Уметност: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
дополнување
Ред 3:
'''Уметност''' — човечка активност, производ на таа активност или идеја за истата, поврзана со [[Сетила|сетилата]], со [[емоција| емоциите]] и со [[интелект]]от. Може да се рече дека уметноста му е својствена на човекот, со што тој се разликува во рамки на [[природа]]та, и се издвојува од останатите живи битија.
 
Во [[Европа]], од крајот на [[18 век]]<ref>Cf. [[Louis-Abel Fontenai]] de Bonafous, abbé de [[Abbaye de Fontenay|Fontenay]] (1736-1806), ''Dictionnaire des artistes. Notice historique et raisonnée des architectes, peintres, graveurs, sculpteurs, musiciens, acteurs & danseurs ; imprimeurs, horlogers & méchaniciens'', Paris, 1776 (en ligne [http://books.google.fr/books?id=O7Q-AAAAcAAJ&printsec=frontcover tome 1] [http://books.google.fr/books?id=sPiOWkG5LbAC&printsec=frontcover tome 2]) : repr. Genève, 1972.</ref>, овој поим главно се однесува на производите на таканаречените „[[Убави уметности (дисциплини)|убави уметности]]“, како, на пример: [[скулптура]]та, [[сликарство]]то, [[архитектура]]та, [[графика]]та, но исто така и [[музика]]та, [[танц]]от, [[поезија]]та и [[литература]]та. Подоцна на тоа, меѓу другото, се додават и [[кујна]]та, [[кинематографија]]та, [[театар]]от, [[фотографија]]та, [[стрип]]от, [[телевизија]]та, односно [[дигитална уметност|дигиталната уметност]]. [[Класификација на уметности|Класификацијата на уметностите]] не е универзална и да се бара единствена класификација се чини невозможно.<ref name="comparaison">Voir, par exemple, le texte de [[Jacqueline Liechtenstein]], « Le parallèle des arts », dans ''La Peinture'', op.cit., p. 385-388 ; ou bien [http://robert.bvdep.com/public/vep/Pages_HTML/ART.HTM Dominique Chateau, « Art »] et [http://robert.bvdep.com/public/vep/Pages_HTML/$COMPARAISON2.HTM Jacqueline Liechtenstein, « La comparaison des arts »], dans ''[[Vocabulaire européen des philosophies|Vocabulaire européen des philosophies : dictionnaire des intraduisibles]]'', dir. [[Barbara Cassin]], Seuil, Dictionnaires le Robert, 2004 {{ISBN|2-02-030730-8}} ([http://robert.bvdep.com/public/vep/accueil0.html extraits en ligne]).</ref>
 
Оваа концепција на уметноста како автономна активност, како продуктпризвод на предмети од страна на уметници кои се во потрага по убавото, согласно судот на [[вкус]]от, датира од периодот меѓу 18 и [[19 век]]. Но, честопати се смета дека [[модерна уметност| модерната]] и [[современа уметност|современата уметност]] го напуштиле поимот на убавото и на безвременскиот стил за да ги прифатат принципите на [[трансгресија]]та<ref>[[Nathalie Heinich]], ''Être artiste : les transformations du statut des peintres et des sculpteurs'', Paris, 2005 ({{1re}} éd. 1996) (''50 questions'') {{ISBN|2-252-03532-3}}.</ref>.
 
Наједноставната дефиниција за поимот уметност е дека таа е творештво на човекот. Иако денес под поимот '''уметност''' најчесто обично се подразбира [[визуелна уметност]], концептот за тоа што е уметност постојано ќе се менува низ вековите. Можеби најконцизна [[дефиниција]] е најопштата - дека поимот уметност се однесува на сите креативни и творечки дејствија на човекот, со исклучок на дејствата директно поврзани за опстанокот и [[репродукција]]та. Од поширока [[перспектива]], уметност е едноставно изведен поим за било кој производ на [[креативен импулс]], од кој произлегле сите други човечки активност, како [[наука]]та преку [[алхемија]]та, и [[религија]]та преку [[шаманизам| шаманизмот]]. Во [[есеј]]от „Немаме од што да се плашиме, но...“ од 1961 година, италијанскиот писател [[Еуџенио Монтале]] вели дека под уметничко дело се подразбира секој израз што е конкретизиризан во некој предмет што предизвикува естетско задоволство и што е намерно изработен за таа цел.ref>Euđenio Montale, ''Leptir iz Dinara i ostali prozni spisi''. Beograd: Rad, 1979, стр. 139.</ref>
 
