Отоманско Царство: Разлика помеѓу преработките
[проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
Нема опис на уредувањето |
поправка на правопис |
||
Ред 1:
{{Infobox Former Country
|common_name = Османлиска
|native_name = <big>دولتْ علیّه عثمانیّه</big><br />Девлет-и Алије-ји Османије<br />
|conventional_long_name = Отоманска
|continent = [[Азија]], [[Европа]], [[Африка]]
|status =
|event_start = [[Создавање на Отоманската
|year_start = 1299
|event_end = [[Укинување на Султанатот]]
|year_end = 1923 <!--Don't change this date to 1922 because it alters the date of the Treaty of Lausanne as "24 јули 1922" (instead of 24 јули 1923) in the infobox-->
|date_end = 24 јули
|event_start = [[Подем на Отоманската
|event_end = [[Лозански мировен договор]]<ref>[[Договорот од Севр]] (10 август, 1920) afforded a small existence to the Ottoman Empire. Аболицијата на Птоманскиот Султанат на 1 ноември, 1922 не значело крај на Отоманската ''Држава'', туку само на Отоманскаат ''династија''. Официјалниот крај на Отоманската Држава бил деклариран со [[Договорот од Лозана]] (24 јули, 1923). Тој ја принава новата "Влада во Анкара", а не старата Отоманска влада со седиште во Константинопол, како претставник на правниот сопственик и држава наследничка. Владата во Константинпол била практично обезглавена после заминувањето на султанот од градот. [[TBMM]] декларира државата наследничка да биде "[[Република Турција]]" (29 октомври, 1923).</ref>
|event1 = [[Отомански интерегнум|Интерегнум]]
|date_event1 = 1402–1413
|event2 = [[Прва уставна ера (Отоманска
|date_event2 = 1876–1878
|event3 = [[Втора уставна ера (Отоманска
|date_event3 = 1908–1918
|event4 = Укинување на [[Султанат]]от ([[1 ноември]] [[1922]] година) и симнување на [[Мехмед VI]], последниот султан ([[17 ноември]] [[1922]] година)
Ред 25:
|flag_s1 = Flag of Turkey.svg
|image_flag = Ottoman Flag.svg
|flag = Знаме на Отоманската
|image_coat = Osmanli-nisani.svg
|symbol = Грб на Отоманската
|image_map = OttomanEmpireIn1683.png
|image_map_caption = Граници на Отоманската
|national_motto = '''دولت ابد مدت'''<br />Девлет-и Ебед-мудет<br />(„Вечната држава“)
|national_anthem = [[Химна на Отоманската
|capital = [[Согут]] (1302–1326)<br />[[Бурса]] (1326–1365)<br />[[Едрене]] (1365–1453)<br />[[Константинопол]] (1453–1922)<ref>''The Encyclopædia Britannica'', Vol.7, Edited by Hugh Chisholm, (1911), 3; ''Constantinople, the capital of the Turkish Empire...''</ref><ref>[http://concise.britannica.com/ebc/article-9368294/Istanbul Britannica, Istanbul]:''When the Republic of Turkey was founded in 1923, the capital was moved to Ankara, and Constantinople was officially renamed Istanbul in 1930.''</ref>
|official language(s) = [[Отомански турски јазик|Отомански турски]]
Ред 57:
|religion = [[сунитски ислам]]
|currency = [[акче]], [[куруш]], [[турска лира|лира]]
|footnotes = <Big>'''[[Хронологија на Османлиската
}}
'''Отоманската
Таа е една од најголемите империи што
Отоманската
Отоманската
== Историја ==
=== Периодот од 1299 до 1453 година ===
{{главна|Подем на Отоманската
==== Периодот од создавањето до интерегнумот ====
{{Историја на Отоманската
Почетокот на создавањето на Отоманската
Наследник на Осман станал неговиот син [[Орхан I]]. Тој продолжил со проширување на своите територии на сметка на [[Византија]]. Така во [[1331]] година [[Опсада на Никеја (1331)|паднала Никеја]], а во [[1337]] [[Опсада на Никомедија|паднала Никомедија]]. [[Бурса]] станала новата престолнина на [[султанат]]от. Во негово време, земјата започнала да се организира како држава во која биле пуштени односно изработени првите ковани пари, била направена модернизирана војска и слично. Орхан се оженил за Теодора, ќерка на византискиот принц [[Јован VI Кантакузин]]. Во [[1346]] година Орхан отворено го подржал Јован VI во симнувањето од престолот на [[Јован V Палеолог]]. Кога тој дошол на престолот, на Отоманците им било дозволено да го [[Падот на Галиполи|окупираат]] напуштениот [[Галиполи]]. Во следната деценија, Отоманците започнале колонизација на [[Тракија]] со [[Муслимани|муслиманско население]]. Сепак, [[Византиски владетели|византискиот император]] бил принуден да потпише договор со Орхан, според кој [[Византија]] ја признала загубата на [[Тракија]].
