Википедија

Бугарија: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
Одбиена последната промена (од GIMBASS36) и ја поврати преработката 3659028 на Zeko1301
Нема опис на уредувањето
Ред 87:
}}
 
'''Бугарија''' ([[бугарски јазик|бугарски]]: ''България'') или официјално '''Република Бугарија''' (''Република България'') е [[држава]] во [[Југоисточна Европа]], која излегува на [[Црно Море]] на [[исток]], на [[југ]] граничи со [[Грција]] и [[Турција]], со [[Србија]] и [[Македонија]] на [[запад]] и со [[Романија]] на [[север]]. Северната граница, главно е по должината на [[река]]та [[Дунав]], при што источниот дел од границата ја дели областа [[Добруџа]]. Бугарија има вкупна површина од 110. 911,5 квадратни километри.
 
Бугарски земји биле населени од неолитот. Првата документирана цивилизација која живеела на територијата на Бугарија биле [[Тракијци]]те. Тие биле асимилирани од [[Римјани]]те, а подоцна од страна на [[Стари Словени|Словени]]те во [[6 век]]. Околу [[670]], прабугарски орди пристигнале на Балканскиот Полуостров и го основале „[[Прво бугарско царство|Првото бугарско царство]]“, признато од [[Византија]] во [[681]] година. Бугарската држава станала културниот центар за сите Словени во текот на [[среден век|средниот век]] сè до падот на [[Второ бугарско царство|„Второто бугарско царство“]] под отоманска власт во 1396.<ref>{{cite book |title=An Introduction to post-Communist Bulgaria: Political, economic and social transformation |last= Giatzidis|first=Emil|year=2002 |publisher=Manchester University Press |isbn=071906094X |page=11 |url=http://books.google.com/?id=MUVgsK_GfxYC&pg=PA11&dq=bulgaria+slavic+culture#v=onepage&q=bulgaria%20slavic%20culture&f=false|accessdate=20 December 2011|quote=Thus, with its early emphasis on Christian Orthodox scholarship, Bulgaria became the first major centre of Slavic culture}}</ref><ref>{{cite book |title=Readings in Russian Civilization |last=Riha |first=Thomas |year=1964 |publisher=University of Chicago press |isbn=0226718530 |page=214 |url=http://books.google.com/?id=_Bkddxc600IC&pg=PA214&dq=bulgaria+slavic+culture#v=onepage&q=bulgaria%20slavic%20culture&f=false|accessdate=20 December 2011|quote=And it was mainly from Bulgaria that a rich supply of literary monuments was transfered to Kiev and other centres.}}</ref> Во 1878 година на Руско-турската војна резултирал со основање на „Трето бугарско царство“. Таа станала [[комунизам|комунистичка]] народна република и сојузник на [[Советски Сојуз|Советскиот Сојуз]] во [[1946]] година. Колапсот на [[Источен блок|Источниот блок]] во [[1989]] година донел демократски промени во Бугарија и резултирал со нејзиното членство во [[ЕУ|Европската Унија]] во [[2007]] година.
 
[[Главен град]] на Бугарија е [[Софија]], кој има околу 1. 290. 000 жители. Други поголеми градови се [[Пловдив]] (331. 796), [[Варна]] (330. 486) и [[Бургас]] (197. 301).<ref>[http://grao.bg/tn-izb.html Гражданска Регистрация и Административно Обслужване - 03.08.2007]</ref>. Бугарија е членка на повеќе меѓународни организации, меѓу кои и во [[НАТО]], [[Светска трговска организација|Светската трговска организација]], [[Европска Унија|Европската Унија]], како и три пати непостојана членка на Советот за безбедност на ОН и еден од основачите на ОБСЕ.
 
== Историја ==
Ред 110:
„Бугарско царство“ е термин кој се користи за опишување на два периода од средновековната историја на Бугарија, која често се борела прoтив [[Византиско царство|Византија]]. Двете Бугарски царства не се сметаат како различни ентитети, туку како една држава која се обновила после периодот на Византиското владеење на нејзината територија <ref>R. J. Crampton - „A short history of modern Bulgaria“, Cambridge University Press, 1987, ISBN 978-0-521-27323-7, стр. 6</ref>.
 
