Втора светска војна: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
поправка на правопис - светска војна (голема почетна буква само на првиот дел од називот (војни, револуции, битки, востанија...))
Ред 1:
{{WW2InfoBox}}
'''Втората светска војна''' е глобален вооружен конфликт што почнал на [[7 јули]] [[1937]] година во [[Азија]] и на [[1 септември]] [[1939]]<ref>Определената дата за тоа кога започнала Втората светска војна има условен карактер и се оспорува со неколку истражувања, на пример:[http://www.argumenti.ru/publications/6683 ''Кога започна Втората светска?''], Валентин Фалин, ''Аргументы недели'' 18(104) од 7 мај 2008 г., </ref> во [[Европа]] и траел до 8 мај 1945 во Европа со капитулацијата на Германија, а до [[2 септември]] [[1945]] во Азија со капитулацијата на [[Јапонија]]. Втората Светскасветска војна ги зафатила мнозинството на земји во светот на секој населен [[континент]]. Речиси сите земји што биле вклучени во [[Прва Светскасветска војна|Првата Светскасветска војна]] биле инволвирани и во Втората Светскасветска Војнавојна. Таа е најголемиот и најскапиот [[војна|вооружен конфликт]] во светската [[историја]].
 
Причините за војната, кои најчесто се припишуваат на [[Версајски договор|Версајскиот договор]], [[Големата криза од 1929]], [[национализам|национализмот]] и [[милитаризам|милитаризмот]], се предмет на дебати. На кој датум војната започнала е исто така предмет на расправа, најчесто се смета дека таа официјално започнала со [[Германија|германската]] инвазија на [[Полска]] на [[1 септември]] [[1939]], но исто така се наведуваат и други датуми - [[Јапонија|јапонската]] инвазија на [[Кина]] на [[7 јули]] [[1937]] (почетокот на [[Втора Кинеско-јапонска војна|Втората Кинеско-јапонска војна]]), или уште порано - во [[1931]] со јапонската инвазија на [[Манџурија]]. Некои, пак, сметаат дека Првата и Втората Светскасветска војна се еден конфликт раздвоен само со "[[прекин на огнот]]".
 
Борби се воделе низ [[Атлантски Океан|Атлантскиот Океан]], [[Западна Европа|Западна]] и [[Источна Европа]], [[Средоземно Море]] или Медитеранот , [[Африка]], [[Блиски Исток|Блискиот Исток]], [[Источна Азија|Источна]], [[Тихи Океан|Тихиот Океан]] или Пацификот и [[Југоисточна Азија]]. Во Европа војната завршила со капитулацијата на [[Германија]] на [[8 мај]] [[1945]], а во Азија со капитулацијата на [[Јапонија]] на [[2 септември]] [[1945]].
 
Се претпоставува дека до 1945 година околу 57 милион луѓе загинале во војната, вклучувајќи [[геноцид]] како што е [[Холокауст]]от. Втората Светскасветска војна е пример за [[тотална војна]], каде што се вклучени и [[фронт]]от и [[Бомбардирање на цивили|бомбардирањето на цивили]]. [[Атомска бомба|Атомската бомба]], [[Млазен авион|млазниот авион]] и [[Радар|радарот]] се само некои од изумите за време на војната.
 
Поствоена [[Европа]] била поделена на [[Западен свет|Западна]] и [[СССР|Советска]] [[сфера на влијание]]. Првата доживеала економска реконструкција преку [[Маршалов план|Маршаловиот план]], додека пак источните земји станале [[сателитски земји|сателити]] на [[СССР]]. Во воена смисла, Западна Европа, во најголем дел била инкорпорирана во [[НАТО]], а Источна Европа во [[Варшавски пакт|Варшавскиот пакт]], сојузи меѓу кои се водела подоцна Студената војна. Во [[Азија]], американската воена окупација на [[Јапонија]] довела до нејзина [[вестернизација]], додека пак Кина била поделена на [[Комунизам|комунистичка]] [[Кина|Народна Република Кина]] и [[Национализам|националистичка]] [[Тајван|Република Кина (Тајван)]] по кинеската социјалистичка револуција во 1949.
 
== Светот помеѓу двете светски војни ==
По поразот во [[Прва Светскасветска Војнавојна|Првата Светскасветска Војнавојна]], Германија била принудена да го потпише [[Версајски договор|Версајскиот договор]]<ref>{{цитирана книга|last=Hakim|first=Joy|title=A History of Us: War, Peace and all that Jazz|publisher=Oxford University Press|year=1995|location=New York|isbn=0-19-509514-6}}</ref> во 1919, со кој морала да отстапи околу 14% од својата територија, била обврзана да се откаже од анектирање на туѓи територии и да го ограничи бројот на војници во сопствената армија на 100.000 војници, со што и официјално бил означен крајот на Првата Светскасветска Војнавојна, тогаш уште попозната како Големата Војна, војната што се сметала за војна што ќе стави крај на сите војни. Во 20 годишниот период од 1919 до 1939 светот претрпел огромни измени, особено на политичката сцена.
 
=== СССР ===
По поразот на [[Руска Империја|Руската Империја]] во Првата Светскасветска Војнавојна во 1917 во Русија се случиле двете руски револуции кои што ќе остават траен белег врз светот не само во 20 век, туку општо во целата историја не само на Русија и Европа, туку и врз историјата на целото човештво: [[Февруарска револуција|Февруарската буржоаско-демократска револуција]], со која царот [[Николај II]] абдицирал, со што и официјално бил ставен крај на повеќе од 300 годишното владеење со Русија од страна на [[Династија Романов|царската династија Романови]], како и на 200 години старата [[Руска Империја]], и [[Октомвриска револуција|Октомвриската социјалистичка револуција]], со која во Русија на власт дошле [[Болшевици]]те предводени од страна на [[Ленин|Владимир Илич Ленин]], по што бил создаден Сојузот на Советските Социјалистички Републики или [[СССР]], уште попознат како Советски Сојуз. По смртта на Ленин во 1924, власта во СССР ја превзел еден од најбруталните диктатори општо познати на целото човештво, [[Јосиф Сталин|Јосиф Висарионович Сталин]].
