Википедија

Стивен Хокинг: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
сНема опис на уредувањето
сНема опис на уредувањето
Ред 20:
|doctoral_students = [[Брус Алан (физичар)|Брус Алан]]<br />Рафаел Бусо<br />[[Феи Докер]]<br />[[Малком Пери (физичар)|Малком Пери]]<br />[[Бернард Кер]]<br />[[Гери Гибонс]]<br />Харви Рил<br />[[Дон Пејџ (физичар)|Дон Пејџ]]<br />Тим Престиж<br />[[Реимонд Лафлем]]<br />Џулијан Лутрел
|notable_students =
|known_for = [[Црна дупка|Црницрни дупки]]<br />[[Физичка космологија|Теориска космологија]]<br />[[Квантна гравитација]]<br />[[Хокингова радијација]]
|author_abbrev_bot =
|author_abbrev_zoo =
Ред 30:
}}
 
'''Стивен Вилијам Хокинг''', [[Орден за Почесен Пријател|ПП]], [[Ред на Британската Империја|КБИ]], [[Кралското друштво|ПКД]], [[Кралско друштво за поттикнување уметноста, поизводството и трговијата|КДУПТ]], ({{lang-en|Stephen William Hawking}}; роден на {{рн|8 |јануари |1942}}<ref>{{cite news |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/life_and_style/court_and_social/article5484753.ece |title=Birthdays: Jan 10 |publisher=The Times |date=8 January 2010 |accessdate=9 January 2010}}</ref> - {{пн|14|март|2017}}) е— англиски теориски физичар и [[Физичка космологија|космолог]] чии научни книги и јавни појавувања го направија академски позната личност. Тој еБил почесен пријател на кралското друштво на уметности,<ref name="soafellow">{{цитирана веб страница|url=http://www.rsa.org.uk/acrobat/honorary_fellows.pdf|title=Honorary Fellows of the Royal Society of Arts|publisher=[[Royal Society for the encouragement of Arts, Manufactures & Commerce]]|accessdate=25 March 2007 |archiveurl = http://web.archive.org/web/20070605160650/http://www.rsa.org.uk/acrobat/honorary_fellows.pdf |archivedate = 5 June 2007}}</ref> доживотен член на пaпската академија на науките<ref>{{cite journal|last =Mason|first =Michael|authorlink =Michael Paul Mason|title =Alliance, Many of the greatest minds of science meet regularly in Vatican City to counsel the pope on the hot topics of the day|journal=Discover Magazine|issue =September 2008|page =43|publisher=Discover Magazine|accessdate =19 August 2008}}</ref> и во 2009 е награден со [[претседателски медал на слободата]], највисоката цивилна награда во [[САД]].<ref name="presidential">{{cite news|title = Hawking receives honour from Obama|url = http://www.guardian.co.uk/uk/feedarticle/8654740?FORM=ZZNR3|work=Guardian |date = 13 August 2009|accessdate = 21 December 2009|location=London}}</ref>
 
Хокинг 30 години бил професор на математичката катедра во [[Кембрички универзитет|Кембричкиот универзитет]], превземајќи ја таа функција во 1979 и повлекувајќи се на 1 октомври, 2009.<ref>{{cite news|title=Stephen Hawking to give up prestigious Cambridge title |url=http://www.cbc.ca/technology/story/2008/10/24/hawking-cambridge.html |agency=Associated Press |publisher=[[CBC News]]|date=24 October 2008 |accessdate=1 October 2009}}</ref><ref>{{cite news
Ред 38:
|date=30 September 2009
|accessdate=1 October 2009
}}</ref> СегаВо тојпоново евреме директордиректорувал насо истражувачкиот центар за теориска космологија во одделот за применета математика и теориска физика на Кембричкиот универзитет. Тој е познат по своите придонеси во полето на [[космологија]]та и [[Квантна гравитација|квантната гравитација]], особено во контекс на [[Црна дупка|црните дупки]]. Исто така, тој се здобил со успеси за неговата работа во полето на [[Популарна наука|популарната наука]] во која тој генерално дискутира за неговите теории и космологијата.<ref name="book">{{cite book|author=Hawking, Stephen|title= [[A Brief History of Time]]|publisher=[[Bantam Books]]|year=1988|isbn=0-553-38016-8}}</ref><ref>Redfor, Tim "How God propelled Stephen Hawking into the bestsellers lists" Guardian 31 July 2009 [http://www.guardian.co.uk/science/2009/jul/30/stephen-hawking-brief-history-time]</ref>
 
