во тој период претставувале многу мала малцинска група во Полог, сè до првата половина на [[XIX век]], кога со Полог владее турскиот посланик со албанско потекло [[Абдураман-паша]], кој насилно и масовно населувал Албанци од северна [[Албанија]]<ref>''Ј. Трифуноски, Полог, с. 71-74.''</ref>. Голем дел од староседелското македонскобугарско население на Полог, било насилно албанизирано, цели родови биле албанизирани, како и многу жени и девојки под притисок на тетовските албански паши и нивниот зулум<ref>''Ј. Трифуноски, Полог, стр. 38-39, 50-51.''</ref>. Истото се има случено и со кичевската околина, каде најголемиот дел од тие Албанци се всушност од македонско
бугарско потекло. Албанците од село [[Теарце]] биле заселени од тетовските паши, од [[Матија]] (Мат), [[Долен Дебар]] и [[призрен]]ско; Албанците од [[Доброште]] дошле од [[Дебар]] и [[Љума]]. Во село [[Длабочица]], с. [[Стража (село)|Стража]] и с. [[Култино]] Албанците потекнуваат од [[Дукачин Љума]]. Во последното село, Абдурахман Паша во почетокот на XIX век ги избркал МакедонцитеБугарите и населил Албанци<ref>''Материали (Софија), 437, 439, 446-447''</ref>.
Во [[Жеден]]ската област до почетокот на [[XIX век]] живееле исклучиво МакедонциБугари, но подоцна почнале и таму да се доселуваат Албанци од [[Реч]] и [[Долни Дебар]]. Од албанските зулуми, Македонците од Полог масовно бегале и ги оставале селата празни. Васил К`нчов во последната деценија на [[XIX век]] ја посетил МакедонијаМакедониja и опишува дека селото [[Горно Фалише]] до [[1860]] година броело 30 македонскибугарски семејства, а во [[1890]] година опустело, како и селата [[Палатица]], [[Корито (село)|Корито]], [[Форино]] и [[Чајле]], кои иста така останале опустошени и празни<ref>''В. "Новини", год. II бр. 12, 13./ Васил Кънчов, "Македония. Етнография и статистика", Част първа.Народи в Македония. Арнаути., стр. 83-100''</ref>. Македонскиот етнограф Трифуноски, спомнува дека и селата [[Катрање]] и [[Еребино]] ја споделиле истата судбина на опустошување<ref>''Ј. Трифуноски, Полог, 39-40''</ref>. На опустошените македонски имоти и цели села, албанските паши населувале Албанци.
Во с. [[Лопушник]], кон крајот на [[XIX век]] се доселиле тројца Албанци и со „зулум“ купилe земја oд селаните во Лопошник, плаќајки им на македонскитебугарските сопственици на имотот само 60 гроша и така Албанците постепено го зазеле селото<ref>''Ј. Трифуноски, Полог, 183.''</ref>. МакедонцитгеБугарите од селото [[Железна Река|Железно Речане]] било на удар на качачките банди во почетокот на [[XIX век]], а населението за ситница било убивано за кое мештаните викале „трган народ“<ref>''Ј. Трифуноски, Полог, 191.''</ref>. МакедонскитеБугарските селани од [[Горна Ѓоновица]] биле убивани во шума, на нивите и им ја грабале стоката<ref>''Ј. Трифуноски, Полог, 210''</ref>. Во тогашното македонскобугарско селото [[Симница]], најпрво се населиле три албански семејства од [[Матија]] ([[Албанија]]) и со помош на други доселеници од Албанија ја нападнале [[Симница]] и големиот манастир, кој постоел во селото. Сите калуѓери, освен еден, кој бил надвор од манастирот, биле убиени, игуменот на манастирот запален, а манастирот разурнат. Манастирот во [[1936]] година бил обновен, но балистите повторно го разориле во [[1943]] година<ref>''Ј. Трифуноски, Полог, 213''</ref>. И селото [[Џепчиште]], како и сите полошки села пред 200 години било чисто македонскобугарско место и имало манастир ''Св. Богородица''. Кога сите селани биле собрани на богослужба во манастирот ''„муслимански Албанци“'' го запалиле манастирот заедно со селаните<ref>''Ј. Трифуноски, Полог, стр. 347''</ref>.
