Бактерии: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
Одбиени последните 4 промени во текстот и вратена преработката 3333566 на Ehrlich91 |
Проширување на материјалот со референци и слики |
||
Ред 3:
| name = Бактерии
| image = EscherichiaColi NIAID.jpg
| image_width =
| image_caption = Клетки на ''[[Escherichia coli]], зголемени за 25,000 пати''
| domain = <b>Bacteria</b>
| subdivision_ranks = Колена
| subdivision =
[[Acidobacteria]]<br />
[[Actinobacteria]]<br />
[[Aquificae]]<br />
[[Armatimonadetes]]<br />
[[Bacteroidetes]]<br />
[[Caldiserica]]<br />
[[Chlamydiae]]<br />
[[Chloroflexi]]<br />
[[Chrysiogenetes]]<br />
Ред 19 ⟶ 22:
[[Deinococcus-Thermus]]<br />
[[Dictyoglomi]]<br />
[[
[[Fibrobacteres]]<br />
[[Firmicutes]]<br />
[[Fusobacteria]]<br />
[[Gemmatimonadetes]]<br />
[[
[[
[[Planctomycetes]]<br />
[[Proteobacteria]]<br />
[[Spirochaetes]]<br />
[[Synergistetes]]<br />
[[Thermodesulfobacteria]]<br />
[[Thermomicrobia]]<br />
[[Thermotogae]]<br />
[[Verrucomicrobia]]<br />
|domain_authority=[[Carl Woese|Woese]], [[Otto Kandler|Kandler]] & [[Mark Wheelis|Wheelis]], 1990<ref name="Woese">{{cite journal |vauthors=Woese CR, Kandler O, Wheelis ML | title = Towards a natural system of organisms: proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 87 | issue = 12 |year=1990| pmid = 2112744 | pmc = 54159 | doi = 10.1073/pnas.87.12.4576 | bibcode = 1990PNAS...87.4576W |pages=4576–9}}</ref>}}
'''Бактериите''' се голем [[Домен (биологија)|домен]] на [[Прокариоти|прокариотски]] [[Микроорганизам|микроорганизми]]. Типично се неколку микрометри во должина и се среќаваат во голем број на облици, вклучувајќи сфери, стапчиња и спирали. Бактериите се едни од најстарите животни форми на планетата и може да се најдат во скоро сите [[Хабитат|хабитати]]. Тие ги населуваат океаните, копното, [[врели извори]], екстремно кисели води и [[Радиоактивен отпад|радиоактивни отпади]],<ref>{{Наведено списание|last=Fredrickson|first=James K.|last2=Zachara|first2=John M.|last3=Balkwill|first3=David L.|last4=Kennedy|first4=David|last5=Li|first5=Shu-mei W.|last6=Kostandarithes|first6=Heather M.|last7=Daly|first7=Michael J.|last8=Romine|first8=Margaret F.|last9=Brockman|first9=Fred J.|date=2004-07-01|title=Geomicrobiology of High-Level Nuclear Waste-Contaminated Vadose Sediments at the Hanford Site, Washington State|url=http://aem.asm.org/content/70/7/4230|journal=Applied and Environmental Microbiology|language=en|volume=70|issue=7|pages=4230–4241|doi=10.1128/AEM.70.7.4230-4241.2004|issn=0099-2240|pmid=15240306}}</ref> а може да се најдат дури и на големите длабочини на [[Земјина кора|земјината кора]]. Тие исто така живеат во сложените повеќеклеточни организми како што се [[Животно|животните]] и [[Растенија|растенијата]], а со нив формираат [[Симбиоза|симбиотски]] или [[Паразитизам|паразитски]] односи. Повеќето бактерии се уште не се карактеризирани, а само околу половина од сите бактериски [[Колено|колена]] имаат [[Вид (биологија)|видови]] кои може да се одгледуваат во лабораторија.<ref>{{Наведено списание|last=Rappé|first=Michael S.|last2=Giovannoni|first2=Stephen J.|date=2003-10-01|title=The Uncultured Microbial Majority|url=http://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev.micro.57.030502.090759|journal=Annual Review of Microbiology|volume=57|issue=1|pages=369–394|doi=10.1146/annurev.micro.57.030502.090759|issn=0066-4227}}</ref> Науката за бактерии се нарекува [[бактериологија]] и претставува гранка на [[Микробиологија|микробиологијата]].
Во еден грам [[почва]] има околу 40 милиони бактериски клетки, а во милилитар од слатка вода има околу милион бактериски клетки. На [[Земја (планета)|планетата Земја]] има околу 5×10<sup>30</sup> бактерии.<ref>{{Наведено списание|last=Whitman|first=William B.|last2=Coleman|first2=David C.|last3=Wiebe|first3=William J.|date=1998-06-09|title=Prokaryotes: The unseen majority|url=http://www.pnas.org/content/95/12/6578|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|language=en|volume=95|issue=12|pages=6578–6583|issn=0027-8424|pmid=9618454}}</ref> Ова формира бактериска [[биомаса]] која е поголема од растителната и животинската биомаса заедно.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://web.archive.org/web/20110511132823/http://www.eoearth.org/article/Bacteria?topic=49480|title=Bacteria|date=2011-05-11|accessdate=2018-01-13}}</ref> Бактериите се неопходни за многу фази од [[Циклус на нутриенси|циклусот на нутриенсите]] како што е врзувањето на [[Азот|азотот]] од [[Атмосфера|атмосферата]]. Циклусот на нутриенсите исто така вклучува разградување на телата на мртвите организми, а бактериите се најодговорни за фазата на [[Путрефикација|путрефикацијата]] на овој процес.<ref>{{Наведена книга|url=http://www.crcnetbase.com/doi/10.1201/9781420069921.ch8|title=Decomposition Chemistry in a Burial Environment|last=Forbes|first=Shari|pages=203–223|language=en|doi=10.1201/9781420069921.ch8}}</ref> Во биолошките заедници кои живеат околу [[Хидротермални извори|хидротермалните извори]] или [[Студени извори|студените извори]], [[Екстремофили|екстремофилните бактерии]] ги обезбедуваат виталните нутриенси кои се неопходни да се одржи животот во овие средини; како што е искористувањето на [[метан]] и [[сулфурводород]] за продукција на [[енергија]]. Во 2013 година беше објавена студија според која бактериите може да живеат во [[Маријански ров|Маријанскиот ров]], кој се наоѓа на длабочина од 11 километри што е најдлабокиот познат регион на [[Океан|океаните]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.livescience.com/27954-microbes-mariana-trench.html|title=Microbes Thrive in Deepest Spot on Earth|work=Live Science|access-date=2018-01-13}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Glud|first=Ronnie N.|last2=Wenzhöfer|first2=Frank|last3=Middelboe|first3=Mathias|last4=Oguri|first4=Kazumasa|last5=Turnewitsch|first5=Robert|last6=Canfield|first6=Donald E.|last7=Kitazato|first7=Hiroshi|date=2013/04|title=High rates of microbial carbon turnover in sediments in the deepest oceanic trench on Earth|url=https://www.nature.com/articles/ngeo1773|journal=Nature Geoscience|language=En|volume=6|issue=4|pages=284–288|doi=10.1038/ngeo1773|issn=1752-0908}}</ref> Други истражувачи објавија резултати според кои бактериите може да живеат внатре во карпи кои се наоѓаат 580 метри под морското дно.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.livescience.com/27899-ocean-subsurface-ecosystem-found.html|title=Intraterrestrials: Life Thrives in Ocean Floor|work=Live Science|access-date=2018-01-13}}</ref> Верувањето дека бактериските клетки во човековото тело се побројни од човечките клетки во однос 10:1 е побиено. Има околу 39 трилиони бактериски клетки во [[Микрофлора|човековата микрофлора]] при што како стандард се зема маж со 170 сантиметри висина и 70 килограми тежина, додека вкупниот број на човековите клетки е околу 30 трилиони. Ова значи дека иако бактериските клетки се побројни, тие се побројни за 30%, а не за 900% во однос на човековите клетки.<ref>{{Наведено списание|last=Sender|first=Ron|last2=Fuchs|first2=Shai|last3=Milo|first3=Ron|date=2016-01-06|title=Revised estimates for the number of human and bacteria cells in the body|url=https://www.biorxiv.org/content/early/2016/01/06/036103|journal=bioRxiv|language=en|pages=036103|doi=10.1101/036103}}</ref> Најголемиот број на бактериски клетки кај човекот се наоѓаат во [[Цревна флора|цревната флора]], а втори по бројност се бактериите на [[Кожа|кожата]].<ref>{{Наведено списание|date=2005-10-01|title=A dynamic partnership: Celebrating our gut flora|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1075996405000685|journal=Anaerobe|volume=11|issue=5|pages=247–251|doi=10.1016/j.anaerobe.2005.05.001|issn=1075-9964}}</ref> Најголемиот дел на бактериите кои живеат во човековото тело се сосема безопасни, а тие што живеат во цревната флора се дури и многу корисни. Меѓутоа неколку видови на бактерии се [[Патоген|патогени]] и предизвикуваат [[Инфективни заболувања предизвикани од бактерии|инфективни заболувања]] како што се: [[Чума (болест)|чума]], [[лепра]], [[антракс]], [[сифилис]], [[колера]], [[туберкулоза]] итн. Најсмртоносните бактериски заболувања се [[Респираторни инфекции|респираторните инфекции]] од кои на прво место е туберкулозата која убива околу 2 милиона луѓе годишно главно во [[потсахарска Африка]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.who.int/healthinfo/bodgbd2002revised/en/|title=WHO {{!}}|work=www.who.int|accessdate=2018-01-13}}</ref> Во [[Развиени земји|развиените земји]] за третман на [[Инфективни заболувања предизвикани од бактерии|бактериските инфекции]] често се користат [[антибиотици]] кои исто така се употребуваат и во [[Сточарство|сточарството]] поради што резистенцијата на антибиотици е во пораст. Во [[Индустрија|индустријата]] бактериите се користат за третман на отпадни води, за разградување на истурена [[нафта]], во [[Прехранбена индустрија|прехрамбената индустрија]] за производство на [[јогурт]] и [[сирење]], во [[Метална индустрија|металната индустрија]], како и во [[Биотехнологија|биотехнологијата]] за производство на антибиотици и други хемикалии.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.sciencedaily.com/releases/2010/09/100901191137.htm|title=Metal-mining bacteria are green chemists|work=ScienceDaily|access-date=2018-01-13|language=en}}</ref> <ref>{{Наведено списание|date=2005-04-01|title=Whole organism biocatalysis|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1367593105000165|journal=Current Opinion in Chemical Biology|volume=9|issue=2|pages=174–180|doi=10.1016/j.cbpa.2005.02.001|issn=1367-5931}}</ref>
Порано бактериите се сметаа за [[растенија]] и се класифицираа во [[Класа (биологија)|класата]] ''Schizomycetes.'' Денес бактериите се класифицираат како прокариотски организми кои за разлика од животинските, растителните и другите [[Еукариоти|еукариотски организми]] не поседуваат [[клеточно јадро]] и немаат [[Органела|мембрански органели]]. Иако традиционално терминот "бактерии" се користеше за сите прокариоти, научната класификација се промени од почетокот на деведесетите години по откритието дека [[Археи|археите]] се посебна група на прокариоти кои заедно со бактериите еволуирале од заеднички предок. Денес бактериите и археите се класифицирани во два одделни домени на животот, а третиот го чинат еукариотите.<ref>{{Наведено списание|last=Woese|first=C. R.|last2=Kandler|first2=O.|last3=Wheelis|first3=M. L.|date=1990-06-01|title=Towards a natural system of organisms: proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya.|url=http://www.pnas.org/content/87/12/4576|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|language=en|volume=87|issue=12|pages=4576–4579|doi=10.1073/pnas.87.12.4576|issn=0027-8424|pmid=2112744}}</ref>