Наследник на Орхан бил [[Мурат I]]. Првата поголема офанзива на новиот султан [[Мурат I]] била во [[1365]] година во [[Битка кај Адријанопол (1365)|битката кај Адријанопол]]. Византиската армија повторно доживеала пораз, со кое бил ставен почетокот на отоманското присуство на [[Балкан]]от и [[Европа]]. Веднаш по битката, престолнината на [[Отоманци]]те била пренесена од [[Бурса]] во Адријанопол,
Во следните години следувале успешни воени походи против [[Бугарија]], [[Македонија]] и [[Србија]]. Во [[Маричка битка|Маричката битка]]
По оваа битка, новиот султан, [[Бајазит I]], наредил сите српски затвореници да бидат погубени. Бајазит се одликувал со тоа што ги проширил своите територии на [[Балкан]]от поради кое главно бил наречен ''Јилдирим'' или [[молња]]. Една од најголемите негови победи е [[Битка кај Никопол|битката кај Никопол]], во која остварил голема победа против христијанските сојузници. Во негово време, од исток се појавиле [[Монголци|монголските освојувачи]] на чело со [[Тимур]]. Монголите започнале да им нанесуваат порази на Османлиите во [[Анадолија]]. До поголема војна дошло на [[28 јули]] [[1402]] година кај [[Анкара]]. Во таа битка учествувал и самиот [[Бајазит I]], заедно со своите синови: [[Иса (син на Бајазит)|Иса]], [[Мехмед I|Мехмед]], [[Муса (син на Бајазит)|Муса]], [[Мустафа (син на Бајазит)|Мустафа]] и [[Сулејман (син на Бајазит)|Сулејман]]. Во битката Монголите
==== Османлиски интеррегнум ====
Ред 86:
[[Податотека:Musa Çelebi.jpg|right|200px|thumb|Муса Челеби]]
По [[Анагорска битка|Анагорската битка]], во Отоманската
Војната завршила во [[1413]] година, кога Мехмед Челебија се појавил како победник и тој бил прогласен за султан под името [[Мехмед I]].
Ред 93:
[[Податотека:Zonaro GatesofConst.jpg|thumb|left|[[Мехмед II]] влегува во Константинопол]]
Кога Мехмед Челебија остварил победа над своите браќа, во [[1413]] година тој бил крунисан за нов султан во [[Едрене]] како [[Мехмед I]]. Неговата прва задача била да ја врати гордоста и силата на Отоманската
По доаѓањето на тронот на [[Мурат II]], Отоманската
Неговиот наследник, [[Мехмед II]] на отоманскиот престол се качил во [[1451]] година, по смртта на Мурат. Мехмед успеал да потпише мировен договор со Венеција и Унгарија. Откако го обезбедил тоа, тој се свртел кон престолнината на [[Византија]], Константинопол. Во текот на летото во [[1452]] година [[Мехмед II]] (чиј прапрадедо [[Бајазит I]] изградил тврдина на азиската страна на [[Босфор]]) решил да изгради нова тврдина на европската страна на [[Босфор]]от со што го зацврстил отоманското влијание кај теснецот.<ref name="Norwich373"/> Посебно важен аспект на градењето на оваа тврдина е тоа што на Константинопол му се скратила можноста да добива помош од колиниите на [[Република Џенова|Џенова]] кои во тоа време постоеле на брегот на [[Црно Море]]. Новата твдрина била наречена [[Румелихисар|Римска тврдина]] ([[турски]]: Rumeli Hisarı).
Конечната [[Падот на Константинопол (1453)|опсада на Константинопол]] започнала на [[2 април]] [[1453]] година. По скоро два месеци војна и битки, на [[29 мај]] престолнината била заземена. По заземањето на Константинопол, Мехмед го изградил [[Топкапи Сарај]] и престолнината на Отоманската
=== Периодот од 1453 до 1683 година ===
{{главна|Територијално проширување на Отоманската
[[Податотека:Battle of Mohacs 1526.png|thumb|left|[[Мохачка битка (1526)|Мохачката битка]] го означил крајот на [[Кралство Унгарија]]]]
[[Податотека:Battle of Preveza (1538).jpg|thumb|[[Битка кај Превеза]]]]
Периодот од историјата на Отоманската
Во [[1481]] година, султанот [[Мехмед II]] неочекувано починал. На негово место, на престолот застанал неговиот поголем син [[Бајазит II]]. Според законите на Отоманската
Претходно, во периодот од [[1509]]-[[1512]], во империјата избувнала [[Отоманска граѓанска војна|граѓанска војна]]. Во времето на војната, [[Бајазит II]] бил [[султан]] на империјата. Војната се водела помеѓу неговите синови Ахмед и Селим. Во [[1509]] година Ахмед успеал да ги порази Сафавидите и нивните сојузници во [[Мала Азија]]. По ова тој се упатил кон [[Константинопол]]. Плашејќи се за својата безбедност, Селим организирал бунт во [[Тракија]], но бил поразен од страна на Бајазит и принуден да побегне во [[Крим]] ([[1511]]). По ова Бајазит дознал дека Ахмед се приближува кон престолнината, па затоа одбил да му ги отвори портите на градот. Селим се вратил од [[Крим]] и со поддршка од [[јаничари]]те, најпрвин го поразиле а подоцна и го убиле Ахмед. По овој настан, Бајазит абдицирал од престолот ([[25 април]] [[1512]]).
