Карпошово востание: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][непроверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
с Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:Q26709211
Ред 34:
{{see also|Голема турска војна}}
 
Во 1683 година Османлиите по втор пат се обиделе Опсада на Виена (1683)да ја заземат Виена. Меѓутоа по двомесечна опсада, на градот му пристигнала помош од Австрија австриската, а исто така и полската војска предводена од полскиот благородник Јан Собјески, па турската војска претрпела пораз што довел до огромни територијални, материјални и човечки жртви. Набргу потоа, во март 1684, против Отоманска империја|Османлиската империја била создадена Света лига, во која покрај Австрија и Полска, влегле и Венецијанска република Венеција, а подоцна и Руска империја Русија. Продирајќи постепено кон југ, Австријците стигнале дури до Македонија. Веќе на 25 октомври 1689 тие, предводени од генералот Пиколомини, влегле во Скопско поле Скопското поле, каде што со радост ги пречекало населението од Скопски села околните села . Истиот ден влегле во напуштениот град, кој бил полн со прехрамбени продукти и трговски стоки. Премногу оддалечен од својата главнина, Пиколомини решил веднаш да се повлече од градот, кој претходно Скопски пожар од 1689 го опожарил поради чума. Пожарот беснеел цели три дена на 26 октомври 26 , 27 октомври 27 и 28 октомври 1689 и го уништил најголемиот дел од Скопје. Скопје тогаш бил споредуван со Прага. Во писмото до австрискиот цар Леополд, генералот Пиколомини пишува: „Градот Скопје е голем речиси колку Прага. Тој е без ѕидини и ровови. Го најдов напуштен и лишен од сите скапоцености, но богато е снабден со стоки.“
 
По повлекувањето од [[Скопје]], австријците извршиле уште неколку пробиви во длабината на македонската територија. Таков еден пробив извршил херцогот [[Холштајн]], кој во меѓувреме го заменил умрениот од чума Пиколомини. Тргнувајќи од логорот крај кумановското село [[Оризари]], австриските одреди се нашле пред [[Штип]], во зорите на [[10 ноември]] [[1689]]. Тука дошло до најжестокиот и најголем судир помеѓу австриските и турските војски на територијата на Македонија. Оставајќи зад себе околу две илјади мртви, турските војски биле принудени на повлекување. [[Австријци]]те го запалиле градот, а потоа на враќање, тие разбиле уште еден турски одред од 300 души. Во средината на ноември кон [[Тетово]] биле испратени доброволци [[албанци]]-католици, кои успеале да уништат преку 600 [[турци]] и да запленат неколку стотици грла [[добиток]]. Најпосле, на 20 декември од [[Приштина]] кон [[Велес]] тргнал еден австриски [[одред]], во чиј состав имало и [[срби]], предводен од капетанот [[Саноски]]. Одредот влегол во [[Велес]], каде биле отепани триесет турци, а имало и заробени. Градот бил ограбен и делумно запален, но на враќање одредот бил нападнат од [[јаничари]], при што Саноски добил смртоносни рани.
Ред 42:
{{Историја на Македонија}}
 
Во годините на Австро-турската војна дошло до нагло влошување на [[Стопанство|економската]] и [[Политика|политичката]] положба на [[Македонци|населението]] во земјата. Даночниот притисок, несигурноста и насилствата зеле дотогаш невидени размери. Воените операции ја гонеле државата да го засили принудниот откуп на [[Житни култури|житата]], [[фураж]]от, [[добиток]]от, [[дрво (материјал)|дрвата]] и на други селскостопански производи, по цени далекудалек

у под нивната вредност. Биле воведени и ред нови вонредни [[данок|давачки]]. Во ова тешко време [[раја]]та страдала и од з[[улум]]ите на турските вони [[дезертер]]и и одметници од централната власт, меѓу кои посебно се истакнувал злогласниот [[Јеген-паша]], бившиот [[Румелија|румелиски]] [[беглербег]], кој со околу 10.000 одметници пљачкосувал по [[Балкан]]от. Централната власт успеала да го ликвидира дури во [[февруари]] [[1689]] година.
 
Воената катастрофа и хаотичната внатрешна положба во [[Отоманска империја|Османската империја]] создале погодни услови за широк замав на [[ајдутство]]то во сите делови од Македонија, а особено во [[Мариово|Мариовско]], Битолско, Тиквешко, Велешко, Штипско, во [[Доспат Плаина]] во северното гранично подрачје. Во таквата атмосфера, ненадејниот продор на австриската војска имал посебно дејство врз расположбата на македонскиот народ. Кон средината на [[октомври]] [[1689]], во севериостичниот дел на Македонија, на просторот помеѓу [[Ќустендил]] и Скопје избувнало востание, на чело со познатиот ајдутски [[арамбаша]] [[Карпош]]. Главно упориште на слободната востаничка територија станала Крива Паланка, која и пред тоа била ослободно турско утврдување, изградена во 1636 година. Тука на востаниците им паднале в раце шест топови. Освен тоа, востаниците изградиле и сосем ново утврдување кај [[Куманово]]. Не е исклучено тие да биле во врска и да содејствувале со австриските одреди, особено во времето на нивниот продор во Македонија. Современите турски [[хроника|хроники]] и месното народно предание го титулираат Карпош како „[[крал]] од [[Куманово]]“, која титула му ја дал или потврдил [[Цар на Австрија|австрискиот цар]] [[Леополд I]], праќајќи му притоа и [[калпак]], како надворешен знак за признанието.