= Етимологија =
Зборот ''бактерија'' потекнува од новолатинскиот ''bacterium'', кој е латинизирана форма од грчкиот збор βακτήριον (''bakterion''),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0057:entry=bakth/rion|title=Henry George Liddell, Robert Scott,
A Greek-English Lexicon,
βακτήρ-ιον|work=www.perseus.tufts.edu|accessdate=2018-01-13}}</ref> што претставува деминутив на βακτηρία (''bakteria''), што во превод значи "стап",<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0057:entry=bakthri/a|title=Henry George Liddell, Robert Scott,
A Greek-English Lexicon,
βακτηρ-ία|work=www.perseus.tufts.edu|accessdate=2018-01-13}}</ref> бидејќи првите кои биле откриени имале стапчеста форма.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.etymonline.com/word/bacteria|title=bacteria {{!}} Origin and meaning of bacteria by Online Etymology Dictionary|work=www.etymonline.com|language=en|accessdate=2018-01-13}}</ref>
= Потекло и рана еволуција =
Предокот на денешните бактерии бил [[Едноклеточен организам|едноклеточен]] [[микроорганизам]] и бил еден од првите живи форми кои се појавиле на Земјата пред околу 4 билиони години. Во следните 3 билиони години доминанти живи организми на Земјата биле едноставни [[прокариоти]] како што се денес бактериите и [[Археи|археите]].<ref>{{Наведено списание|last=Schopf|first=J. W.|date=1994-07-19|title=Disparate rates, differing fates: tempo and mode of evolution changed from the Precambrian to the Phanerozoic|url=http://www.pnas.org/content/91/15/6735|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|language=en|volume=91|issue=15|pages=6735–6742|issn=0027-8424|pmid=8041691}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=DeLong|first=Edward F.|last2=Pace|first2=Norman R.|date=2001-08-01|title=Environmental Diversity of Bacteria and Archaea|url=http://www.ingentaconnect.com/content/tandf/usyb/2001/00000050/00000004/art00003?token=00621767838181a3f582f206d3f6a4b4b6e6e42576b39272c5f7b3d6d383a4b3b25706e7b6c7a3f7b425720665d1d99334|journal=Systematic Biology|volume=50|issue=4|pages=470–478|doi=10.1080/10635150118513}}</ref> Иако постојат бактериски фосили, како што се [[Строматолит|строматолитите]], недостатокот на одредена морфологија оневозможува тие да се искористат за проучување на историјата на бактериската [[еволуција]], или да се прецизира времето на потекло на одреден бактериски вид. Меѓутоа во поново време, секвенционирањето на [[Геном|геномите]] на илјадници видови на организми од сите три [[Домен (биологија)|домени]] на животот, овозможи да резултатите од овие истражувања се користат во [[Филогенетика|филогенетиката]].<ref>{{Наведено списание|last=Caetano-Anollés|first=Gustavo|last2=Caetano-Anollés|first2=Derek|date=July 2003|title=An evolutionarily structured universe of protein architecture|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12840035|journal=Genome Research|volume=13|issue=7|pages=1563–1571|doi=10.1101/gr.1161903|issn=1088-9051|pmid=12840035}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Wang|first=Minglei|last2=Yafremava|first2=Liudmila S.|last3=Caetano-Anollés|first3=Derek|last4=Mittenthal|first4=Jay E.|last5=Caetano-Anollés|first5=Gustavo|date=November 2007|title=Reductive evolution of architectural repertoires in proteomes and the birth of the tripartite world|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17908824|journal=Genome Research|volume=17|issue=11|pages=1572–1585|doi=10.1101/gr.6454307|issn=1088-9051|pmc=PMC2045140|pmid=17908824}}</ref> Најблискиот древен заеднички предок на бактериите и археите веројатно бил [[Хипертермофили|хипертермофилен]] организам и живеел пред околу 2.5-3.2 билиони години.<ref>{{Наведено списание|last=Giulio|first=Massimo Di|date=2003-12-01|title=The Universal Ancestor and the Ancestor of Bacteria Were Hyperthermophiles|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s00239-003-2522-6|journal=Journal of Molecular Evolution|language=en|volume=57|issue=6|pages=721–730|doi=10.1007/s00239-003-2522-6|issn=0022-2844}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Battistuzzi|first=Fabia U.|last2=Feijao|first2=Andreia|last3=Hedges|first3=S. Blair|date=2004-11-09|title=A genomic timescale of prokaryote evolution: insights into the origin of methanogenesis, phototrophy, and the colonization of land|url=https://doi.org/10.1186/1471-2148-4-44|journal=BMC Evolutionary Biology|volume=4|pages=44|doi=10.1186/1471-2148-4-44|issn=1471-2148}}</ref> Бактериите исто така влијаеле врз еволуцијата на [[Еукариоти|еукариотите]] и археите. Денешните еукариоти се резултат на [[Ендосимбиотска теорија|ендосимбиотска]] асоцијација помеѓу предокот на еукариотите (т.н. протоеукариот) и [[Алфа протеобактерии|алфапротеобактерија]] која после навлегување во [[Цитоплазма|цитоплазмата]] на протоеукариотот еволуирала во денешните еукариотски органели како што се [[Митохондрија|митохондриите]], а според некои теории и [[Хидрогенозом|хидрогенозомите]].<ref>{{Наведено списание|last=Poole|first=Anthony M.|last2=Penny|first2=David|date=2007-01-01|title=Evaluating hypotheses for the origin of eukaryotes|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/bies.20516/abstract|journal=BioEssays|language=en|volume=29|issue=1|pages=74–84|doi=10.1002/bies.20516|issn=1521-1878}}</ref> <ref>{{Наведено списание|last=Dyall|first=Sabrina D.|last2=Brown|first2=Mark T.|last3=Johnson|first3=Patricia J.|date=2004-04-09|title=Ancient Invasions: From Endosymbionts to Organelles|url=http://science.sciencemag.org/content/304/5668/253|journal=Science|language=en|volume=304|issue=5668|pages=253–257|doi=10.1126/science.1094884|issn=0036-8075|pmid=15073369}}</ref> Подоцна некои еукариоти коишто веќе содржеле митохондрии стапиле во секундарна ендосимбиотска асоцијација со [[цијанобактерии]] што довело до еволуција на [[Хлоропласт|хлоропластите]] во денешните [[алги]] и [[растенија]].<ref>{{Наведено списание|date=1999-12-01|title=Endosymbiosis and evolution of the plant cell|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1369526699000254|journal=Current Opinion in Plant Biology|volume=2|issue=6|pages=513–519|doi=10.1016/S1369-5266(99)00025-4|issn=1369-5266}}</ref>
= Морфологија =
[[Податотека:Bacterial morphology diagram sr.svg|алт=Дијаграм кој покажува морфологија на бактериите|лево|мини|350x350пкс|Бактериите покажуваат многу клеточни морфологии и аранжмани.]]
[[Морфологија (биологија)|Морфологијата]] на бактериите покажува голем диверзитет на форми и величини. Бактериските клетки се околу десетина од големината на [[Еукариоти|еукариотските клетки]] и долги се околу 0.5 - 5 микрометри, но има и видови кои се видливи со голо око, како на пример ''[[Thiomargarita namibiensis]]'', која е долга околу 0.5 милиметри,<ref>{{Наведено списание|last=Schulz|first=Heide N.|last2=Jørgensen|first2=Bo Barker|date=2001-10-01|title=Big Bacteria|url=http://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev.micro.55.1.105|journal=Annual Review of Microbiology|volume=55|issue=1|pages=105–137|doi=10.1146/annurev.micro.55.1.105|issn=0066-4227}}</ref> и ''[[Epulopiscium fishelsoni]]'' која достигнува до 0.7 милиметри должина.<ref name=":0">{{Наведено списание|date=2011-07-16|title=Who are you calling simple?|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0262407911617090|journal=New Scientist|volume=211|issue=2821|pages=38–41|doi=10.1016/S0262-4079(11)61709-0|issn=0262-4079}}</ref> Најмалите бактерии се членови на родот ''[[Mycoplasma]]'', кои имаат должина од само 0.3 микрометри што е величината на најголемите [[Вирус|вируси]].<ref>{{Наведено списание|last=Robertson|first=J|last2=Gomersall|first2=M|last3=Gill|first3=P|date=November 1975|title=Mycoplasma hominis: growth, reproduction, and isolation of small viable cells.|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC235991/|journal=Journal of Bacteriology|volume=124|issue=2|pages=1007–1018|issn=0021-9193|pmid=1102522}}</ref> Некои бактерии можат да бидат уште помали, но овие [[ултрамикробактерии]] се уште не се доволно проучени.<ref>{{Наведено списание|last=Velimirov|first=Branko|date=2001|title=Nanobacteria, Ultramicrobacteria and Starvation Forms: A Search for the Smallest Metabolizing Bacterium|url=https://www.jstage.jst.go.jp/article/jsme2/16/2/16_2_67/_article|journal=Microbes and environments|language=en|volume=16|issue=2|pages=67–77|doi=10.1264/jsme2.2001.67|issn=1342-6311}}</ref>
Најголем број бактериски видови се или сферични по форма, т.н. ''коки'' (еднина coccus од грчкиот збор ''kókkos,'' што значи зрно или семе) или се со стапчеста форма, т.н. ''бацили'' (еднина bacillus, од латинскиот ''baculus'', што значи стап). Некои бактерии наречени ''вибрио'' имаат форма на искривено стапче или запирка; други пак имаат спирална форма и се наречени ''спирила'', а пак други може да се значително свиени и се нарекуваат ''спирохети''.Опишани се и помал број на други невообичаени форми, како на пример ѕвездовидни бактерии.<ref>{{Наведено списание|last=Yang|first=Desirée C.|last2=Blair|first2=Kris M.|last3=Salama|first3=Nina R.|date=2016-03-01|title=Staying in Shape: the Impact of Cell Shape on Bacterial Survival in Diverse Environments|url=http://mmbr.asm.org/content/80/1/187|journal=Microbiology and Molecular Biology Reviews|language=en|volume=80|issue=1|pages=187–203|doi=10.1128/MMBR.00031-15|issn=1092-2172|pmid=26864431}}</ref> [[Бактериски клеточен ѕид|Бактерискиот клеточен ѕид]] и [[Цитоскелет|цитоскелетот]] го одредуваат овој голем вариетет на форми и тоа е важно затоа што влијае на нивната способност да се снабдуваат со нутриенси, да се прикрепуваат за површини, да пливаат во течности или да избегнат предатори.<ref>{{Наведено списание|last=Cabeen|first=Matthew T.|last2=Jacobs-Wagner|first2=Christine|date=2005/08|title=Bacterial cell shape|url=https://www.nature.com/articles/nrmicro1205|journal=Nature Reviews Microbiology|language=En|volume=3|issue=8|pages=601–610|doi=10.1038/nrmicro1205|issn=1740-1534}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Young|first=Kevin D.|date=2006-09-01|title=The Selective Value of Bacterial Shape|url=http://mmbr.asm.org/content/70/3/660|journal=Microbiology and Molecular Biology Reviews|language=en|volume=70|issue=3|pages=660–703|doi=10.1128/MMBR.00001-06|issn=1092-2172|pmid=16959965}}</ref>
[[Податотека:Скала на релативни димензии.png|мини|Опсег на димензии кај [[Прокариоти|прокариотите]] во однос на оној кај други организми и молекули.]]