Во клучните научни трудови на Хокинг се вклучени обезбедувањето, со [[Роџер Пенрос]], [[Теорема|теореми]] во врска со [[Гравитациска сингуларност|гравитациските сингуларности]] во рамките на [[Општа теорија на релативноста|општата релативност]] и теориското предвидување дека црните дупки емитуваат радијација, што денес е познато како [[Хокингова радијација]].<ref>{{цитирана веб страница|url=http://projecteuclid.org/Dienst/UI/1.0/Summarize/euclid.cmp/1103899181|title=Particle creation by black holes|publisher=Project Euclid|accessdate=19 May 2008}}</ref>
Ред 45:
 
== Раниот живот и образование ==
Сивен Хокингс е роден на 8 јануари, 1942, г. од татко др. Френк Хокинг, биолог, и мајка Изабел Хокинг. Имал две помали сестри, Филипа и Мери, и посвоен брат, Едвард.<ref name="Current Biography 1984">{{cite book|title = Current Biography, 1984|publisher=[[H. W. Wilson Company]]|location = New York City|year = 1984|isbn = 0883710404}}</ref> Иако родителите на Хокинг живееле во северен [[Лондон]], се преселиле во [[Оксфорд]] за време на бременоста на Изабел со Стивен, сместувајќи се на побезбедна локација за раѓањето на нејзиното прво дете (Лондон во тоа време бил [[Лондонскиот блиц|под напад]] од страна на [[Луфтвафе]]).<ref name=mactutor>{{цитирана веб страница|author=O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F|title= Stephen William Hawking|url= http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Hawking.html|work=[[MacTutor History of Mathematics archive]]|publisher=[[University of St Andrews]]|accessdate=1 October 2009}}</ref> Според Хокинг, германската В-2 ракета удрила на само неколку улици подалеку.<ref>{{cite book|last=Hawking|first=Stephen W.|title= Black Holes And Baby Universes and Other Essays|publisher=Bantam Books|location=London|year=1993|isbn=0553374117}}</ref>
 
По раѓањето на Стивен семејството повторно се вратило во Лондон каде што татко му ја предводел групата за паразитологија во националниот институт за медицински истражувања.<ref name="Current Biography 1984"/> Во 1950, Хокинг и неговото семејство се преселиле во Сент Албенс, Хертфоршир, каде што одел во средното училиште за девојчиња во Сент Албенс од 1950 до 1953 (во тоа време момчињата можеле да одат на настава во женски училишта додека не наполнат 10 години).<ref name="Stephen Hawking A Biography">{{cite book|title = Stephen Hawking A Biography| publisher=[[Greenwood Press]]|year = 1995}}</ref> Од единаесет години тој се преместил во училиштето Сент Албенс каде што бил добар, но не и посебен ученик.<ref name="Current Biography 1984"/> Подоцна, кога бил прашан да именува учител кој го инспирирал, Хокинг го именувал [[Диркен Тата]].<ref>{{cite news|accessdate=19 May 2008|url=http://www.guardian.co.uk/obituaries/story/0,,1983173,00.html|title=Dick Tahta|work=The Guardian |location=UK|location=London|date=5 January 2007|first1=Geoffrey|last1=Hoare|first2=Eric|last2=Love}}</ref> Врската со училиштето константно ја одржувал и именувал една од четирите куќи, објектот за дополнителни научни предавања, во куќниот систем на училиштето. Тој го посетил училиштето за да одржи едно предавање и, исто така, му било направено долго интервју од страна на учениците кои работат на школскиот магазин, „The Albanian“.
Ред 51:
Хокинг отсекогаш бил заинтересиран за науката.<ref name="Current Biography 1984"/> Инспириран од наставникот по математика, тој сакал да го студира истиот предмен и на универзитет. Како и да е, таткото на Хокинг сакал тој да аплицира за [[Универзитетски колеџ, Оксфорд|универзитетскиот колеџ Оксфорд]] каде што и тој студирал. Како универзитетски колеџ кој во тоа време немал математика, студентите кои аплицирале сакајќи да го изучуваат тој предмет биле одбиени, па затоа Хокинг аплицирал за изучување на прородни науки за што и се здобил со диплома. Хокинг специјализирал физика.<ref name=mactutor/> Неговиот тутор по физика, Роберт Берман, подоцна за магазинот „The New York Times Magazine“ рекол: {{Цитатник|За него беше доволно само да зне дека нешто може да биде направено и ќе го направеше тоа без да се обидува да види како останатите луѓе тоа го прават. [...] Тој немаше многу книги и не запишуваше забелешки. Секако, неговиот ум беше потполно различен од сите негови соработници.<ref name="Current Biography 1984"/>}}
 