 
=== Италија и Јапонија ===
Ред 29:
|}
 
Во Германија, гневот од поразот во Првата Светскасветска Војнавојна, [[Големата криза од 1929|Големата економска криза од 1929]] и невработеноста биле вешто искористени од страна на [[Адолф Хитлер]] и неговата [[Националсоцијалистичка германска работничка партија|Националсоцијалистичка работничка партија на Германија]] уште попозната како Нацистичка партија на Германија. И покрај [[Хитлер-пуч|неуспешниот обид за државен удар во 1923 од страна на Хитлер и нацистите]], ефектите од економската криза од 1929 сè уште биле свежи, што предизвикало незадоволство кај германскиот народ и несогласување помеѓу политичките партии во Германија, поради што на парламентарните избори во јули 1932 нацистите и комунистите освоиле мнозинство од 52% од пратеничките места во [[Рајхстаг]]от, поради што претседателот на Германија [[Паул фон Хинденбург]] морал да му даде мандат на Хитлер за да формира влада со што Хитлер станал [[канцелар]] на Германија. Во 1933 зградата на Рајхстагот била запалена, што било искористено од страна на Хитлер и нацистите за да ги обвинат комунистите и за да се забрани [[Комунистичка партија на Германија|Комунистичката партија на Германија]]. Хитлер го убедил претседателот фон Хинденбург да потпише серија законски акти со кои што биле суспендирани повеќето граѓански права загарантирани со Уставот на [[Вајмарска Република|Вајмарската Република]], била воведена таканаречена "заштита" од комунистичките водачи, а еден од тие законски акти бил и таканаречениот [[Овластувачки акт]], со којшто владата на Хитлер се стекнала со законодавни моќи. Во март 1933 Хитлер распишал нови парламентарни избори на кои што нацистите освоиле 43,9% од пратеничките места во Рајхстагот и заедно со нивните националистички сојузници имале мнозинство од 51,8%. Во јули 1933 бил усвоен актот со којшто бил укинат повеќепартискиот систем во Германија, а Нацистичката партија била прогласена за единствена политичка партија во Германија, со што Германија станала еднопартиска држава. По смртта на претседателот фон Хинденбург во август 1934, Хитлер си ги припишал на себе и ги превзел неговите претседателски права и обврски и се прогласил себеси за [[Фирер]] (водач) на Германија. Хитлер ја одржувал својата диктаторска позиција и власт во Германија преку тајната полиција [[Гестапо]] и паравоените формации [[СС]] и [[СА]]. По осигурувањето на власта во Германија, Хитлер започнал кампања за вооружување и подготвување на германските вооружени сили за подолго војување.<ref>Wouk, Herman. ''The Winds of War'', стр. 72.</ref> Ова ги загрижило Франција и Велика Британија кои што и онака изгубиле многу во Првата Светскасветска Војнавојна исто како и Германија и Италија.<ref>Brody, J. Kenneth. ''The Avoidable War: Pierre Laval and the Politics of Reality, 1935–1936'', стр. 4.</ref> За да се осигураат дека Италија нема да влезе во сојуз со Германија, Франција и дозволила на Италија да ја окупира Етиопија. Но ситуацијата станала сериозна кога во 1935 Хитлер ја вратил [[Сар|Сарската област]] под германска власт, која што била окупирана од страна на Франција со помош на Велика Британија во 1920. Со враќањето на Сарската област под германска власт, Хитлер прекршил една од точките на Версајскиот договор, која што гласела дека Сарската област треба да биде под управа на [[Друштво на народите|Друштвото на народите]] 15 години, по што требало да се одлучи дали ќе и биде вратена на Германија или ќе и припадне на Франција. Верувајќи дека ќе ја воздржат Германија од понатамошни освојувања, Франција, Велика Британија и Италија го формирале [[Стрезки фронт|Стрезкиот фронт]]. Советскиот Сојуз, загрижен поради германските цели за окупирање на територии и од источна Европа пристапил кон договор за меѓусебно помагање со Франција. Но договорот никогаш не стапил насила официјално бидејќи бил заглавен во бирократските лавиринти на Друштвото на народите.<ref>Record, Jeffery. ''Appeasement Reconsidered: Investigating the Mythology of the 1930s'', стр. 50.</ref><ref>Mandelbaum, Michael. ''The Fate of Nations: The Search for National Security in the Nineteenth and Twentieth Centuries'', стр. 96.</ref> Во 1935 Велика Британија потпишала независен поморски договор со Германија со кој дошло до олеснување на германската морнарица од одредени обврски кои што произлегле од Версајскиот договор. Забележувајќи ги историските промени во светот, САД прогласиле неутралност со [[Неутрален акт|Неутралниот акт]] усвоен во август 1935, со којшто ја ограничиле помошта за своите сојузници во Европа и Азија.<ref>Schmitz, David F. ''Henry L. Stimson: The First Wise Man'', стр. 124.</ref> Во 1923 Италија се обидела да го окупира островот Крф, а во 1924 го анектирала градот Риека. Во октомври 1935, Италија ја окупирала Етиопија со политичка поддршка од Германија, по што ги повлекла своите приговори кон Германија за да ја користат Австрија како сателитска држава.<ref>Kitson, Alison. ''Germany 1858–1990: Hope, Terror, and Revival'', стр. 231.</ref> Во 1939 Италија ја окупирала и Албанија.<ref>Lowe, C. J.; Marzari, F. ''Italian Foreign Policy 1870–1940'', стр. 330.</ref> Во целост спротивно на Версајскиот договор и договорите од Лоцарно, Хитлер ја ремилитаризирал Рајнската област во март 1936, на што наидел на многу мала реакција од останатите европски држави.<ref>Adamthwaite, Anthony P. ''The Making of the Second World War'', стр. 52.</ref> Во 1938 Хитлер извршил присилно присоединување на Австрија со Германија, уште попознато како [[Аншлус|Аншлусот на Австрија]].<ref>Collier, Martin; Pedley, Philip. ''Germany 1919–45'', стр. 144.