[[Прво Бугарско царство|„Првото Бугарско царство“]] било формирано како резултат на проширувањето на [[Стара Велика Бугарија]] на териториите јужно од реката [[Дунав (река)|Дунав]], и се смета дека постоело помеѓу [[681]] година (кога постоењето на ова царство за прв пат било спомнато од страна на Византија во мировен договор) и 1018 година, кога потпаѓа под византиска управа. Својот зенит го достигнало во текот на деветиот и почетокот на десетиот век, кога со царството владеел [[Борис I]] и [[Цар Симеон I|Симеон Велики]], кој ја развил Бугарија во културен и литературен центар на средновековните [[Словени]]<ref>[http://euroguidance.hrdc.bg/files/public/Publications/BG_in_EU.pdf ] ''...Bulgaria, the '''cultural center of the medieval Slavs'''...''</ref>.
 
Средновековна Бугарија претставува обновување на [[Второ Бугарско царство|„Второто Бугарско царство“]] после успешното „Бугарско востание“ на двајца велмошти од [[Велико Трново|Трново]], [[Иван Асен I од Бугарија|Асен]] и [[Теодор Петар од Бугарија|Петар]], во [[1185]] година. Во првата половина на тринаесетиот век поголемиот дел од територијата бил повратен. По втората ера на [[Иван Асен II од Бугарија|Иван Асен II]], Бугарија драстично ослабела на воен и политички план, особено по војните со Унгарците, Монголците и Византијците. Средновековна Бугарија опстојувала се до инвазијата на [[Отоманска Империја|Отоманците]] на Балканот кон крајот на четиринаесетиот век. Последната бугарска територија која потпаднала под отоманска власт била околината на Созопол во околу [[1453]] година.
Ред 117:
[[Податотека:Boj u Ivanovo-Chiflik.jpg|thumb|right|''Бој при Иваново-чифлик'' (1877), ум. Павел Ковалевски]]
[[File:Levski's House in Karlovo.jpg|thumb|right|Куќата на Васил Левски во Карлово]]
Почетоците на современата бугарска држава се тесно поврзани со [[Бугарска Егзархија|Бугарската Егзархија]], [[Априлско востание|Априлското востание]] од [[1876]], [[Цариградската дипломатска конференција]] од истата година и [[Руско-Турска војна|Руско-Турската војна]] од [[1877]] - [[1878]] година. Војната ја започнала [[Русија]] со оправдување за ''„ослободување на христијаните на Балканот од турското ропство“'' по Априлското востание, кое било крваво задушено со масакрот на 30. 000 Бугари.<ref>{{Cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+bg0032)|title=The Final Move to Independence|accessdate=24 December 2011}}</ref> Големите сили веќе не верувале дека е можно без реформи да се зачува мирот и добрите односи меѓу [[Турците]] и [[Бугарите]], но обидот тие да се помират преку посебна конференција претрпел неуспех, бидејќи планот да се создадат два автономни региони во границите на Бугарската егзархија бил отфрлен од [[Османска Империја|Османската Империја]]. По многуте жестоки битки и бројни жртви на луѓе и материјалната штета, руската армија успеала да ја потисне турската војска од поголемиот дел од нејзините територии на [[Балкан|Балканскиот Полуостров]], а во опасност била и престолнината [[Истанбул]]. Немајќи друг излез, [[Османска Империја|Османска Турција]] ги прифатила најтешките можни услови за постигнување мировен договор. Русијa не јa завладеaла целата територијa на Турцијa, бидејќу [[Велика Британијa|британската]] флота била пратена кон [[Босфор]]от. Турцијa се согласила да ги отстапи [[Мезија]], северна [[Тракија]] и поголемиот дел од [[Македонија (регион)|Македонија]]. Овие територии требало да се вклучат во идната бугарска држава, која требело да биде под силно политичко влијание на Русијa. На [[3 март]] [[1878]] во местото [[Сан Стефано]], во близината на Истанбул, бил потпишан познатиот [[Санстефански Договор]], кој ги поставил темелите на идната бугарска држава и таа ги заземала териториите на Бугарската егзархија.
[[Податотека:Yaroslav Veshin - Na nozh.jpg|thumb|left|"На нож" од Јарослав Вешин, прикажува поразот на османлиските војници од бугарската армија во 1912]]
 
Ред 207:
Според најновиот [[попис]] од 2011 година, вкупното население во Бугарија е 7 351 234 жители, а во 2001 имала 7 928 901 жители. Густината на населеноста е 71,9 жители на квадратен километар. Природниот прираст има индекс 4,3. Средниот животен век на луѓето во Бугарија е 69 години за мажи и 76 години за жени.
 
