Цивилизација: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
Нема опис на уредувањето |
Создадено преведувајќи ја страницата „Civilization“ |
||
Ред 1:
[[Податотека:Egypt.Giza.Sphinx.02.jpg|мини|300x300пкс|[[Древен Египет|Антички Египет]] е пример за рана култура која се смета за цивилизација]]
'''Цивилизацијата''' е комплексно општество кое се карактеризира со урбан развој, [[Општествена хиерархија|социјална стратификација]] наметната од страна на културна елита, [[Симбол|симболички]] системи на комуникација (на пример, [[Писмо|системи на пишување]]), и значителна оддалеченост од и доминација над [[Животна средина|природната средина]].<ref name="Adams 1966">{{cite book|author=Adams, Robert McCormick|title=The Evolution of Urban Society|year=1966|page=13|publisher=Transaction Publishers|url=https://books.google.com/books?id=JrZOwKU0TlsC&q=%22civilizations+are+associated%22|isbn=9780202365947}}</ref><ref name="Haviland 2013">{{cite book|authors=Haviland, William|title=Cultural Anthropology: The Human Challenge|publisher=Cengage Learning|year=2013|page=250|url=https://books.google.com/books?id=DfEWAAAAQBAJ&q=%22civilization+refers+to+societies%22|display-authors=etal|isbn=1285675304}}CS1 maint: Uses authors parameter ([//en.wikipedia.org/wiki/Category:CS1_maint:_Uses_authors_parameter link])
Ред 27 ⟶ 26:
Сите цивилизации зависеле од [[Земјоделство|земјоделството]] за егзистенција, со исклучок на некои од раните цивилизации во [[Перу]] кои зависеле од поморските ресурси.<ref>{{cite web|url=http://www.hallofmaat.com/modules.php?name=Articles&file=article&sid=85|title=The Maritime Foundations of Andean Civilization: An Evolving Hypothesis|last=Moseley|first=Michael|publisher=The Hall of Ma'at|format=|work=|accessdate=2008-06-13}}</ref><ref>{{cite book|last=Moseley|first=Michael|title=The Maritime Foundations of Andean Civilization|year=1975|publisher=Cummings|location=Menlo Park|isbn=0-8465-4800-3}}</ref> Вишокот на жито бил од особено голема важност, бидејќи зрното можело да се чува долго време. Вишокот на храна дозволи некои луѓе да се занимават и со други нешта покрај производството на храна за останок: раните цивилизации вклучувале војници, [[Занаетчија|занаетчии]], свештеници и свештенички, и други луѓе со специјализирани кариери. Вишокот на храна резултирало со поделбата на трудот и поразновиден спектар на човечка активност, дефинирачка карактеристика на цивилизациите. Сепак, во некои места и ловците-собирачи имале пристап до вишок на храна. Можно е вишокот на храна и релативно високото ниво на социјална организација и поделба на трудот да го предатираат растителното и животинското припитомување.<ref>{{cite web|url=http://ngm.nationalgeographic.com/2011/06/gobekli-tepe/mann-text/1|title=Göbekli Tepe|publisher=[[National Geographic (magazine)|National Geographic]]|accessdate=November 13, 2014}}</ref>
Во споредба со другите општества, цивилизациите имаат посложена политичка структура, имено [[Држава|државата]].<ref>Grinin, Leonid E (Ed) et al. (2004), "The Early State and its Alternatives and Analogues" (Ichitel)</ref> Општествата организирани во држава се постратифицирани од другите општества; кај нив е поголема разликата меѓу социјалните класи. Владејачката класа, која обично е концентрирана во градовите, има контрола над голем дел од вишокот и ја наметнува својата волја преку [[Влада|владата]] или [[бирократија]]<nowiki/>та. Мортон Фрајд и Елман Сервис ги класифицирале човечките култури врз основа на политичките системи и социјалната нееднаквост. Овој систем на класификација содржи четири категории<ref>Bogucki, Peter (1999), "The Origins of Human Society" (Wiley Blackwell)</ref>
Ред 46 ⟶ 47:
Традиционално, општествата кои успеале да постигнат значајна воена, идеолошка и економска моќ се дефинирале како "цивилизирани", наспротив други општества или групи надвор од нивната сфера на влијание - нарекувајќи ги последниве варвари, дивјаци и примитивци. Во современиот контекст, "цивилизираните луѓе" се контрастирани со домородните луѓе или со племенските општества.