</ref> Исто така во 1938 Хитлер побарал Чехословачка да им загарантира поголеми граѓански права на германците кои што живееле во Судетската област, што го искористил како изговор за да ја окупира, за што добил амин и од Велика Британија, Франција и Италија со Минхенскиот договор потпишан во септември 1938 во Минхен, Германија, без присуство на претставници на Чехословачка.<ref>Kershaw, Ian. ''Hitler, 1936–1945: Nemesis'', стр. 173.</ref> Подоцна, во март 1939 Хитлер ја окупирал цела Чехословачка. Со почетокот на [[Шпанска граѓанска војна|Граѓанската војна во Шпанија]] во јули 1936 Хитлер и Мусолини го поддржале фашистичкиот генерал и иден шпански диктатор [[Франциско Франко]] и неговите сили во неговата војна против шпанската република поддржана од страна на Советскиот Сојуз. И двете страни ја искористиле војната за да ги тестираат најновите оружја и методи на војување.<ref>Graham, Helen. ''The Spanish Civil War: A Very Short Introduction'', стр. 110.</ref> Двосмислената и доста помала помош од страна на СССР за шпанската република наспроти огромната воена помош од страна на Германија и Италија за Франко му ја донеле на Франко посакуваната победа во 1939 по што се прогласил себеси за регент на [[Шпанија|Шпанското кралство]], ги укинал сите политички слободи, како и националните слободи на народите на [[Каталонија]] и [[Баскија]]. Со зголемувањето на тензиите следувале обиди за консолидирање помеѓу Франција, Велика Британија и СССР, кои што не завршиле успешно, во главно поради несогласувањата на Полска со ставовите на трите држави. Во овие околности, во август 1939 била склучена советско-германската спогодба за ненапаѓање, уште попозната како [[Договор Молотов - Рибентроп|Договорот Молотов - Рибентроп]],<ref>Zachary Shore. ''What Hitler Knew: The Battle for Information in Nazi Foreign Policy.'' Published by Oxford University Press US, 2005 ISBN 0-19-518261-8, 978-0-19-518261-3, стр. 108.</ref> потпишана од страна на министерот за надворешни работи на СССР, [[Вјачеслав Молотов]], и министерот за надворешни работи на Германија, [[Јоаким фон Рибентроп]]. Од друга страна, Германија и Јапонија ги зацврстиле пријателските односи и меѓусебната соработка, уште попозната како оската Берлин-Токио, прво со потпишувањето на [[Анти-Коминтерен Пакт|Анти-Коминтерниот Пакт]] во ноември 1936 верувајќи дека [[комунизам|комунизмот]] и Советскиот Сојуз се опасна закана за нив. Подоцна во мај 1939 бил потпишан [[Челичен Пакт|Челичниот Пакт]]<ref>"Pact of Steel", in Dear and Foot, ed., ''Oxford Companion to World War II'', стр. 674.</ref> помеѓу Германија и Италија со што се зацврстиле пријателските односи и меѓусебната соработка помеѓу Германија и Италија, уште попозната како оската Берлин-Рим. Ваквиот сојуз бил потврден во септември 1940, кога Германија, Италија и Јапонија го потпишале [[Троен Пакт|Тројниот Пакт]], со што станал уште попознат како оската Берлин-Рим-Токио. Од друга страна во 1937 Куоминтанг и кинеските комунисти се согласиле на привремен прекин на огнот во кинеската граѓанска војна поради јапонската агресија.<ref>Busky, Donald F. ''Communism in History and Theory: Asia, Africa, and the Americas'', стр. 10.</ref>
 
== Почеток, тек и крај на војната ==
Официјално за почеток на војната се смета датумот 1 септември 1939 со германската инвазија на Полска. Алтернативни датуми за
почеток на војната се: 13 септември 1931 со јапонската инвазија на Манџурија<ref>[[James Bradley|Bradley James]], [[Ron Powers|Powers, Ron]]. ''[[Flags of Our Fathers]]'', стр. 58.</ref><ref>Tucker, Spencer; Roberts, Priscilla Mary. ''Encyclopedia of World War II: A Political, Social, and Military History'', стр. 771; note, however, that Tucker's own view is that 191 is most convenient; стр. 9.</ref> и 7 јули 1937 со почетокот на [[Втора Кинеско-јапонска Војна|Втората Кинеско-јапонска Војна]],<ref>Chickering, Roger; Förster, Stig; Greiner, Bernd. ''A World at Total War: Global Conflict and the Politics of Destruction, 1937–1945'', стр. 64.</ref><ref>Fiscus, James W. ''Critical Perspectives on World War II'', стр. 44.</ref> како и други датуми и настани. Според историчарот [[А.Џ.П. Тејлор|Ален Џон Персивал Тејлор]], [[Прва Кинеско-јапонска Војна|Првата]] и Втората Кинеско-јапонска Војна се всушност еден вооружен конфликт, додека војната во Европа е втора европска војна, се до 1941 кога заедно стануваат Втора Светскасветска Војнавојна, се до 1945.<ref>Among other starting dates sometimes used for World War II are the 1935 Italian invasion of Abyssinia; <small>(Ben-Horin, Eliahu (1943). ''The Middle East: Crossroads of History'', стр. 169; Taylor, Alan (1979). ''How Wars Begin'', стр. 124; Yisreelit, Hevrah Mizrahit (1965). ''Asian and African Studies'', стр. 191)</small>. For 1941 see <small>([[A. J. P. Taylor|Taylor, AJP]] (1961). ''The Origins of the Second World War'', стр. vii; Kellogg, William O. (2003). ''American History the Easy Way'', стр. 236)</small>. There also exists the viewpoint that both World War I and World War II are part of the same "[[European Civil War]]" or "[[Second Thirty Years War]]". <small>(Canfora, Luciano; Jones, Simon (2006). ''Democracy in Europe: A History of an Ideology'', стр. 155; Prin, Gwyn (2002). ''The Heart of War: On Power, Conflict and Obligation in the Twenty-First Century'', стр. 11).</small></ref>
Крајот на војната исто така има повеќе датуми. Според едни извори, војната завршила на 14 август 1945 со примирје, за разлика од официјалниот датум, 2 септември 1945 кога Јапонија капитулирала. Во некои европски држави како официјален датум за крај на војната се смета 8 мај 1945 кога Германија капитулирала. Договорот за мир помеѓу Сојузниците и Јапонија, уште попознат како [[Договор од Сан Франциско|Договорот од Сан Франциско]] бил потпишан на 8 септември 1951, а стапил насила на 28 април 1952.
