Француско-пруска војна: Разлика помеѓу преработките

'''Француско-Пруската војна''', понекогаш позната како '''Германско-Француска војна''', е име за оружeниот конфликт помеѓу 19. јули 1870. и 10. мај 1971. година кој се водел помеѓу [[Франција|Француската]] и сојузот на [[германските држави]] на чело со [[Прусија]].

Причина за војната била зајакнување на влијанието на [[Прусија]] во [[Германија]] и [[Европа]] после победата во [[Пруско-Австриската војна]] во 1866 година, како и создавање на [[Северногерманси сојуз|Северногермансиот сојуз]] кој имал потенцијапотенцијал да постане, ако биде обединет со јужниот дел на [[Германија|Герамнија]], поголема сила од, до тогаш, доминантната [[Франција]].

Непосредна причина за војна бил неуспешниот обид на пруската династија [[Хоенцолерн]] да го постави еден од своите членови на шпанскиот престол. [[Хоенцолерн Хоенконер]] отстапи по францускиот ултиматум, но [[Ото фон Бизмарк]] ја објавил целата афера во весниците во таканаречениот [[Емски телеграм]], чејчиј увредливи тон ја натерал [[Франција|француската]] цладавлада да под притисок на [[Шовинистичката]] јавност објави војна на [[Прусија]].

[[Франција]] во војната влегла со уверена брза победа поради постоењето на професионалната војска која била прославена во [[Кримска војна|Кримската војна]], војната со [[Австрија]] во 1859. година како и во бројни колонијални движења. Французите биле наоружани со пошката „Шаспо“ која во тоа време била најмодерното стрелачко оружје во светот, а нивните сили располагале и со римитивни митралези. Од другата страна [[Прусите]] имале супериорност(надмоќ) во артилеријата, но главната предност била во поставувањето на главниот штаб(главното седиште) на чело со Moltke- институција која предтоа со години правела детални воени планови и која детално го координирала движења на војсакта, во потполност користејќи ја новонаправената железничка мрежа.

Таа предност веќе се покажала на почетокот на војната кога двете војски се судирале на границата. [[Француските сили]] не биле доволно сконцентрирани, па [[Прусите]] и нивните германски сојузници ја добивале локалната надмоќта во сите поголеми битки и ги натерувале во повлечување во тврдините. Нова [[француска армија]] на чело со царот [[Наполеон III]], панаправена со цел на ослободување на тие силим, наместо тоа на 1. септември 1970. година е опколена, и тешко поразена во битката кај Седана и присилена на предавање.

Веста за катастрофата довела до пад на цраската влада и прогласување на [[француската Трета репубилка]], која ќе трае се до германската окупација на [[Франција]] во 1940. година. Новата републиканска влада сметала дека резултатите на поразот се поради неспособностите на стариот режим,па дека, како и во 1793. година, за време на [[Француска револуција|француската револуција]] правењето на масовна војска регрутата ќе успее да ја преокрене состојбата на бојното поле. Во текот додека се водеа преговорите со [[Бизмарк]],министерот за внатрешни работ на француската влада, [[Леон Гамбета]] прелетал со балон преку граманската линија, побегнувајќи во внатрешноста, за да би собрал доброволци. Успеал да ја формира армијата на Лоари и со неа да го освои [[Орлеан]], додека генералот Федерб ги застанал [[Германците]] на север. Но, [[Германците]] се зајакнале околу [[Париз]], не попуштајќи ја блокадата. Наскоро во [[Париз]] завладеала ужасна состојба, така да граѓаните на [[Париз]] почнале да јадат стаорци и животни од Зоолошките Градини. На крајот [[Ото фон Бизмарк|Бизмарк]] наредил и бомбардирање на исцрпениот град, при кое настрадале голем дел оф граѓаните на [[Париз]]. Републиканскиот министер за надворешни работи, Жил Фавр, отпочнал преговарање со Германците на 23. јануари 1871., жалејќи се на нехуманата постапка на Прусите спрема [[Францускиот народ]].