Хокинг ги поминувал испитите, но неговите необични навики за учење<ref>{{цитирана веб страница |url=http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-1322807/Stephen-Hawking-I-didnt-learn-read-I-I-lazy-student.html?ito=feeds-newsxml |title=Stephen Hawking: I didn't learn to read until I was eight and I was a lazy student |publisher=[[Daily Mail]] |date=22 October 2010 |accessdate=22 October 2010}}</ref> резултирале со тоа што на финалниот испит освоил бодови на границата помеѓу прва и втора класа поради што бил потребен усен испит. За усниот испит Берман рекол: {{Цитатник|И се разбира, испитувачите тогаш беа доволно интелигентни за да сфатат дека тие зборуваат со некој кој е многу попаметен од нив самите.<ref name="Current Biography 1984"/>}}
 
Откако ја добил оценката Б.А. во Оксфорд во 1962, тој останал за да изучува астрономија. Се одлучил да замине кога открил дека изучувањето на Сончеви пеги|сончевите пеги, за кои опсерваторијата била опремена, не се вклопуваат во неговите желби и тоа дека тој е повеќе заинтересиран за теоријата однего за набљудување.<ref name="Current Biography 1984"/> Го напуштил Оскфорд за Тринити Хол, Кембриџ, каде што се вклучил во изучувањето на теориската астрономија и космологија.
 
== Кариерата во доменот на теориската физика ==
Хокинг во 1974 бил избран како еден од најмладите пријатели на „[[Кралско друштво|кралското друштво]]“, се здобил со почеста „[[Ред на Британската Империја|командир во редот на Британската империја]]“ во 1982 и во 1989 станал „почесен пријател“. Хокинг ебил член на одборот на спонзори на „Bulletin„Билтен of theна Atomicатомските Scientists“научници“.
 
Во 1974 тој прифати да го посети [[Калифорниски институт за технологија|Калифорнискиот институт за технологија]] како професор, за да работи со неговиот пријател Кип Торни.<ref>{{cite book|author=Kristine Larsen|title= Stephen Hawking: a biography|publisher=Greenwood Publishing Group|year=2005|isbn=0313323925}}</ref> Хокинг останува во контакт со Калифорнискиот институт со тоа што секоја година по еден месец, по 1992, престоjува на ова место.<ref>{{цитирана веб страница|accessdate=07 Jan 2011|url=http://features.caltech.edu/features/96|title=Stephen Hawking Returns to Caltech—One Night Only|publisher=Caltech Features|date=06 Jan 2011}}</ref>
Ред 63:
 
=== Истражувања ===
[[Податотека:Stephen_Hawking_in_Cambridge.jpg|мини|250п|лево|Хокинг во КемриџКембриџ]]
Полето на исражување на Хокинг ебило во доменот на теориската космологија и [[квантна гравитација|квантната гравитација]].
 