Ред 87:
[[Податотека:Kyiv-Prorizna_1941.jpg|лево|мини|[[Крешчатик]], главната улица во Киев, по серија германски бомбардирања.]]
Одвојувањето на три четвртини од воената сила на Оската и мнозинството од нејзината воена авијација од Франција кон централните делови на Средоземното Море и кон источниот фронт<ref name="D. Glantz. Soviet-German War">[[David M. Glantz]] [http://www.strom.clemson.edu/publications/sg-war41-45.pdf The Soviet‐German War 1941–45] Myths and Realities: A Survey Essay.</ref><ref>''Hitler Can Be Beaten''. The New York Times: Aug 5, 1941</ref> ги убедиле британските сили да преминат кон промена на својата стратегија.<ref>Brian P. Farrell. ''Yes, Prime Minister: Barbarossa, Whipcord, and the Basis of British Grand Strategy, Autumn 1941''. The Journal of Military History, Vol. 57, No. 4 (Oct., 1993), стр. 599–625</ref>
На 12 јули 1941 СССР и Велика Британија го потпишале [[Англо-Советски договор|Англо-Советскиот договор]],<ref>Pravda, Alex; Duncan, Peter J. S. ''Soviet-British Relations Since the 1970s'', стр. 29.</ref> кој всушност претставувал официјално формирање на воениот сојуз помеѓу СССР и Велика Британија против Германија, кој прв пат бил тестиран во сојузничката окупација на Иран уште попозната како [[Англо-Советска инвазија на Иран|Англо-Советската инвазија на Иран]], која траела од 25 август до 17 септември 1941, а завршила со победа на сојузниците СССР и Велика Британија, со што биле осигурани персискиот коридор и нафтените полиња во Иран.<ref>Heptulla, Najma. ''The Logic of Political Survival'', стр. 131.</ref> Во август 1941 Велика Британија и САД ја потпишале [[Атлантска Повелба|Атлантската Повелба]], која претставувала нацрт документ и темел за многу меѓународни договори потпишани и меѓународни организации создадени по Втората Светскасветска Војнавојна.<ref name="AdvenBrit223">Louis, William Roger. ''More Adventures with Britannia: Personalities, Politics and Culture in Britain'', стр. 223.</ref> Во ноември 1941 силите на Комонвелтот започнале контра-офанзива со Операцијата [[Операција Crusader|Crusader]] или Операција Крстоносец и ги повратиле сите територии кои што силите на Оската ги имале во меѓувреме окупирано во северна Африка.<ref>Gannon, James. ''Stealing Secrets, Telling Lies: How Spies and Codebreakers Helped Shape the Twentieth Century'', стр. 76.</ref>
Претходната година Јапонија ја окупирала и јужна Индокина, делумно за да го зголеми притисокот врз Кина со блокирање на маршрутите низ кои што поминувале ресурсите и залихите во облик на помош за Кина, а делумно за да ја подобри сопствената позиција во случај да дојде до војна помеѓу Јапонија и западните земји.<ref>''AFLMA Year in Review'', стр. 33.</ref> Јапонија, сметајќи дека ќе добие некакви придобивки од сојузништвото со Германија, побарала воена помош од Германија, вклучувајќи и побарувачка за постојан увоз на нафта од окупираните делови на Индонезија од страна на Холандија, тогаш под германска окупација. Но ваквите обиди на Јапонија завршиле неуспешно во јуни 1941.<ref>''AFLMA Year in Review'', стр. 32.</ref> САД, Велика Британија и други западни држави реагирале на јапонската окупација на Индокина со замрзнување на јапонските имоти и средства кај нив, а САД, кои што обезбедувале 80% од целокупната побарувачка на нафта на Јапонија<ref>Irvine H. Anderson, Jr. ''De Facto Embargo on Oil to Japan: A Bureaucratic Reflex''. The Pacific Historical Review, Vol. 44, No. 2 (May, 1975), стр. 201.</ref> реагирале и со целосно нафтено ембарго.<ref>Northrup, Cynthia Clark. ''The American economy: a historical encyclopedia'', стр. 214.</ref> Со ова Јапонија била оставена да бира помеѓу откажување од своите амбиции за воспоставување доминантна власт во Азија и да ја прекине војната со Кина, или да превземе контрола врз ресурсите што и требале по пат на сила. Јапонските власти не сакале ни да помислат на прекин на војната со Кина и откажување на своите амбиции за воспоставување доминантна власт во Азија, а ембаргото воведено од страна на САД го сметале како неофицијална најава за војна со САД.<ref>Lightbody, Bradley. ''The Second World War: Ambitions to Nemesis'', стр. 125.</ref> Јапонскиот империјален главен штаб планирал во брзи наврати да ги окупира териториите во Азија окупирани од страна на европските држави, со цел да создаде голем одбранбен периметар во централните делови на Тихиот Океан, по што Јапонија би можела слободно да ги експлоатира ресурсите од југоисточна Азија, а при тоа Сојузниците би претрпеле сериозни загуби во случај на евентуална војна со Јапонија. За да се спречи интервенција од страна на САД било потребно да се неутрализира американската морнарица во водите на Тихиот Океан.<ref>Morgan, Patrick M. ''Strategic Military Surprise: Incentives and Opportunities'', стр. 51.</ref>
[[Податотека:Soviet_Offensive_Moscow_December_1941.jpg|лево|мини|Советски трупи опремени со зимска воена опрема тргнуваат во против напад кон германските тенкови, декември 1941.]]