== Културен идентитет ==
"Цивилизација" исто така може да се однесува на [[Култура|културата]] на едно сложено општество, не само на самото општество. Секое општество, цивилизација или не, има еден специфичен сет на идеи и обичаи, како и одредена група на производители и вештини кои го прават уникатно. Цивилизациите имаат тенденција да развиваат сложени култури, вклучувајќи [[Држава|држав]]<nowiki/>но-засновани апарати за донесување одлуки, [[Книжевност|литература]], стручна [[уметност]], [[архитектура]], организирана [[религија]] и сложени форми на [[образование]], принуда и контрола поврзани со одржувањето на елитата.
[[Податотека:Clash_of_Civilizations_mapn2.png|мини|Светска мапа на големите цивилизации според политичката хипотеза ''[[Судир на цивилизациите|Судирот на Цивилизации]]<nowiki/>те'' од [[Семјуел Хантингтон]]]]
Сложената култура поврзана со цивилизацијата има тенденција да се шири и влијае на други култури, понекогаш асимилирајќи ги (класичен пример е к[[Народна Република Кина|инеската]] цивилизација и нејзиното влијание врз соседните цивилизации, како што се [[Кореја]], [[Јапонија]] и [[Виетнам]]). Многу цивилизации се всушност големи културни сфери кои содржат многу нации и региони. Цивилизацијата во која поединецот живее е неговиот најопфатен културен идентитет.
Многу историчари се фокусирале на овие крупни културни области и ги третирале цивилизациите како дискретни единици. Во почетокот на дваесеттиот век филозофот [[Освалд Шпенглер]],<ref name="Spengler, Oswald 1919">Spengler, Oswald, ''Decline of the West: Perspectives of World History'' (1919)</ref> го користил германскиот збор ''Kultur'', "култура", за она што многумина го нарекувале "цивилизација". Тој верувал дека доследноста на цивилизацијата се базира на еден единствен примарен културен симбол. Културите имаат циклуси на раѓање, живот, опаѓање и смрт, често заменети од страна на една потенцијална нова култура, формирана околу еден нов културен симбол. Според Шпенглер цивилизацијата е почетокот на падот на една култура како "најголема екстерна и вештачка држава можна за развиеното човештво".
[[Семјуел Хантингтон|С]]<nowiki/>емјуел Хантингтон ја дефинирал цивилизацијата како "највисокото културно групирање на луѓето и најопфатно ниво на културен идентитет што ги разликува луѓето од другите видови". Неговите теории за цивилизациите се дискутирани [[Цивилизација|подолу]].<ref>Samuel P. Huntington (1997), [https://books.google.com/books?id=LO4xG-bH1CQC&pg=PA43 ''The clash of civilizations and the remaking of world order''], Simon and Schuster, p. 43.</ref>
== Сложени системи ==
Друга група на теоретичари, употребувајќи ја системската теорија, ја сметаат цивилизацијата за комплексен систем. Цивилизациите можат да се гледаат како мрежи на градови кои произлегуваат од пред-урбани култури и се дефинирани од страна на економски, политички, воени, дипломатски, социјални и културни интеракции меѓу нив. Секоја организација е комплексен општествен систем и цивилизацијата е голема организација. Системската теорија помага при заштитата од површни, но и погрешни аналогии во изучувањето и описот на цивилизациите.