Ред 114:
Новиот султан, [[Селим I]], успеал да ги зазеде современите држави [[Сирија]], [[Либан]], [[Палестина]] и [[Египет]], вклучувајќи го и светиот град [[Ерусалим]], како и [[Каиро]], престолнината на [[Абасидски калифат|Абасидите]]. По ова, тој се прогласил за калиф во империјата. Империјата воспоставила морнарица во [[Црвено Море]]. Ова главно се споровело поради поморските војни со [[Португалија]] кои се воделе главно за трговијата. Во текот на овој период, империјата се натпреварувала со големите европски колонијални сили, во [[Индиски Океан]]. Голем број на флоти, со војници и оружје, биле испраќани за поддршка на муслиманските владетели во [[Кенија]] и во [[Ачех]].
[[Податотека:Ottoman small animation.gif|мини|лево|250|Ширењето на империјата]]
Наследник на Селим I бил [[Сулејман I]]. Во негово време, тој ги освоил најсветите муслимански градови [[Мека]], [[Медина]], [[Ерусалим]], [[Дамаск]] и [[Багдад]]. Во [[август]] [[1521]] година била освоена речиси цела [[Србија]]. Во [[1522]] година бил заземен [[Родос]]. На [[29 август]] [[1526]] година започнала [[Мохачка битка (1526)|Мохачката битка]]. [[Отоманци]]те ги поразиле сојузничките христијански сили предводени од [[Лајош II]]. Битката го означил крајот на [[Кралство Унгарија]]. Од [[1541]] година Сулејман го контролирал поголемиот дел до денешна [[Унгарија]], како и [[Трансилванија]], [[Влашка]] и [[Молдавија]] кои станале вазалства на султанот. Сулејман водел три воени кампањи против Сафавидската
[[Податотека:SiegeOfViennaByOttomanForces.jpg|thumb|left|[[Опсада на Виена (1529)|Опсада на Виена]] од 1529 година]]
Ред 129:
=== Периодот од 1683 до 1827 година ===
{{главна|Стагнација на Отоманската
Периодот од [[1683]] до [[1827]] година, во историјата на империјата е познат како стагнација на Отоманската
Во текот на овој период, голем дел од [[Балкан]]от бил отстапен на [[Австрија]]. Одредени области во империјата, како [[Египет]] и [[Алжир]] станале полузависни, за да подоцна паднат под влијание на [[Велика Британија]] и [[Франција]]. Во текот на [[18 век]] централната власт била реорганизирана, голем број на провинции добиле автономија. Во текот на [[18 век]] и [[19 век]] се воделе серија од војни со [[Руска
Долгиот период од османлиската стагнација обично се карактеризира како историска ера во која голем број на реформи пропаднале. Сепак, во вториот дел од овој период, во времето на [[Селим III]] ([[1789]]-[[1807]]) се започнало со образовни и технолошки реформи, кои вклучувале создавање на институции за високо образование. Еден од најпознатите академски институции од овој период е [[Технички универзитет (Истанбул)|техничкиот универзитет]]. Освен тоа, султанот основал нов пешадиски корпус [[Низам]], направил [[девалвација]] на парите, конфискувал голем број на имоти и ги зголемил даноците. Османлиската
[[Податотека:Sultan Mahmud II.jpg|thumb|десно|250px|[[Махмуд II]]]]
Султанот [[Махмуд II]] ([[1808]]-[[1839]]) продолжил со реформите на својот претходник. Во [[1826]] година по негова заповед бил ликвидиран јаничарски корпус, [[спахија|спахиите]] и организирал нова коњаница и артилерија. Освен тоа, вој вовел и реформи во [[морнарица]]та. Неколку големи везири и членови на [[Висока порта|Високата порта]] отворено го подржувале султанот и неговите реформи. Најпрвин била реформирана централната власт, Високата Порта добила нови министерства, војската добила нова униформа.
