Десетичен броен систем: Разлика помеѓу преработките

Цифрите што денес се користат ширум светот се нарекуваат „[[индоарапски бројки|арапски]]“ меѓу Европјаните и „индиски“ кај Арапите (бидејќи Европјаните го научиле од Арапите, а самите Арапи од Индијците). Постои разлика во симболите на цифрите: западноарапските (од кои потекнуваат европските) изледаат речиси сосем различно од оние во сите други арапски предели (заклучно со официјалните во арапското писмо).

 

'''Декадна дропка''' (децимална дропка) е [[дропка]] чиј [[дропка|именител]] е десеткратен.

 

Завршните нули на десната страна на децималната запирка не се неопходни, туку во науката и техниката служат за да искажат прецизност: иако 0,080 и 0,08 се бројчено исти, во инженерството 0,080 укажува на утврдена вредност со можна грешка од еден на две илјади (±0,0005), додека 0,08 укажува на вредност со можна грешност од еден на двеста.

 

Декадното сметање во древното минато се вршело на најразлични начини: со стапчиња, на песочни табели или со [[сметалка|сметалки]].

 

Ова е од особено значење за пресметките во финансовото работење и во техниката.<ref>[http://speleotrove.com/decimal/decifaq.html Децимална аритметика - ЧПП] {{en}}</ref>

 

[[Податотека:RomanAbacusRecon.jpg|мини|десно|Реконструирана римска сметалка]]

Многу древни култури уште од најстаро време почнале да сметаат со десетични бројки: почнувајќи од 3000 п.н.е. [[египетски хиероглифи]] користеле чисто декаден систем.<ref>[http://www-gap.dcs.st-and.ac.uk/~history/HistTopics/Egyptian_numerals.html Египетски бројки] {{en}}</ref><ref>Georges Ifrah: ''From One to Zero. A Universal History of Numbers'', Penguin Books, 1988, ISBN 0-14-009919-0, стр. 200-213</ref> Истото важи и за критските хиероглифи (~ 1625−1500 п.н.е.) на [[Минојци]]те, чии бројки се по терк на египетските.<ref>Graham Flegg: Numbers: their history and meaning, Courier Dover Publications, 2002, ISBN 978-0-486-42165-0, стр. 50</ref><ref>Georges Ifrah: ''From One to Zero. A Universal History of Numbers'', Penguin Books, 1988, ISBN 0-14-009919-0, стр. 213-218</ref> Декадниот систем последователно се пренесувал на разни егејски култури од [[бронзено време|бронзеното време]] како оние што го [[линеарно писмо А|линеарното писмо А]] (~ XVIII век п.н.е.−1450 п.н.е.) и [[линеарно писмо Б|линеарното писмо Б]] (~ 1375−1200 п.н.е.). Бројниот систем во класична Грција и Рим исто така бил десетичен, со дополнителна меѓуоснова 5.<ref name="Greek numerals">[http://www-gap.dcs.st-and.ac.uk/~history/HistTopics/Greek_numbers.html Старогрчки бројки] {{en}}</ref> Подоцна [[Архимед]] (~ 287–212 п.н.е.) осмислува декаден положбен систем на основа 10⁸ со голем потенцијал за кој тој не бил свесен.<ref name="Greek numerals"/> Многу векови подоцна, германскиот математичар [[Карл Фридрих Гаус]] изразил жалење за ова и сметал дека науката би била многу понапред во неговото време ако Архимед ги увидел докрај сите можности на овој генијален изум.<ref>Menninger, Karl: ''Zahlwort und Ziffer. Eine Kulturgeschichte der Zahl'', Vandenhoeck und Ruprecht, III изд, 1979, ISBN 3-525-40725-4, стр. 150-153</ref> [[Хетити|Хетитските]] хиероглифи (од XV век п.н.е.) биле строго декадни, исто како нивните египетските и староегејските пандани.<ref>Georges Ifrah: ''From One to Zero. A Universal History of Numbers'', Penguin Books, 1988, ISBN 0-14-009919-0, стр. 218f</ref>