Најголем број на бактериски видови постојат како единечни клетки, додека други може да се групираат во карактеристични форми: ''[[Neisseria]]'' се јавува во парови, ''[[Streptococcus]]'' формира ланци, ''[[Staphylococcus]]'' формира гроздовидни формации или кластери. Бактериите исто така може да се групираат за да формираат поголеми повеќеклеточни структури, на пр. издолжени филаменти кај [[Цијанобактерии|цијанобактериите]] и [[Актинобактерии|актинобактериите]], агрегати како кај [[Миксобактерија|миксобактериите]], или пак комплексни хифи како кај [[Стрептомицети|стрептомицетите]].<ref>{{Наведено списание|last=Claessen|first=Dennis|last2=Rozen|first2=Daniel E.|last3=Kuipers|first3=Oscar P.|last4=Søgaard-Andersen|first4=Lotte|last5=Wezel|first5=Gilles P. van|date=2014/02|title=Bacterial solutions to multicellularity: a tale of biofilms, filaments and fruiting bodies|url=https://www.nature.com/articles/nrmicro3178|journal=Nature Reviews Microbiology|language=En|volume=12|issue=2|pages=115–124|doi=10.1038/nrmicro3178|issn=1740-1534}}</ref> Овие повеќеклеточни структури често се формираат само при посебни услови, на пр. при недостаток на [[Аминокиселина|аминокиселини]] [[Myxobacteria]] комуницира со околните бактерии од својот вид преку процес наречен "[[чувство на кворумот]]" (анг. quorum sensing), при што мигрираат една кон друга и се агрегираат во телца кои се со димензија околу 500 микрометри и содржат околу 100,000 бактериски клетки.<ref>{{Наведено списание|last=Shimkets|first=Lawrence J.|date=1999-10-01|title=Intercellular Signaling During Fruiting-Body Development of Myxococcus xanthus|url=http://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev.micro.53.1.525|journal=Annual Review of Microbiology|volume=53|issue=1|pages=525–549|doi=10.1146/annurev.micro.53.1.525|issn=0066-4227}}</ref> Во овие повеќеклеточни телца се јавува функционална поделба меѓу одделните бактериски клетки, на пр. секоја десетта клетка од колонијата мигрира кон површината и таму се диференцира во посебна дормантна (спиечка) форма која се нарекува ''миксоспора'', и на овој начин прават заштитен слој којшто колонијата ја штити од исушување и други влијанија на околината.<ref>{{Наведено списание|last=Kaiser|first=Dale|date=2004-09-13|title=Signaling in myxobacteria|url=http://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev.micro.58.030603.123620|journal=Annual Review of Microbiology|volume=58|issue=1|pages=75–98|doi=10.1146/annurev.micro.58.030603.123620|issn=0066-4227}}</ref>
Други видови на бактерии се способни да се прицврстат за површини и да формираат густи агрегати наречени ''[[Биофилм|биофилмови]]''.Овие биофилмови може да варираат во дебелина од неколку микрометри па дури до половина метар, а во нив се населуваат покрај бактериите и разни видови на археи и еукариоти. Бактериите што живеат во биофилмови имаат сложен распоред на клетките и на екстрацелуларните компоненти, формирајќи секундарни структури наречени микроколонии, помеѓу кои има мрежа од канали кои овозможуваат подобра [[дифузија]] на нутриенсите.<ref>{{Наведено списание|last=Donlan|first=Rodney M.|title=Biofilms: Microbial Life on Surfaces|url=https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/8/9/02-0063_article|journal=Emerging Infectious Diseases|language=en-us|volume=8|issue=9|pages=881–890|doi=10.3201/eid0809.020063}}</ref> <ref>{{Наведено списание|last=Donlan|first=Rodney M.|title=Biofilms: Microbial Life on Surfaces|url=https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/8/9/02-0063_article|journal=Emerging Infectious Diseases|language=en-us|volume=8|issue=9|pages=881–890|doi=10.3201/eid0809.020063}}</ref> Во природните средини како што е почвата, површината на камења, карпи и површината на растенијата, најголем број од бактериите се наоѓаат во површински биофилмови.<ref name=":1">{{Наведено списание|last=Davey|first=Mary Ellen|last2=O'toole|first2=George A.|date=2000-12-01|title=Microbial Biofilms: from Ecology to Molecular Genetics|url=http://mmbr.asm.org/content/64/4/847|journal=Microbiology and Molecular Biology Reviews|language=en|volume=64|issue=4|pages=847–867|doi=10.1128/MMBR.64.4.847-867.2000|issn=1092-2172|pmid=11104821}}</ref> Биофилмовите се важни и во медицината бидејќи овие структури често се среќаваат при хроничните бактериски инфекции или кај инфекции од имплантирани медицински помагала, затоа што бактериите што се наоѓаат во биофилмот многу потешко се уништуваат од изолираните форми.<ref>{{Наведено списание|last=Donlan|first=Rodney M.|last2=Costerton|first2=J. William|date=2002-04-01|title=Biofilms: Survival Mechanisms of Clinically Relevant Microorganisms|url=http://cmr.asm.org/content/15/2/167|journal=Clinical Microbiology Reviews|language=en|volume=15|issue=2|pages=167–193|doi=10.1128/CMR.15.2.167-193.2002|issn=0893-8512|pmid=11932229}}</ref>
= Клеточна структура =
=== Внатрешноклеточни структури ===
[[Податотека:Градба на бактериска клетка.png|мини|Градба и содржина на типична [[Грампозитивна бактерија|Грам-позитивна]] бактерија.]]
Бактериската [[клеточна мембрана]] се состои главно од [[Фосфолипид|фосфолипиди]] и [[Протеин|протеини]]. Таа покрај својата заштитна улога како бариера, врши и многу важна улога во транспортните и енергетските процеси на клетката.<ref name=":2">{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/956340090|title=Microbiology : an evolving science.|last=L.|first=Slonczewski, Joan|date=2013|publisher=W W Norton|isbn=9780393123685|location=[S.l.]|oclc=956340090}}</ref> За разлика од [[Еукариоти|еукариотските клетки]] бактериските клетки најчесто не поседуваат мембрански [[Органела|органели]], како што кај еукариотите се: [[Клеточно јадро|јадро]], [[ендоплазматски ретикулум]], [[Голџиев систем]] итн.<ref name=":2" /> Меѓутоа некои бактерии поседуваат протеински органели во [[Цитоплазма|цитоплазмата]] кои разделуваат различни процеси од бактерискиот [[метаболизам]],<ref>{{Наведено списание|last=Bobik|first=Thomas A.|date=2006-05-01|title=Polyhedral organelles compartmenting bacterial metabolic processes|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s00253-005-0295-0|journal=Applied Microbiology and Biotechnology|language=en|volume=70|issue=5|pages=517–525|doi=10.1007/s00253-005-0295-0|issn=0175-7598}}</ref> <ref>{{Наведено списание|last=Yeates|first=Todd O.|last2=Kerfeld|first2=Cheryl A.|last3=Heinhorst|first3=Sabine|last4=Cannon|first4=Gordon C.|last5=Shively|first5=Jessup M.|date=2008/09|title=Protein-based organelles in bacteria: carboxysomes and related microcompartments|url=https://www.nature.com/articles/nrmicro1913|journal=Nature Reviews Microbiology|language=En|volume=6|issue=9|pages=681–691|doi=10.1038/nrmicro1913|issn=1740-1534}}</ref> како што се [[Карбоксизоми|карбоксизомите]].<ref>{{Наведено списание|last=Kerfeld|first=Cheryl A.|last2=Sawaya|first2=Michael R.|last3=Tanaka|first3=Shiho|last4=Nguyen|first4=Chau V.|last5=Phillips|first5=Martin|last6=Beeby|first6=Morgan|last7=Yeates|first7=Todd O.|date=2005-08-05|title=Protein Structures Forming the Shell of Primitive Bacterial Organelles|url=http://science.sciencemag.org/content/309/5736/936|journal=Science|language=en|volume=309|issue=5736|pages=936–938|doi=10.1126/science.1113397|issn=0036-8075|pmid=16081736}}</ref> Дополнително бактериите имаат мултикомпонентен [[цитоскелет]] кој ја контролира локализацијата на протеините и [[Нуклеинска киселина|нуклеинските киселини]] во цитоплазмата, а исто така учествува и во процесот на [[Клеточна делба|клеточната делба]].<ref>{{Наведено списание|last=Gitai|first=Zemer|date=2005-03-11|title=The New Bacterial Cell Biology: Moving Parts and Subcellular Architecture|url=http://www.cell.com/cell/abstract/S0092-8674(05)00193-5|journal=Cell|language=English|volume=120|issue=5|pages=577–586|doi=10.1016/j.cell.2005.02.026|issn=0092-8674}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Shih|first=Yu-Ling|last2=Rothfield|first2=Lawrence|date=2006-09-01|title=The Bacterial Cytoskeleton|url=http://mmbr.asm.org/content/70/3/729|journal=Microbiology and Molecular Biology Reviews|language=en|volume=70|issue=3|pages=729–754|doi=10.1128/MMBR.00017-06|issn=1092-2172|pmid=16959967}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Norris|first=Vic|last2=Blaauwen|first2=Tanneke den|last3=Cabin-Flaman|first3=Armelle|last4=Doi|first4=Roy H.|last5=Harshey|first5=Rasika|last6=Janniere|first6=Laurent|last7=Jimenez-Sanchez|first7=Alfonso|last8=Jin|first8=Ding Jun|last9=Levin|first9=Petra Anne|date=2007-03-01|title=Functional Taxonomy of Bacterial Hyperstructures|url=http://mmbr.asm.org/content/71/1/230|journal=Microbiology and Molecular Biology Reviews|language=en|volume=71|issue=1|pages=230–253|doi=10.1128/MMBR.00035-06|issn=1092-2172|pmid=17347523}}</ref>