Додека султанот се обидувал да ја спаси империјата, на [[Балкан]]от започнале организирани борби против отоманслата власт. Т.н. процес на распаѓање на импријата го започнале [[Срби]]те во [[1804]] година. [[Прво српско востание|Српската револуција]] го одбележил почетокот на националното будење на балканските народи. По т.н. [[Второ српско востание]], [[Србија]] добила независност ([[де јуре]] [[1830]]).<ref>http://www.njegos.org/past/liunion.htm</ref><ref>Berend, Tibor Iván, ''History derailed: Central and Eastern Europe in the long nineteenth century'', ([[University of California Press]] Ltd, 2003), 127.</ref> Во [[1821]] година започнала [[Грчка револуција|грчката револуција]], која вклучувала и делови во [[Македонија]], [[Крит]], [[Пелопонез]] и [[Кипар]]. Некои од првите грчки активности биле преземени против невооружените отомански населени места. Околу 40% од турските и албанските муслимански жители на [[Пелопонез]] непосредно биле убиени, а останатите биле депортирани. <ref>Jelavich, p. 217.</ref>Во крајна сметка, грчките револуционери, помогнати од страна на европските сили, во 1830 година
=== Периодот од 1828 до 1908 година ===
{{главна|Пад на Отоманската
[[Податотека:Malakhov1.jpg|thumb|десно| [[Кримска војна|Кримската војна]] од [[1853]] година]]
Периодот од 1828 до 1908 година, во историјата на Отоманската
Кримската војна го предизвикала масовното иселување на [[Кримски Татари|Кримските Татари]]. Од вкупното татарско население кое броело околу 300.000 во Тавридсакта област, околу 200.000 [[Татари]] биле преселени во Отоманската
За време на периодот на [[Танзимат]]от, ([[1839]]-[[1876]]), османлиските власти вовеле уставни реформи во империјата, како и модернизација на војската, банкарскиот систем, биле заменети занаетчиските дејности со изградба на неколку модерни фабрики. Во [[1856]] година бил донесен реформски акт наречен [[Хатихумјун]]. Според овој акт, во империјата се ветувало верска и национална рамноправност на сите народности во империјата, слобода на вероисповед и мислење, мешани судови, право на христијаните да стапуваат на државни должности, да служат во османлиската војска и да имаат свои претставници во Државниот совет. Тој предвидувал и црковни реформи, замена на натуралните даноци кон црковните великодостојници со парични суми, реорганизација на државната администрација, судството, полицијата и даночната политика, воведување на редовен буџет од приходи и расходи на државата, поправка на патиштата, унапредување на земјоделството и трговијата и друго. Освен тоа, било формирано ново ерменско национално собрание.<ref>[[Hagop Barsoumian|Barsoumian, Hagop]]. "The Eastern Question and the Tanzimat Era", in ''The Armenian People From Ancient to Modern Times, Volume II: Foreign Dominion to Statehood: The Fifteenth Century to the Twentieth Century''. [[Richard G. Hovannisian]] (ed.) New York: St. Martin's Press, p. 198. ISBN 0-312-10168-6.</ref>
Периодот на реформите својот врв го достигнал кога бил донесен [[Отомански устав|Отоманскиот устав]], кој бил напишан од страна на членовите на [[Младотурци]]те. Тој бил изгласен на [[23 ноември]] [[1876]] година. Споиред уставот, во рацете на султанот останала апсолутната власт, и самите министри останале да бидат одговорни пред него. [[Прва уставна ера (Отоманската
[[Податотека:Ottoman Parliament 1877.jpg|thumb|десно|250px|Отоманскиот парламент]]
[[Национализам|Национализмот]] во Отоманската
Во [[Македонија]], како и во останатите балкански земји, исто така избувнале неколку востанија. Така, во [[1876]] и [[1877]] година избувнале [[Разловечко востание|Разловечкото востание]] и [[Кресненско востание|Кресненското востание]]. Едно од наголемите востанија на македпнскиот народ избувнало во [[1903]] година, познато како [[Илинденско востание]]. Востанијата главно биле насочени против османлиската тиранија и желбата за создавање на нова држава на [[Балкан]]от. Сите овие бунтови против османлиската власт биле крваво задушувани.
Ред 160:
Освен овие територијални промени, по Берлинскиот конгрес [[Кипар]] ѝ бил доделен на [[Велика Британија]].
Во [[1862]] година, британските сили го окупирале [[Египет]] и [[Судан]]. Како отомански провинции, овие денешни земји останале [[де јуре]] до [[1914]] година кога Отоманската
Економски и социјално, империјата имала тешкотии во враќањето на отоманскиот јавен долг кон европските банки, кои го предизвикале формирањето на Административниот совет на отоманскиот јавен долг. До крајот на [[19 век]], двете најголеми сили, [[Австро-Унгарија]] и [[Руската
=== Периодот од 1908 до 1922 година ===
{{главна|Распаѓање на Отоманската
[[Податотека:Ottoman-Empire-Public-Demo.png||thumb|200px|Протести во реонот на Султанахмет во Истанбул, 1908.]]
Периодот од историјата на Отоманската
Овој период започнал со т.н. [[Втора уставна ера (Отоманска
==== Прва светска војна ====
Ред 177:
[[Податотека:Turkish trenches at Gallipoli.jpg|thumb|left|200px|[[Мустафа Кемал Ататурк|Мустафа Кемал (Ататурк)]] во [[Галиполска операција|Галиополи]] во 1915 година.]]
