Младотурска револуција: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
Нема опис на уредувањето
Ред 18:
}}
{{Османлиско-македонски војни и востанија}}
'''Младотурска револуција''' — голем општествен пресврт во [[Отоманска империја|Отоманската империја]] во [[1908]] г. против апсолутизмот на султанот [[Абдул Хамид II]]. Револуцијата била крената од [[Комитет „Обединување и напредок“|МладотурцитеМладотурци]]те кои имале формирано својата партија уште во [[1889]] година.
 
== Причини ==
[[File:Младотурска револуција во Битола.jpg|thumb|мини|лево|Македонските востаници влегуваат во [[Битола]] за време на Младотурската револуција]]
 
Во почетокот на [[20 век]] големите европски сили вршеле притисок врз Османлиската Империја за реформи во земјата. Иста цел имале и младата турска интелигенција која билa свеснa дека султанската власт е сериозно поткопaна и дека мора да дојде до промени. Османлиските власти за подготвувањето на современите специјалисти во воената област ги испраќале своите офицери на обука во европските држави. Но османлиските офицери освен со воени знаења во земјата се враќале и со либерални идејниидеи.
 
Кон крајот на 19 и почетокот на 20 век во Отоманската империја се создале првите тајни комитети, претежно во воените училишта. Првиот таков комитет бил формиран во [[1889]] година од военопоморското училиште во [[Истанбул]]. Кон ова движење се прилкучилеприклучиле и приврзаниците на [[Митхат Паша]] кој бил еден од авторите на првиот [[Отомански устав (1876)|османлиски устав]] во [[1876]] година. Но овој устав бил замрзнат и [[Абдул Хамид II]] успеал да го продолжи животот на империјата уште 30 години. Султанот организирал многу ефикасна шпионска централа за елиминација на тајните комитети во империјата. Во [[1901]] година во империјата останала само една тајна организација бидејќи голем дел од членовите биле уапсени, а останатите побегнале во [[Европа]]. Во [[Франција]] тие основале задгранична организација. Во [[1905]] година во [[Солун]] била основана организација на османлиското општество за слобода, а членовите на потекнувале главно од [[Битола]] и [[Солун]]. Во [[1907]] година оваа раководство се обединило со француското. Градот Солун станал политички центар на организацијата.
 
== Почеток на револуцијата ==
 
Во текот на овој период Големите сили постојано барале спроведување на реформи од империјата главно во [[Македонија]]. Овие барања го забрзале почетокот на Младотурската револуција. Солунскиот воен комитет ја подготвувал воената револуцијатареволуција, а Парискиот комитет се занимавал со политички работи. Така дошло до првите немири меѓу војската во [[Солун]], [[Едрене]], [[Скопје]] и [[Битола]]. На [[3 јули]] [[1908]] година во [[Ресен]] младиот офицер [[Ахмед Нијази-бег]] организирал прва востаничка чета заминувајќи во најблиската шума во знак на протест против султанот и барање за враќање на уставот од [[1876]] година. Слоганите на [[Младотурци]]те биле ''Слобода, еднаквост и братство'' кое го покажало влијанието на [[Француската револуција]]. На [[6 јули]] излегол и мајор [[Енвер бег]], кој потоа станал лидер во Младотурскатамладотурското управувањедвижење. ОсманлискотоОсманлиската влада се обидувала да го изгасне овие први чекори на Младотурската револуција преку префрлање на војници од Едрене и Солун.
 
Наскоро востанието се проширило низ цела [[Македонија]]. Битола била заземена на [[22 јули]] и при тоа биле ослободени сите политички затвореници: [[Македонци]] и [[Албанци]]. Исто така сите телефонски централи во Македонија биле заземени и од таму започнало да се праќаат телеграми до престолнината. Настанало општо збратимување меѓу до вчера закрвените народи. На 22 јули до султанот бил упатен дводневен ултиматум да го врати Уставот, а на [[23 јули]] во [[Солун]] избувнале масовни демонстрации организирани од Младотурците, на кои учествувале околу 30.000 луѓе. И во Солун биле ослободени политичките затвореници.
 