До октомври 1941, силите на Оската ги оствариле своите цели за окупирање на Украина и Балтичкиот регион, оставајќи ги само опсадите на Ленинград<ref>Gerald R. Kleinfeld. ''Hitler's Strike for Tikhvin''. Military Affairs, Vol. 47, No. 3 (Oct., 1983), стр. 122–28.</ref> и Севастопол<ref>Shukman, Harold. ''Stalin's Generals'', стр. 113.</ref> сè уште недовршени, а направиле и подготовки за продолжување на суспендираната, односно одложената опсада на Москва. Но руската зима во периодот 1941/1942, која била една од најстудените во 20 век се вмешала и одиграла голема улога во [[Битка за Москва|Битката за Москва]], а со тоа и во Втората Светскасветска Војнавојна. Битката траела од 2 октомври 1941 до 7 јануари 1942. Силите на Оската стигнале до предградието на Москва. На 30 километри од центарот на Москва, со погледот кон [[Кремљ]], германците и нивните сојузници биле принудени да запрат.<ref>According to D.Glantz, [http://www.strom.clemson.edu/publications/sg-war41-45.pdf The Soviet‐German War 1941–45] "By 1 ноември [the Wehrmacht] had lost fully 20% of its committed strength (686,000 men), up to 2/3 of its ½-million motor vehicles, and 65 percent of its tanks. The German Army High Command (OKH) rated its 136 divisions as equivalent to 83 full-strength divisions."</ref><ref>Klaus Reinhardt; Karl B. Keenan. ''Moscow-The Turning Point: The Failure of Hitler's Strategy in the Winter of 1941–42''. Berg, 1992. ISBN 0-85496-695-1, стр. 227.</ref> Силните ефекти на руската зима, неподносливи за недоволно подготвените за зимско војување под ниски температури и до –15&nbsp;°C германски војници и нивните сојузници, биле вешто искористени од страна на маршалите [[Георги Жуков]] и [[Александар Василевски]] во одбраната на Москва. Генералот [[Едуард Вагнер]], задолжен за воени залихи и ресурси наменети за силите на Оската при Битката за Москва, кој подоцна бил еден од заговарачите на [[Атентат врз Адолф Хитлер од 20 јули 1944|атентатот врз Хитлер на 20 јули 1944]], на 27 ноември 1941 рапортирал:
"При крај сме со залихи и ресурси, човечки и материјални. Ќе се соочиме со опасностите на длабока зима."
Кон почетокот на декември 1941, свежо мобилизирани резерви<ref>Louis Rotundo. ''The Creation of Soviet Reserves and the 1941 Campaign''. Military Affairs, Vol. 50, No. 1 (Jan., 1986), стр. 21–8.</ref> ги израмниле советските сили со силите на Оската во Битката за Москва<ref name="D. Glantz. Soviet-German War" />. Ова, заедно со разузнавачки информации за минималниот број на војници неопходни на Далечниот Исток за да се спречи евентуален напад од страна на јапонската [[Квантунг Армија|Квантунг]] армија<ref>Raymond L. Garthoff. ''The Soviet Manchurian Campaign, August 1945''. Military Affairs, Vol. 33, No. 2 (Oct., 1969), стр. 312.</ref> им било доволно на маршалите Жуков и Василевски за да започнат масовна контра-офанзива, која што започнала на 5 декември 1941 на 1000 километри долгиот фронт, по што силите на Оската биле присилени да се повлечат 100 до 250 километри западно од Москва.<ref>Welch, David. ''Modern European History, 1871–2000: A Documentary Reader'', стр. 102.</ref> Со одлучната победа на Советскиот Сојуз во [[Битка за Москва|Битката за Москва]] и официјално завршила [[Блицкриг]] фазата во Втората Светскасветска Војнавојна во Европа.<ref>A. S. Milward. ''The End of the Blitzkrieg''. The Economic History Review, New Series, Vol. 16, No. 3 (1964), стр. 499–518.</ref>
[[Податотека:Japanese troops mopping up in Kuala Lumpur.jpg|десно|мини|Јапонски трупи напредувајќи во [[Куала Лумпур]].]]
[[Податотека:Pearl_harbour.png|лево|мини|Од лево кон десно: Бојните бродови „Вест Вирџинија“ (сериозно оштетен), „Тенеси“ (оштетен) и потонатиот „Аризона“ по јапонскиот напад на Перл Харбор.]]
[[Податотека:UmpCABKYXM0.jpg|десно|мини|Австралиски војници пукаат врз јапонските тенкови на патот Муар-Парит Сулонг.]]
Два дена подоцна, по Гринич, на 7 декември 1941, односно три дена подоцна, по азиско време, на 8 декември 1941, [[Напад на Перл Харбор|Јапонија ја нападнала американската воено-поморска база Перл Харбор на Хаваите]], што резултирало со катастрофални човечки и материјални загуби за САД. Истиот ден, Јапонија ги нападнала британските, холандските и американските упоришта во југоисточна Азија и во централните делови на Тихиот Океан. По овие настани, САД, Велика Британија, Австралија, заедно со нивните западни сојузници и Кина, која веќе војувала со Јапонија во Втората Кинеско-јапонска војна, и објавиле војна на Јапонија. На ова, Германија и другите држави членки на Оската реагирале со тоа што им објавиле војна на САД. Со ова, вооружениот конфликт и официјално станал Втора Светскасветска Војнавојна. Исто така на 8 декември 1941 започнала [[Битка за Малаја|Битката за Малаја]], тогаш окупирана од страна на Велика Британија, која што траела до 31 јануари 1942, а завршила со победа на Јапонија. За време на Првата Вашингтонска Конференција, уште попозната како [[Аркадија Конференција]]та, која траела од 22 декември 1941 до 14 јануари 1942, во престолнината на САД, Вашингтон, на 1 јануари 1942 била потпишана [[Декларација на Обединетите Нации|Декларацијата на Обединетите Нации]] од страна на владите на САД, Велика Британија, СССР, Кина и 22 помали или прогонети влади, со што била потврдена Атлантската Повелба.<ref>Mingst, Karen A.; Karns, Margaret P. ''United Nations in the Twenty-First Century'', стр. 22.</ref> Советскиот Сојуз не се придржувал до Декларацијата, бидејќи не и објавил војна на Јапонија, придржувајќи се до Советско-јапонскиот пакт за неутралност потпишан во Москва на 13 април 1941,<ref> Dunn, Dennis J. ''Caught Between Roosevelt & Stalin: America's Ambassadors to Moscow'', стр. 157.</ref><ref>According to Ernest May (''The United States, the Soviet Union and the Far Eastern War''. The Pacific Historical Review. V. 24. No. 2. (1955) стр. 156) Churchill pointed out: "Russian declaration of war on Japan would be greatly to our advantage, provided, but only provided, that Russians are confident that will not impair their Western Front".</ref> изземајќи се од принципот на самоодлучување, загарантиран со Декларацијата<ref name="AdvenBrit223"/>.