Веднаш по завршувањето на Балканските војни, ногу бргу започнала Првата светска војна. Во [[Првата светска војна]], [[Османлии]]те се приклучиле кон [[Централни сили|Централните сили]], се со цел повраќање на загубените територии. Младотурската влада потпишала таен договор за создавање на сојуз помеѓу империјата и [[Германска
Во [[1915]] година, по победата на [[Руси]]те во [[Кавказ]], тие продолжиле со својот напредок кон [[источна Анадолија]] со помош на ерменските волонтерски единици од регионот на Кавказ, како и со помош на Османлиските Ерменци. Во крајна сметка, ова завршило со масовна евакуација и убиството на неколку стотици илјади или преку милион [[Ерменци]] од страна на младотурскиот режим. Овој настан во историјата е познат како [[Ерменски геноцид]].<ref>[[Peter Balakian|Balakian, Peter]]. ''The Burning Tigris: The Armenian Genocide and America's Response''. New York: Perennial, 2003. ISBN 0-06-019840-0</ref><ref>[[Christopher J. Walker|Walker, Christopher J]]. "World War I and the Armenian Genocide" in ''The Armenian People From Ancient to Modern Times'', Volume II, pp. 239–273.</ref><ref>Akcam. ''A Shameful Act'', pp. 109–204.</ref>Денеска, овој настан претставува тема на дискусија на голем број историчари. Проценките се различни околу тоа колку Ерменци загинале. Според едни, оваа бројка се движи околу 600.000,<ref>Toynbee, Arnold J., ''The Treatment of Armenians in the Ottoman Empire 1915–16: Documents presented to Viscount Grey of Fallodon, Secretary of State for Foreign Affairs By Viscount Bryce''. New York and London: G.P.Putnam's Sons, for His Majesty's Stationary Office, London, 1916, p. 650.</ref> а според други, оваа бројка достигнува околу 1.500.000 Ерменци.<ref>[[Israel Charny|Charny, Israel]] et al. [[s:A Letter from The International Association of Genocide Scholars|A Letter from The International Association of Genocide Scholars]]. International Association of Genocide Scholars. 13 јуни, 2005. Accessed 12 септември, 2009.</ref><ref>See Marashlian, Levon. ''Politics and Demography: Armenians, Turks, and Kurds in the Ottoman Empire''. Cambridge, Mass.: Zoryan Institute, 1991.</ref>
Ред 185:
==== Турска војна за независност ====
{{главна|Турска војна за независност }}
[[Податотека:Sultanvahideddin.jpg|thumb|Заминувањето на [[Мехмед VI]], последниот султан на Отоманската
[[Окупација на Константинопол|Окупацијата на Константинопол]], заедно со [[окупација на Измир|окупацијата на Измир]] од страна на победничките сили во војната го дал почетокот на [[Турска војна за независност|Турската војна за независност]], која траела од [[1919]] до [[1922]] година. На чело на Турското национално движење застанал [[Мустафа Кемал-паша]].<ref>Mustafa Kemal Pasha's speech on his arrival in Ankara in November 1919</ref>
Мустафа Кемал побарал национални избори за да се воспостави нов турски парламент, кој ќе има свое седиште во [[Анкара]]. На 1[[2 февруари]] [[1920]] последниот отомански парламент се собрал во главниот град. Парламентот се распуштил од страна на британските сили, откако бил прогласен за ''Misak-i Milli'' („Национален пакт“). На [[10 август]] [[1920]] година, Големиот везир [[Дамат Ферид-паша]] го потпишал Договорот од Севр. Со тој договор се завршиле плановите за поделба на Отоманската
Конференцијата во Лозана започнала на [[21 ноември]] [[1922]] година. Турски претставник [[Исмет Инону]] одбил секаков предлог што би бил компромис за турскиот суверенитет, главните прашања во врска со контролата на турски финансии, Босфорот, правдата, и слично. На [[24 јули]] [[1923]] година, Договорот од Лозана бил потпишан. Крајниот исход на војната за независност било прогласувањето на [[Република Турција]] на [[29 октомври]] [[1923]] година. Со ова, офоцијално престанала да постои Османлиската
==== Прогонство и потомци ====
Во [[1947]] година, на потомците на [[Османлиска династија|Османлиската династија]] им било доделено правото да се здобијат со турско државјанство од страна на Големото турско собрание. [[Мехмед Орхан]], син на [[Мехмед Абдил Кадир]] починал во [[1994]] година оставајќи го внукот на османлискиот султан [[Абдулхамид II]], [[Ертугрул Осман]], како најстар преживеан член на сменетата династија. Осман долги години одбивал да го зеде турскиот пасош, нарекувајќи се себе си како граѓанин на Османлиската
== Економија ==
{{Main|Економија на Османлиската
Ред 207:
London University Press, Oxford U.P. 1970, p. 217 ISBN 0-19-713561-7</ref>. Крајна цел била да се зголемат државните приходи, доколку тоа е возможно, без да се создаваат некакви социјални безредија и немири меѓу населението.
Разработувањето и организирањето на економијата во империјата бил во најголем степен најуспешна работа. До [[17 век]], Османлиската
Една од најголемите финансиски области во престолнината била т.н. [[Банкарска улица (Истанбул)|Банкарска улица]] каде се наоѓале голем број на познати банки, финансиски институции и осигурителни компании, вклучувајќи ги ѝ Отоманската Централна банка (се одржа како ''Банка-и Османи'' до [[1856]] година, а подоцна и реорганизирана како ''Банка-и Османи-и Шахане'' во [[1863]] година <ref>{{цитирана веб страница|url=http://www.obarsiv.com/ob-tarih.html |title=Ottoman Bank Museum: History of the Ottoman Bank |publisher=Obarsiv.com |date= |accessdate=2009-07-14}}</ref> и Отоманската берза од 1866 година.<ref name=OBM>{{цитирана веб страница|url=http://www.obmuze.com/eng/voyvoda.asp|title=Ottoman Bank Museum|publisher=Ottoman Bank Museum|accessdate=2009-06-18}}</ref>.
