Шагринска кожа: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
сНема опис на уредувањето
поправка на правопис
Ред 1:
[[Податотека:BalzacMagicSkin01.jpg|мини|десно|220п|Илустрација на „Шагринска кожа“ од 1897 година, нацртана од Адриен Моро, а издадена од George Barrie & Son]]
'''Шагринска кожа''' ({{lang-fr|La Peau de chagrin}}) — [[роман]] од [[Франција|францускиот]] романописец и драматург [[Оноре де Балзак]] (1799–1850), издаден во [[1831 во книжевноста|1831]] година. Дејството, сместено во почетокот на [[XIX век]] во [[Париз]], ја кажува приказната за едно младо момче кое наоѓа парче [[шагрен]] со моќ да ја исполни секоја негова желба. Но, со секоја посакана желба кожата се намалува и црпи дел од неговата физичка енергија. „Шагринска кожа“ припаѓа на „Философскигрупата „Филозофски студии“ - група од Балзаковата [[романорека]], „[[Човечка комедија]]“.
 
Пред да биде завршена [[книга]]та, Балзак привлекол внимание, така што издал серија статии и фрагменти во неколку париски весници. Иако задоцнил пет месеци во доставување на ракописот, тој успеал да привлече доволно интерес со што романот се распродал веднаш по неговото издавање. Второ издание, кое содржело серија од дванаесет други „философски„филозофски сказни“, било издадено еден месец подоцна.
 
Иако романот користи фантастични елементи, главната цел му е [[Реализам|реално]] прикажување на прекумерноста на [[буржоазија|буржоаскиот]] [[материјализам]]. Прочуеното обрнување на детаљи на Балзак е искористено за опишување на коцкарница, антикварница, кралски банкет итн. Тој, исто така, вклучува и детали од неговиот живот како борбен писател, ставајќи го главниот лик во романот во живеалиште слично на тоа во кое тој живеел на почетокот на неговата книжевна кариера. Главната тема на книгата е конфликтот помеѓу желбата и долговечноста. Волшебната [[кожа]] ја претставува моќта на својот сопственик, која се троши со секое изразување на желба, особено кога станува збор за самото поседување на моќ. Игнорирајќи го предупредувањето на продавачот кој му ја нуди кожата, протагонистот се опкружува себеси со неизмерно богатство, за да се најде себеси очаен и изнемоштен на самиот крај од книгата.
 
„Шагринска кожа“ цврсто го втемелува Балзак како значаен писател во [[Франција]]. Неговиот друштвенопштествен круг значајно се проширил и почнал страсно да биде баран од издавачи за идни проекти. Книгата послужила како катализатор на низа писма кои тој ги разменувал со полската баронеса [[Евелина Хањска]], која подоцна станала и негова жена. Исто така ја инспирирал и [[опера]]та на [[ГиселерГизелер КлебКлебе]], ''[[Смртоносни желби]]''.
 
== Позадина ==
[[Податотека:Honore de Balzac 1899 portrait.jpg|мини|лево|170п|[[Оноре де Балзак]] поминал десет години како неуспешен писател пред да ја напише „Шагринска кожа“.]]
 
Во [[1830]] година, [[Оноре де Балзак]] штотуку почнал да се здобива со препознатливост како писател. Иако неговите родители го убедувале да се занимава со право, тој сакал да стане писател и некаде во [[1819]] година конечно се одлучил. Неговата мајка била многу вознемирена кога слушнала за неговата одлука, но сепак таа и неговиот татко решиле да му дадат малку [[пари], под услов целосно да се посвети на пишувањето и да им дава половина од заработката за секое негово издадено дело.<ref>Robb, стр. 52–53; Gerson, стр. 29; Maurois, стр. 51–54. The amount he received from his parents is disputed; Gerson says it was 750&nbsp;francs per year; Maurois indicates 1500. Robb writes that his parents supported his new career "quite generously".</ref> Откако се преселил во мала соба блиску Библиотеката на Арсеналот во [[Париз]], Балзак напорно пишувал една година, но без успех. Исфрустриран, се вратил кај своите родители и почнал да позајмува пари од нив за да може да продолжи понатаму со пишувањето. Следните неколку години ги поминал во пишување на нискоквалитетни романи, кој ги издавал под мноштво [[псевдоним]]и. Дел од заработката од тие романи ја споделувал со своите родители, но сепак сè одво [[1828]] година тој сè уште им должел педесет илјади [[франк|франци]].<ref>Maurois, стр. 72–128; Gerson, стр. 52–83.</ref>
 