Под притисок на ова масовно движење, [[Султан|султанот]] на [[24 јули]] [[1908]] година го обновил [[Отомански устав (1876)|Уставот од 1876 година]] и распишал избори за Претставничкиот дом (меџлисот). На изборите кои се одржале есента 1908 година од Македонија, меѓу останатите, биле избрани и [[Тодор Павлов (дипломат)|Тодор Павлов]], [[Панчо Дорев]], [[Христо Далчев]] и [[Димитар Влахов]].<ref>Јусуф Хамза, „Младотурската револуција во Османската империја“, „Логос-А“, Скопје, 1995, 236 стр.</ref>
 
== Цел на Младотурците ==
[[Податотека:Young_Turks_1909_1.jpg|ляво|мини|250п|Младотурски револуционери во борбен автомобил, 1909 г.]]
 
Целта на [[Младотурци]]те се темелела врз фактот дека Османлиското царство пропаѓа и ги губи сите свои освоени области. Но, по нивното стапување на власт се покажало дека ниниту тие не се во состојба да го спречат губењето на турските територии. Во текот на оваа владеење, [[Бугарија]] ја прогласила својата независност во 1908 година. Покрај тоа, од нив се очекувало модернизација, уставотворност, а можеби и демократизација на земјата, но кога дошле на власт и овие очекувања не биле исполнети.
 
По доаѓањето на Младотурците на власт уследиле мерки за давање политички слободи. Овој период на слободен живот кој траел кратко време е познат под името ''Хуриет'' (Слобода). Младотруската револуција успеала, но многу бргу се покажало дека Младотурците не располагале со потребните кадри за управување со државата. Тие главно биле подготвени во воен план, но не и во политички. Во следниот период султанската институција не била ликвидирана туку го голема мера ограничена. Биле убиени најомразените султански приврзаници и во следниот период презеле голем број на мерки за задоволување на првичните свои барања и слогани кои ги извикувале во времето на револуцијата. Но многу бргу успехот на Младотурците се претворил во националистичка и шовинистичка цел. Заедно со тоа започнале да се организираат и конзервативните сили во [[Истанбул]] против Младотурците.
 
== Контрареволуција и нејзино задушување ==
Така во април [[1909]] година избувнало востание против нив и голем дел од младотурските лидери биле убиени. Оние кои побегнале, свое засолниште нашле во [[Солун]] каде решиле овој револт да биде уништен. За таа цел била основана т.н. армија на акцијата во која се вклучиле и силите на [[Јане Сандански]]. Оваа армија на [[24 април]] [[1909]] година влегла во Истанбул и го детонирала султанот [[Абдул Хамид II]] по кое бил прогонет во [[Солун]]. На пат кон Солун, соборениот султан на еден младотурски офицер му рекол: ''Македонија е една убава роза со големи боцки. Откако ме отстранивте од престолот, соседните држави меѓусебно ќе се убијат по оваа роза''.
 
На [[13 април]] [[1909]] година избувнало востание против младотурците. Младотурците биле истерани од парламентот и од владата, а голем дел од младотурските лидери биле убиени. Оние кои побегнале, свое засолниште нашле во [[Солун]] каде решиле овој револт да биде уништен. За таа цел била основана т.н. Армија на акцијата во која учествувале и [[Јане Сандански]], [[Тодор Паница]] и [[Христо Чернопеев]] заедно со уште 1.200 македонски револуционери. По тридневни борби, на [[24 април]], контрареволуцијата е совладана. На [[27 април]] султанот [[Абдул Хамид II]] е сменет, а за нов султан е поставен [[Мехмед V|Мехмед Решад V]].
Во втората фаза од управувањето, Младотурците ја зеле власта под своја управа. И покрај функционирањето на парламентот, демократија немало. Во текот на овој период биле направени голем број на воени реформи. Во текот на оваа владеење, Бугарија ја прогласила својата независност во 1908 година.
 
Абдул Хамид II бил прогонет во Солун. На пат кон Солун, соборениот султан на еден младотурски офицер му рекол: „Македонија е една убава роза со големи боцки. Откако ме отстранивте од престолот, соседните држави меѓусебно ќе се убијат по оваа роза“.
 