[[Податотека:IWM-E-6724-Crusader-19411126.jpg|лево|мини|Британски [[Crusader тенк]]ови напредуваат во северна Африка.]]
Ред 120:
[[Податотека:Bundesarchiv_Bild_183-W0506-316%2C_Russland%2C_Kampf_um_Stalingrad%2C_Siegesflagge.jpg|лево|мини|Советски војник го вее црвеното знаме на централниот плоштад во Сталинград означувајќи ја победата на Црвената Армија над силите на Оската, 1943.]]
 
На германскиот источен фронт, силите на Оската извојувале победи против Советскиот Сојуз во [[Битка за Керчкиот Полуостров|Битката за Керчкиот Полуостров]], која траела од 8 мај до 18 мај 1942, како и во [[Втора Битка за Харков|Втората Битка за Харков]],<ref>Read, Anthony. ''The Devil's Disciples: Hitler's Inner Circle'', стр. 764.</ref> која траела од 12 мај до 28 мај 1942, а исто така започнале и летна офанзива во јужните делови на Советскиот Сојуз во Европа во јуни 1942 со цел да ги завземат нафтените полиња на Кавказкиот полуостров. Советските команданти одлучиле дека не смеат да попуштат во [[Сталинградска битка|Битката за Сталинград]], чие завземање било од стратешка важност за силите на Оската бидејќи Сталинград се наоѓал среде патот којшто морале да го поминат за да ја започнат кавказката офанзива. Битката за Сталинград започнала на 17 јули 1942. Кон средината на ноември 1942, германските војници и нивните сојузници го зазеле речиси целиот град, но морале да се соочат со отпорот на советските војници низ улиците на Сталинград. По ова, советскиот воен команден врв ја започнал својата зимска офанзива со [[Операција Уран|Операцијата Уран]], чијашто цел била опколување и уништување на силите на Оската во Сталинград и околината.<ref>Badsey, Stephen. ''The Hutchinson Atlas of World War II Battle Plans: Before and After'', стр. 235–36.</ref><ref>Black, Jeremy. ''World War Two: A Military History'', стр. 119.</ref> Операцијата траела од 19 ноември до 23 ноември 1942, а завршила со стратешка победа на Црвената Армија. Битката за Сталинград завршила на 2 февруари 1943 со одлучна победа на Советскиот Сојуз. Кон средината на февруари 1943, силите на Оската ја започнале [[Трета Битка за Харков|Третата Битка за Харков]], која траела од 19 февруари до 15 март 1943, а завршила со победа на силите на Оската. До денешен ден, [[Сталинградска битка|Битката за Сталинград]] важи за најкрвавата битка во историјата на целото човештво. Од градот Сталинград и околните помали градови и села само 3% останале недопрени од војната. По Втората Светскасветска Војнавојна, градот бил прогласен за Град Херој. По поразот во Битката за Сталинград, германските сили и нивните европски сојузници формирале воена линија околу рускиот град Курск.<ref>Shukman, Harold. ''Stalin's Generals'', стр. 142.</ref>
Во Африка, британските сили, загрижени дека Јапонија би можела да превземе команда врз базите во Мадагаскар, тогаш под контрола на Вишкиот Режим, било повод за да го окупираат островот во [[Битка за Мадагаскар|Битката за Мадагаскар]], која траела од 5 мај до 6 ноември 1942, а завршила со победа на Сојузниците.<ref>Paxton, Robert O. ''Vichy France: Old Guard and New Order, 1940–1944'', стр. 313.</ref> На ова, силите на Оската реагирале со офанзива во Либија во [[Битка за Газала|Битката за Газала]], која траела од 26 мај до 21 јуни 1942, а завршила со победа на силите на Оската, окупирајќи го градот Газала во близина на пристанишниот град Тобрук. Ваквата офанзива на силите на Оската ги принудила силите на Сојузниците да се повлекуваат во Египет, се до [[Прва Битка за Ел Аламејн|Првата Битка за Ел Аламејн]], која траела од 1 јули до 27 јули 1942, а завршила со победа на Сојузниците.<ref>Rich, Norman. ''Hitler's War Aims: Ideology, the Nazi State, and the Course of Expansion'', стр. 178.</ref> Во континентална Европа, серии на напади од страна на сојузничките командоси кулминирала со нападот на Дијеп, уште попознат како [[Битка за Дијеп|Битката за Дијеп]], кој се случил на 19 август 1942, а завршил со тактичка победа на германските сили.<ref>Penrose, Jane. ''The D-Day Companion'', стр. 129.</ref><ref>Robin Neillands. ''The Dieppe Raid: The Story of the Disastrous 1942 Expedition.'' (Indiana University Press, 2006).</ref> [[Битка за Алам ел Халфа|Битката за Алам ел Халфа]], уште попозната како Битката за Алам Халфа траела од 30 август до 5 септември 1942, се одвивала јужно од Ел Аламејн, а завршила со успешна одбрана на силите на Сојузниците од силите на Оската, со што Сојузниците успеале да достават воена помош наменета за потребите на Малта, по што опсадата на Малта од страна на Италија и Германија започната на 11 јуни 1940 завршила во декември 1942 со победа на Сојузниците.<ref>Thomas, David Arthur. ''A Companion to the Royal Navy'', стр. 265.</ref> По ова следела [[Втора Битка за Ел Аламејн|Втората Битка за Ел Аламејн]], уште попозната како историската Битка за Ел Аламејн, која траела од 23 октомври до 5 ноември 1942, а завршила со одлучна победа на Сојузниците. По оваа битка силите на Оската биле принудени да се повлечат западно кон Либија.<ref>Thomas, Nigel. ''German Army 1939–1945 (2): North Africa & Balkans'', стр. 8.</ref> По ова следувала [[Операција Torch|Операцијата Torch]] или Операција Факел, предводена од англо-американските сили на Сојузниците, чијашто цел била окупирање на териториите окупирани од страна на Франција во северна Африка, тогаш под окупација на Вишкиот Режим. Операцијата траела од 8 ноември до 10 ноември 1942, а завршила со победа на Сојузниците.