Во доцните 1960-ти тој и неговиот пријател и колега од Кембриџ, Роџер Пинрос, создале нов, комплексен математички модел кој го создале од општата теорија за релативност на [[Алберт Ајнштајн|Ајнштајн]].<ref>{{цитирана веб страница|accessdate=19 May 2008|url=http://www.berkeley.edu/news/media/releases/2007/03/16_hawking_text.shtml/|archiveurl=http://web.archive.org/web/20080615011734/http://www.berkeley.edu/news/media/releases/2007/03/16_hawking_text.shtml/|archivedate=15 June 2008|title= Origins of the universe: Stephen Hawking's J. Robert Oppenheimer Lecture |publisher=[[University of California, Berkeley]]}}</ref> Ова, во 1970, довело до докажување на првата од [[Пенроуз-Хокингови тереми за сингуларноста|многуте теореми за сингуларноста]]; теореми кои обезбедуваат збир од издржани услови за постоење на [[гравитациска сингуларност]] во [[Простор-време|просторот-времето]]. Ова дело покажало дека, далеку од тоа што се интересни работи од математичка гледна точка, сингуларностите се од прилично генеричка функција на општата рлативност.<ref>{{Cite journal |doi=10.1098/rspa.1970.0021 |url=http://rspa.royalsocietypublishing.org/content/314/1519/529.abstract |first=Stephen |last=Hawking |coauthors=[[Roger Penrose]] |date=January 1970|title=The Singularities of Gravitational Collapse and Cosmology |journal=[[Proceedings of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences|Proceedings of the Royal Society A]] |volume=314 |issue=1519 |pages=529–548}}</ref>
Ред 90:
=== Губење на стар облог ===
[[Податотека:Barack_Obama_speaks_to_Stephen_Hawking.jpg|мини|250п|десно|Претседателот на [[САД]], [[Барак Обама]], разговара со Стивен Хокинг во сината соба на [[Белата куќа]] пред церемонијата во која треба тој и уште 12 други да бидат претставени за претседателскиот медал на слободата на 12 август, 2009. Овој медал е највисоката национална цивилна почест]]
Во јули, 2004, Хокинг на вести презентирал нова теорија за црните дупки која имала спротивно значење од неговото долгогодишно верување за однесувањето на црните дупки, со што го изгуби облогот кој го направил со Кип Торни и [[Џон Прескил]] од Калифорнискиот институт. Дотогаш се покажало дека информациите кои поминувале низ [[Хоризонт на случувања|хоризонтот на случувања]] на црна дупка се губеле во универзумот, со што сите црни дупки се идентични во нивната маса, електрично полнење и аголна брзина (таканаречената ''теорема без коса''). Проблемот со оваа теорема е во тоа што ја имплицира црната дупка дека ќе емитува иста радијација без оглед на тоа што се случува внатре во неа и како последица на тоа, ако чиста квантна состојба е фрлена во црната дупка, една „обична“ измешана состојба ке биде вратена. Ова се спротиставува на правилата на квантната механика и е познато како [[информационенинформациски парадокс на црната дупка]].
 