Многу значајни биохемиски процеси како што е складирањето на енергија се одвиваат како резултат на [[Концентрација|концентрациски]] градиенти низ мембраните, со што се создава разлика во потенцијали на ист принцип како во [[Батерија|батериите]]. Недостатокот на внатрешни мембрани кај бактериите значи дека овие процеси, како што е транспортот на [[Електрон|електрони]], треба да се одвиваат низ клеточната мембрана помеѓу внатрешниот простор кој ја сочинува цитоплазмата и надворешниот простор кој ја сочинува [[Периплазма|периплазмата]].<ref>{{Наведено списание|last=Harold|first=F M|date=June 1972|title=Conservation and transformation of energy by bacterial membranes.|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC408323/|journal=Bacteriological Reviews|volume=36|issue=2|pages=172–230|issn=0005-3678|pmid=4261111}}</ref> Меѓутоа, во многу [[Фотосинтеза|фотосинтетски]] бактерии клеточната мембрана е значително набрана и завзема голем дел од клеточниот волумен. Вака набраната мембрана гради повеќе слоеви во кои се сместени [[Фотосинтетски комплекси|фотосинтетските комплекси]], а кај [[Зелени сулфурни бактерии|зелените сулфурни бактерии]] може да се најдат посебни фотосинтетски телца оградени со [[Липид|липиди]], наречени [[Хлорозом|хлорозоми]].<ref>{{Наведено списание|last=Bryant|first=Donald A.|last2=Frigaard|first2=Niels-Ulrik|date=2006-11-01|title=Prokaryotic photosynthesis and phototrophy illuminated|url=http://www.cell.com/trends/microbiology/abstract/S0966-842X(06)00226-5|journal=Trends in Microbiology|language=English|volume=14|issue=11|pages=488–496|doi=10.1016/j.tim.2006.09.001|issn=0966-842X|pmid=16997562}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Pšenčík|first=J.|last2=Ikonen|first2=T.P.|last3=Laurinmäki|first3=P.|last4=Merckel|first4=M.C.|last5=Butcher|first5=S.J.|last6=Serimaa|first6=R.E.|last7=Tuma|first7=R.|date=2004-08-01|title=Lamellar Organization of Pigments in Chlorosomes, the Light Harvesting Complexes of Green Photosynthetic Bacteria|url=http://www.cell.com/biophysj/fulltext/S0006-3495(04)73596-1|journal=Biophysical Journal|language=English|volume=87|issue=2|pages=1165–1172|doi=10.1529/biophysj.104.040956|issn=0006-3495}}</ref>
Повеќето бактерии немаат јадро оградено со мембрана, а нивниот [[генетски материјал]] е единечен, циркуларен, бактериски [[хромозом]], лоциран во цитоплазмата во облик на телце со неправилна форма кое се вика ''[[нуклеоид]]''.<ref>{{Наведено списание|last=Thanbichler|first=Martin|last2=Wang|first2=Sherry C.|last3=Shapiro|first3=Lucy|date=2005-10-15|title=The bacterial nucleoid: A highly organized and dynamic structure|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/jcb.20519/abstract|journal=Journal of Cellular Biochemistry|language=en|volume=96|issue=3|pages=506–521|doi=10.1002/jcb.20519|issn=1097-4644}}</ref> Како и сите други живи организми бактериите поседуваат [[Рибозом|рибозоми]], кои се неопходни во процесот на [[синтеза на протеини]]; но структурата на бактериските рибозоми е различна од онаа кај [[Археи|археите]] и [[Еукариоти|еукариотите]].<ref>{{Наведено списание|last=Poehlsgaard|first=Jacob|last2=Douthwaite|first2=Stephen|date=2005/11|title=The bacterial ribosome as a target for antibiotics|url=https://www.nature.com/articles/nrmicro1265|journal=Nature Reviews Microbiology|language=En|volume=3|issue=11|pages=870–881|doi=10.1038/nrmicro1265|issn=1740-1534}}</ref>
Некои бактерии продуцираат интрацелуларни гранули за складирање на нутриенси како што се [[Гликоген|гликогенот]],<ref>{{Наведено списание|last=Yeo|first=Marcus|last2=Chater|first2=Keith|date=2005|title=The interplay of glycogen metabolism and differentiation provides an insight into the developmental biology of Streptomyces coelicolor|url=http://mic.microbiologyresearch.org/content/journal/micro/10.1099/mic.0.27428-0|journal=Microbiology|volume=151|issue=3|pages=855–861|doi=10.1099/mic.0.27428-0}}</ref> [[Полифосфат|полифосфатите]],<ref>{{Наведено списание|last=Shiba|first=T.|last2=Tsutsumi|first2=K.|last3=Ishige|first3=K.|last4=Noguchi|first4=T.|date=March 2000|title=Inorganic polyphosphate and polyphosphate kinase: their novel biological functions and applications|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10739474|journal=Biochemistry. Biokhimiia|volume=65|issue=3|pages=315–323|issn=0006-2979|pmid=10739474}}</ref> [[сулфур]]<ref>{{Наведено списание|last=Brune|first=Daniel C.|date=1995-06-01|title=Isolation and characterization of sulfur globule proteins from Chromatium vinosum and Thiocapsa roseopersicina|url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF00272127|journal=Archives of Microbiology|language=en|volume=163|issue=6|pages=391–399|doi=10.1007/BF00272127|issn=0302-8933}}</ref> или [[полихидроксиалканоати]].<ref>{{Наведено списание|last=Kadouri|first=Daniel|last2=Jurkevitch|first2=Edouard|last3=Okon|first3=Yaacov|last4=Castro-Sowinski|first4=Susana|date=2005-01-01|title=Ecological and Agricultural Significance of Bacterial Polyhydroxyalkanoates|url=https://doi.org/10.1080/10408410590899228|journal=Critical Reviews in Microbiology|volume=31|issue=2|pages=55–67|doi=10.1080/10408410590899228|issn=1040-841X|pmid=15986831}}</ref> Одредени бактериски групи како што се фотосинтетските [[цијанобактерии]] може да продуцираат интрацелуларни воздушни [[Вакуола|вакуоли]] кои им помагаат да ја регулираат својата [[пловност]], што им овозможува да се движат нагоре или надоле во водената колона и така да се прилагодат на разни нивоа на светлински интензитет или концентрација на нутриенси.<ref>{{Наведено списание|last=Walsby|first=A E|date=March 1994|title=Gas vesicles.|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC372955/|journal=Microbiological Reviews|volume=58|issue=1|pages=94–144|issn=0146-0749|pmid=8177173}}</ref>
=== Надворешноклеточни структури ===
Над [[Клеточна мембрана|клеточната мембрана]] се наоѓа [[Клеточен ѕид|клеточниот ѕид]]. Бактерискиот клеточен ѕид е составен од [[Пептидогликан|пептидогликан (муреин)]], кој е изграден од [[Полисахарид|полисахаридни]] ланци кои накрсно се поврзани со [[Пептид|пептиди]] кои содржат [[Д-аминокиселини]].<ref>{{Наведено списание|last=van|first=Heijenoort, Jean|date=2001-03-01|title=Formation of the glycan chains in the synthesis of bacterial peptidoglycan|url=https://academic.oup.com/glycob/article/11/3/25R/677256|journal=Glycobiology|language=en|volume=11|issue=3|doi=10.1093/glycob/11.3.25R|issn=0959-6658}}</ref> Бактериските клеточни ѕидови се разликуваат од растителните и габичните клеточни ѕидови кои се изградени од [[целулоза]] и [[хитин]], соодветно.<ref>{{Наведено списание|last=Koch|first=Arthur L.|date=2003-10-01|title=Bacterial Wall as Target for Attack Past, Present, and Future Research|url=http://cmr.asm.org/content/16/4/673|journal=Clinical Microbiology Reviews|language=en|volume=16|issue=4|pages=673–687|doi=10.1128/CMR.16.4.673-687.2003|issn=0893-8512|pmid=14557293}}</ref> [[Археи|Археите]] пак, за разлика од бактериите, имаат клеточен ѕид кој се состои од друг полимер, кој се нарекува [[псевдопептидогликан]]. Клеточниот ѕид е неопходен за преживување на бактериите, а [[Антибиотик|антибиотикот]] [[пеницилин]] ги убива бактериите така што инхибира еден чекор во биосинтезата на пептидогликанот.<ref>{{Наведено списание|last=Koch|first=Arthur L.|date=2003-10-01|title=Bacterial Wall as Target for Attack Past, Present, and Future Research|url=http://cmr.asm.org/content/16/4/673|journal=Clinical Microbiology Reviews|language=en|volume=16|issue=4|pages=673–687|doi=10.1128/CMR.16.4.673-687.2003|issn=0893-8512|pmid=14557293}}</ref>
Грубо кажано, постојат два типа клеточни ѕидови кај бактериите наречени [[Грампозитивни бактерии|Грам-позитивни]] и [[Грамнегативни бактерии|Грам-негативни]]. Имињата потекнуваат од реакција на клетките кон боењето по Грам, коешто претставува класичен метод за класификација на бактериски видови.<ref>{{Наведено списание|last=Gram|first=HC|date=1884|title=\"{U}ber die isolierte F\"{a}rbung der Schizomyceten in Schnitt- und Trockenpr\"{a}paraten|url=http://www.citeulike.org/user/MeganBarnett/article/1574067|journal=Fortschritte der Medizin|volume=2|pages=185–89}}</ref>
[[Податотека:Bacteria cell wall.svg|лево|мини|303x303пкс|'''Градба на бактериска клеточна обвивка'''.
Горе: ''Грам-негативна бактерија'': 1-внатрешна мембрана, 2-периплазматичен простор, 3-надворешна мембрана, 4-фосфолипид, 5-пептидогликан, 6-липопротеин, 7-протеин, 8-липополисахарид, 9-порин.