== Државно уредување ==
{{Main|Државно уредување на Османлиската
[[Податотека:Jean Baptiste Vanmour - Dinner at the Palace in Honour of an Ambassador - Google Art Project.jpg|thumb|200px|Амбасадори во [[Топкапи сарај]]]]
Државното уредување во Отоманската
[[Отоманска династија|Отоманската династија]] или ''Куќата на Осман'', по потекло имала туркиски карактер. Со текот на времето, династијата ги изгубила својот [[турски народи|туркиски карактер]], главно поради тоа што голем број на султани се оженувале со различни етноси, па дури и различни по вероисповед.<ref name="Donald"/>На единаесет пати султанот бил симнуван од престолот затоа што од страна на неговите непријатели во империјата претставувал директна закана. Во текот на историјата на Отоманската
[[Податотека:Thomas allom, c1840, The Enterance to Divan.png|thumb|left|''Баб-и Али'', [[Висока порта|Високата порта]]]]
Ред 225:
[[Податотека:Tughra Suleiman.jpg|thumb|200px|Тугра на [[Сулејман Величествениот]] (1520)]]
Империјалниот [[харем]] бил еден од најважните судови односно резиденции на Османлиската
Високиот образовен систем во палатата бил насочен и кон елиминирање на сите потенцијални наследници на тронот. Во почетокот, [[Медреса|медресата]] била единствената образовна институција каде се школувале сите државни функционери и научници, според исламската традиција. Финансиското оптоварување на Медресите било потпомогнато од страна на [[Вакуф|вакуфите]], кое дозволувало на децата кои потекнуваат од сиромашни семејства да се преселат кон повисоките социјални нивоа.<ref>Bernard Lewis, ''Istanbul and the civilization of the Ottoman Empire'', p151</ref>По османлиското зазимање на [[Румелија]], голем број на христијански деца помеѓу осум и дваесет години, биле собирани од отоманските власти за потребите на [[Јаничари|јаничарскиот корпус]]. Тие биле школувани во [[Ендерун]]. Годишно биле регрутирани околу 3.000 деца. Овој процес на присилно одзимање на христијанските деца од [[Балкан]]от се нарекува [[данок во крв]].<ref>Kemal H Karpat, ''Social Change and Politics in Turkey: A Structural-Historical Analysis'', p204</ref>
Ред 231:
== Општество ==
=== Административна поделба ===
{{main|Административна поделба на Отоманската
{{Социјални структури во Отоманската
Административната поделба на Отоманската
Првобитната организација своите корени ги имала уште во времето на настанувањето на империјата, како вазална држава на [[Селџуци]]те во [[централана Анадолија]]. Проширувањата настанале врз основа на веќе постоечката административна структура на [[Селџуци]]те, во која наследните владеачи на овие територии ја имале титулата [[бег]]. Овие бегови (локални водачи) продолжиле да владеат под [[сузерен]]ство на Отоманските султани. Титулата [[бег]] од тогаш не се однесувала само на постоечките и поранешните владеачи туку и на новите управници кои султанот ги поставувал на местото на оние кои ги разрешувал.
Отоманската
Како што слабеела империјата, административната структура била разнишена. Со Отоманскиот закон од [[1864]] била направена реформа на административната поделба на империјата во која [[ејалет]]ите постанале мали вилаети со кои управувале [[валија|валии]]. Вилаетите биле поделени на санџаци, муташарифати и вазални држави како што биле [[Србија]], [[Романија]] и [[Црна Гора]], кои останале надвор од овој административен систем. После крајот на [[Танзимат]]от од [[1885]], [[Мала Азија|анадолската]] област со кое управувала империјата била поделена на 15 вилаета, едан санџак и едан утершафлик на Константинополскиот вилает (и двата од азиската страна на [[Босфор]]). Секој вилает бил поделен на неколку санџаци.
=== Социјални структури ===
{{Главна|Милет (Османлиска
Едно од најуспешното разделување на отоманските земји било можноста од создавање на [[милет (Отоманска
Во времето на [[Мехмед II]], на [[фанариоти|Фанариотите]] им биле доделени големи права. [[Евреи]]те биле поканети да се населат во Отоманската
== Законодавство ==
Османлиската
Централниот систем се засновал од [[Султан]]от и неговите соработници. Оваа организација се нарекувала “''Домот на Султанот''“ на кој претседавал [[Диван]]. Владеачката класа се нарекувала [[ашкер]]. Во текот на историјата на империјата, [[Диван]] стекнал голема моќ. Во времето на [[Мурат V]], султанот престанал да учествува на заседанието на [[Диван]]. Султанот имал голем број на советници и министри. Најмоќни биле [[везир]]ите од [[Диван]], на чиј врв стоел [[Голем Везир]]. Диванот претставувал совет каде се состанувале сите везири и расправале околу политичките прашања на империјата. Големиот везир имал должност да го извести султанот околу мислењето на Диванот за определени прашања. Султанот своите решенија обично ги зимал со советување на везирот, но во никој случај не му бил потчинет. Во некои случаи, и самиот султан го закажувал советот на везирите, доколку имал некои важни соопштенија или дилеми. Во текот на [[14 век]], Диванот се состоел од три везири, а во [[17 век]] нивниот број бил единаесет, од кој четри везири служиле како Везири на Домот, како најважни министри по Големиот Везир. Понекогаш, на заседанијата на Диванот присуствувале и генералите на јаничарите.