<ref name="AWP38">Ross, Steven T. ''American War Plans, 1941–1945: The Test of Battle'', стр. 38.</ref> На ова Хитлер реагирал со окупацијата на европските делови на Франција окупирани од страна на Вишкиот Режим,<ref name = "AWP38" /> која што завршила успешно за здружените германско-италијански сили на Оската. Иако Вишкиот Режим не пружил речиси никаков отпор, сепак помогнал во евакуацијата на француската морнарица од градот Тулон, со цел да ја спречи Германија да превземе команда врз истата.<ref>Bonner, Kit; Bonner, Carolyn. ''Warship Boneyards'', стр. 24.</ref> Тогаш веќе приклештените сили на Оската во Африка биле принудени да се повлечат во Тунис, кој бил окупиран во [[Туниска Кампања|Туниската Кампања]], која траела од 17 ноември 1942 до 13 мај 1943, а завршила со победа на Сојузниците.<ref>Collier, Paul. ''The Second World War (4): The Mediterranean 1940–1945'', стр. 11.</ref>
Ред 155:
Кон почетокот на јули 1944, силите на Комонвелтот во југоисточна Азија успеале да ги одбијат јапонските опсади на Асам, принудувајќи ги јапонските сили да се повлечат се до реката Чиндвин,<ref>Marston, Daniel. ''The Pacific War Companion: From Pearl Harbor to Hiroshima'', стр. 120.</ref> а во меѓувреме кинеските сили го завзеле градот Мјиткина. Во Кина, јапонските сили постигнале поголеми успеси. Покрај успешната окупација на Чангша по Третата Битка за Чангша во август 1944, јапонските сили успеале да го окупираат и градот Хенгјанг кон почетокот на август 1944.<ref>Jowett, Philip S. ''The Japanese Army, 1931–45'', стр. 8.</ref> Исто така јапонските сили постигнале голем успех по победата во Битката за Гуејлин и Лиџоу, која траела од 16 август до 24 ноември 1944 г,<ref>Howard, Joshua H. ''Workers at War: Labor in China's Arsenals, 1937–1953'', стр. 140.</ref> со што јапонците ја окупирале и покраината [[Гуангсји]] и успеале да ги поврзат своите сили од Кина и Индокина кон средината на декември 1944.<ref>Drea, Edward J. ''In the Service of the Emperor: Essays on the Imperial Japanese Army'', стр. 54.</ref>
Во водите на Тихиот Океан, американските сили продолжиле да го пробиваат јапонскиот одбранбен периметар. По [[Кампања за Маријанските и Палау Островите|Кампањата за Маријанските и Палау Островите]], која траела од јуни до ноември 1944, а завршила со победа на американските сили, јапонските сили биле принудени да се повлечат од Филипинското Море, јапонскиот премиер [[Хидеки Тоџо]] поднел оставка, а американските сили ги завзеле јапонските воздухопловни бази во регионот, со што се здобиле со способност да започнат тешки бомбардирања врз јапонските територии. Паралелно со [[Битка за Островот Лејте|Битката за Островот Лејте]], која траела од 20 октомври до 31 декември 1944, а завршила со одлучна победа на Сојузниците, се одвивала и најголемата воено-поморска битка во Втората Светскасветска Војнавојна, како и една од најголемите воено-поморски битки во историјата на војувањето, [[Битка за Лејтевскиот Залив|Битката за Лејтевскиот Залив]], каде што јапонците за прв пат ги искористиле самоубиствените бомбашки напади од страна на јапонските воени пилоти самоубијци, [[Камиказе|камиказите]]. Битката за Лејтевскиот Залив траела од 23 октомври до 26 октомври 1944, а завршила со одлучна победа на сојузниците.<ref>Cook, Chris; Bewes, Diccon. ''What Happened Where: A Guide to Places and Events in Twentieth-Century History'', стр. 305.</ref>
 
=== Пораз на Оската, победа на Сојузниците ===
Ред 167:
На 8 февруари 1945 советските сили ја започнале [[Долносилезиска Офанзива|Долносилезиската Офанзива]], која траела до 24 февруари 1945, а завршила со победа на советските сили. Подоцна, на 15 март 1945 советските сили ја започнале и [[Горносилезиска Офанзива|Горносилезиската Офанзива]], која траела до 31 март 1945, а завршила со победа на советските сили. Паралелно, во периодот од 24 февруари до 4 април 1945, советските сили извојувале победа и во [[Источнопомераниска Офанзива|Источнопомераниската Офанзива]]. Во западна Германија, сојузничките сили во [[Операција Plunder|Операцијата Plunder]] или Операција Грабеж, на 24 март 1945 ја преминале реката Рајна северно, а подоцна и јужно од Рурската област, заобиколувајќи ги германските сили во областа, додека во меѓувреме советските сили напредувале кон Виена. На 6 април 1945, сојузничките сили во Италија ја започнале [[Пролетна Офанзива во Италија|Пролетната Офанзива во Италија]], која завршила на 2 мај 1945 со одлучна победа на Сојузниците, по што германските сили во Италија се предале, а Социјалната Република Италија и официјално престанала да постои. Паралелно со Пролетната Офанзива во Италија, силите на Сојузниците напредувале и во западна Германија. На 16 април 1945 Црвената Армија ја започнала [[Битка за Берлин|Битката за Берлин]], која траела до 2 мај 1945, а завршила со одлучна победа на советските сили. За време на Битката за Берлин, на 25 април 1945, во близина на германскиот град Торгау, источно од реката Елба се сретнале американските војници од западноевропскиот фронт и советските војници од источноевропскиот фронт, настан уште попознат како Денот на Елба или Сретнувањето кај Елба.