Системските теоретичари земаат во предвид многу видови на односи помеѓу градовите, вклучувајќи ги и економските врски, културната размена и политичко/дипломатско-воените односи. Овие сфери често се појавуваат на различни нивоа. На пример, трговските мрежи биле, до деветнаесеттиот век, многу поголеми од било кои културни или политички сфери. [[Пат на свилата|Патот на свила]]<nowiki/>та ги поврзувал р[[Римско Царство|имската империја]], [[Историја на Иран|персиската империја]], [[Индија]] и [[Народна Република Кина|Кина]] од пред 2000 години, кога овие цивилизации едвај имале заеднички политички, дипломатски, воени или културни врски.<ref>Algaze, Guillermo, ''The Uruk World System: The Dynamics of Expansion of Early Mesopotamian Civilization''" (Second Edition, 2004) ({{ISBN|978-0-226-01382-4}})</ref>
Многу теоретичари тврдат дека целиот свет веќе стана интегриран во еден единствен "светски систем", процес познат како [[глобализација]]. Различни цивилизации и општествата во целиот свет се економски, политички, па дури и културно меѓузависни на многу начини. Постои дебата за тоа кога оваа интеграција започнала, и каков вид на интеграција – културна, техничка, технолошка, економска, политичка, или воено-дипломатска – е клучен индикатор за определување на степенот на цивилизација. Според Дејвид Вилкинсон економската и воено-дипломатската интеграција на [[Месопотамија|месопотамската]] и е[[Древен Египет|гипетска]]<nowiki/>та цивилизација резултираше во создавањето на она што тој го нарекува "Централна цивилизација" околу 1500 година п.н.е..<ref>{{cite news|url=https://ojs.lib.byu.edu/spc/index.php/CCR/article/view/12262/12162|title=Central Civilization|last1=Wilkinson|first1=David|author-link1=David Wilkinson (political scientist)|journal=[[Comparative Civilizations Review]]|volume=17|issue=|date=Fall 1987|pages=31–59}}</ref> Централната цивилизација подоцна се прошири и на целиот Близок Исток и во Европа, а потоа се прошири на глобално ниво со европската колонизација, интегрирајќи ги Америка, Австралија, Кина и Јапонија од деветнаесеттиот век. Според Вилкинсон, цивилизациите можат да бидат културно-хетерогени како централната цивилизација, или хомогени како јапонската цивилизација. Она што Хантингтон го нарече "судир на цивилизациите" може да се карактеризира според Вилкинсон како судир на културните сфери во рамките на една глобална цивилизација. Други укажуваат на [[Крстоносни војни|крстоносните војни]] како прв чекор во глобализацијата. Поконвенционална гледна точка е дека мрежите на здружување се шириле и смалувале уште од [[Стар век|античките времиња]], и дека актуелната глобализирана економија и култура е производ на неодамнешниот европски колонијализам.
[[Category:All articles with unsourced statements|Category:All articles with unsourced statements]]
[[Category:Articles with unsourced statements from October 2015|Category:Articles with unsourced statements from October 2015]]
== Историја ==
=== Развојот на теориите за потеклото на цивилизацијата ===
Историски, се претпоставувало од страна на писатели како Аристотел дека цивилизациите се природната состојба на човештвото, затоа потеклото за грчкиот полис се сметало за непотребно. Сумерската Кралска Листа на пример, тврди дека потеклото на нивната цивилизација е преку слегувањето од небото. Сепак, поморските откритија ги изложиле државите од западна Европа на културите на ловците-собирачи и на едноставните градинарски култури кои не биле цивилизирани. За да ги објаснат разликите, раните теоретичари се свртиле кон расистичките теории за културна надмоќ, теории за географски детерминизам или случајности на културата. По втората светска војна, овие теории биле отфрлени по разни основи и се барале други објаснувања. Се развиле четири училишта во модерниот период.