Доле: ''Грам-позитина бактерија'': 1-цитоплазматска мембрана, 2-пептидогликан, 3-фосфолипид, 4-протеин, 5-липотеихонска киселина.
]]
[[Грампозитивни бактерии|Грам-позитивните бактерии]] поседуваат дебел клеточен ѕид кој содржи повеќе слоеви пептидогликан и [[теихоински киселини]]. За разлика од нив, [[Грамнегативни бактерии|Грам-негативните бактерии]] имаат релативно тенок клеточен ѕид кој се состои од само неколку слоеви пептидогликан, врз кој имаат секундарна липидна мембрана богата со [[липополисахариди]] и [[Липопротеин|липопротеини]]. Повеќето бактериски видови имаат Грам-негативен клеточен ѕид, а само [[Колено|колената]] [[Firmicutes]] и [[Actinobacteria]] имаат Грам-позитивен клеточен ѕид.<ref>{{Наведено списание|last=Hugenholtz|first=Philip|date=2002-01-29|title=Exploring prokaryotic diversity in the genomic era|url=https://doi.org/10.1186/gb-2002-3-2-reviews0003|journal=Genome Biology|volume=3|pages=reviews0003|doi=10.1186/gb-2002-3-2-reviews0003|issn=1474-760X}}</ref> Разликите во структурата на клеточниот ѕид дава и разлика во осетливоста спрема антибиотици, на пр. [[ванкомицин]] може да ги убие само Грам-позитивните бактерии, а не е ефикасен против Грам-негативните бактерии како што се ''[[Haemophilus influenzae]]'' и ''[[Pseudomonas aeruginosa]].''<ref>{{Наведено списание|date=2004-10-01|title=Microbiology and drug resistance mechanisms of fully resistant pathogens|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1369527404001018|journal=Current Opinion in Microbiology|volume=7|issue=5|pages=439–444|doi=10.1016/j.mib.2004.08.007|issn=1369-5274}}</ref> Некои бактерии поседуваат структура на клеточниот ѕид која не е ниту Грам-позитивна ниту Грам-негативна. Овде спаѓаат и некои клинички важни бактерии како што се [[Микобактерии|микобактериите]], кои имаат клеточен ѕид од дебел слој на пептидогликан, слично на Грам-позитивните бактерии, но поседуваат и секундарен надворешен слој од [[Липид|липиди]].<ref>{{Наведено списание|last=Alderwick|first=Luke J.|last2=Harrison|first2=James|last3=Lloyd|first3=Georgina S.|last4=Birch|first4=Helen L.|date=2015-08-01|title=The Mycobacterial Cell Wall—Peptidoglycan and Arabinogalactan|url=http://perspectivesinmedicine.cshlp.org/content/5/8/a021113|journal=Cold Spring Harbor Perspectives in Medicine|language=en|volume=5|issue=8|pages=a021113|doi=10.1101/cshperspect.a021113|issn=2157-1422|pmid=25818664}}</ref>
Кај многу бактерии се среќава и Ѕ-слој од ригидно аранжирани протеински молекули кој ја покрива надворешноста на клетката.<ref>{{Наведено списание|date=1998-12-15|title=Structural Research on Surface Layers: A Focus on Stability, Surface Layer Homology Domains, and Surface Layer–Cell Wall Interactions|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1047847798940709|journal=Journal of Structural Biology|volume=124|issue=2-3|pages=276–302|doi=10.1006/jsbi.1998.4070|issn=1047-8477}}</ref> Овој слој нуди физичка и хемиска заштита на клеточната површина, а делува и како бариера за макромолекуларната дифузија. Ѕ-слоевите имаат разновидни и најчесто слабо проучени функции, но познато е дека делуваат како [[фактори на вирулентност]] кај ''[[Campylobacter]]'', а кај бактеријата ''[[Bacillus stearothermophilus]]'' содржат површински [[Ензим|ензими]].<ref>{{Наведено списание|last=Beveridge|first=T. J.|last2=Pouwels|first2=P. H.|last3=Sára|first3=M.|last4=Kotiranta|first4=A.|last5=Lounatmaa|first5=K.|last6=Kari|first6=K.|last7=Kerosuo|first7=E.|last8=Haapasalo|first8=M.|last9=Egelseer|first9=E. M.|date=June 1997|title=Functions of S-layers|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9276929|journal=FEMS microbiology reviews|volume=20|issue=1-2|pages=99–149|issn=0168-6445|pmid=9276929}}</ref>
[[Камшиче|Камшичиња (флагели)]] се ригидни протеински структури околу 20 нанометри во дијаметар и до 20 микрометри во должина кои служат за моталитет. Енергијата за движење на камшичето се ослободува по пат на трансфер на [[Јон|јони]] преку [[електрохемиски градиент]] којшто постои низ клеточната мембрана.<ref>{{Наведено списание|date=2004-01-01|title=The Bacterial Flagellar Motor: Structure and Function of a Complex Molecular Machine|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0074769604330032|volume=233|pages=93–134|doi=10.1016/S0074-7696(04)33003-2|issn=0074-7696}}</ref>
[[Фимбрии|Фимбриите]] се тенки протеински филаменти, обично 2-10 нанометри во дијаметар и неколку микрометри во должина. Тие се распоредени по површината на клетката и наликуваат на тенки влакненца кога се набљудуваат низ [[електронски микроскоп]]. За нив се верува дека играат улога во прицврстувањето за површини или за други клетки и се есенцијални за [[Вирулентност|вирулентноста]] на некои бактериски патогени.<ref>{{Наведено списание|last=Beachey|first=E. H.|date=1981-03-01|title=Bacterial Adherence: Adhesin-Receptor Interactions Mediating the Attachment of Bacteria to Mucosal Surfaces|url=https://academic.oup.com/jid/article-abstract/143/3/325/863005?redirectedFrom=fulltext|journal=Journal of Infectious Diseases|language=en|volume=143|issue=3|pages=325–345|doi=10.1093/infdis/143.3.325|issn=0022-1899}}</ref> [[Пили|Пилите]] (ед. лат. pilus) се клеточни структури нешто поголеми од фимбриите кои служат за трансфер на генетски материјал помеѓу две бактериски клетки во процес кој се нарекува [[коњугација]].<ref>{{Наведено списание|last=Silverman|first=Philip M.|date=1997-01-01|title=Towards a structural biology of bacterial conjugation|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1046/j.1365-2958.1997.2411604.x/abstract|journal=Molecular Microbiology|language=en|volume=23|issue=3|pages=423–429|doi=10.1046/j.1365-2958.1997.2411604.x|issn=1365-2958}}</ref> Друг вид на пили служат за движење и се нарекуваат [[тип IV пили]].<ref>{{Наведено списание|last=Costa|first=Tiago R. D.|last2=Felisberto-Rodrigues|first2=Catarina|last3=Meir|first3=Amit|last4=Prevost|first4=Marie S.|last5=Redzej|first5=Adam|last6=Trokter|first6=Martina|last7=Waksman|first7=Gabriel|date=2015/06|title=Secretion systems in Gram-negative bacteria: structural and mechanistic insights|url=https://www.nature.com/articles/nrmicro3456|journal=Nature Reviews Microbiology|language=En|volume=13|issue=6|pages=343–359|doi=10.1038/nrmicro3456|issn=1740-1534}}</ref>
[[Гликокаликс|Гликокаликсот]] го продуцираат многу бактерии како заштитна обвивка. Тој може многу да варира во однос на структурната сложеност: од неорганизиран лигав слој од екстрацелуларни [[Полимер|полимерни супстанци]] до високо структурирана капсула. Овие структури можат да ја штитат бактериската клетка од проголтување од страна на еукариотски клетки како [[Макрофаг|макрофагите]].<ref>{{Наведено списание|last=Stokes|first=Richard W.|last2=Norris-Jones|first2=Raymond|last3=Brooks|first3=Donald E.|last4=Beveridge|first4=Terry J.|last5=Doxsee|first5=Dan|last6=Thorson|first6=Lisa M.|date=2004-10-01|title=The Glycan-Rich Outer Layer of the Cell Wall of Mycobacterium tuberculosis Acts as an Antiphagocytic Capsule Limiting the Association of the Bacterium with Macrophages|url=http://iai.asm.org/content/72/10/5676|journal=Infection and Immunity|language=en|volume=72|issue=10|pages=5676–5686|doi=10.1128/IAI.72.10.5676-5686.2004|issn=0019-9567|pmid=15385466}}</ref> Можат да служат и како [[Антиген|антигени]] и да се инволвирани во [[Клеточно распознавање|клеточното распознавање]] (анг. cell recognition), а може да служат и како прицврстувач на клетката за површини и во формирањето на [[Биофилм|биофилмови]].<ref>{{Наведено списание|date=1999-06-01|title=The capsule of Mycobacterium tuberculosis and its implications for pathogenicity|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0962847998902003|journal=Tubercle and Lung Disease|volume=79|issue=3|pages=153–169|doi=10.1054/tuld.1998.0200|issn=0962-8479}}</ref>
Создавањето на овие екстрацелуларни структури зависи од функционирањето на бактериските секреторни системи. Тие трансферираат протеини од цитоплазмата во периплазмата или директно во надворешноста околу клетката. Познати се многу типови на секрециони системи, а овие структури се често есенцијални за вирулентноста на патогените, па затоа и интензивно се проучувани.<ref>{{Наведено списание|last=Finlay|first=B. B.|last2=Falkow|first2=S.|date=June 1997|title=Common themes in microbial pathogenicity revisited|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9184008|journal=Microbiology and molecular biology reviews: MMBR|volume=61|issue=2|pages=136–169|issn=1092-2172|pmid=9184008}}</ref>
=== Ендоспори ===
[[Податотека:Paenibacillus alvei endospore microscope image.tif|мини|Ендоспори на [[Paenibacillus alvei]].]]