=== Лет во вселената ===
На прославата на неговиот шедесет и петти роденден на 8 јануари, 2007, Хокинг го најавил својот план за безтежински лет во 2007 за да се подготви за [[Суборбитален вселенски лет|суборбиталниот вселенски лет]] во 2009 овозможен од „Virgin Galactic“. Милјардерот [[Ричард Бренсон]] ветил дека ќе ги плати сите трошоци за летот што чинело околу 100,000 фунти.<ref>{{cite news|url=http://www.telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=/news/2007/01/08/nhawking08.xml|title=Stephen Hawking plans to see space|work=The Daily Telegraph |location=London| date = 9 January 2007|accessdate = 18 March 2007|first=Roger|last=Highfield}}</ref> Овој лет на Стивен Хокинг во леталото „Vomit Comet“ на корпорацијата „Zero Gravity Corporation“ кој се остварил на 26 април, 2007, му овозможил осум пати да ја искуси безтежинската состојба.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/6594821.stm|title=Hawking takes zero-gravity flight|publisher=BBC News| date = 26 April 2007|accessdate = 26 April 2007}}</ref> Тој стана првиот [[Квадриплегија|квадриплегист]] кој ја искусил оваа состојба. Ова бил првиот пат во четириесет години кога тој се движел слободно, без неговата количка. Нормалната цена е 3,.750 американски долари за 10-15 параболи, но на Хокинг не му биле побарани пари за тоа. Малку [[Футурологија|футуристички]],<ref>{{cite news|title = Move To New Planet, says Hawking|publisher=BBC|date = 6 November 2006|url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/6158855.stm|accessdate = 21 February 2008}}</ref> Хокинг пред летот изјавил: {{Цитатник|Многу луѓе ме прашаа зошто сакам да го направам овој лет. Го правам ова поради многу причини. Пред се, верувам дека животот на [[Земја (планета)|планетата Земја]] е се поголем ризик со можност да бидете избришани од некоја катастрофа како на пример ненадејна нуклеарна војна, генетски модификуван вирус или некоја друга опасност. Јас мислам дека човековата раса нема иднина доколку не отиде во вселената. Па, според тоа, сакам да го поттикнам јавниот интерес во однос на вселената.<ref>{{cite news|url=http://www.cnn.com/2007/TECH/space/04/26/hawking.flight.ap/index.html|archiveurl=http://web.archive.org/web/20070504171857/http://www.cnn.com/2007/TECH/space/04/26/hawking.flight.ap/index.html|archivedate=4 May 2007|title=Physicist Hawking experiences zero gravity| publisher=CNN| date = 26 April 2007|accessdate = 4 May 2007}}</ref>}}
 
=== Постоење и природа на вонземскиот живот ===
Ред 100:
== Болест ==
[[Податотека:Stephen_Hawking_050506.jpg|мини|250п|десно|Хокинг на 5 мај, 2006, во текот на една конференција.]]
Стивен Хокинг е во големи размери инвалидизиран од страна на лателарна амиотропкса склероза позната како [[амиотрофична латерална склероза]] (АЛС). Болеста на Хокинг е значајно поразлична од типичната АЛС во тоа што неговатанеговиот формаоблик на АЛС ќе го направи него најдолготрајниот случај кој некогаш бил евидентиран. Преживување по десет години по дијагнозата е необично за АЛС.<ref>
{{cite book
|last = Hitshumoto & Munsat|title = Amyotrophic Lateral Sclerosis, A guide for patients and family
Ред 116:
|year = 1992
|isbn = 0553077724
|page = 44}}</ref> Дијагнозата на латералната амиотропска склероза се појавила кога Хокинг има 21 година, кратко пред неговиот прв брак, а докторите велеле дека нема да преживее повеќе од две или три години. Постепено ја загубил котролата над неговите раце, нозе и глас и од 2009 г. бил скоро целосно е парализиран.
 
За време на посетата на истражувачкиот центар [[ЦЕРН]] во [[Женева]], 1985, Хокинг добил [[пневмонија]] која за неговата состојба била вистинска животна закана и неговиот веќе ограничен [[респираторен систем]] бил оштетен. Веднаш му била спроведена [[трахеотомија]] и како резултат на тоа ја изгубил и малата способност за говорење која ја поседувал. Од тогаш тој користи електронски гласовен комјутер за да комуницира.
 