На 18. јануари 1871. година, во текот на преговорите, пргласено е [[Германско Царство|Германско царство]] во „Сали огледал“ во [[Версај (дворец)|Версајскиот дворец]], што било големо понижување за [[Французите]]. Пред официјалните лица [[Ото фон Бизмарк|Бизмарк]] нагласил дека името(титулата) „Германски„[[Германски цар“цар]]“ означува обнова на [[Свето Римско Царство|Светото Римско Царство]], кога во 1806. се одрекол [[Фрања II]] (Франц II). Понижената [[Франција]] се предала на 28. јануари 1871. година (потпишано е примирје).

Додека траеле преговорите, радикалните елементи на Националната гарда, лево ориентираните политичари и сиромашните во [[Париз]] одбија да се помират со пораз и покренаа бунт што ќе стане познат како Париска комуна. Сепак, ова движење не се здоби со сочувство надвор од околината на [[Париз]] опкружена со него и беше угаснето со помош на прусите, кои владините сили пропуштија низ нивните редови.

Според мировниот договор потпишан на 10 мај 1871 година, [[Франција]] вети дека ќе плати голем воен надомест и ќе ги предаде во [[Германија]] провинциите [[Алзас]] и Лорен, каде што имало германско национално малцинство.

Многу поважен резултат беше појавата на обединета [[Германија]] како најсилна воена сила во [[Европа]], новата држава стана голема индустриска сила која, со време, како и [[Соединети Американски Држави|Соединетите Американски Држави]] во исто време, ќе почне да го загрозува приматот на [[Британска империја|Британската империја]] како единствена глобална супервизија.

Меѓутоа, обединета [[Германија]], исто така, беше фатена во сомневањата и непријателството на европските сили, особено [[Франција]] во која се развиваше преродбата. Затоа [[Ото фон Бизмарк|Бисмарк]] вложи голем дел од својата енергија за зачувување на успехот на војната преку дипломатија и создавање комплексна мрежа на воени сојузи. Кога милитантиот император [[Вилијам II]] ја напуштил оваа политика, биле создадени предуслови дека француско-пруската војна ќе добие свое продолжение во форма на [[Прва светска војна|Првата светска војна.]]

Војната меѓу [[Франција]] и [[Прусија]] е веројатно најдобриот пример и многу репрезентативен за природата на војната во втората половина на 19 век - почетокот на таканаречената. "Индустриска војна". Покрај тоа, тој ги илустрира некои од главните теми на воената историја воопшто - самата идеја за војна, влијанието на технолошките иновации врз војната, природата на војските и начинот на кој вообичаениот војник доживува војна.

На прв поглед лесно би се можело да се помисли, како што тогашните посматрачи запазиле, дека исходот на оваја војна бил јасен веќе однапред и дека победата на [[Французи|Французите]] е загарантирана, лесна и брза. Поради тоа што, недолго пред тоа [[Француската армија]] ги победила на Ацстрија[[Австрија]] и [[Русија]]; водел уште еден човек по име [[Наполеоново царство|Наполеон]] и се сметало дека само таја и ниедна друга војска, има способност на Наполеновиот „Прв Впечаток“. Таа империјална [[Француска армија]] ја нарекувале „француската фурија“ (фр. furia francese). А [[Пруската војска]] [[Французи|Французите]] ја испејувале така што ја нарекувале „абвокати и очајни лекари“. Меѓутоа, кога изби војната многу брзо се покаќало дека подобрата мобилизација, водењето во војната и артилеријата доминирале во новиот стил на војување

Прускиот генерален-штабгенералштаб се состоел од точно 11 офицери - ниеден повеќе, ниеден помалку. Тој генерален-штабгенералштаб во 1870. година проценил дека за три седмици може да превезе 484 000 војници преку шесте железнички пруги во [[Рајнската област-Пфалц|Рајнската област]]. А во реалноста за само 18 дена дури 1 183 000 Пруски војници од редовниот и резервниот состав поминале низ војните бараки, а 462 000 се нашле на границата со [[Франција]]. Железничкиот транспорт бил децентрализиран на ниво на корпусот, и секоја единица прецизно знаела на кој ден и во колку часот мора да тргне од гарнизонот, кон својата концентрациска зона. Еден Француски историчар покасно напоменал дека „уште од денот на легендарниот император Ксеркса од Персија толку огромен број на луѓе не биле излезени на фронтот“.