== Мерки на Младотурците ==
Во втората фаза од управувањето, Младотурците ја зеле власта под своја управа. И покрај функционирањето на парламентот, демократија немало. Во текот на овој период биле направени голем број на воени реформи. Во текот на оваа владеење, Бугарија ја прогласила својата независност во 1908 година.
 
Набрзо Младотурците воведуваат рестриктивни мерки. Биле донесени закони против вооружените чети, против политичките партии и организации формирани на етнички и верски основи (од октомври 1909 година). Донеле закони и против штрајковите на работниците, откако веднаш по избувнувањето на Младотурската револуција следел голем број на штрајкови во поголемите градови на империјата. Така, од [[30 јули]] до [[20 декември]] [[1908]] година имало најмалку 119 штрајкови во поголем број градови во империјата, вклучително и во македонските градови.<ref>[International Communist Current, ''After the 1908 mutiny: mass strikes and the socialist movement''], 2013.</ref>
 
Со тоа била отфрлена можноста за добивање на автономија на [[Македонија]] во рамките на Турција за што се залагала [[Народна федеративна партија|Народната федеративна партија]].
 
== Младотурците и ВМОРО ==
 
[[Податотека:Sandanski, Dimo Hadzhi Dimov, Todor Panitsa with Young Turks.jpg|мини|десно|250п|Санданисти и младотурски офицери]]
[[Податотека:Jane_Sandanski_Manifest_1908.jpg|мини|десно|250п|МанифестМанифестот оддо 18сите јулинародности 1908во годинаОсманската империја]]
[[Податотека:Izvestaj za anarhijata predizvikana od Arnautite.JPG|мини|Извештај за анархичната состојба предизвикана со арнаутското движење и зулуми во Битолскиот вилает. (16 октомври 1909)]]
 
Во [[Младотурската револуција]] било инволвирано и македонското население. Во неа учество зеле и [[Македонци]] на чело со [[Јане Сандански]] кои се бореле за целите на Младотурците како и за добивање на автономија. Откако уставот бил вратен на сила, четите на [[ВМОРО]] по наредба на Јане Сандански слегле од планините во градовите и учествувале во свеченостите по повод победата на Младотурците.
 
На [[31 јули]] [[1908]] година (нов стил) Сандански упатува Манифест до сите народности во Османската империја, во кој, а меѓу другото истакнал:
 
{{Цитатник|''Сонародници,
Ред 68 ⟶ 77:
 
Со напуштањето на хуриетските принципи на владеење, прогласени во јули 1908 г., враќајќи се во значителна мера на стариот систем на управување, младотурците им дале повод на трите балкански соседи, кои одамна го очекувале моментот да го извршат своето „национално обединување” преку заграбување делови од македонската земја, да се здружат и со војна да го остварат тоа. Планот на младотурците, преку ликвидирање на апсолутизмот, но без радикални реформи во економско-општествениот систем (аграрна реформа и др.), да ги придобијат широките обесправени и незадоволни слоеви во Македонија и пошироко на Балканот и да ја спасат државата од неизбежниот распад, се покажал нереален.
 
== Контрареволуција и нејзино задушување ==
 
На [[13 април]] [[1909]] година султанот извршил противудар и младотурците биле истерани од парламентот и од владата. Следувала противофанзива во која на страната на младотурците учествувале и [[Јане Сандански]], [[Тодор Паница]] и [[Христо Чернопеев]] заедно со уште 1.200 македонски револуционери.
 
По тридневни борби, на [[24 април]], контрареволуцијата е совладана. На [[27 април]] султанот [[Абдул Хамид II]] е сменет, а за нов султан е поставен [[Мехмед V|Мехмед Решад V]].
 
== Мерки на Младотурците ==
 
Набрзо Младотурците воведуваат рестриктивни мерки. Биле донесени закони против вооружените чети, против политичките партии и организации формирани на етнички и верски основи (од октомври 1909 година) и против работничките штрајкови.
 
Со тоа била отфрлена можноста за добивање на автономија на [[Македонија]] во рамките на Турција за што се залагала [[Народна федеративна партија|Народната федеративна партија]].
 
== Видете исто така ==