Африка: Разлика помеѓу преработките

[непроверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
rv
Ред 1:
{{внимание}}
[[Податотека:LocationAfrica.png|thumb|250px|Карта на светот што ја покажува локацијата на Африка|врска=%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:LocationAfrica.png]]
'''Африка''' е втор [[континент]] по големина во светот и по површина и по население, но и единствениот преку кој преминува екваторот и двата повратници. Африка завзема 20,3 % од вкупната површина на [[Земја]]та. Релјефот и вегетацијата на најтоплиот [[континент]] варираат од дождовни шуми и суви савани до врели [[пустини]].<ref name="Sayre">Sayre, April Pulley. (1999) ''Africa'', Twenty-First Century Books. ISBN 0-7613-1367-2.</ref>
Со 30,2 милиони {{км2}}, вклучувајќи и соседни острови, тој покрива 6% од целосната површина на Земјата и 20,4% од целосната копнена површина. Со билион луѓе распоредни во 61 држава, таа вбројува околу 14,72% од светското население.
Континентот е обиколен од [[Средоземно Море|Средоземното Море]] на север, [[Суецкиот Канал]] и [[Црвено море|Црвеното Море]] долж Синајскиот Полуостров на североисток, Индискиот Океан на југоисток и Атлантскиот Океан на запад. Континентот има 54 суверени држави, вклучувајќи ги Мадагаскар, неколку групи на острови и Шарави Арапска Демократска Република, земја-членка на Африканската Унија, чија државност ја оспорува Мароко.
Ред 8:
 
== Етимологија ==
Афри било името на неколку семитски луѓе кои биле населени во Северна Африка близу Картагина (денешен Tунис). Нивното име се поврзува со [[Феникискифеникиски јазик|феникиското]] aфар, што значи „прашина“, но хипотезата од 1981 тврдела дека името произлегува од [[Берберскиберберски јазик|берберскиот]] збор ифри или Ифран, што значи „пештера“, упатувајќи на луѓе кои живеат во пештера. Африка или Ифри или Афер е име на Бану Ифран од [[Алжир]] и Триполитаниа (племето [[Берберi]] од Јафран).
Под римското владеење, Картагина стана главен град на покраината Африка, која го вклучуваше и крајбрежниот дел на денешна Либија. Римската наставка ,,-ка” значи ,,држава или земја”. Подоцнежното Муслиманско кралство Ифрикија, денешен Тунис, има сочувано форма од името.
Други етимолошки претпоставки за старото име ‘’Африка”:
Ред 19:
 
== Историја ==
[[Податотека:African-civilizations-map-pre-colonial mk.svg|мини|десно|300п|Карта на претколонијалните култури на Африка (~ 500 п.н.е. - 1500 н.е.)|врска=%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:African-civilizations-map-pre-colonial_mk.svg]]
=== Палеолит ===
На почетокот на Мезозоикот, Африка била поврзана со други континенти на Земјата во Пангеја. Африка ја делела релативно едноличната фауна на суперконтинентот, во која кон крајот на [[тријас]]от доминираа и примитивни гуштероноги и ѕвероноги. Фосили од доцнежниот [[тријас]] се најдени на територијата на цела Африка, но повеќе се вообичаени за јужниот дел, отколку за северниот. Граничната распределба помеѓу тријасот и [[јура]]та ја означува почетокот на изумирањето, иако африканските слоеви од овој период не се темелно проучени.
Ред 25:
Во средината на Мезозоикот, пред околу 150-160 милиони години, Мадагаскар се оддели од Африка, иако остана поврзан со Индија и Годвана. Фосилите од Мадагаскар вклучуваат абелисауруси и титаносауруси.
 
Подоцна во раната [[Кредакреда (период)|креда]], копното на [[Индија]] и [[Мадагаскар]] се оддели од [[Годвана]]. До доцната [[Кредакреда (период)|креда]], Мадагаскар и Индија трајно се одделија се додека не го достигнаа својот современ изглед.
Спротивно од Мадагаскар, копното на Африка беше стабилно за време на [[мезозоик]]от. Поктај стабилната состојба, се случиле главни промени во неговиот однос со другите копна, како што продолжиле да се распарчуваат остатоците од Пангеа. До почетокот на доцната креда, Јужна Америка се одвоила од Африка, задржувајќи ја јужната половина на Атлантскиот Океан. Овој настан ја променил океанската струја и имал длабок ефект брз глобалната клима.
За време на [[Кредакреда (период)|кредата]], во Африка се населиле allosauroids и spinosaurids, вклучувајќи ги големите позанти месојадни диносауруси. Titanosaurs е значаен тревопасен вид за стариот [[екосистем]]. Кредовитите места се повообичаени од оние на [[јура]]та, но често не може да се документираат, и затоа не може да се знаат нивните точни години. Палеонтологистот Луис Јакобс, кој работел на терен во Малави, велел дека Африканските корита ‘’имаат потреба од теренска работа” и ќе дека ќе докаже дека тие се ‘’плодна земја...за откритие”.
 