Ред 256:
== Култура ==
{{Main|Култура на Османлиската
{{Култура на Отоманската Империја}}
Османлиската
=== Османлиска архитектура ===
Ред 267:
Архитектурата во империјата започнува во [[Бурса]] и [[Едрене]] во текот на [[14 век]] и [[15 век]]. Оваа [[архитектура]] била во голем степен наследник на архитектурата на [[Селџуци]]те. Таа била продолжение на предисламската [[сасанидска архитектура]]<ref>Von Gabriel Piterberg, An Ottoman Tragedy: History and Historiography at Play, pp.98–103, [http://books.google.de/books?id=bbTPTqs9n5EC&pg=PA103&dq=Ottoman+Sassanian&sig=ZrujU_vQ2ZFsvPI8L02bqokjsAE#PPA103,M1 Books.Google.de]</ref><ref>Von Helen Gardner, Horst De la Croix, Richard G. Tansey, Gardner's Art Through the Ages, p. 263, ISBN 0-15-503758-7,[http://books.google.de/books?id=gcFPAAAAMAAJ&q=Ottoman+Sassanian&dq=Ottoman+Sassanian&pgis=1 Books.google.de]</ref> , исламските традиции на [[мамлуци]]те, како и [[византиска архитектура|византиската архитектура]]. Скоро петстотини години, византиската архитектура служела како модел за многу од османлиските џамии. Како севкупност, османлиската архитектура низ историјата е запишана како мешавина од архитектурни традиции на [[Медитеран]]от и [[Блискиот Исток]]. Во родната си [[Средна Азија]], турците живееле во [[куполи]], како минипалати. Кога [[Селџуци]]те први престигнале во [[Иран]], од нив произлегла архитектурата на старите традиции. Селџуците изградиле и нови видови на структурни елементи, како [[медреса]]. Првата позната [[медреса]] е [[Низамијах]] која датира од [[11 век]] и била изградена од страна на [[Низам ал-Мулк]], трите медреси во [[Нишапур]], [[Тус]] и [[Багдад]]. Друга област во која придонеселе Селџуците во архитектурата се сводовите и [[мавзолеј|мавзолеите]]. Куполниот архитектурен стил еволира од [[Бурса]] и [[Едрене]]. [[Џамија|Џамиите]] во [[Бурса]] и [[Едрене]] биле првите кои биле изградени од страна на Османлиите, предимно со една купола. Во [[1394]] година, во [[Анадолија]] (време кога Константинопол сѐ уште не бил под власта на Османлиите) бил изграден [[Анадолски Хисар]] на азиската страна од денешниот град (тогаш област) и [[Румелихисар]] на европската страна во [[1452]] година, на само една година пред освојувањето на [[Константинопол]] од страна на [[Османлии]]те.
[[Падот на Константинопол (1453)|Падот на Константинопол]] и префрлувањето на престолнината на Османлиската
Во текот на [[ера на лалињата|ерата на лалињата]], архитектурата била под големо влијание на стиловите од [[Западна Европа]]: [[барок]], [[рококо]], [[империја (стил)|империјалниот стил]] и други. Концептот на отоманската архитектура се темелела главно на џамијата. Џамијата била составен дел од општеството. Во времето на класичниот период, една од главните карактеристики е неразделноста односно споеноста на внатрешниот двор со [[џамија]]та. Главен архитект од тоа време е [[Синан]] ([[1492]]-[[1588]]). [[Синан]] создал една нова ера не само во османлиската архитектура туку и во светската, создавајќи вкупно 334 градби во различни градови. Првата позначајна градба му била [[Џамија Шехзаде|џамијата Шехзаде]] од [[1548]] година, [[Сулејманова џамија|Сулејмановата џамија]] од [[1557]] година, и [[Селимова џамија|Селимовата џамија]] во [[Едрене]].
Ред 295:
== Демографија ==
Вкупниот број на население на Отоманската
{| class="wikitable"
Ред 322:
== Религија ==
{{Главна|Религија во Отоманската
[[Податотека:Tile with Calligraphy.JPG|thumb|left|300px|Калиграфија на пророкот Мухамед и првите четири калифи, Абу Бакр, Умар, Утман и Али напишани на арапски. Комбинацијата ја означува верноста кон сунитскиот ислам. ]]
Официјалната [[религија]] во Османлиската
Пред да се воведе [[ислам]]от, процес кој во голема мера започнал да се спроведува по победата на [[Абасиди]]те по [[Битка кај Талас|битката кај Талас]] во [[751]] година и која битка обезбедила големо влијание на Абасидите врз турските народи во [[Средна Азија]], различните [[турски народи]] го практикувале [[шамантизам|шаманизмот]]. По таа битка, голем број на различни турски племиња, вклучувајќи ги и [[Огузи]]те, кои биле предци на [[Селџуци]]те и [[Отоманци]]те, започнале да го прифаќаат исламот како своја официјална [[религија]]. Со започнувањето на нивната инвазија, кон [[11 век]] тие го донеле исламот во [[Анадолија]].