=== Албанизација на Кичевијата ===
[[Податотека:The Painted Mosque (Šarena Džamija), Tetovo.jpg|thumb|200px|[[Шарена џамија|Шарената Џамија]] во [[Тетово]] е голем религиозен центар на Македонските Албанци ]]
[[Зајас]], сега изразито албанско село, до [[1740]] година било чисто македонскобугарско православно село. Првиот македонскибугарски етнограф, [[Томе Смиљаниќ - Браднина]] пред 90 години утврдил дека луѓето од Зајас ги знаат своите муслимански претци до 7 колено, а од овие имиња после продолжуваат имињата на нивните православни бугарски предци. Православните старинци биле „Шопки“, па Албанците еден дел од нив истиснале, а друг дел исламизирале и поалбанчиле<ref>''Т. Смиљанић, Кичевија, 440-441''</ref>.
Селото [[Црвивци]] било исламизирано околу [[1760]] година. Албанците удриле на селото од страна на [[Зајас]] за [[Велигден]], кога се играло оро, убиле многу луѓе, а жените ги заробиле и се вселиле како во своја куќа<ref>''Т. Смиљанић, Кичевија, стр. 431''</ref>.
Селото [[Бериково]], било исламизирано околу [[1785]] година, кога Албанците ги исламизирале жените и децата од селото, бидејќи мажите им биле на печалба<ref>''Т. Смиљанић, Кичевија, с. 437''</ref>.
Дел од македонскотобугарското староседелско население на селото [[Колари]] избегало кон крајот на [[XVIII век]] во [[Австро-Унгарија]], а оние кои останале дома биле албанизирани<ref>''Смиљанић, Кичевија, с. 444''</ref>. Албанците во село [[Јагол]] биле преселени од селото ''Блаце'' од [[Албанија]] околу [[1830]] година. Тогаш било албанизирано и селото [[Туин]]. Во селата [[Поповјани]], [[Другово]] и [[Белица]] првите Албанци се населиле во [[1840]] година од Дебар.
=== Албанизацијата на струшко-дебарскиот крај ===
Иако Албанците прво се доселиле во дебарскиот крај во [[17 век|XVII век]], сепак до [[19 век|XIX век]], апсолутното мнозинство во [[Голо Брдо]] и [[Дебарско Поле]] го сочинувале МакедонцитеБугарите, христијани и муслимани. Поголеми етнички промени во дебарскиот крај настанале во [[19 век|XIX век]], со албанизација на [[МакедонцитеБугарските муслимани]] од повеќе села и населување Албанци од северна Албанија. Според [[Васил Иванов К’нчов|Васил К`нчов]] за албанизирањето на МакедонцитеБугарите муслимани и населувањето на Албанци во Голо Брдо и Дебарско Поле<ref>''Васил Кънчов, "Македония. Етнография и статистика", Част първа.Народи в Македония. Арнаути., стр. 83-100''</ref>:
<blockquote>
=== Населување на Албанците во Гора (Горица), област Мокра- Поградец и Струга ===
До [[19 век|XIX век]], македонските етнички територии се простирале скоро во цела јужна Албанија. Во Гора ([[Горица (Албанија)|Горица]]) и Мокренската област населението било македонскобугарско православно и биле поданици на [[Охридската Архиепископија]]. Во Кодексот на Охридската Архиепископија од [[1761]] година се наоѓа Епископијата горо-мокренска и потписот на Горо-Мокренскиот (корчанско-поградечки) Епископ Јоаким.<ref>''Шопов и Г.Стрезов, Кодекс на Охридската патриаршия. Сб.М. X. 569''</ref>.