Одредени видови на [[Грампозитивни бактерии|Грам-позитивни бактерии]], како што се припадниците на [[Род (биологија)|родовите]] ''[[Bacillus]]'', ''[[Clostridium]]'', ''[[Sporohalobacter]]'', ''[[Anaerobacter]]'', и ''[[Heliobacterium]]'', можат да формираат високо-резистентни, дормантни структури наречени [[ендоспори]].<ref>{{Наведено списание|last=Nicholson|first=Wayne L.|last2=Munakata|first2=Nobuo|last3=Horneck|first3=Gerda|last4=Melosh|first4=Henry J.|last5=Setlow|first5=Peter|date=2000-09-01|title=Resistance of Bacillus Endospores to Extreme Terrestrial and Extraterrestrial Environments|url=http://mmbr.asm.org/content/64/3/548|journal=Microbiology and Molecular Biology Reviews|language=en|volume=64|issue=3|pages=548–572|doi=10.1128/MMBR.64.3.548-572.2000|issn=1092-2172|pmid=10974126}}</ref> Ендоспорите се развиваат внатре во [[Цитоплазма|цитоплазмата]] и главно само една ендоспора се развива во секоја поединечна клетка.<ref name=":3">{{Наведено списание|last=McKenney|first=Peter T.|last2=Driks|first2=Adam|last3=Eichenberger|first3=Patrick|date=2013/01|title=The Bacillus subtilis endospore: assembly and functions of the multilayered coat|url=https://www.nature.com/articles/nrmicro2921|journal=Nature Reviews Microbiology|language=En|volume=11|issue=1|pages=33–44|doi=10.1038/nrmicro2921|issn=1740-1534}}</ref>
Ендоспората содржи во центарот [[Нуклеинска киселина|нуклеински материјал]] и [[Рибозом|рибозоми]] кои се обвиткани со заштитен слој, врз кој се развива повеќеслојна ригидна обвивка составена од [[пептидогликан]] и [[Протеин|протеини]].<ref name=":3" /> [[Метаболизам|Метаболизмот]] внатре во ендоспората драстично се забавува што им овозможува да преживеат екстремни физички и хемиски стресови, високи дози на [[ултравиолетово зрачење]], [[гама-зрачење]], високи и ниски [[Температура|температури]], висок [[притисок]], сушење, [[дезифициенси]] итн.<ref>{{Наведено списание|last=Nicholson|first=Wayne L.|last2=Fajardo-Cavazos|first2=Patricia|last3=Rebeil|first3=Roberto|last4=Slieman|first4=Tony A.|last5=Riesenman|first5=Paul J.|last6=Law|first6=Jocelyn F.|last7=Xue|first7=Yaming|date=2002-12-01|title=Bacterial endospores and their significance in stress resistance|url=https://link.springer.com/article/10.1023/A:1020561122764|journal=Antonie van Leeuwenhoek|language=en|volume=81|issue=1-4|pages=27–32|doi=10.1023/A:1020561122764|issn=0003-6072}}</ref> Во ваква дормантна состојба бактериите можат да преживеат милиони години,<ref>{{Наведено списание|last=Vreeland|first=Russell H.|last2=Rosenzweig|first2=William D.|last3=Powers|first3=Dennis W.|date=2000/10|title=Isolation of a 250 million-year-old halotolerant bacterium from a primary
salt crystal|url=https://www.nature.com/articles/35038060|journal=Nature|language=En|volume=407|issue=6806|pages=897–900|doi=10.1038/35038060|issn=1476-4687}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Cano|first=R. J.|last2=Borucki|first2=M. K.|date=1995-05-19|title=Revival and identification of bacterial spores in 25- to 40-million-year-old Dominican amber|url=http://science.sciencemag.org/content/268/5213/1060|journal=Science|language=en|volume=268|issue=5213|pages=1060–1064|doi=10.1126/science.7538699|issn=0036-8075|pmid=7538699}}</ref> а исто така е покажано дека можат да преживеат изложување на [[вакуум]] и радијација во вселената.<ref>{{Наведено списание|date=2005-04-01|title=The solar UV environment and bacterial spore UV resistance: considerations for Earth-to-Mars transport by natural processes and human spaceflight|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0027510704004981|journal=Mutation Research/Fundamental and Molecular Mechanisms of Mutagenesis|volume=571|issue=1-2|pages=249–264|doi=10.1016/j.mrfmmm.2004.10.012|issn=0027-5107}}</ref> Ендоспорите на некои бактериски видови можат да бидат патогени, на пр. заразувањето со [[антракс]] настанува со вдишување на спорите на ''[[Bacillus anthracis]]'', а контаминацијата на длабоки убодни рани со ендоспори на ''[[Clostridium tetani]]'' предизвикува [[тетанус]].<ref>{{Наведено списание|last=Hatheway|first=C L|date=January 1990|title=Toxigenic clostridia.|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC358141/|journal=Clinical Microbiology Reviews|volume=3|issue=1|pages=66–98|issn=0893-8512|pmid=2404569}}</ref>
= Метаболизам =
Бактерискиот свет е познат по тоа што изобилува со различни типови на [[метаболизам]].<ref>{{Наведено списание|last=Nealson|first=Kenneth H.|date=1999-01-01|title=Post-Viking Microbiology: New Approaches, New Data, New Insights|url=https://link.springer.com/article/10.1023/A:1006515817767|journal=Origins of life and evolution of the biosphere|language=en|volume=29|issue=1|pages=73–93|doi=10.1023/A:1006515817767|issn=0169-6149}}</ref> Метаболните особини на бектериите во склоп на една група традиционално биле користени за да се одреди нивната [[таксономија]] што подоцна се покажало дека не се совпаѓа потполно со најновите генетски класификации.<ref>{{Наведено списание|last=Xu|first=Jianping|date=2006-06-01|title=INVITED REVIEW: Microbial ecology in the age of genomics and metagenomics: concepts, tools, and recent advances|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1365-294X.2006.02882.x/abstract|journal=Molecular Ecology|language=en|volume=15|issue=7|pages=1713–1731|doi=10.1111/j.1365-294X.2006.02882.x|issn=1365-294X}}</ref> Бактерискиот метаболизам е класифициран во нутрициони групи врз основа на три основни критериуми: типот на [[енергија]] која се користи за раст, изворот на [[јаглерод]] и [[Донори на електрони|донорите на електрони]]. Дополнителен критериум за [[Респирација|респирирачките]] бактерии се [[Акцептори на електрони|акцепторите на електрони]], според кој се делат на [[Анаероб|анаеробни]] и [[Аеробен организам|аеробни]].<ref>{{Наведено списание|date=1991-12-01|title=Comparative biochemistry of Archaea and Bacteria|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0959437X05802060|journal=Current Opinion in Genetics & Development|volume=1|issue=4|pages=544–551|doi=10.1016/S0959-437X(05)80206-0|issn=0959-437X}}</ref>
[[Јаглероден метаболизам|Јаглеродниот метаболизам]] кај бактериите е или [[Автотроф|автотрофен]] (извор на јаглерод е [[Јаглероден диоксид|јаглерод диоксид]]) или [[Хетеротроф|хетеротрофен]] (извор на јаглерод се [[Органско соединение|органски соединенија]]). Типични автотрофни бактерии се [[Цијанобактерии|цијанобактериите]], [[Зелени сулфурни бактерии|зелените сулфурни бактерии]] и [[Пурпурни бактерии|пурпурните бактерии]], но исто така тука се вбројуваат и [[Хемолитотрофи|хемолитотрофните]] видови како што се [[Нитрификациони бактерии|нитрификационите]] и [[Сулфур-оксидирачки бактерии|сулфур-оксидирачките бактерии]].<ref>{{Наведено списание|last=Hellingwerf|first=K. J.|last2=Crielaard|first2=W.|last3=Hoff|first3=W. D.|last4=Matthijs|first4=H. C. P.|last5=Mur|first5=L. R.|last6=Rotterdam|first6=B. J. van|date=1994-12-01|title=Photobiology of Bacteria|url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF00872217|journal=Antonie van Leeuwenhoek|language=en|volume=65|issue=4|pages=331–347|doi=10.1007/BF00872217|issn=0003-6072}}</ref> Енергетскиот метаболизам кај бактериите е базиран или на [[Фототроф|фототрофија]] (користење на светлинска енергија преку процесот на [[фотосинтеза]]) или на [[Хемотроф|хемотрофија]] (користење на хемиски супстанци како извор на енергија, преку нивната [[оксидација]] со [[кислород]] или други акцептори на електрони).
Понатамошната поделба е на [[Литотроф|литотрофи]], кои користат неоргански донори на електрони, и [[Органотроф|органотрофи]], кои користат органски соединенија како донори на електрони. Хемотрофните бактерии ги користат донорите на електрони во процесите на складирање на енергија (аеробна/анаеробна респирација или [[ферментација]]) и во биосинтетските реакции, додека фототрофните бактерии ги користат само во биосинтетските реакции. Респирирачките бактерии користат разни [[соединенија]] како извор на енергија, со тоа што одземаат [[Електрон|електрони]] од редуцираните супстрати, а потоа ги трансферираат овие електрони на терминален акцептор на елетрони во [[Оксидо-редукциона реакција|реакција на оксидо-редукција]]. Ваквите реакции ослободуваат големо количество на енергија, кое може да биде искористено во синтезата на [[Аденозин трифосфат|аденозин трифосфат (ATP)]]. Кај аеробните организми, терминалниот акцептор на електрони е кислородот, додека кај анаеробните организми оваа улога можат да ја вршат различни неоргански соединенија како што се сулфат, нитрат, јаглерод диоксид итн. Ова води до еколошки значајни процеси како што се редукција на сулфатите, [[Денитрификација|денитрификацијата]] и [[ацетогенеза]], соодветно.<ref>{{Наведено списание|last=Seitzinger|first=S.|last2=Harrison|first2=J. A.|last3=Böhlke|first3=J. K.|last4=Bouwman|first4=A. F.|last5=Lowrance|first5=R.|last6=Peterson|first6=B.|last7=Tobias|first7=C.|last8=Drecht|first8=G. Van|date=2006-12-01|title=Denitrification Across Landscapes and Waterscapes: A Synthesis|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1890/1051-0761(2006)016[2064:DALAWA]2.0.CO;2/abstract|journal=Ecological Applications|language=en|volume=16|issue=6|pages=2064–2090|doi=10.1890/1051-0761(2006)016[2064:DALAWA]2.0.CO;2|issn=1939-5582}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Zumft|first=W. G.|date=December 1997|title=Cell biology and molecular basis of denitrification|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9409151|journal=Microbiology and molecular biology reviews: MMBR|volume=61|issue=4|pages=533–616|issn=1092-2172|pmid=9409151}}</ref> <ref>{{Наведена книга|url=https://link.springer.com/book/10.1007/978-1-4615-1777-1|title=Acetogenesis {{!}} SpringerLink|language=en-gb|doi=10.1007/978-1-4615-1777-1}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Drake|first=Harold L.|last2=Daniel|first2=Steven L.|last3=Küsel|first3=Kirsten|last4=Matthies|first4=Carola|last5=Kuhner|first5=Carla|last6=Braus-Stromeyer|first6=Susanna|date=1997-01-01|title=Acetogenic bacteria: what are the in situ consequences of their diverse metabolic versatilities?|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/biof.5520060103/abstract|journal=BioFactors|language=en|volume=6|issue=1|pages=13–24|doi=10.1002/biof.5520060103|issn=1872-8081}}</ref>
[[Податотека:Iron bacteria in runoff.JPG|лево|мини|331x331пкс|Железни бактерии во извор]]
Во услови на недостаток на акцептори на електрони друг облик на метаболизам кај хемотрофите е ферментацијата. Кај неа електроните одземени од редуцираните супстрати се трансферираат на оксидирани интермедиери со што се создаваат редуцирани ферментациони продукти (пр. [[млечна киселина]], [[етанол]], [[водород]], [[бутаноинска киселина]]). Ферментацијата е возможна затоа што енергетската содржина на супстратите е поголема од онаа на продуктите, што му овозможува на организмот да синтетизира [[Аденозин трифосфат|ATP]] во текот на овој процес.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.els.net/WileyCDA/ElsArticle/refId-a0001415.html|title=Bacterial Fermentation|work=www.els.net|language=en|accessdate=2018-01-14}}</ref> [[Факултативни анаероби|Факултативните анаероби]], пак, имаат способност да во зависност од условите на средината користат или ферментација или респирација за своите енергетски потреби.