Балзак за првпат објавил книга под свое име во [[1829]] година. ''[[Les Chouans]]'', роман за ројалистичките сили во [[Бретања]], не достигнал голем комерцијален успех, но од друга страна го направил Балзак доста познат во литературните кругови.<ref>Gerson, стр. 90–92; Maurois, стр. 142–144.</ref> Подоцна, истата година со издавањето на ''[[Физиологијата на бракот]]'' (La Physiologie du mariage]]''), расправа за [[Брак|бракот]] како институција, се здобил со голем успех. Поткрепен од популарноста, си ја потврдил славата со издавање мноштво раскази и [[Есеј|есеи]] во списанијата ''[[RevueРеви deде ParisПари]]'' (Revue de Paris), ''LaЛа Caricatureкарикатир'' (La Caricature) и ''LaЛа Modeмод'' (La Mode). Со ова се здобил и со добри врски во издавачката [[индустрија]] кои подоцна му овозможиле добри критики за неговите романи.<ref>Robb, стр. 162–167; Gerson, стр. 92; Maurois, стр. 155–156; Bellos, стр. 5–6.</ref>
 
Во тоа време, [[Француска литература|француската литература]], склона на фантастични приказни, била разбранувана со преводот на т.н. колекција „Фантастични приказни“ на германскиот писател [[Ернест Теодор Вилхелм Хофман]], во 1829 година; [[Готски роман|готската фикција]] на англиската писателка [[Ен Редклиф]]; и со романот „Мртовото„Мртвото магаре и гилјотинатагилотираната жена“ од 1829 година на францускиот автор [[ЖулсЖил ЖанинЖанен]].<ref name="Bert5960">Bertault, стр. 59–60; Pritchett, стр. 108.</ref> Иако планирал роман во истата традиција, Балзак го презирал терминот „фантастичен“, нарекувајќи го „вулгарен термин“.
 
Во меѓувреме, [[политика]]та и [[култура]]та во Франција, биле во пресврт. По пет години владеење, кралот [[Карло X, крал на Франција|Карло X]] бил присилен да го напушти престолот поради [[Јулска револуција|Јулската револуција]] во [[1830]] година. На неговото место бил ставен [[Луј Филип Орлеански|Луј Филип]], кој се именувал себеси како „Крал на Французите“ (за разлика од вообичаеното „Крал на Франција“) во обид да се оддалечи од аристократскиот систем. Јулската [[монархија]] донела окоп од буржоаски односи и ставови, каде Балзак видел неорганизираност и слабо водство.<ref>Robb, стр. 177–178; Gerson, стр. 98–99; Maurois, стр. 192–193.</ref>
 
== Пишување и издавање ==
[[Податотека:Caricature1830Ad.jpg|мини|десно|180п|Објавената книга на Балзак во Парискиотпарискиот весник ''LaЛа Caricatureкарикатир'' (La Caricature).]]
 
Насловот „Шагринска кожа“ првпат се појавил на печат на [[9 декември]] 1830 година, со мало споменување во една статија која Балзак ја пишувал за ''LaЛа Caricatureкарикатир'' (La Caricature) под псевдонимот Алфред Кодро. Неговиот албум ја вклучува следнава белешка, веројатно напишана во исто време: „Изумот на кожа која претставува живот. Источна приказна.“ („L'invention d'une peau qui représente la vie. Conte oriental.“)<ref name="Mill68">Millott, стр. 68.</ref> Една недела подоцна, тој издал приказна-фрагмент наречена „Последниот Наполеон“ („Le Dernier Napoléon“) во ''LaЛа Caricatureкарикатир'' (La Caricature), под името „Анри Б...“. Во неа, млад човек ја губи својата последна монета „[[наполеонка]]“ во париска коцкарска куќа и решава да оди на [[мост]]от [[ПонтПон Ројал]] и да се фрли од него.<ref name="Mill68"/> Во тоа време, БлазакБалзак не размислувал многу околу својот проект. Тој го нарекувал „парче темелна бесмислица во литературен смисолсмисла, но во која се обидувам да ги преставам моменталните случувања во овој тежок живот низ кој еден генијалец поминува без да постигне нешто“.<ref>Quoted in Maurois, стр. 174.</ref> По долго размислување, неговото мислење за приказната се подобрило.<ref name="Mill68"/>
 