Веќе во првите битки се формираше шема, која подоцна се повторуваше. Предноста во тоа што имале повеќе војници била клучна, а ширината на фронтот довела до тактика на заокружување и уништување на спротивната единица; [[Огненото оружје]] одлично го спречило речиси секој обид за фронтален напад, но артилеријата лесно се надминала.

Имено, во [[Германија]], кон крајот на 1940-тите, [[Николаус фон Драјсе]] (Monsieur Nikolaus von Dreyse) развил пушка за ближен напад, многу поудобна за пукање од клекнување или од лазење (лежечки став). Војникот повеќе не мораше да стои исправен, како мускетер. Веќе во 1866. година за време на [[австриско-пруската војна]], пруската војска била целосно вооружена со оружје кое пукало игли - т.н. игличарки, благодарение на кои еден пруски војник можел да испука шест куршуми, додека еден австриски војник можел да испука еден.Во [[Франција]], истата година, [[Антоан Алфонс Часеп]] (фр. Chasssepot) изгради напредна верзија на ова: „затварач“ (покретен дел на задниот дел на цевката) запечатен со гумен „прстен“, така што далеку помалку барутни гасови излегувле од пушката. Одеднаш, пушката добива можност да пука 1600 метри, а не само 600 метри како "cindnadelgever" на Драјзер (германски: Zündnaadelgewer), што во буквален превод би значело "со иглено оружје".

[[Француската војска]] отишла уште чекор понатаму со развивање на една машинста пушка со тркала исто како топовите. Таа добила име "митралез" (fr. Mitrailleuse). Како денешните американски getling-топови (обично шест паралелно идентични цевки кои ротираат и ги менуваат позициите за пукање) овој француски митралез имал 25 цевки, а за тие да се вртат и пукаат, стрелецоит имал работа само да врти една цевка. Таков митралез бил долг 2000 метри и отпуштнувал 150 куршуми во минута. Француската армија го држела во строга доверливост т.е. тајност, па на војниците им било дозволено да вежбаат со него дури во 1870. година.

Артилеријата постаналапресудно оружје на војната. Додека [[Британците]] биле „заглавени“ со леаното железо, а [[Австријците]] и [[Французите]] со традиционалните бронзени топови кои се полнеле од напред, [[Прусија]] уште еднаш тргнала пред сите; а и морала да направи нешто радикално, пошто многу ги оштетила [[Австриската артилерија]] во текот на војната во 1866. годуна. Во Есен (гер. Essen) [[Алфред Круп]] (гер. Alfred Krupp) веќе експреиментирал со челичните топови, кои имале повеќе предност: биле полесни, по подвижни, но и за полнење од страна со кое давале побрза излезна брзина на гранатата и имале можност за поголеми калибри. Топот го прифатиле т.е. го амортизирале, со контролиран начин на опругата - додека на инженерките столови веќе постоеле први нацрти за нов, хидрауличен систем на амортизерите. Артилерија со мазна поле можела да пука до 1000 метри во далечина и да пука две до три гранати во минута, а Круповите челични топови пукале и до 5000 метри, до десет гранати во минута. Гранатите од издолжен облик екплодирале веднаш пред ударот во целта бидејќи во себе биле полни со експлозивен и значајно подобрен „упаљач“. Ваквите гранати, со метална „чаура“ го олесниле полнењето, испукувале празни „чаури“. [[Алфред Нобел]] (1833 – 1896. г.) на основата на нитроглицеринот, пронашшол динамит, кој овозможил да се воведе безчадни барут. После тоа бојните полиња повеќе не биле прекриени со замрачени густи облаци од барутниот чад, па артилеријата можела знатно попрецизно и пострашно да пука во противникот.