Охридскиот анонимен летописец од првата половина на XIX век, бележи две големи пустошења во Гора и Мокра (западен охридски брег). Во [[1805]] година арнаутски полкови ја опљачкале целата околина на [[Охрид]], а во [[1821]] г. пишува летописецот Охридски за мокренската област “во Мокреница сè се запусти, сето имање го ограбија“<ref>''Охридски летописни бележки, 6,16 / “АРНАУТИ“ Васил Кънчов, "Македония. Етнография и статистика" (с 11 карти), Издава Българското книжовно дружество в София, 1900 година, Част първа.Народи в Македония. Арнаути., стр. 83-100''</ref>.
Васил К`нчов во својата книга за неговото патување низ Македонија од 1900 г. запишува ''“арнаутски доселеници од долината на Шкумба го иселуваат македонскотобугарското население од западните делови на охридско“'', селата [[Фердово]] и [[Калиште]] се целосно албанизирани, а македонскотобугарското население се иселува и од селата [[Лин]] и [[Радожда]].
70 години пред сведоштвата на К`нчов, ''„доктор Милер“'', кој патувал по западниот охридски брег на Струга и Поградец во [[1837]]-[[1828]] година сведочи дека овој брег бил населен со [[Македонци]]Бугари, но почнале да се доселуваат и Албанци, па запишал дека селото Фердово имало мешано население од МакедонциБугари и Албанци, додека селото Калиште било чисто македонскобугарско словенско село<ref>''D-r Joseph Muller, Albanien, Rumelien und die Osterreich-Montenegrische Granze, Prag, 1844. стр.69''</ref>. Само 70 години подоцна, на почетокот на [[20 век|XX век]], немало трага од МакедонциБугари во тие некогашни чисто македонскибугарски села.
До [[1870]] година жителите на областа [[Девол]] и [[Корча]] (денешна јужна Албанија) говореле македонскибугарски јазик. Поради албанскиот притисок, првенците на 50 села од овие области се заколнале да не говорат повеќе словенски, да не го пренесуваат македонскиотбугарски јазик на своите деца и да станат Албанци<ref>''Списание "Albania", 15–30 Juni 1898, p. 32.''</ref>.
Последниот (четвртиот) бран доселувања го опфаќа периодот по [[1944]] гoдина. Така поради големиот наталитет и механичкиот прилив од [[Косово]], [[Метохија]] и [[Јужна Србија]], нивниот број постојано се зголемувал. До [[Балканските војни]] ([[1912]]-[[1913]]) во МакедонијаВардарска живееле 128.711 Албанци или 5,70% од целокупното население. По поделбата на Македонија, поголемиот дел од албанското население живеело на денешната територија на Македонија. Во [[1948]] година во [[НРМ]]/[[СРМ]] живееле 197.389 (17,1%) Албанци, во 1981 - 377.208 (19,8%), а според пописот од 2002 се декларирале 509.083 Албанци или 25,17% од целокупното население. Најголем дел од нив живеат во проширената општина во [[Скопје]] (103.891), [[Тетово]] (60.886), [[Гостивар]] (54.038), [[Струга]] (36.029), [[Куманово]] (27.290), [[Липково]] (26.360), [[Желино]] (24.195), [[Студеничани]] (11.793), [[Зајас]] (11.308) итн. Од вкупно 85 општини, албанската етничка заедница е мнозински етнички елемент во 16 општини. Растежот на албанското население во Македонија се должи на високиот наталитет и на миграционите движења од [[Косово и Метохија]]. Во времето на [[Кралството Југославија]], Албанците не уживале национални права<ref>''Д-р Стојан Киселиновски, Етничките промени во Македонија (1913-1995), Скопје, 2000''</ref>.
==Населување 1951-1956 ==
|