До [[јануари]] [[1831]] година Балзак успеал да привлече доволно интерес за неговата [[идеја]] и си обезбедил договор со издавачите Шарл Госелин и Урбен Канел. Тие се согласиле за 750&nbsp;примероци од [[Октав (формат на книга)|октав]] издание, со исплата од 1,.125&nbsp;[[Француски франк|франци]] за авторот дури кога ќе го примат ракописот&nbsp;– со рок, не подоцна од средината на [[февруари]]. Балзак го предал романот во [[јули]].<ref>Millott, стр. 68–69; Robb, стр. 179; Gerson, стр. 103; Maurois, стр. 175. The exact amount of the fee is disputed: Millott and Robb list 1,125 francs; Maurois lists 1,135; and Gerson writes: "Canel paid him an advance royalty of two thousand francs for the work".</ref>
 
[[Податотека:George_Sand_by_Nadar,_1864.jpg|мини|лево|170п|Пријателката на Балзак, [[Жорж Санд]], била меѓу првите неколкумина кои можеле да ја прочитатпрочитаат книгата пред да биде довршена.]]
 
За време на овие месеци на преработка на романот, Балзак дозволил неколку погледи на книгата. Два додатни фрагменти се појавиле во [[мај]], како дел од планот да се промовира книгата пред издавањето. „Развратник“„Разврат“ („Une Débauche“), издаден во ''Реви де де монд'' (''Revue des deux mondes''), опишува голема гозба која прикажува постојано шегување и разговор од буржоаски гости. Вториот фрагмент, „Убиството„Самоубиството на еден поет“ („Le Suicide d'un poète“), бил прикажан во ''Реви де Пари'' (''Revue de Paris''). Во него се објаснува за тоа дали некој сè уште би бил поет ако постојано се обидува да си надомести за недостатокот на средства. Иако фрагментите не биле поврзани во една врзана сторија, Балзак изводувализведувал ликови и сцени од неговиот роман во изработка.<ref name="mill6971">Millott, стр. 69–71.</ref>
 
Постојаното одложување на издавањето на книгата било резултат на активниот друштвенопштествен живот на Балзак. Тој поминал многу ноќи вечерајќи во куќите на своите пријатели, вклучувајќи го романописецот [[ИгуинЕжен СуСи]] и неговата љубовница [[Олимпија ПелисиерПелисје]], како и кај [[феминизам|феминистичката]] писателка [[Жорж Санд]] и нејзиниот љубовник [[ЖулсЖил Сандо]]. Балзак и ПелисиерПелисје имале мала афера и таа станува неговата прва љубовница со која излегол во јавност. На крајот се иселил од Париз престојувајќи со пријателите во предградијата, каде се присилил да ја заврши започната работа. Во доцната пролет тој иѝ дозволил на Санд да го прочита речиси готовиот ракопис. Таа уживала во читањето и предвидела дека книгата ќе постигне успех.<ref>Gerson, стр. 103–104; Maurois, стр. 175–176.</ref>
 
Конечно, во август 1831 година, „Шагринска кожа: философскафилозофска приказна“ (''La Peau de chagrin: Conte philosophique'') била издадена во два дела. Тоа било рекламен успех и Балзак ги искористил своите врски во светот на парижаните за да биде широко разгледувана и критикувана. Книгата брзо се распродала и до крајот на месецот бил потпишан уште еден договор бил потпишан: Балзак ќе добие 4.000&nbsp;[[Француски франк|франци]] ако продаде 1,.200&nbsp;дополнителни примероци. Ова второ издание вклучува серија од 12 други приказни со фантастични елементи и било издадено под насловот „Философски„Филозофски романи и приказни“ (''Romans et contes philosophiques''). Трето издание, распределнораспределено наво 4 дела, се појавило во март 1833 година.<ref>Millott, стр. 70–71; Maurois, стр. 180–181.</ref>
 
== Содржина ==
„Шагринска кожа“ содржи три поглавја: „Амајлија“ („Le Talisman“), „Бездушна жена“ („La Femme sans cœur“) и „Умирање“ („L’Agonie“). Првото издание содржи предговор и „Моралност“ („Moralité“) кои се отстранети во понатамошните изданија.<ref> name="mill6971"</ref> Епилог се појавува веднаш по последното поглавје..
 