# Теории за доброволен развој
# Теории на принуден милитаризам
# Теоријата на Карниеро за циркумскрипција на животната средина<ref>{{cite web|url=http://72.52.202.216/~fenderse/Carneiro.htm|title=Archived copy|accessdate=2014-08-05|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140530140606/http://72.52.202.216/~fenderse/Carneiro.htm|archivedate=30 May 2014|df=dmy-all}} accessed 5/08/2014</ref>
# Моделот на Комплексна Интеракција на Клесон (CIM)<ref>Bondarenko, Dmitri M. “Early State” in Cross-Cultural Perspective: A Statistical Reanalysis of Henri J. M. Claessen’s Database" (Cross Cultural Research)</ref>
=== Раните цивилизации ===
[[Податотека:Centres_of_origin_and_spread_of_agriculture.svg|мини|Карта на светот прикажувајќи ги приближно центрите на потекло на земјоделството и неговото ширење во праисторијата<ref name="DiamondandBellwood2003">{{Cite journal|doi=10.1126/science.1078208|last1=Diamond|first1=J.|last2=Bellwood|first2=P.|title=Farmers and Their Languages: The First Expansions|journal=Science|volume=300|issue=5619|pages=597–603|year=2003|pmid=12714734|bibcode=2003Sci...300..597D|url=http://faculty.bennington.edu/%7Ekwoods/classes/enviro-hist/diamond%20agriculture%20and%20language.pdf}}</ref>]]
==== Неолитскиот период и преминот во цивилизацијата ====
Процесот на седентизам за првпат се случи околу 12,000 години п.н.е. во [[Левант]]<nowiki/>от во југозападна Азија и кратко потоа и во други региони низ светот. Појавата на цивилизацијата, генерално, се поврзува со неолитската, односно земјоделската револуција, која се случила на разни локации меѓу 8,000 и 5,000 година п.н.е., особено во југозападниот дел на Азија, северна/централна Африка и Централна Америка.<ref name="repository.ias.ac.in">[http://repository.ias.ac.in/21961/1/333.pdf "Origin of agriculture and domestication of plants and animals linked to early Holocene climate amelioration", Anil K. Gupta*, Current Science, Vol. 87, No. 1, 10 July 2004]</ref> Потоа следеле повеќе други револуции по кои луѓето припитомувале животни не само за месо, но исто така и за млеко, волна, отпадни води и за влечење предмети. Потоа следувало напуштањето на малите селски заедници и појавата на заѕидани градови, што се поврзува со првите цивилизации. Оваа "урбана револуција" го означи почетокот на акумулацијата на вишокот, што помогнаа економиите и градовите да се развијат. Тоа беше поврзано со државниот монопол на принудата, појавата на војничка класа и ендемично војување, брзиот развој на хиерархиите и појавата на човечкото жртвопринесување.<ref>"Ritual human sacrifice promoted and sustained the evolution of stratified societies" op cit</ref>
* Шувалери-Шому културата
* Неолитска Европа
** Винча културата
** Кукутени-трипилијанска култура
* Неолитска Кина
==== Бронзеното време ====
* [[Африка]]
** [[Древен Египет|Антички Египет]]
** [[Историја на Етиопија|Античка Етиопија]]
** [[Историја на Сомалија|Античка Сомалија]]
* [[Америка]]
** [[Претколумбовска Америка|Прерколумбовска Америка]]
*** Чико/[[Карал]]
*** Олмек
*** Запотекската цивилизација
* [[Азија]]
** Централна Азија во бронзеното време
*** Бактро-Маргиански археолошки оомплекс
** Древен Близок Исток
*** Хајаса-Ази
*** [[Месопотамија]] ([[Сумер]])
*** [[Левант]] / Ханан
*** Анадолија
** [[Бронзено време|Кина]] во бронзеното време
*** Ксиа династијата
*** Шанг династијата
*** Западната Жу династија
** [[Јужна Азија]] во бронзеното време
*** Индуска Долина
* Европа
** Егејски Цивилизации
*** Минојската цивилизација
*** Микенска Грција
*** Нурагиската цивилизација
* [[Океанија]]