== Историја на поимот уметност : Што е тоа уметност? ==
Уште од Антиката, [[филозофија]]та се прашува за природата на уметноста.
[[Податотека:Pompeii-couple.jpg|thumb|[[Помпеја]], Куќа VII, 2, 6 : Пакуи Прокул и неговата сопруга. [[Археолошки музеј во Неапол]], фреска од 1 век.]]
Уште од Антиката, [[филозофија]]та се прашува за природата на уметноста. [[Платон]] во неговите дијалози или [[Аристотел]] во делото ''Поетика'' се прашуваат за уметноста како одраз на [[убаво]]то, односно естетиката. Сепак, античката естетика понекогаш се разликува од подоцнежните естетики а [[Старогрчки јазик|грчкиот]] збор ''τέχνη'' (техне), кој е најблискиот еквивалент на зборот ''вештина'', односно умеење (уметност), во [[Античка Грција]] означувал збир на активности подложни на одредени правила. Тој воедно опфаќа знаења, вештини и занаети. Не се сите грчки [[муза| музи]] поврзувани со уметностите како што тоа ќе бидат дефинирани подоцна а [[поезија]]та, на пример, не се сметала за « техне ». И [[Стар Рим| римската цивилизација]] не правела јасна дистинкција меѓу доменот на уметноста и оној на знаењата и вештините. Така, кај [[Галиен]], терминот « уметност » означува збир процеси кои служат да се добие некаков резултат:
И [[Стар Рим| римската цивилизација]] не правела јасна дистинкција меѓу доменот на уметноста и оној на знаењата и вештините. Така, кај [[Галиен]], терминот « уметност » означува збир процеси кои служат да се добие некаков резултат:
 
{{Цитат|''Ars est systema præceptorum universalium, verorum, utilium, consentientium, ad unum eumdemque finem tendentium.''<ref name=Lalande>{{harv|Lalande|1992}}</ref>}}
Ред 24 ⟶ 22:
Сепак, поимот уметност онаков каков што денес го прифаќаме се појавил во периодот на [[Просветителство]]то. Почнувајќи како размисла за сетилата и вкусот, на крајот се утврдила концепција базирана на идејата за [[убаво]]то. Со [[Емануел Кант]], [[естетика]]та добила вистинско значење на една теорија на уметноста на која [[Романтизам|романтичното движење]] ќе и даде [[парадигма|парадигматски]] примери. Тогаш во втор план се става значењето на придржувањето кон правилата и во прв план се истакнува намерата на уметникот кој со својата творба влијае врз сетилата и емоциите.
 
Но, [[20 век]], со своите практики и своите [[идеологија|идеологии]], става под знак прашање сé она што важело во претходниот. Прво се оспорува постоењето на [[суштина]]та на уметноста која би се пронашла низ вековите и цивилизациите а со тоа и сонот за универзална дефиниција. Се истакнува двосмислениот карактер на односот меѓу «убавината » и « уметноста », на пример кога уметничкото дело ја претставува природата на еден страшен, односно одбивен (неубав), начин <ref name=Eco_Introduction>{{harv|Eco|2004|p=8-14|id=Eco2004}}</ref>.
 
[[Класификација на уметностa|Класичниот список на уметности]], онаков каков што бил предложен во 19 век од страна на [[Георг Вилхелм Фридрих Хегел|Хегел]] во делото ''[[Естетика или филозофија на уметноста]]'', за некои продолжува да биде показател што е уметност <ref name="comparaison"/>. Тука се говори само за пет главни уметности: [[архитектура]], [[вајарство]], [[сликарство]], [[музика]], [[поезија]]. Со проширување или со комбинација на вештините овој список може значајно да биде проширен додавајќи му ги на пример вештините како [[танц]]от, [[филм]]от (честопати нарекуван « седма уметност »), [[фотографија]]та, [[стрип]]от, итн.