[[Податотека:Peau de chagrin sanskrit.jpg|мини|десно|180п|[[Арапски јазик|Арапски]] натпис кој се наоѓа на шагренот и кажува дека споственикотсопственикот ќе ги „поседува сите нешта“.<ref>The full translation is as follows: «Possessing me thou shalt possess all things. / But thy life is mine, for God has so willed it. / Wish, and thy wishes shall be fulfilled; / but measure thy desires, according / to the life that is in thee. / This is thy life, / with each wish I must shrink / even as thy own days. / Wilt thou have me? Take me. / God will hearken unto thee. / So be it!» Balzac, стр. 30. («Amen» may be a more accurate translation of the final line.)</ref>]]
 
„Амајлија“ започнува со заплетот од „Последниот Наполеон“: младо момче по име Рафаел де Валентин ги вложува своите последни пари и по нивното губење решава да си го одземе животот, фрлајќи се во реката Сена. Но по патот, решава да влезе во една несекојдневна продавница исполнета со интересни работи од целиот свет. Продавачот, постар човек, му покажува парче шагринска кожа закачена на ѕидот. Старецот кажува дека на кожата има „ориенталски“ натпис, за кој старецот вели дека е „[[санскрит]]“, но всушност е [[Арапски јазик|арапски]].<ref>Todd, Jane Marie. «Balzac’s Shaggy Dog Story». ''Comparative Literature''. 44.3 (Summer 1992): 268—279.</ref> Старецот тврди дека кожата ја исполнува секоја желба на нејзиниот сопственик, намалувајќи се со секое исполнување. Рафаел не слушајќи го предупредувањето на старецот веднаш ја зема кожата и посакува да се најде на кралски [[банкет]] исполнет со вино, жени и пријатели. Во истиот момент неколку негови познаници и пријатели го повикуваат на ваква забава. Тие поминуваат часови во јадење, пиење и зборување.
 
Втората глава, „Бездушна жена“, е раскажана како еден вид на [[ретроспектива]] од гледна точка на Рафаел. Тој на својот пријател Емил почнува да му ги раскажува своите денови како студент, живеејќи во сиромаштија со постара стопанка и нејзината ќерка Полина, залудно обидувајќи се да го освои срцето на прекрасната но ужасна жена по име Федора. Патем бил подучуван од постар човек по име Растињак, кој го охрабрувал да се потопи во светот на високото друштво. Користејќи ја љубезноста на неговите стопанки, Валентин успева да се пробие во кругот на пријатели на Федора. Не можејќи да го освои нејзиното срце, се претвора во мизерениотмизерниот и разочаран човек најден на почетокот на „Амајлија“.
 
Дејството во „Умирање“ се случува неколку години по случувањата во првата и втората глава. Валентин користејќи ја својата амајлија се здобил со големо богатство, но на кожата како и на неговиот живот им се ближи крајот. Целата ситуација предизвикува тој да почне да паничи, уплашен од самата помисла дека следната желба ќе му донесе смрт. Тој го организира својот дом со цел да избегне да посака нешто: неговиот слуга, Џонатан, подготвува храна, облека и посетители секогаш кога е потребно. Некои работи надвор од неговата моќ го тераат да посака уште желби а со тоа кожата станува речиси невидлива. Очаен, болниот Рафаел бара начин повторно да ја зголеми кожата, и оди во топла бања со надеж дека ќе си ја поврати моќноста.
 
Со кожата помала од лист на [[зеленика]], тојПолина его посетен од Полинапосетува во неговата соба, којаи му изјавува љубов. Кога ја дознава целата вистина за кожата и дека нејзината улога во неговиот живот е пресудната, таа се стаписува. Рафаел не можејќи да ја контролира својата желба за неа причинува таа да избега во соседната соба за да му го спаси животот. Тој тропа на вратата и ѝ изјавува љубов како и желба да умре во нејзините прегратки. Таа, во меѓувреме, се обидува да се убие за да го ослободи од неговата желба. Тој ја крши вратата, тие ја свршуваат нивната љубов во жесток момент на страст и тој умира.
 
== Стил ==
Иако тој го употребувал епитетот „философски“„филозофски“, романот на Балзак е во изобилство на фантастични елементи. Кожата му нуди голем број на можности на Валентин, a тој ја користи за да си ги задоволи желбите. На пример, присилен да влезе во [[двобој]], тој објаснува дека ниту се обидел да го избегне куршумот од противникот ниту пак да го впери својот пиштол во противникот; последицата е неизбежна. Тој пука без грижа и веднаш го убива другиот човек.<ref name="Balzac">Balzac, стр. 250.</ref> На друго место, [[Натприродно|натприродните]] квалитети на кожата се прикажуваат кога тој се противи на обидите на [[хемичар]]ите и [[физичар]]ите да ја растегнат.<ref>Balzac, стр. 210–221.</ref>
 