*** Лапита културата
==== Железното време ====
Железото време е [[Периодизација|период]] карактеристичен по употребата на железото. Раниот период се карактеризира со широката употреба на железото или челикот. Ова се совпадна со други промени во општеството, вклучувајќи различни земјоделски практики, религиозни верувања и уметнички стилови.<ref name="TJEB">The Junior Encyclopædia Britannica: A reference library of general knowledge. (1897). Chicago: E.G. Melvin.</ref><ref>C. J. Thomsen and [//en.wikipedia.org/wiki/Jens_Jacob_Asmussen_Worsaae Jens Jacob Asmussen Worsaae] first applied the system to artifacts.</ref>
Според [[Карл Јасперс|Карл Ј]]<nowiki/>асперс, германски историски филозоф, древните цивилизации биле погодени во голема мера од Аксиалниот период, во периодот помеѓу 800–200 година п.н.е., време во кое серија на мудреци, пророци, верски реформатори и мислители, од Кина, Индија, Иран, Израел и Грција, го смениле правецот на цивилизациите.<ref>Tarnas, Richard (1993). ''The Passion of the Western Mind: Understanding the Ideas that Have Shaped Our World View'' (Ballantine Books)</ref>
* [[Африка]]
** Куш
** Аксум
** Нок
** Игбо-Укву
* [[Источна Азија|Источно-азис]]<nowiki/>ки цивилизации
** Источна Жу династија
* [[Евроазија|Евроазиски]] цивилизации
** Античките Номади, Скитија
** [[Келти]]<nowiki/>те
** Најрите
** Урарту
* Медитеранските цивилизации од класичниот период
** [[Стар век|Античка]] [[Феникија]]
** [[Стара Грција|Античка Грција]]
*** [[Хеленистички период|Хеленистичка цивилизација]]
** Античка Картагина (феникиска колонија)
** [[Римски период|Антички Рим]]
*** [[Римско Царство|Римската Империја]]
** [[Етрурци]]
** [[Илири|Илирци]]
** Иберијци
* Цивилизациите на Блискиот исток
** Древен Израел
** Нео-Асириска Империја
** Нео-Вавилонска Империја
** [[Историја на Иран|Персија]]
* Јужно-азиски цивилизации
** Ведска Индија
** Џанапада
** Сангамски период
=== Од средновековниот до почетокот на модерниот период ===
Ширењето на Зороастријанизмот, Конфучијанството и Будизмот е поврзано со развојот на Аксијалниот период. Од голема важност беше создавањето на големи милитаристички територијални држави. Тоа беше исто така поврзано со ширењето на монетарните економии. Подемот на религиите придонесе да се обединат држави поголеми од претходните.
* Христијанство
** Западно<br>
** Источно
* [[Муслимански свет]]
** Златно време
** Калифати
*** [[Праведен халифат|Рашидун]]
*** [[Омејади|Омејадски]]
*** [[Абасидски Калифат|Абасидски]]
** [[Сомалија]]
*** Adal Sultanate
*** Ajuran Empire
*** Warsangali Empire
** Монголско-турски (Илканат, [[Тимуриди|Тимуридска империја]])
** [[Отоманско Царство|Отоманска империја]]
* Азија
** Кинска Кина
** Ханска Кина
** Гогурјо (Кореја)
** Шестте династии (Кина)
** Суиска Кина
** Тангска Кина
** Сонгска Кина
** Горјо (Кина)
** Рјукју царството
** [[Монголско Царство|Монголска империја]]
** [[Минг (династија)|Мингска Кина]]
** Џосон (Кореја)
** Кинг династијата
** [[Историја на Јапонија|Феудална Јапонија]]
** [[Виетнам|Конфучијански Виетнам]]
* [[Југоисточна Азија|Југоисточна азија]]
** Фунан, Ченла, Чампа, ангорска Камбодија
** Дваравати, Харифунчаи, Сукотаи, Ајутаја, преодерен [[Тајланд]]
** Паганска Бурма
** Филипини
** Сри Виџаја, Сајлендра, Матарам и Маџапахит
* Индија
** Класична
** Средновековна
** Чолска империја<br>
** Маратска империја
** Мугалска империја<br>
* Мезоамерика
** Азтек
** Маја
** Запотек
** Толтек<br>
* Андеански цивилизации
** Чимор
** Царсството на [[Царство на Инките|Инките]]
** Ајмара
** Муиска
* Африка<br>