Во [[Прусија]] била отворена и едно специјално училиште само за запознавање на војниците со овие нови оружја.

Имаше дури и експерименти со „recoilless“ оружје - во [[Германија]], Villas (гер. Wille.)а во Франција Langlois (фр. Langlois.) - што е очигледна предност тоа што тие беа во можност да се пука без прекин, бидејќи тие ќе мораат по секоја испукана граната да се чека топот да се тркала наназад, а потоа повторно да се враќа на истото место.

За Германската тактика во текот на таа војна се формирал нов збор - „auftragstaktik“, што би можело да се преведе како „тактика за исполнувањње на налогот“. Била едноставна но многу ефикасна и ефективна. Командантите на фронтовните (предните) единици имале, во оквирот на општата стратешка замисла, слободно да маршираат во правецот на топовските покања, затоа што можело да се очекува дека пресудниот притисок е таму каде што стојат топовите кои пукаат. Стратешката генијалност на генералот [[Хелумт гон Молтекеа]] (гер. Helmuth Karl Bernhard Graf von Moltke) - (1800—1891.г.) се состоела во тоа што бил способен да се прилагоди на околностите со тоа темпо со кое околностите произлегувале, а не ја присилувале својата армија да се вклопат како „коцки“ во некој однапред нацртан план - накратко, [[фон Монте]], за своето време, бил брилијантен опортунист.

Пешадијата многу брзо научиле дека одењето „построен“, напред, вопресрет на цевките на пушките е исто што и самоубиство, сега кога пушките биле со полнење и репетирање одстрана. Бидејќи сега пушките сега „сечеле се живо“, уништувајќи ја армијата. На [[Шпихерен]] (гер. Spicheren), 8. август 1870. година, околу 12% од 420 000 построени Пруси биле убиени или ранети во рок од 12 часа - најчесто од артилериското и покањето од пѕшки од близу. Покасно, Прускиот генерален-штабгенералштаб ќе ја анализира битката кај Шпихерана и ќе направи математички таблици за бројот на мртви и ранети. Десет дена покасно, на 18. август, кај местото [[Гравелот Сен Прива]] (фр. Gravelotte St. Privat),принцот Август од [[Витенберг|Виртенберг]] му наредил на еден „гардијски пук“ да јуриша во збиена формација, без подршка од артилеријата, но затоа со звуците на трубите и тапаните, на [[Француската пешадија]] наоружана со пушки „Шасповки“. Резултат бил потполн масакр: за време од околу 20 минути погинале 8000 војници и офицери - 68% од вкупниот состав на таа единица. Никој од Прусите не успеал да се доближи на 550 метри до [[Французи|Французите]]. Оваа случка била само почеток од она што ќе се дешава за 40 години.

Меѓутоа, [[Пруската армија]] извлекла поука („ја научила лекцијата“) од случката на Гравелот. Како прво, во битката кај Седана на 1. септември Пруската пешадија малку причекала, препуштајќи артилеријата да го заврши главниот дел од реботата. Исход: во таа голема битка погинале само 850 Пруски војници повеќе но во релативно малатабитка кај Гравелота.

Друго, [[Прусите]] на 30. октомври во близина на Парис[[Париз]] пронашле нова тактика. Протвнапад на Пруската гарда бил ов јасно построени формации, туку од еден до друг војник биле големи растојаниа и секој се заштитувал и се сокривал позади разни нерамнини на теренот и со тоа никаде не биле „голема мета“, во јуриш тргнувала, час едната, час другата група, но секогаш со жестока огнена подршка од останатите - кои кои тогаш најчесто ги гаѓале [[Французи|Французите]]. Дури во 1917. година [[Германската армија]] ќе се врати на оваа тактика, со употреба на таканаречените „јуришни одреди“.