Меѓутоа, ова вклучување на фантазија е во најголем дел план со кој авторот ја дискутира [[човечката природа]] и [[општество]]то. Всушност, една критика, претпоставува дека „приказната би била речиси иста и без неа“.<ref>Oliver, стр. 82.</ref> Балзак користел натприродни елементи во своите романи напишани за пари кои ги издавал под [[псевдоним]]и, но нивното присуство во „Шагринска кожа“ сигнализираат пресврт кај неговиот пристап кон [[Симболизам|симболизмот]]. Кога користел фантастични предмети и настани во порани дела, тие во најголем дел биле заплетни точки или едноставни средства за исчекување. Со „Шагринска кожа“, од друга страна, амајлијата ја претставува душата на Валентин; во исто време, неговата смрт е симболична на поголемо друштвеноопштествено опаѓање.<ref>Dedinsky, стр. 36.</ref> Вистинските фокуси на Балзак во романот од 1831 година се моќта на човечката желба и природата на општеството по Јулската револуција.<ref name="fant-real">Hunt, стр. 39; Bertault, стр. 61; Millott, стр. 74; Affron, стр. 84; Pritchett, стр. 108.</ref> Францускиот писател и критичар [[ФелисиенФелисјен МаркоМарсо]] дури предложил дека симболизмот во романот дозволува почиста анализа отколку самостојните [[студија на случај|студии на случаиислучаи]] кај другите романи на Балзак; со отстранување на анализите до апстрактно ниво, станува попомалку некомплициранокомплицирано од варијанти на самостојни личности. Како [[обичен човек]], Валентин ги прикажува есенцијалните карактеристики на човечката природа, а не одреден човеков пристап на дилемата која ја нуди кожата.<ref>Marceau, стр. 37–38.</ref>
 
Во предговорот на првото издание на книгата, Балзак размислува за корисноста на фантастичните елементи: „[Писателите[Писател]]ите ја измислија вистината, по аналогија, или пак тие го „гледаат“ предметот кој треба да се опише, без разлика дали предметот им приоѓа или пак ти му приоѓаат нему&nbsp;... Човекот ја има моќта да го внесе светот во неговиот мозок или пак мозокот е неговата амајлија со која тој ги поништува законите на времето и просторот?“<ref>Quoted in Bertault, стр. 45. Original emphasis.</ref> Критичарите се согласуваат дека целта на Балзак во „Шагринска кожа“ е претходното.<ref name="fant-real"/>
 
[[Податотека:Tophat.jpg|мини|лево|160п|Опширни детали за шапките на луѓето се вклучени во почетокот на книгата, дел од Балзаковиот реалистичен пристап кон раскажувањето.]]
 
=== Реализам ===
Романот е широко цитиран како важен ран пример на [[реализам|реализмот]]от по кој е познат Балзак. Описите на Париз се еден пример: романот е исполнет со вистински локации, вклучувајќи ги [[Пале- Ројал]] и [[Богородичната црква]]. Нарацијата и ликовите повторливо алудираат на уметност и култура, од операта ''[[Tancredi]]'' на [[Џоакино Росини]] па сè до статуата [[Venus deМилоска MiloВенера]].<ref>Millott, стр. 74–75.</ref>
 
Третиот параграф на книгата содржи долг опис на процесот и целта зад ритуалот во коцкарските куќи каде „кога влегувате во некоја коцкарница, прво, ви ја одземаат шапката, по законски пропис“.<ref>Balzac, стр. 2.</ref> Атмосферата на коцкарската куќа е опишана во прецизни детали, од лицата на играчите до „мрсните“ тапети и чаршавот „упропастен од фрлање на златото“.<ref>Balzac, стр. 4.</ref> Нагласокот на парите во првите неколку страници&nbsp;– и нивниот контраст со трошнитетрошното опкруженијаопкружување&nbsp;– ги огледува темите на романот, друштвенатаопштествената организација и [[економски материјализам|економскиот материјализам]].<ref>Millott, стр. 75–76.</ref>
 
Слевањето на реалистичните детали со симболични значења продолжува кога Валентин влегува во антикварницата; продавницата ја претставува самата планета. Како што разгледува наоколу, тој го прошетува светот низ реликвиите на различните епохи: „Секоја земја на планетава придонела некој занемарен фрагмент од своето учење, некој пример од својата уметност“<ref name="HDB1417"/> Во продавницата има слика од [[Наполеон]]; [[Маври|мавриски]] [[јатаган]]; [[Татари|татарски]] идол; портрети од [[Холанѓани|холандски]] [[кмет]]ови; биста од [[Кикерон]];[[Антички Египет|египетска]] [[мумија]]; an [[Етрурци|етрурска]] ваза; [[кинески змеј]]; и многу други предмети.<ref name="HDB1417">Balzac, стр. 14–17.</ref> Панорамата на човечката активност достигнува морална пречка кога продавачот го носи Валентин да види [[Рафаело Санти|Рафаелов]] портрет од [[Исус Христос]]. Сепак, ова не го одвлекува од неговата цел; дури кога ќе ја пронајде кожата Валентин решава да не се самоубие. Постапувајќи така, покажува како човештвото секогаш го одбира [[его]]то, а не божјиот спас.<ref>Pasco, стр. 131.</ref> -->
 
