Википедија

Историја на Русија: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
→‎Киевска Русија: дополнување
сНема опис на уредувањето
Ред 45:
По [[смрт]]та на моќниот киевски кнез [[Владимир Мономах]] започнале бројни братоубиствени борби меѓу руските кнезови, а веќе од средината на [[11 век]] бројни [[Номади|номадски]] степски племиња сè почесто продирале во руските земји. Во 1097 година се одржал собор на кнезовите во Љубеч, но неслогата меѓу нив продолжила и натаму. Така, кнезот новгород-северски Игор Свјатославич (1151-1202), син на черниговскиот кнез Свјатослав Олегович и внук на Олег Свјатославич, бил од родот Олегович кои биле во непријателски односи со родот Мономахович (потомците на киевскиот кнез Владимир Мономах). Од 1180 до 1183 година, кнезот Игор се борел против Мономаховичите, а притоа бил во сојуз со ханот Кончак.<ref>„Коментари“, во: ''Слово за походор Игорев''. Скопје: Наша книга, 2002, стр. 47-48.</ref> Подоцна, [[пролет]]та 1185 година, кнезот [[Игор Свјатославич]] (син на черниговскиот кнез Свјатослав Олегович и внук на Олег Свјатославич), заедно со брат му Всеволд, синот Владимир и внукот Свјетослав Олегович, започнал воен поход против [[Половци]]те. Откако на почетокот, руската војска ги поразила Половците, опиена од успехот, таа не го забележала прегрупирањето на непријателот и најпосле била поразена, при што кнезот Игор и двајца други кнезови биле заробени, а кнезот Всеволд загинал. Но, една година подоцна, јужните руски кнезови, предводени од киевскиот кнез Свјатослав, им нанеле тежок пораз на Половците при што бил заробен ханот Кобјак.<ref>Цвета Органџиева, „Слово за походот Игорев“, во: ''Слово за походор Игорев''. Скопје: Наша книга, 2002, стр. 12-14.</ref>
 
Киевска Русија како држава се распаднала во 1240 година, главно поради борбите меѓу членовите на кралското семејство за заземање на тронотпрестолот. Киевската доминација слабеела во корист на [[Владимирско-суздалско кнежество|Владимирско-суздалското кнежество]] на североисток, [[Новогордска република|Новгородската република]] на север и [[Галициско-волнско кнежество|Галициско-волнското кнежество]] во југозапад. Оваа територија, конечно била заземена од страна на [[Монголци]]те по нивната инвазија на Русија, по која била формирана т.н. „[[Златна Орда]]“.<ref name ="Hamm">Michael Franklin Hamm, ''Kiev: A Portrait, 1800–1917'', Princeton University Press, 1993, ISBN 0-691-02585-1</ref> Галициско-волнското кнежество повторно било окупирано во времето на постоењето на [[Полско-литванска унија|Полско-литванската унија]],<ref name = Curtis/> додека монголската доминација над [[Владимирско-суздалско кнежество|Владимирско-суздалското кнежество]] и независната [[Новогордска република]] го означил почетокот на современата историја на Русија.<ref name = Curtis/>
 
== Монголска инвазија ==
Ред 88:
[[Податотека:Appeal of Minin.jpg|thumb|[[Кузма Минин]] апелира до населението од [[Нижни Новгород]] за регрутирање на војска против Полјаците.<ref name=Dunning>Chester S. L. Dunning, "Russia's First Civil War: The Time of Troubles and the Founding of the Romanov Dynasty", Penn State Press (2001), стр. 433–434, ISBN 0-271-02074-1</ref>]]
 