** Канем
** Мали
** Сонгхаи
** Ашанти
** Абисинија
** Бенинска империја
** Ојо
** Дахомија
* Европа
** Византиска империја
** Света Римсла империја
** Калмарска унија
** Киевски Рус
** Португалската империја
** Шпанската империја
** Француската империја
** Британската империја
** Руската империја
* [[Океанија]]
** Tuʻi Tonga Empire
** Rapa Nui civilization
** Nan Madol
=== Доцен модерен и современ период ===
* Европа
** [[Прво Француско Царство|Првата Француска Империја]]
** [[Австро-Унгарија]]
** [[Кралство Италија|Кралството на Италија]]
** [[Германско Царство|Германската Империја]]
* Азија
** Империјата на Јапонија
* Африка
** Сокото Калифат
** Адамавски емират
** Махдиски Судан
** Зулу кралството
== Иднина ==
Политичкиот научник [[Семјуел Хантингтон]]<ref>Huntington, Samuel P., ''The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order'', (Simon & Schuster, 1996)</ref> тврди дека дефинирачка одлика на 21-от век ќе биде [[Судир на цивилизациите|судирот на цивилизациите]]. Според Хантингтон, судирот помеѓу цивилизациите ќе ги замени конфликтите помеѓу државите и идеологиите, кои се карактеристични за 19-тиот и 20-тиот век. Роналд Инглхарт и Пипа Норис тврдат дека "вистинскиот судир на цивилизациите" меѓу муслиманскиот свет и Западот е предизвикан од муслиманското одбивање на полибералните западни вредности, а не разликата во политичката идеологија, иако тие напоменуваат дека овој недостаток на толеранција е веројатно да доведе до евентуалното одбивање на барањата за (вистинска) демократија.<ref>{{cite web|url=http://www.globalpolicy.org/globaliz/cultural/2003/0304clash.htm|title=The True Clash of Civilizations|last=Inglehart|first=Ronald|author2=Pippa Norris|date=March–April 2003|publisher=Global Policy Forum|accessdate=23 January 2009}}</ref> Во ''Идентитетот и Насилството'' Сен прашува дали луѓето воопшто треба да бидат поделени според "цивилизацијата", дефинирана од религијата и културата. Тој тврди дека ова ги игнорира многу од другите идентитети кои ги имаат луѓето и води кон фокусирање на разликите.
Културниот историчар Морис Берман предлага во ''Среденовековна Америка: Крајот на империјата'' дека во корпоративниот консумеристички САД, факторите кои еднаш ја издигнале Америка―екстремен индивидуализам, територијална и економска експанзија, желбата за материјалното богатство―ќе доведат до колапс кој е неизбежен.<ref>Berman, Morris (2007), Dark Ages America: the End of Empire" (W.W.Norton)</ref> Тезата на Берман е слична со таа на Џејн Џејкобс која тврди дека петте столба на културата на САД се при сериозно распаѓање: заедницата; високото образование; ефективната практика на науката; оданочувањето и владата; и само-регулирањето на научните професии. Ова е поврзано со општествени зла како што се загрозувањето на животната средина, расизмот и зголемувањето на заливот меѓу богатите и сиромашните.<ref>Jacobs, Jane (2005), "Dark Age Ahead" (Vintage)</ref>
Културниот критичар и автор Дерик Џенсен тврди дека модерната цивилизација е насочена кон доминација над животната средина и самото човештвото на еден суштински штетен, неодржлив и автодеструктивен начин.<ref>Jensen, Derrick (2006), "Endgame: The Problem of Civilization", Vol 1 & Vol 2 (Seven Stories Press)</ref> Потребата на цивилизациите за увоз на се повеќе ресурси, тој тврди, произлегува од нивната над-експлоатација и димуницијата на сопствените локални ресурси. Затоа, цивилизациите усвојувааат империјалистичка и експанзионистичка политика и, за да се одржуваат истите, високо милитаристички, хиерархиски-структурирани и принудно-базирани култури и начини на живот.