На 12 април 1945, американскиот претседател Рузвелт починал, по што бил наследен од страна на [[Хари Труман]], дотогашен заменик-претседател на САД. На 28 април 1945, Мусолини бил убиен од страна на италијански партизани, додека правел подготовки за бегање во Шпанија преку авионски лет од неутрална Швајцарија. Соочувајќи се со неизбежниот пораз и немоќ, одлучен да не падне жив во рацете на силите на Сојузниците, а уште помалку во рацете на Црвената Армија, Хитлер се самоубил на 30 април 1945,<ref>O'Reilly, Charles T. ''Forgotten Battles: Italy's War of Liberation, 1943–1945'', стр. 244.</ref> по што бил наследен од страна на германскиот адмирал [[Карл Дениц]].<ref>Kershaw, Ian. ''Hitler, 1936–1945: Nemesis'', стр. 823.</ref> На 5 јули 1945 во Велика Британија се одржале парламентарни избори на кои што победата ја однела Лабуристичката партија на [[Клемент Атли]], која освоила 196 пратенички места повеќе од Конзервативната партија на Винстон Черчил, освојувајќи 49.71% од целокупниот број на пратенички места во британскиот парламент. Иако Черчил ја изгубил својата позиција како премиер на Велика Британија, сепак ја задржал својата улога во актуелните и во идните дејствија на Велика Британија во Втората Светскасветска Војнавојна.
[[Податотека:Soviet flag on the Reichstag roof Khaldei.jpg|лево|мини|Советските војници го поставуваат советското знаме над зградата на Рајхстагот по нејзиното завземање за време на [[Битка за Берлин|Битката за Берлин]].]]
Ред 173:
[[Податотека:Destruction in a Berlin street.jpg|десно|мини|Урнатини околу улица во Берлин по [[Битка за Берлин|Битката за Берлин]], 3 јули 1945.]]
[[Податотека:Atomic cloud over Hiroshima.jpg|десно|мини|Нуклеарниот облак над Хирошима во облик на печурка, 6 август 1945.]]
Германија капитулирала на 8 мај 1945, по што германските сили се предале, со што завршила Втората Светскасветска Војнавојна во Европа.<ref name="BritWarxiv">Donnelly, Mark. ''Britain in the Second World War'', стр. xiv.</ref> Во престолнината на Чехословачка, Прага, отпорот на германските сили продолжил се до 11 мај 1945.
Во водите на Тихиот Океан, силите на Сојузниците извојувале победа во [[Филипинска Кампања|Филипинската Кампања]], која траела од 20 октомври 1944 до 2 септември 1945. Силите на Сојузниците извојувале победи и во [[Битка за Лузон|Битката за Лузон]], која траела од 9 јануари до 15 август 1945, и во [[Битка за Минданао|Битката за Минданао]], која траела од 10 март до 15 август 1945.<ref>Chant, Christopher. ''The Encyclopedia of Codenames of World War II'', стр. 118.</ref> Британските и кинеските сили извојувале победа врз јапонските сили и во северна Бурма во периодот од октомври 1944 до март 1945, по што британските сили напредувале кон Рангун, заклучно со 3 мај 1945.<ref>Drea, Edward J. ''In the Service of the Emperor: Essays on the Imperial Japanese Army'', стр. 57.</ref> По извојуваните победи во [[Битка за Иво Џима|Битката за Иво Џима]], која траела од 19 февруари до 26 март 1945, и во [[Битка за Окинава|Битката за Окинава]], која траела од 1 април до 23 јуни 1945,<ref>Jowett, Philip S. ''The Japanese Army, 1931–45'', стр. 6.</ref> американските сили започнале со серии на бомбардирања на јапонските градови, како и со потопување на јапонските поморски транспорти.<ref name="results of german and american submarines">{{цитирана веб страница|last=Poirier|first= Michel Thomas|title=Results of the German and American Submarine Campaigns of World War II|url=http://www.navy.mil/navydata/cno/n87/history/wwii-campaigns.html|publisher=U.S. Navy|date=1999-10-20|accessdate=2008-04-13}}</ref>
Од 16 јули до 2 август 1945, во германскиот град Потсдам, во сега окупираната од страна на силите на Сојузниците Германија, се одржала [[Потсдамска Конференција|Потсдамската Конференција]], на која што биле потврдени одлуките донесени на Конференцијата во Јалта во периодот од 4 февруари до 11 февруари 1945,<ref>Williams, Andrew J. ''Liberalism and War: The Victors and the Vanquished'', стр. 90.</ref> на кои било додадено и барањето испратено до Јапонија за безусловна капитулација, потенцирајќи дека Јапонија можела да бира помеѓу "безусловна капитулација или брзо и внатрешно уништување".<ref>Miscamble, Wilson D. ''From Roosevelt to Truman: Potsdam, Hiroshima, and the Cold War'', стр. 201.</ref> На оваа конференција учествувале лидерите на Велика Британија, САД и СССР, вклучувајќи го и Винстон Черчил, кој иако повеќе не бил премиер на Велика Британија, сепак ја задржал својата улога во актуелните и идните дејствија на Велика Британија во Втората Светскасветска Војнавојна, иако војната во Европа веќе била завршена.
[[Податотека:Japanese-surrender-mac-arthur-color-ac04627.jpg|десно|мини|Американскиот генерал [[Даглас МекАртур]] ја потпишува капитулацијата на Јапонија на бојниот брод „Мисури“, 2 септември 1945.]]
По одбивањето на барањето на Сојузниците за безусловна капитулација од страна на Јапонија, САД ги фрлиле првите [[атомска бомба|атомски бомби]] врз јапонските градови, по претходно издадена дозвола од страна на претседателот Труман, [[Малото момче]] врз Хирошима, на 6 август 1945, и [[Дебелиот човек]] врз Нагасаки, на 9 август 1945. На 9 август 1945 СССР започнал со [[Советска инвазија на Манџурија|Советската инвазија на Манџурија]], која завршила на 20 август 1945 со одлучна победа на советските сили. Јапонија капитулирала на 2 септември 1945, со што и официјално завршила Втората Светскасветска Војнавојна.<ref name="BritWarxiv" />