== Праисторија ==
Ред 139:
Од секундарните дејности најразвиена е есплоатацијата на разни минерални суровини: дијаманти, кобалт, злато(со повќе од 70% учество во светското производство), фосфати, хром, манган, ванадиум, бакар, антимон и радиоактивните елементи уран и радон.
Во Африка, поточно во Сахара, во Либија, Египет и Нигерија се откриени и се оксплоатираат големи количества нафта.
Индустријата како стопанска гранка е најразвиена во јужноафриканската Република, а во другите држави претежно е развиена [[Лесналесна индустрија|лесната индустрија]].
Развојот на индустријата е ограничен поради и натаму недоволно оформена патна мрежа во Африка.
 
== Јазици ==
[[File:Languages of Africa map mk.svg|thumb|right|250px|Карта на јазиците во Африка.|врска=%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:Languages_of_Africa_map_mk.svg]]
Според повеќе проценки, во Африка се зборуваат преку илјада јазици (УНЕСКО процени околу двеилјади). Повеќето од нив потекнуваат од Африка, но некои потекнуваат од Европа или Азија. Африка е најголемиот повеќејазичен континент во светот и не е ретко оддлени личности да зборуваат течно не само повеќе африкански јазици, туку и еден или повеќе европски јазици. Има четири семејства на мајчини јазици во Африка:
* [[Афроазискиафроазиски јазици|афроазиските јазици]] се јазично семејство со околу 240 јазици и 285 милиони луѓе кои го зборуваат овој јазик распространети во Рогот на Африка, Северна Африка, Сахел и Југозападна Африка.
* [[Нилосахарски јазици|нилосахарското семејство]] содржи повеќе од сто јазици кои ги зборуваат 30 милиони луѓе. Нилско-сахарските јазици ги зборуваат Нулотските племиња во Чад, Етиопија, Кенија, Судан, Уганда и северниот дел на Танзанија.
* [[Nигерnигер-конгоански јазици|нигер-конгоанските јазици]] покрива поголем дел од суб-сахарска Африка и е најверојатно најголемото јазично семејство во светот во светло на другите јазици.
* [[Којсанскикојсански јазици|којсанските јазици]] вбројуваат околу педесет јазици и ги зборуваат 120.000 луѓе во Северна Африка. Многу од Коисан јазиците се загрозени. Kои и Сан луѓето се сметаат за први населеници во овој северниот дел на Африка.
По крајот на колонијализмот, речиси сите африкански земји присвоија службени јазици кои потекнуваа надвор од континентот, иако неколку земји добија законско признавање на мајчините јазици ( Свахили ,Јоруба, Игбо и Хауса). Во голем број земји, англискиот и францускиот јазик се користат за комуникација во јавната сфера, како на пример во владата, трговијата, образованието и медиумите. Арапски, португалски, африкански, [[Малгашкималгашки јазик|малгашки]] и шпански јазик претставуваат примери за јазици кои го следат своето потекло надвор од Африка, и кои денес ги користат милиони африканци, и во јавните и во приватните сфери. Италијанскиот јазик се зборува во некои од поранешните италијански колонии во Африка. Пред Првата светска војна,и германскиот јазик се употребуваше во некои области.
 
== Култура ==
Ред 157:
Египет долго време беше културен центар на арапскиот свет, додека сеќавањето на ритамот на суб-сахарска Африка, особено на Западна Африка, се пренесуваше преку атлантската трговија со робови со денешните самба, блуз, џез, реге, хип хоп и рок. Во периодот од 1950-ите до 1970-ите,со популаризацијата на aфробит и хајлајф (Afrobeat and Highlife), имаше маса од овие различни стилови. Модерната музика на континентот вклучува многу сложено хорско пеење во Јужна Африка и ритамот на танцот на музичкиот стил соукос (soukous) , кој доминираше во музиката на Демократска Република Конго. Домашните музички традиции на танцување на Африка се задржани преку усната традиција и тие се многу слични со музичките стилови на Северна и Јужна Африка. Арапските влијанија можат да се видат во музиката и танците на Северна Африка, додека во Јужна Африка, поради колонизацијата, видни се западните влијанија.
 
== Религија ==
Африканците имаат разновидни религиски верувања и многу е тешко да се направат статистики за религиските врски, бидејќи тие се премногу чувствителна тема за владите со мешовито население. Според Светската Енциклопедија (World Book Encyclopedia), Исламот е најраспространетата религија во Африка, по која следи Христијанството. Според Енциклопедија Британика (Encyclopedia Britannica) , 45% од населението се муслимани, 40% се христијани и помалку од 15% ги следат традиционалните африкански религии. Мал број на африканци се Хиндуисти, Бахаи , или превземале верувања од јудејската традиција. Има и африкански Евреи, како на пример луѓето од Бета Израел, Лемба и Aбајудаја од Источна Уганда. Има и малцинство на Африканци кои не се религиозни.
 
Ред 168:
 
== Држави во Африка ==
[[Податотека:African continent-mk.svg|thumb|right|550px|Политичка карта на Африка.|врска=%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:African_continent-mk.svg]]
 
* [[Алжир]]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Африка