=== Отворена слика ===
[[Податотека:Peau de chagrin squiggle.jpg|мини|десно|150п|Искривената линија од IX том, IV поглавје од романот на [[Лоренс Стерн]] „[[Тристрам Шенди]]“ од 1759 е испечатен на почетокот на романот на Балзак.<ref name="Sterne">Sterne, Laurence. ''Tristram Shandy''. New York: W. W. Norton & Company, 1980. ISBN 0-393-95034-4. стр. 426. The image in Balzac's novel is a mirror image of the original.</ref>]]
 
Во почетокот на романот, Балзак вклучува слика од романот на [[Лоренс Стерн]], „[[Тристрам Шани]]“: искривена линија нацртана во воздухот од лик кој бара да ја изрази слободата која се ужива „додека човек е слободен“.<ref name="Sterne"/> Балзак никогаш не ја објаснил целта зад употребата на симболот, а неговата значајност во „Шагринска кожа“ е предмет на дебатирање. Во неговиот детален преглед на „Човечката комедија“, Херберт Џ. Хант ја поврзува „змиулесто„змијулесто искривената линија“ со „кривулестиот дизајн“ на романот на Балзак.<ref>Hunt, стр. 39.</ref> Критичарот Мартин Кејнс, пак, наведува дека сликата ја симболизира неможноста на јазикот да се изрази една идеја целосно. Оваа дилема, тој продолжува, е директно поврзана со конфликтот помеѓу волјата и знаењето посочени од продавачот на почетокот на романот.<ref>Kanes, стр. 82–84.</ref>
 
== Теми ==
=== Автобиографија ===
Деталите на почетокот на романот се осмислени според животот на Балзак, а очигледно е и дека протагнистотпротагонистот Рафаел де Валентин е моделиран според самиот Балзак. Деталите раскажи од Валентин за неговото сиромашно живеалиште се [[aвтобиографија|автобиографски]] алузии на раните писателски денови на Балзак: „Ништо не може да биде погрдо од оваа таванска соба, која го чека својот школарецученик, со нејзините валкани жолти ѕидови и мирисот на сиромаштија. Покривот е како стрмна падина, а небото е видливо низ пукнатините на ќерамидите. Имаше место за кревет, маса и неколку столчиња, а под највисоката точка на мојот покрив стоеше моето пијано.“<ref>Balzac, стр. 87.</ref> Иако дозволуваат степен на дотерување, биографи и критичари се согласуваат дека Балзак црпел од своето лично искуство.<ref>Hunt, стр. 40; Bertault, стр. viii; Gerson, стр. 29–30; Maurois, стр. 178. Gerson writes: "those who saw the garret, his sisters and Dr. Nacquart among them, agreed that he did not exaggerate". On the other hand, Balzac's most recent biographer, [[Graham Robb]], suggests on стр. 54–56 that Balzac exaggerated the place's squalor in order to represent a home worthy of a struggling poet.</ref>
 
Други делови од приказната истотакаисто така произлегуваат од животот на авторот: Балзак еднаш присуствувал на гозба приредена од маркизот де Лас Маризмаз, кој планирал да отпочне со издавање на весник&nbsp;– истата ситуација во која Валентин се наоѓа веднаш откако ја посакува првата желба од амајлијата.<ref name="Robb182">Robb, стр. 182.</ref> Подоцна, Валентин оди на опера со моќен сет на оперски очила кои му овозможуваат да ја забележи секој маана на жените на сцената. Ова истотакаисто така може да произлегува од искуство на Балзак, бидејќи во негово писмо има споменато сет на „божествени“ оперски очила кои ги порачал од Париската обсерваторијаопсерваторија.<ref>Robb, стр. 183.</ref>
 
[[Податотека:OlympePélissierStudy.jpg|мини|лево|170п|Постојат сличности помеѓу [[Олимпија ПелисиерПелисје]] и „Бездушната жена“, но критичари и биографи се имаат согласено дека ликот е мешавина од жени од животот на Балзак.]]
 