По смртта на [[Иван Грозни]], на тронотпрестолот го наследил неговиот син [[Фјодор I]]. Во текот на неговото владеење следувал период на граѓански војни и „странска“ интервенција, позната како „Време на проблемите“ (1606–1613).<ref name = Curtis2/> Екстремно студените лета од 1601 до 1603 година,<ref>Borisenkov E, Pasetski V. "The thousand-year annals of the extreme meteorological phenomena", стр. 190, ISBN 5-244-00212-0</ref> довеле до голем глад и зголемување на социјалната неорганизираност. Владеењето на [[Борис Годунов]] било проследено со големи бунтови и востанија, но сепак тој извршил големи реформи во [[Русија]], меѓу кои најзначајни се социјалните и образовните. Тој ги познавал најдобрите европски учители и често пати го доведувал во царскиот двор за да учителствуваат. Поради победата против [[Шведска]], уште од времето како регент, тој настојувал да обезбеди излез на Русија на [[Балтичко Море|Балтичкото Море]]. За таа цел, тој морал да ја освои [[Ливонија]]. Во 1600 година, Борис Годунов го подржал создавањето на [[Полско-литванска унија|Полско-литванската унија]] што дошло до голема побуна и немири против него. Како водач на немирите се смета дека бил последниот син на [[Иван Грозни]], [[Димитриј Иванович]], којшто се смета и дека го организирал убиството на царот на 13 април 1605 во [[Москва]]. На престолот, Борис Годунов бил наследен од неговиот син [[Фјодор II]], којшто владеел само неколку месеци, бидејќи и тој бил убиен од противниците на својот татко. Претходно, од 1610 до 1612 година, војската на Полско-литванската унија ја окупирале [[Москва]]. Тие не успеале да го заземат градот, но градот бил запален.<ref name=Vern>George Vernadsky, "A History of Russia", Volume 5, Yale University Press, (1969), [http://www.spsl.nsc.ru/history/vernad/vol5/vgv522.htm#vgv522note35 Russian translation]</ref><ref>Mikolaj Marchocki "Historia Wojny Moskiewskiej", ch. "Slaughter in the capital", [http://www.vostlit.info/Texts/rus8/Marchockij/pred.phtml?id=902 Russian translation]</ref><ref>Sergey Solovyov. History of Russia... изд. 8, стр. 847</ref> Во 1612, населението во [[Нижни Новогород]], но и во другите поголеми градови, предводено од [[Дмитриј Позхарски]] и [[Кузма Минин]] успеале да ги протерат полските окупаторски сили од Москва. <ref name= Dunning>Chester S L Dunning, ''Russia's First Civil War: The Time of Troubles and the Founding of the Romanov Dynasty'', [http://books.google.com/books?vid=ISBN0271020741&id=9NUYtSJaO8cC&pg=PA434&lpg=PA434&dq=moscow+minin+patriot&sig=R7i94-fA_3vcjadJ8j0WonuPQys p. 434] Penn State Press, 2001, ISBN 0-271-02074-1</ref><ref name=ToT>[http://www.britannica.com/eb/article-9073517 Troubles, Time of]." [[Енциклопедија Британика|Енциклопедија „Британика“]]. 2006</ref><ref>[http://www.bartleby.com/65/e-/E-Pozharsk.html Пожарски, Дмитриј Михајлович, Кнез]", [[Енциклопедија Колумбија|Енциклопедија „Колумбија“]]</ref>
[[Податотека:Tsar Mikhail I -cropped.JPG|мини|[[Михаил Романов]], првиот цар од династијата Романови]]
Во февруари 1613 година, Полјаците биле протерани од околината на градот [[Москва]], а Националното собрание, кое било составено од претставници од педесет градови, па дури и некои села, го избрале [[Михаил Романов]] за нов цар на Русија. Тој бил првиот руски цар од [[династија Романови|династијата Романови]] која владеела, сè до 1917 година.
Ред 115:
Речиси педесет години поминале, до појавувањето на амбициозен и безмилосен владетел на рускиот престол. [[Катерина II]] била германска принцеза која се омажила со рускиот престолонаследник [[Петар III]]. Кога се открило дека тој бил неспособен, таа издала дозвола за негово убиство. Тогаш било најавено дека тој починал од „[[аполексија]]“.
 
Катерина II постигнала голем успех, војувајќи во [[Руско-турски војни|Руско-турските војни]] во периодот од 1768 до 1774 година<ref>{{цитирана веб страница|url=http://www.parallelsixty.com/history-russia.shtml|title=History|work=Parallel 60|accessdate=2007-07-23}}</ref>, при што Русија за прв пат се проширила до [[Црно Море|Црното Море]], заземајќи ги градовите [[Одеса]], [[Николаев]] и [[Екатеринослав]] (денес [[Днепропетровск]]). По договорот од 1774 година, Русија добила право да ги заштитува интересите на христијаните во [[Османлиска империја|Османлиската империја]], а [[Кримско ханство|Кримското ханство]] добило независност од султанот. Во [[војна за баварското наследство|војната за баварското наследство]], таа била посредник помеѓу [[Прусија]] и [[Австрија]]. Во 1763 година, Катерина го поставила [[Станислав Понјатовски]] на тронотпрестолот на Полско-литванската унија. Таа учествувала во трите поделби на [[Полска]] (1772, 1793 и 1795), по кои добила големи територии од [[Литванија]], [[Белорусија]] и [[Украина]]. Од 1788 до 1790 година, Катерина завојувала против [[Шведска]].
 