Според официјалните државни извори најбројни се [[Бугари]]те со 83.,9% од вкупното население. По нив по бројност следуваат [[Турци]]те со 9.,4%, па [[Роми]]те со 4.,7% и друго население, претставено со 2% (вклучувајќи [[Македонци]], [[Руси]], [[Ерменци]] и други народи). Иако во најголем дел асимиларини во бугарската нација, во Бугарија се зачувани остатоци и од [[Грци]], [[Каракачани]], [[Гагаузи]], [[Власи]] и други етнички заедници.
 
Најбројна [[религија]] е [[Православие]]то, каде 87 % од населението се Православни. Втора најголема религија е Исламот со 12,7% од населението.
Ред 238:
 
=== Трговска размена ===
До 1989 година Бугарија најмногу тргувала со поранешниот Советски сојуз (80%) и другите членки на Источниот блок, а многу малку со Европската унија (2%). Сега 50% од трговијата се одвива со Европската унија, 2.,5% со САД, а останатиот дел со другите земји, меѓу кои е и Македонија.
 
=== Сообраќај ===
Ред 253:
 
* [[Национална валута]] - [[Бугарски лев]] (BGN)
* [[БДП]] (Паритет на куповна способност) - 93.,78 милијарди [[$]] ([[2008]])
* [[БДП]] (Девизен курс) - 49.,43 милијарди [[$]] ([[2008]])
* [[БДП]] (ИЧР/По глава на жител) - 12, 900 [[$]] ([[2008]])
* [[БДП]] пораст - 6% ([[2008]])
* [[БДП]] по сектори ([[2008]])
::-[[Земјоделство]] 4.,6%
::-[[Индустрија]] 28.,7%
::-[[Услуги]] 66.,7%
* Раст на индустриско производство - 3.,9% ([[2008]])
* [[Невработеност]] - 6.,3% ([[2008]])
* [[Сиромаштија]] - 5% ([[2008]])
* [[Инфлација]] - 2.,3% ([[2007]])
* [[Инвестиции]] (% од БДП) - 38.,3% ([[2008]])
* [[Буџет]] ([[2008]]) ''фискална година = календарска година''
::[[Приходи]] - 20.,43 милијарди [[$]]
::[[Расходи]] - 18.,93 милијарди [[$]]
 
=== Инфраструктура ===
* [[Железница]]: 4, 294 km од кои 2, 710 km се електрифицирани ([[1.435 m стандард|1 435 m стандард]]); 245 km 0.,760 m стандард
* [[Патишта]]: 40, 231 km (вкупно) ([[2005]])
* [[Аеродром]]и: 204 ([[2008]])
* [[Гасовод]]: 2, 926 km ([[2008]])
* [[Нафтовод]]: 339 km ([[2008]])
 
Ред 283:
Бугарската армија е името, со кое се означуваат вооружените сили на Кнежество Бугарија (1879-1908), Царство Бугарија (1908-1947), Народна република Бугарија (1946-1990) и денешната Република Бугарија (1990-). Воената индустријa произведува модерно оружје како што се автоматски пушки ([[АК-74]], [[АР-М1]]), антитенковни ракетни комплекси ("Фагот", "Конкурс"), пешадиски оклопни возила ([[БМП-23]]), оклопни транспортери и [[артилерија]].
 
* Активна војска : 39, 000 ([[2009]])
* Воени трошоци : $1, 339 милиарди ([[2008]])
* [[Тенк]]ови : 160 [[Т-72]]М1<ref>http://www.soldiering.ru/country/guide2003/army-02.php</ref> (1474 вкупно<ref>http://www.soldiering.ru/country/guide2003/army-02.php </ref>)
* Воени авиони : 73
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Бугарија“