Позначајна е поврзаноста помеѓу жените во романот и жените во животот на Балзак. Некои критичари имаат забележано битни сличности помеѓу обидите на Валентин да го освои срцето на ФоедораФедора и заљубеноста на Балзак во [[Олимпија ПелисиерПелисје]].<ref>Oliver, стр. 85; Gerson, стр. 103; Robb, стр. 182.</ref> За сцената во која Валентин се крие во собата на ФоедораФедора за да ја гледа како се соблекува се вели дека произлегува од слична ситуација кога Балзак тајно ја набљудувал ПелисиерПелисје.<ref>Robb, стр. 182; Maurois, стр. 179. Robb notes that the rumor first appeared in a review that Balzac "had an opportunity to correct"&nbsp;– thus proving either its veracity or a mutual agreement that it was a satisfying lie. He adds that "it is hard to imagine Balzac standing still behind a curtain for several hours".</ref> Веројатно е дека ПелисиерПелисје не била модел за ФоедораФедора, покрај сè, бидејќи таа ги прифатила додворувањата на Балзак и му пишувала пријателски писма; ФоедораФедора, од друга страна, се прогласува за недостапна во однос на некој заинтересиран љубовник. Критичарите се согласуваат дека „Бездушната жена“ опишана во книгата е мешавина од други жени кои ги познавал Балзак.<ref>Robb, стр. 182; Maurois, стр. 179; Oliver, стр. 85; Hunt, стр. 46; Pritchett, стр. 108. Maurois insists: "[T]hat warm-hearted trollop bore no resemblance to the brilliant, mocking phantom of the story&nbsp;... Foedora was certainly not Olympe Pélissier."</ref> Ликот на Полина, во меѓувреме, најверојатно е инспириран од друга љубовница на Балзак, Лор де Берни.<ref>Hunt, стр. 46; Oliver, стр. 85.</ref>
 
=== Сака, може и знае ===
На почетокот на книгата, продавачот на Валентин му открива „една голема тајна на човечкиот живот“.<ref name="HDB35">Балзак, стр. 35.</ref> Тој ја опишува со три глаголи, кои Балзак убаво ги истакнува: VOULOIR („сака“), POUVOIR („може“) и SAVOIR („знае“). Желбата или волјата, тој вели, нè согорува; моќта нè уништува; но знаењето „го одржува нашиот слаб организам во постојан мир“. Овие три правила претставуваат философскифилозофски темел на книгата.<ref>Hunt, стр. 42–43; Robb, стр. 178; Bertault, стр. 62; Raffini, стр. 217–218; Maurois, стр. 174; Pasco, стр. 127–128; Kanes, стр. 66–67.</ref>
 
Амајлијата ги поврзува овие нешта со теоријата за [[виталност]]; таа физички ја претставува физичката сила на нејзиниот сопственик и се намалува со секоја употреба на моќта. Продавачот се обидува да го предупреди Валентин дека не е најмудро да се применува волјата или осигурувањето моќ, туку развивањето на умот. „А што е лудоста“, тој го прашува Валентин, „ако не претерана желба или моќ?“<ref name="HDB37">Балзак, стр. 37.</ref> Обземен од можностите кои ги нуди кожата, младичот го отфрла предупредувањето и се препушта на желбата.<ref>Robb, стр. 178–179; Hunt, стр. 43–44.</ref> Грабнувајќи ја кожата, тој вели: „Е, така, убаво, сакам животот да ми биде претерување“.<ref name="HDB37"/> Дури кога неговата животна сила е речиси потрошена тој ја признава својата грешка: „Одненадеж сфати дека поседувањето моќ, безразликабез разлика колкава, со себе не го носи знаењето за тоа како се користи&nbsp;... [тој] ја имаше сета моќ, а сепак не направи ништо.“<ref name="Balzac"/>
 
Желбата, Балзак предупредува, е деструктивна сила која трага по добивање моќ освен ако не е искалена од знаење. Продавачот претставува олицетворение на идниот Рафаел, нудејќи интелектуално и ментално знаење како алтернатива на желбата што нè согорува. Федора пак служи како модел за отпорност на расипноста на желбата, постојано поттикнува желби кај другите додека не си дозволува на самата себе да посакува нешто.<ref>Hunt, стр. 43–44.</ref> Тоа што Валентин е најсреќен живеејќи во материјална беда во собата на таванот&nbsp;– изгубен во учење и пишување, со добродушната Полина покрај него&nbsp;– ја истакнува иронијата на неговата мизерност на крајот од книгата, кога е опкружен со плодовите од неговата материјална желба.<ref>Bertault, стр. 62; Maurois, стр. 174–175; Pasco, стр. 127–128.</ref>
=== Општество ===
[[Податотека:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|right|„[[Преобразба (Рафаело)|Преобразба]]“, слика на Рафаело, го пронаоѓа протагонистот на романот; лицето на [[Исус Христос]] може да „да ја прекине разгорувачката мака која ја консумира срцевината на неговите коски“.<ref>Balzac, стр. 26.</ref>]]
Романот ја обработува Балзаковата анализа на желба од индивидуалната до општествената; се плашел дека светот, како Валентин, се уништува поради материјалната прекумереностпрекумерност и погрешните приоритети. Во коцкарницата, гозбата, антикварницата и разговорите со научниците, Балзак ја испитува оваа дилема во различни контексти. Копнежот за општествен статус до кој Валентин е доведен од страна на Растињак е олицетворение на прекумерноста; прекрасната но недостижна ФоедораФедора ги симболизира задоволствата кои се нудат од високото општество.<ref>Marceau, стр. 93; Hunt, стр. 44–45; Millott, стр. 77.</ref>
 