== Поврзано ==
== Забелешки и препораки ==
{{Reflist}}
== Библиографија ==
* {{cite book|last=Ankerl|first=Guy|title=Global communication without universal civilization|origyear=2000|series=INU societal research|volume=Vol.1: Coexisting contemporary civilizations: Arabo-Muslim, Bharati, Chinese, and Western|publisher=INU Press|location=Geneva|isbn=2-88155-004-5|year=2000}}
* {{cite book|last=Brinton|first=Crane|authorlink=Crane Brinton|year=1984|title=A History of Civilization: Prehistory to 1715|edition=6th|publisher=[[Prentice Hall]]|location=Englewood Cliffs, N.J.|isbn=0-13-389866-0|display-authors=etal}}
* {{cite book|last=Casson|first=Lionel|year=1994|title=Ships and Seafaring in Ancient Times|publisher=British Museum Press|location=London|isbn=0-7141-1735-8}}
* {{cite book|last=Chisholm|first=Jane|author2=Anne Millard|year=1991|title=Early Civilization|others=illus. Ian Jackson|publisher=Usborne|location=London|isbn=1-58086-022-2}}
* {{cite book|last=Collcutt|first=Martin|author2=[[Marius Jansen]]|author3=Isao Kumakura|year=1988|title=Cultural Atlas of Japan|publisher=Facts on File|location=New York|isbn=0-8160-1927-4}}
* {{cite book|last=Drews|first=Robert|author-link=Robert Drews|year=1993|title=The End of the Bronze Age: Changes in Warfare and the Catastrophe ca. 1200 B.C.|publisher=Princeton University Press|location=Princeton|isbn=0-691-04811-8}}
* {{cite book|last=Edey|first=Maitland A.|year=1974|title=The Sea Traders|publisher=[[Time-Life Books]]|location=New York|isbn=0-7054-0060-3}}
* {{cite book|last=Fairservis|first=Walter A., Jr.|year=1975|title=The Threshold of Civilization: An Experiment in Prehistory|publisher=[[Charles Scribner's Sons|Scribner]]|location=New York|isbn=0-684-12775-X}}
* {{cite book|last=Fernández-Armesto|first=Felipe|authorlink=Felipe Fernández-Armesto|year=2000|title=Civilizations|publisher=[[Macmillan Publishers|Macmillan]]|location=London|isbn=0-333-90171-1}}
* {{cite book|last=Ferrill|first=Arther|year=1985|title=The Origins of War: From the Stone Age to Alexander the Great|publisher=[[Thames and Hudson]]|location=New York|isbn=0-500-25093-6}}
* {{cite book|last=Fitzgerald|first=C. P.|year=1969|title=The Horizon History of China|publisher=American Heritage|location=New York|isbn=0-8281-0005-5}}
* {{cite book|last=Fuller|first=J. F. C.|authorlink=J.F.C. Fuller|year=1954–57|title=A Military History of the Western World|others=3 vols.|publisher=[[Funk & Wagnalls]]|location=New York}}
*# ''From the Earliest Times to the Battle of Lepanto.'' {{ISBN|0-306-80304-6}}0-306-80304-6 (1987 reprint).
*# ''From the Defeat of the Spanish Armada to the Battle of Waterloo.'' {{ISBN|0-306-80305-4}}0-306-80305-4 (1987 reprint).
*# ''From the American Civil War to the End of World War II.'' {{ISBN|0-306-80306-2}}0-306-80306-2 (1987 reprint).