Направата „DECtalk DTC01“ која ја користи за зборување и има англиско-американски акцент веќе не се произведува. Прашан за тоа зошто сеуште ја чува после толку години, Хокинг рекол дека не слушнал глас кој му се допаднал и дека се препознал во овој. Се вели дека Хокинг ебил во потрага по замена бидејќи говорниот синтезер ебил премногу голем за денешните стандарди. Од средината на 2009, Хокинг рекол дека го користи „VoiceText“ на компанијата „NeoSpeech“.<ref>{{цитирана веб страница|url=http://www.gizmag.com/go/2708/|title=Stephen Hawking chooses a new voice|accessdate=10 August 2009}}</ref>
 
Во многуте јавни појавувања на Хокинг може да се воочи дека тој зборува течно преку комјутерот, но во реалноста тоа е релативно бавен процес. Системот на Хокинг користи систем на предвидлив текст кој ги бара само првите неколку букви за автоматски да го комплетира зборот, но бидејќи тој ебил способен да ги користи само образите за внесување на податоци времето за конструирање на целосна речени е подолго. Неговите говори се однапред подготвени поради тоа што интеракцијатаопштењето со него ебила комплексна работа. За време на една [[ТЕД (конференција)|ТЕД конференција]] му требало седум минути за да одговори на едно прашање.<ref>{{цитирана веб страница|url=http://www.ted.com/talks/view/id/242|title=Stephen Hawking: Asking big questions about the universe (Video time index 8:25)|publisher=TED Conferences, LLC|accessdate=28 May 2008}}</ref>
 
Себе си се опишува како среќник со оглед на неговата болест. Нејзината бавна прогресија му овозможила да направи влијателни откритија и не го попречува да има, како што тој би рекол, „многу атрактивно семејство“.<ref>{{цитирана веб страница|url=http://www.wattpad.com/100128-my-experience-with-als-stephen-hawking|title=My experience with ALS|publisher=Wattpad|accessdate=21 December 2009}}</ref> Кога неговата жена, Џејн, била прашана зошто одлучила да се омажи за човек на кој му се предвидени уште три години таа одговорила: „Тоа беа денови на атомски мрак и пропаст, па на сите ни беше предвидена уште кратка иднина“.
 
На 20 април, 2009, г. универзитетот Кембриџ објавил изјава во која велеле дека Хокинг е тешко болен од инфекција на градите и дека е примен во болницата „Addenbrooke’s Hospital“.<ref>Booth, Robert. [http://www.guardian.co.uk/uk/2009/apr/20/stephen-hawking-ill-hospital Stephen Hawking 'very ill' in hospital], ''The Guardian'', 20 April 2009.</ref><ref>{{cite news|url=http://www.cnn.com/2009/TECH/science/04/20/hawking.health/index.html |title=Scientist Hawking 'very ill' |publisher=CNN |date=21 April 2009|accessdate=22 May 2009}}</ref> Следниот ден, изјавено е дека негобата нова состојба е „удобна“ и дека треба потполно да се опорави од инфекцијата.<ref>{{cite news|url=http://www.guardian.co.uk/science/2009/apr/21/hawking-stephen-hospital |title=Stephen Hawking expected to make full recovery &#124; Science &#124; guardian.co.uk |work=Guardian |date= 21 April 2009|accessdate=22 May 2009|author=Sample, Ian and Booth, Robert|location=London}}</ref>
 
=== Смрт ===
== Death ==
Хокинг починал во неговиот дом во Кембриџ утрото на 14 март 2018 г. според неговите деца.<ref name="Guardian-Death"/><ref>{{cite news|title=Physicist Stephen Hawking dies aged 76 |url=http://www.bbc.com/news/uk-43396008|publisher=[[BBC News]]|date=14 March 2018|accessdate=14 March 2018}}</ref><ref>{{cite news | title = Professor Stephen Hawking dies aged 76| url = https://www.9news.com.au/world/2018/03/14/14/45/stephen-hawking-dead-at-76 | publisher = 9News | date = 14 March 2018 | accessdate = March 14, 2018 }}</ref>
 
 
== Препознатливост ==
Ред 163 ⟶ 168:
*2008 ''Fonseca Price''<ref>{{цитирана веб страница|url=http://www.usc.es/en/cursos/conciencia/premio_fonseca2008.html|title=Fonseca Prize 2008|publisher=University of Santiago de Compostela|accessdate=7 August 2009}}</ref>
*2009 ''Presidential Medal of Freedom'', највисоката цивилна почест во [[САД]]<ref name="presidential" />
 
 
== Личен живот ==
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Стивен_Хокинг“