[[Литотрофни бактерии|Литотрофните бактерии]] се способни да користат [[неоргански соединенија]] како извор на енергија. Најчести неоргански донори на електрони се водородот, [[Јаглерод моноксид|јаглерод моноксидот]], [[Амонијак|амонијакот]] (што доведува до нитрификација),<ref>{{Наведено списание|last=Belser|first=L W|date=1979-10-01|title=Population Ecology of Nitrifying Bacteria|url=http://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev.mi.33.100179.001521|journal=Annual Review of Microbiology|volume=33|issue=1|pages=309–333|doi=10.1146/annurev.mi.33.100179.001521|issn=0066-4227}}</ref> [[Железо|двовалентни железни јони]] и други редуцирани [[Метал|метални јони]],<ref>{{Наведена книга|url=https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-94-007-5561-1_7|title=Metallomics and the Cell|last=Andrews|first=Simon|last2=Norton|first2=Ian|last3=Salunkhe|first3=Arvindkumar S.|last4=Goodluck|first4=Helen|last5=Aly|first5=Wafaa S. M.|last6=Mourad-Agha|first6=Hanna|last7=Cornelis|first7=Pierre|date=2013|publisher=Springer, Dordrecht|isbn=9789400755604|series=Metal Ions in Life Sciences|pages=203–239|language=en|doi=10.1007/978-94-007-5561-1_7}}</ref> како и некои редуцирани сулфурни соединенија. Во некои услови гасот [[метан]] може да се користи од страна на [[Метанотрофни бактерии|метанотрофните бактерии]] како извор на електрони и како супстрат за јаглеродниот [[анаболизам]].<ref>{{Наведено списание|last=Dalton|first=Howard|date=2005-06-29|title=The Leeuwenhoek Lecture 2000 The natural and unnatural history of methane-oxidizing bacteria|url=http://rstb.royalsocietypublishing.org/content/360/1458/1207|journal=Philosophical Transactions of the Royal Society of London B: Biological Sciences|language=en|volume=360|issue=1458|pages=1207–1222|doi=10.1098/rstb.2005.1657|issn=0962-8436|pmid=16147517}}</ref> Кај аеробната фототрофија и хемолитотрофија кислородот се користи како терминален акцептор на електрони, додека при анаеробни услови можат да се користат и други неоргански соединенија. Повеќето литотрофни бактерии се автотрофни, додека органотрофните бактерии по правило се хетеротрофни.
Освен тоа што некои бактерии се способни да го користат јаглерод диоксидот од атмосферата како извор на јаглерод, други видови на бактерии се способни да го врзуваат [[Азот|азотот]] од атмосферата со помош на [[ензим]] наречен ''[[нитрогеназа]]''.<ref>{{Наведено списание|last=Zehr|first=Jonathan P.|last2=Jenkins|first2=Bethany D.|last3=Short|first3=Steven M.|last4=Steward|first4=Grieg F.|date=2003-07-01|title=Nitrogenase gene diversity and microbial community structure: a cross-system comparison|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1046/j.1462-2920.2003.00451.x/abstract|journal=Environmental Microbiology|language=en|volume=5|issue=7|pages=539–554|doi=10.1046/j.1462-2920.2003.00451.x|issn=1462-2920}}</ref>
Без разлика кој тип на метаболизам го употребуваат, мнозинството од бактерискиот свет е способен да ги прима суровините од околината само во форма на релативно мали молекули кои навлегуваат внатре во клетката или со [[дифузија]] или преку специјални канали во клеточната мембрана. Исклучок се [[Планктомицети|планктомицетите]], единственото колено на бактерии кои поседуваат мембрани околу јадрениот материјал. Неодамна беше покажано дека видот ''[[Gemmata obscuriglobus]]'' е способен да внесува големи молекули во клетката преку процес кој наликува на [[ендоцитоза]], слично како кај еукариотските клетки.<ref name=":0" /><ref>{{Наведено списание|last=Lonhienne|first=Thierry G. A.|last2=Sagulenko|first2=Evgeny|last3=Webb|first3=Richard I.|last4=Lee|first4=Kuo-Chang|last5=Franke|first5=Josef|last6=Devos|first6=Damien P.|last7=Nouwens|first7=Amanda|last8=Carroll|first8=Bernard J.|last9=Fuerst|first9=John A.|date=2010-07-20|title=Endocytosis-like protein uptake in the bacterium Gemmata obscuriglobus|url=http://www.pnas.org/content/107/29/12883|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|language=en|volume=107|issue=29|pages=12883–12888|doi=10.1073/pnas.1001085107|issn=0027-8424|pmid=20566852}}</ref>
= Раст и репродукција =
[[Податотека:Contrasting-mechanisms-of-growth-in-two-model-rod-shaped-bacteria-ncomms15370-s8.ogv|мини|220x220пкс|Проста делба на клетки на E. coli.]]
Бактериите растат до одредена големина, а потоа се [[Размножување на микроорганизмите|размножуваат]] по пат на бинарна делба, што е форма на [[бесполово размножување]].<ref>{{Наведено списание|last=Koch|first=Arthur L.|date=2002-01-01|title=Control of the Bacterial Cell Cycle by Cytoplasmic Growth|url=https://doi.org/10.1080/1040-840291046696|journal=Critical Reviews in Microbiology|volume=28|issue=1|pages=61–77|doi=10.1080/1040-840291046696|issn=1040-841X}}</ref> При оптимални услови бактериите може да растат и да се делат исклучително брзо, а бактериските популации може да се дуплираат во големина за секои 9.8 минути.<ref>{{Наведено списание|last=Eagon|first=R. G.|date=April 1962|title=PSEUDOMONAS NATRIEGENS, A MARINE BACTERIUM WITH A GENERATION TIME OF LESS THAN 10 MINUTES|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC279347/|journal=Journal of Bacteriology|volume=83|issue=4|pages=736–737|issn=0021-9193|pmid=13888946}}</ref> При оваа проста делба се создаваат две идентични клетки - [[Клонирање (биологија)|клонови]]. Некои бактерии кои се размножуваат бесполово формираат комплексни репродуктивни структури кои помагаат за диспергирање на новосоздадените ќерки-клетки. Примери се: плодоносното тело кај ''[[Myxobacteria]]'' и воздушните хифи кај ''[[Streptomyces]]''. Начин на бесполова репродукција е и [[Пупење|пупењето]], кога кај родителската клетка се формира израсток (пупка) кој потоа се откинува и ја дава ќерката-клетка.
[[Податотека:Staphylococcus aureas bacteria toxin growing on a blood agar Wellcome V0036241EL.jpg|лево|мини|271x271пкс|Стафилококни колонии на агарна поча.]]
Во лабораторија бактериите главно се култивираат во цврсти или течни медиуми. Цврстите медиуми за раст ги вклучуваат [[Агарни плочи|агарните плочи]] и се користат да се изолира чиста култура на одреден бактериски вид. Течните медиуми за раст се користат кога е потребно мерење на растот или кога се потребни поголеми волумени на клетки. Растот во течни медиуми кои се мешаат создава рамномерна [[суспензија]] на клетки што овозможува културите лесно да се раздвојат и трансферираат на друга подлога. Сепак изолацијата само на еден бактериски вид од течниот медиум е тешка. Употребата на селективни медиуми во кои има додаток или недостаток на специфични нутриенси или [[антибиотици]] може да помогне да се идентифицираат специфични бактерии.<ref>{{Наведено списание|date=2001-12-01|title=LABORATORY DIAGNOSIS OF CENTRAL NERVOUS SYSTEM INFECTIONS|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0891552005701860|journal=Infectious Disease Clinics of North America|volume=15|issue=4|pages=1047–1071|doi=10.1016/S0891-5520(05)70186-0|issn=0891-5520}}</ref>
Повеќето лабораториски техники за [[култивација]] на бактериите користат високи нивоа на нутриенси за да продуцираат големи количини на клетки брзо и евтино. Меѓутоа во природните средини нутриенсите се ограничени што значи дека бактериите не можат бесконечно да се размножуваат. Овој лимит на нутриенси довел до еволуција на различни стратегии за раст (види [[r/K селекциона теорија]]). Некои бактерии може да растат исклучително брзо при достапност на нутриенси како што е на пример цветањето на [[Цијанобактерии|цијанобактериите]] на езерски површини во летните месеци. Други бактерии развиле адаптација на сурови средини, како што се средини со ''[[Streptomyces]]'' видови кои излачуваат голем број на разни антибиотици за да го инхибираат развојот на околните компетитивни бактерии.<ref>{{Наведено списание|last=Challis|first=Gregory L.|last2=Hopwood|first2=David A.|date=2003-11-25|title=Synergy and contingency as driving forces for the evolution of multiple secondary metabolite production by Streptomyces species|url=http://www.pnas.org/content/100/suppl_2/14555|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|language=en|volume=100|issue=suppl 2|pages=14555–14561|doi=10.1073/pnas.1934677100|issn=0027-8424|pmid=12970466}}</ref> Во природата најголем број бактерии живеат во заедници наречени [[Биофилм|биофилмови]] кои овозможуваат стабилно снабдување со нутриенси и заштита од факторите на околината.<ref name=":1" /> Меѓусебните односи внатре во заедницата може да бидат есенцијални за растот на специфични организми или групи на организми (тип на симбиоза што се нарекува [[синтрофија]]).<ref>{{Наведено списание|last=Kooijman|first=S. a. L. M.|last2=Auger|first2=P.|last3=Poggiale|first3=J. C.|last4=Kooi|first4=B. W.|date=2003-08-01|title=Quantitative steps in symbiogenesis and the evolution of homeostasis|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1017/S1464793102006127/abstract|journal=Biological Reviews|language=en|volume=78|issue=3|pages=435–463|doi=10.1017/S1464793102006127|issn=1469-185X}}</ref>
Бактерискиот раст се одвива во четири фази. Кога бактериска популација првпат стапува во контакт со високо-хранлива средина, најпрво потребно е клетките да се адаптираат на новата средина. Првата фаза од растот е наречена [[Лаг-фаза|''лаг-фаза'']], што претставува период на бавен раст кога клетките се адаптираат на новата средина и се подготвуваат за раст. Во лаг-фазата е забележана зголемена брзина на метаболизмот, а клетката продуцира разни протеини и ензими неопходни во следната фаза на брз раст.<ref>{{Наведено списание|date=2006-08-21|title=Individual-based modelling of bacterial cultures to study the microscopic causes of the lag phase|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0022519306000427|journal=Journal of Theoretical Biology|volume=241|issue=4|pages=939–953|doi=10.1016/j.jtbi.2006.01.029|issn=0022-5193}}</ref> Втората фаза на раст е ''[[Лог-фаза|лог-фазата]]'' (логаритамска или експоненцијална фаза) која се карактеризира со експоненцијален раст. Брзината со којашто клетките растат во текот на оваа фаза е позната како ''брзина на раст (k)'', додека времето што им е потребно да се дуплираат во број се нарекува ''генерациско време (g)''. Во текот на лог-фазата нутриенсите се метаболизираат со максимална брзина се додека еден од нутриенсите не почне да се троши и со тоа да го лимитира растот. Третата фаза на растот се вика ''стационарна фаза'' и е предизвикана од потрошување на нутриенсите. Клетките почнуваат да ја редуцираат метаболната активност и да разградуваат некои неесенцијални клеточни протеини. Стационарната фаза е транзиција од брз раст во состојба на одговор кон стрес, како што е зголемена експресија на гени инволвирани во репарација на ДНК, гени на антиоксидативниот метаболизам и гени за транспорт на нутриенси.<ref>{{Наведено списание|date=2001-01-01|title=General stress response of Bacillus subtilis and other bacteria|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0065291101440112|volume=44|pages=35–91|doi=10.1016/S0065-2911(01)44011-2|issn=0065-2911}}</ref> Последната фаза е фаза на смрт, кога бактериите целосно ги исцрпуваат нутриенсите по што умираат.