* {{cite book|last=Gowlett|first=John|year=1984|title=Ascent to Civilization|publisher=Collins|location=London|isbn=978-0-00-217090-1}}
* {{cite book|last=Hawkes|first=Jacquetta|authorlink=Jacquetta Hawkes|year=1968|title=Dawn of the Gods|publisher=[[Chatto & Windus]]|location=London|isbn=0-7011-1332-4}}
* {{cite book|last=Hawkes|first=Jacquetta|author2=David Trump|origyear=1976|year=1993|title=The Atlas of Early Man|publisher=[[Dorling Kindersley]]|location=London|isbn=978-0-312-09746-2}}
* {{cite book|last=Hicks|first=Jim|year=1974|title=The Empire Builders|publisher=Time-Life Books|location=New York}}
* {{cite book|last=Hicks|first=Jim|year=1975|title=The Persians|publisher=Time-Life Books|location=New York}}
* {{cite book|last=Johnson|first=Paul|authorlink=Paul Johnson (writer)|year=1987|title=A History of the Jews|publisher=[[Weidenfeld and Nicolson]]|location=London|isbn=978-0-297-79091-4}}
* {{cite book|last=Jensen|first=Derrick|authorlink=Derrick Jensen|year=2006|title=[[Endgame (Derrick Jensen books)|Endgame]]|publisher=[[Seven Stories Press]]|location=New York|isbn=978-1-58322-730-5}}
* {{cite book|last=Keppie|first=Lawrence|year=1984|title=The Making of the Roman Army: From Republic to Empire|publisher=Barnes & Noble|location=Totowa, N.J.|isbn=0-389-20447-1}}
* Korotayev, Andrey, ''World Religions and Social Evolution of the Old World Oikumene Civilizations: A Cross-Cultural Perspective''. Lewiston, NY: Edwin Mellen Press, 2004. {{ISBN|0-7734-6310-0}}0-7734-6310-0
* Kradin, Nikolay. Archaeological Criteria of Civilization. ''Social Evolution & History'', Vol. 5, No 1 (2006): 89–108. ISSN [https://www.worldcat.org/search?fq=x0:jrnl&q=n2:1681-4363 1681-4363].
* {{cite book|last=Lansing|first=Elizabeth|year=1971|title=The Sumerians: Inventors and Builders|publisher=McGraw-Hill|location=New York|isbn=0-07-036357-9}}
* {{cite book|last=Lee|first=Ki-Baik|year=1984|title=A New History of Korea|others=trans. Edward W. Wagner, with Edward J. Shultz|publisher=[[Harvard University Press]]|location=Cambridge|isbn=0-674-61575-1}}
* {{cite book|last=Nahm|first=Andrew C.|year=1983|title=A Panorama of 5000 Years: Korean History|publisher=Hollym International|location=Elizabeth, N.J.|isbn=0-930878-23-X}}
* {{cite book|last=Oliphant|first=Margaret|year=1992|title=The Atlas of the Ancient World: Charting the Great Civilizations of the Past|publisher=Ebury|location=London|isbn=0-09-177040-8}}
* {{cite book|last=Rogerson|first=John|year=1985|title=Atlas of the Bible|publisher=[[Infobase Publishing]]|location=New York|isbn=0-8160-1206-7}}
* {{cite book|last=Sandall|first=Roger|authorlink=Roger Sandall|year=2001|title=The Culture Cult: Designer Tribalism and Other Essays|publisher=Westview|location=Boulder, Colo.|isbn=0-8133-3863-8}}
* {{cite book|last=Sansom|first=George|year=1958|title=A History of Japan: To 1334|publisher=Stanford University Press|location=Stanford|isbn=0-8047-0523-2}}
* {{cite book|last=Southworth|first=John Van Duyn|year=1968|title=The Ancient Fleets: The Story of Naval Warfare Under Oars, 2600 B.C.–1597 A.D.|publisher=[[Twayne]]|location=New York}}
* {{cite book|last=Thomas|first=Hugh|authorlink=Hugh Thomas (historian)|year=1981|title=An Unfinished History of the World|edition=rev.|publisher=Pan|location=London|isbn=0-330-26458-3}}
* {{cite book|last=Yap|first=Yong|author2=Arthur Cotterell|year=1975|title=The Early Civilization of China|publisher=Putnam|location=New York|isbn=0-399-11595-1}}
* Yurdusev, A. Nuri, International Relations and the Philosophy of History: A Civilizational Approach (Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2003).
== Надворешни врски ==
* [[File:Wikiquote-logo.svg|алт=|класа=noviewer|16x16пкс]]<span> Цитати поврзани со </span>[[wikiquote:Special:Search/Civilization|Цивилизацијата]]<span> на заедничката ризница</span>
* [http://www.bbc.co.uk/religion/interactive/civilisations/ BBC за цивилизацијата]
* [http://www.ancienthistorylists.com/ancient-civilizations/10-oldest-ancient-civilizations-ever-existed/ Топ 10 најстари цивилизации]
[[Категорија:Антрополошки категории на народи]]
[[Категорија:Цивилизации]]
| |||