До нејзината смрт во 1796 година, Катерина својата земја ја претворила во една од најсилните и најголемите во Европа и во светот. Територијалните проширувања продолжиле во времето на нејзините наследници [[Александар I]], кој ја зазел [[Финска]] од ослабената [[Шведска]] во 1809 година и [[Бесарабија]] од Османлиската империја во 1812 година.
Ред 132:
Иако [[Русија]] била голема сила, нејзината влада на различни полиња била доста неефикасна. Народот бил сиромашен а економијата неразвиена. <ref>Riasonovsky ''A History of Russia'' (fifth ed.) pp.302-3; Charques ''A Short History of Russia'' (Phoenix, second ed. 1962) p.125</ref> По победата на Александар над Наполеон, царот имал план за спроведување на одреден број на реформи. Иако царот се обидел да ги воведе па и да ги спроведе, сепак најглавните не биле ниту допрени.<ref>Riasonovsky p.302-307</ref>
 
Со релативно либерални убедувања бил [[Николај I (Русија)|Николај I]] ([[1825]]—[[1855]]), ко во почетокот на своето владеење бил соочен со избувнување на востание. Позадината на овој бунт лежела во Наполеонските војни, кога голем број на руски офицери и војници скоро ја обиколиле [[Европа]] по време на руските походи и нивниот контакт со либерализмот во [[Западна Европа]] им дал можност да побарат промени во Русија. Како резултат на тоа избувнало т.н. [[Декемвриско востание (1825)|Декемвриско востание]] во [[1825]] година. На чело на востанието застанале мал дел од [[Либреализам|либералните]] роднини, офицери и војници кои сакале братот на Николај да биде [[монарх]], а Николај да се тргне од тронотпрестолот. Меѓутоа, востанието било многу бргу задушено, поради кое Николај морал да отстапи од програмата која била започната дури од времето на [[Петар Велики]], а со тоа да ја заштити максималната [[автократија]].<ref>Riasonovsky p.324</ref> Рускиот император исто така морал да расчисти со востанијата и бунтовите кои се случувале во новоосвоените територии како [[Полска]] односно [[Ноемвриско востание (1830)|Ноемвриското востание]] во [[1830]] година и [[Јануарско востание (1830)|Јануарското востание]] од [[1830]] година. <ref>See Norman Davies: ''God's Playground: A History of Poland'' (OUP, 1981) vol. 2, pp.315-333; and 352-63</ref>
 
=== Шизма и реакција ===
Ред 172:
[[Податотека:Vladimirov-krocvavoe-voskr.jpg|thumb|left|[[Крвава недела (1905)|Крвавата недела]] од [[1905]] година во [[Санкт Петерсбург]]]]
 
Во текот на [[1903]] година, партијата била поделена на две фракции: [[Меншевици]] или умерени, и [[Болшевици]] или радикални. Меншевиците верувале дека рускиот социјализам би требало да се развива по мирен пат, и да монархистичкиот режим треба да се промени со демократска република во која социјалистите би соработувале со буржоазијата и нивните партии. Болшевиците пак, под раководство на [[Владимир Илич Ленин]] захтевалебарале да се создаде елита на професионални револуционери, и преку строга партиска дисциплина власта во Русија би се добила преку револуција односно на сила.<ref>For an analysis of the reaction of the elites to the revolutionaries see Manning, Roberta. ''The Crisis of the Old Order in Russia: Gentry and Government''. Princeton University Press, 1982.</ref>
 
[[Податотека:Retreat of the Russian Army after the Battle of Mukden.jpg|thumb|Повлекувањето на руската армија по [[Битка кај Мукден|Битката кај Мукден]]]]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Историја_на_Русија“