= Геноми и хромозоми =
До септември 2016 година, геномите на илјадници бактериски видови се секвенционирани, од кои околу 9000 се комплетирани, а повеќе од 42,000 се во драфт форма.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://gold.jgi.doe.gov/index|title=JGI GOLD {{!}} Home|work=gold.jgi.doe.gov|accessdate=2018-01-14}}</ref>
Повеќето бактерии имаат еден '''циркуларен хромозом''' кој може да варира во големина од само 160,000 базни парови (bp), како кај ендосимбиотската бактерија ''Candidatus Carsonella ruddii'',<ref>{{Наведено списание|last=Nakabachi|first=Atsushi|last2=Yamashita|first2=Atsushi|last3=Toh|first3=Hidehiro|last4=Ishikawa|first4=Hajime|last5=Dunbar|first5=Helen E.|last6=Moran|first6=Nancy A.|last7=Hattori|first7=Masahira|date=2006-10-13|title=The 160-Kilobase Genome of the Bacterial Endosymbiont Carsonella|url=http://science.sciencemag.org/content/314/5797/267|journal=Science|language=en|volume=314|issue=5797|pages=267–267|doi=10.1126/science.1134196|issn=0036-8075|pmid=17038615}}</ref> па се до 12,200,000 базни парови (12.2 Mbp) како кај почвената бактерија ''Sorangium cellulosum''.<ref>{{Наведено списание|last=Pradella|first=Silke|last2=Hans|first2=Astrid|last3=Spröer|first3=Cathrin|last4=Reichenbach|first4=Hans|last5=Gerth|first5=Klaus|last6=Beyer|first6=Stefan|date=2002-12-01|title=Characterisation, genome size and genetic manipulation of the myxobacterium Sorangium cellulosum So ce56|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s00203-002-0479-2|journal=Archives of Microbiology|language=en|volume=178|issue=6|pages=484–492|doi=10.1007/s00203-002-0479-2|issn=0302-8933}}</ref> Гените во бактерискиот хромозом најчесто се единечен континуиран сеггмент од ДНК, и иако неколку различни типови на интрони постојат кај бактериите тие се многу поретки отколку кај еукариотите.<ref>{{Наведено списание|last=Belfort|first=M|last2=Reaban|first2=M E|last3=Coetzee|first3=T|last4=Dalgaard|first4=J Z|date=July 1995|title=Prokaryotic introns and inteins: a panoply of form and function.|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC177115/|journal=Journal of Bacteriology|volume=177|issue=14|pages=3897–3903|issn=0021-9193|pmid=7608058}}</ref>
'''Повеќе од еден хромозом''' се среќава кај родот ''Vibrio'', на пр. ''Vibrio cholerae'', причинителот на колера, и ''V.'' ''parahaemolyticus'', имаат по два хромозома.<ref name=":4">{{Наведено списание|date=2014-12-01|title=Management of multipartite genomes: the Vibrio cholerae model|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S136952741400143X|journal=Current Opinion in Microbiology|volume=22|pages=120–126|doi=10.1016/j.mib.2014.10.003|issn=1369-5274}}</ref> Впрочем, 10% од сите секвенционирани бактериски геноми имаат два или повеќе хромозоми.<ref name=":4" />
Некои бактерии, како на пр. ''Borrelia burgdorferi'', причинителот на Лајмска болест, содржат еден '''линеарен хромозом''' и неколку линеарни и циркуларни плазмиди.<ref>{{Наведено списание|last=Hinnebusch|first=Joe|last2=Tilly|first2=Kit|date=1993-12-01|title=Linear plasmids and chromosomes in bacteria|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1365-2958.1993.tb00963.x/abstract|journal=Molecular Microbiology|language=en|volume=10|issue=5|pages=917–922|doi=10.1111/j.1365-2958.1993.tb00963.x|issn=1365-2958}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Fraser|first=Claire M.|last2=Casjens|first2=Sherwood|last3=Huang|first3=Wai Mun|last4=Sutton|first4=Granger G.|last5=Clayton|first5=Rebecca|last6=Lathigra|first6=Raju|last7=White|first7=Owen|last8=Ketchum|first8=Karen A.|last9=Dodson|first9=Robert|date=1997/12|title=Genomic sequence of a Lyme disease spirochaete, Borrelia burgdorferi|url=https://www.nature.com/articles/37551|journal=Nature|language=En|volume=390|issue=6660|pages=580–586|doi=10.1038/37551|issn=1476-4687}}</ref> Хромозомот на ''Streptomyces lividans'' е исто така линеарен, а постои доказ дека ова важи за повеќето видови на овој род.<ref>{{Наведено списание|last=Lin|first=Y. S.|last2=Kieser|first2=H. M.|last3=Hopwood|first3=D. A.|last4=Chen|first4=C. W.|date=December 1993|title=The chromosomal DNA of Streptomyces lividans 66 is linear|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7934869|journal=Molecular Microbiology|volume=10|issue=5|pages=923–933|issn=0950-382X|pmid=7934869}}</ref>
'''Плазмидите''' се мали екстрахромозомски ДНК молекули кои содржат гени за: ензими кои ги разградуваат невообичаените органски супстрати, ензими за стекнување резистенција кон антибиотици, ензими за синтеза на токсини кои ги убиваат другите бактерии, или пак ензими за фактори на вирулентност.<ref>{{Наведено списание|last=Kado|first=Clarence I.|date=2014-10-10|title=Historical Events That Spawned the Field of Plasmid Biology|url=http://www.asmscience.org/content/journal/microbiolspec/10.1128/microbiolspec.PLAS-0019-2013|journal=Microbiology Spectrum|language=en|volume=2|issue=5|doi=10.1128/microbiolspec.plas-0019-2013|issn=2165-0497}}</ref> Плазмидите се реплицираат независно од хромозомите и често кодираат т.н. партиционен систем кој осигурува дека секоја клетка-ќерка ќе добие копија од плазмидот во текот на клеточната делба. Партиционите системи исто така можат да бидат кодирани од хромозомската ДНК. Плазмидите кои се наоѓаат во голем број на копии во една клетка најчесто немаат партициони системи бидејќи шансата да се распоредат во двете клетки-ќерки е голема.<ref>{{Наведено списание|last=Baxter|first=Jamie C.|last2=Funnell|first2=Barbara E.|date=2014-11-07|title=Plasmid Partition Mechanisms|url=http://www.asmscience.org/content/journal/microbiolspec/10.1128/microbiolspec.PLAS-0023-2014|journal=Microbiology Spectrum|language=en|volume=2|issue=6|doi=10.1128/microbiolspec.plas-0023-2014|issn=2165-0497}}</ref>
= Генетика =
Бактериите како бесполови организми се клонали, што значи дека наследуваат идентична копија од гените на родителот. Поради ова еволуцијата кај бактериите настанува како резултат на селекција на одредени мутации, или пак како резултат на промени во нивниот генетски материјал стекнати со генетска рекомбинација. Мутациите настануваат како резултат на грешки во тек на репликација на ДНК или поради изложување на мутагени фактори. Степенот на мутирање широко варира кај разните видови бактерии и дури меѓу различните клонови на една иста бактерија.<ref>{{Наведено списание|last=Denamur|first=Erick|last2=Matic|first2=Ivan|date=2006-05-01|title=Evolution of mutation rates in bacteria|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1365-2958.2006.05150.x/abstract|journal=Molecular Microbiology|language=en|volume=60|issue=4|pages=820–827|doi=10.1111/j.1365-2958.2006.05150.x|issn=1365-2958}}</ref> Генетските промени во бактерискиот геном настануваат или со случајни мутации или со "мутации индуцирани од стрес" кадешто гените инволвирани во одреден процес кој го лимитира растот имаат покачен степен на мутирање.<ref>{{Наведено списание|last=Wright|first=Barbara E.|date=2004-05-01|title=Stress-directed adaptive mutations and evolution|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1365-2958.2004.04012.x/abstract|journal=Molecular Microbiology|language=en|volume=52|issue=3|pages=643–650|doi=10.1111/j.1365-2958.2004.04012.x|issn=1365-2958}}</ref>
=== Трансфер на ДНК ===
Некои бактерии се способни да трансферираат генетски материјал меѓу клетките што може да се одвива на три разни начини. Прво, бактеријата може да прими егзогена ДНК од својата околина, што претставува процес наречен трансформација. Трансферот на гени може да се случи и преку процес наречен трансдукција што се случува кога бактериофага ја интегрира својата ДНК во хромозомот на бактеријата-домаќин. Третиот метод за трансфер на гени се нарекува коњугација и настанува кога сегменти од ДНК се трансферираат со директен контакт на две бактериски клетки.
[[Категорија:Бактериологија]]
| |||