По освојувањето на градот [[Константинопол]] во [[1453]] година, султанот [[Мехмед II]] им дозволил на локалните христијани да останат во градот и да ги задржат нивните институции, каква што била [[Цариградска патријаршија|Цариградската патријаршија]]. Во [[1461]] година, во времето на истиот султан била основана [[Ерменска патријаршија|Ерменската патријаршија]] во [[Константинопол]] и на тој начин им било дозволено на [[Ерменци]]те да изградат црква во внатрешноста на [[Константинополски ѕидини|градските ѕидини]]. Инаку, Ерменската патријаршија се сметала за монофизитска и еретичка (односно не била во сослужение со останатите православни цркви затоа што оваа црква не ги прифаќала заклучоците на [[Четврти вселенски собор|Четвртиот вселенски собор]]).
Ред 337:
Во текот на историјата, поголеми проблеми помеѓу муслиманското и немуслиманското население во империјата немало, ако се има предвид т.н. [[потурчување]] на христијанското население. Цариградската Патријаршија имала улога за помагање на црковното и училишното дело во Османската империја и директно се спротиставувала на некои од обидите на империјата за потурчување на одделни региони на [[Балкан]]от.
Долги години, во Отоманската
Меѓусебните конфликти помеѓу христијаните и муслиманите, својата кулминација ја достигнала во периодот меѓу [[1912]] и [[1922]] година, за време на [[Балкански војни|Балканските војни]], [[Прва светска војна|Првата светска војна]] и [[Турска војна за независност|Турската војна за независност]]. Христијанското население се намалило од 450.000 на 240.000 во периодот на воениот период.<ref>[http://www.scribd.com/doc/6920910/Globalization-Cosmopolitanism-and-the-Donme-in-Ottoman-Salonica-and-Turkish-Istanbul Globalization, Cosmopolitanism, and the Dönme in Ottoman Salonica and Turkish Istanbul]. Marc Baer. University of California, Irvine.</ref>
== Војска ==
{{главна|Војска на Отоманската
{{Војска на Отоманската Империја }}
[[Податотека:OttomanMilitaryMiddleEast.jpg|thumb|left|Современа [[Отоманска војска]]]]
Почетокот на [[16 век]] претставува период кога Отоманската
Првата воена единица на Отоманската
[[Податотека:Ottoman Navy at the Golden Horn.jpg|thumb|[[Отоманска морнарица]]]]
[[Отоманска морнарица|Отоманската морнарица]] значително придонела за проширување на териториите на империјата на европскиот континент. Таа го иницирала освојувањето на [[Северна Африка]], пред сè [[Алжир]] и [[Египет]] во [[1517]] година. Во почетокот на [[19 век]], Отоманската
[[Податотека:BALKANHARBINDEHARLANTAYYAREMIZ-1912.jpg|thumb|[[Отоманско воздухопловство]]]]
[[Отоманско воздухопловство|Отоманското воздухопловство]] било основано во [[јуни]] [[1909]] година, како една од првите во светот. Империјата своите први пилоти и авиони ги подготвила на [[3 јули]] [[1912]] година во [[Константинопол]], преку создавањето на академијата ''Хава Окулу''. Образовната академија забрзано напредувала во воената авијациона програма, зголемувајќи го бројот на пилоти и авиони. Во [[мај]] [[1913]] година започнала првата светска обука на специјализирани пилоти од страна на академијата. Во [[јуни]] [[1914]] година била основана нова воена академија која се викала ''Дениз Хава Окулу''. Со избувнувањето на [[Прва светска војна|Првата светска војна]], модернизацијата на воздухопловните сили запрела. Во текот на Првата саветска војна, отоманските воздухопловни сили се бореле на повеќе фронтови, од [[Галиција]] на запад до [[Кавказ]] на исток и [[Јемен]] на југ.
== Поврзано ==
{{Portal|Отоманска
{{sisterlinks|Ottoman Empire}}
* [[Список на отомански султани]]
* [[Список на Валиде султан]]
* [[Список на големи везири на Отоманската
* [[Список на отомански валии во Египет]]
* [[Список на паши во Алжир]]
* [[Список на отомански министри за финасии]]
* [[Список на партии во Отоманската
* [[Список на адмирали во Отоманската
* [[Административна поделба на Отоманската
* [[Список на отомански територии]]
* [[Список на вазални земји на Отоманската
* [[Список на отомански опсади]]
* [[Список на битки на Отоманската
* [[Список на договори на Отоманската
* [[Хронологија на Отоманската
{{-}}
Ред 388:
=== Турски ===
* [http://www.barbaros.biz/DOWNLOAD.htm Download Ottoman Pictures] "Отоманска
* [http://www.theottomans.org/turkce/index.asp Osmanlı İmparatorluğu Hakkında bilgi...]
* [http://dilbilimi.net/osmanli_arastirmalari.htm Ottoman Studies Resources in Internet]
Ред 466:
{{Територијална хронологија на Отоманската Империја}}
{{Османлиска
{{Османлиски султани}}
Ред 472:
{{Нормативна контрола}}
[[Категорија:Отоманско
[[Категорија:Поранешни држави во Европа]]
[[Категорија:Поранешни царства]]
|