Науката не нуди [[панакеја]]. Во една сцена, група доктори нудат низа брзо формулирани мислења за причината за немоќноста на Валентин. Во друга, физичар и хемичар го признаваат поразот по безброј обиди да ја растегнат кожата. На сите овие научни пристапи им недостасува разбирање за вистинската криза, поради што се пресудени да не успеат. Иако е покажано на кратко&nbsp;– сликата од Исус, на пример, сликана од истоименикот на Валентин, ренесансниот уметник [[Рафаело Санти]]&nbsp;– Балзак сакал да ги потсети читателите дека [[Христијанство|Христијанствотохристијанството]] го има понудено потенцијалот да ја продре смртната прекумереностпрекумреност.<ref>Maurois, стр. 183; Bertault, стр. 92.</ref> Откако се откажуваат од напорот да ја растегнат кожата, хемичарот изјавува: „Верувам во ѓаволот“; „А, јас во Господ“, возвраќа физичарот.<ref>Balzac, стр. 221.</ref>
 
Корупцијата на прекумереностапрекумерноста се поврзува со општествената неорганизираност во почетокот на последната секција. Физички немоќен живеејќи во луксуз, Рафаел де Валентин е опишан како да поседува „необична интелигенција“ со која може да гледа „сè одеднаш“:<blockquote>Тој поглед изгледаше мачно&nbsp;... Тоа беше длабок поглед на немоќен човек што ги потиснува своите желби во дното на своето срце; или поглед на скржавец кој во мислите ги ужива сите задоволства што парите можат да ги дадат, а се откажува од нив за да не си го окорнинамали богатството; поглед на врзан [[Прометеј]], на соборен Наполеон, кој узнава во Елисејскиот дворец за стратегиска грешка што ја направиле неговите непријатели, бара команда за дваесет и четири часа и не ја добива&nbsp;...<ref>Balzac, стр. 181.</ref></blockquote>
 
== Прифатеност и наследство ==
[[Податотека:Théophile Gautier by Bertall.jpg|мини|десно|150п|Балзаковиот пријател [[Теофил Готје]] напишал посвета за романот на Балзак во колекцијата приказни ''Les Jeunes-France'' од 1833.]]
Романот се распродал веднаш по издавањето, а бил и оценуван од сите големи париски весници и списанија. Во некои случаиислучаи Балзак сам ги пишувал критиките; користејќи го името „Гроф Алекс де Б—“, тој изјавил дека книгата е доказ дека тој достигнал „ниво на генијалец“.<ref name="MaurQuot180">Quoted in Maurois, стр. 180.</ref> Независните рецензии биле со помал замав, но сепак позитивни. Поетот [[Емил ДешампсДешан]] го пофалил ритамот на романот, а религиозниот коментатор [[Шарл де Монталамбер]] укажал со одобрување дека е истакната потребата за повеќе духовност во општеството.<ref>Bellos, стр. 6.</ref> Иако некои критичари го укориле Балзак за откривање на негативноста, други сметале дека општествената состојба на Франција едноставно се пренела на романот. ГреманскиотГерманскиот писател [[Јохан Волфганг фон Гете]] го декларирал романот како белскавблескав пример за „неизлечливата корумпираност на Францускатафранцуската нација“. Критичарите расправаат околу тоа дали коментарите на Гете се пофалби за романот или не.<ref name="Quoted">Quoted in Robb, стр. 181.</ref>
 
Големото внимание од печатот пробудило огорменогромен интерес кај јавноста. [[Шарл Филипон]], пријател на Балзак и уредник на ''La Caricature'' му напишал на Балзак недела по објавувањето: „не може да се дојде до „Шагринска кожа“. [[Исидор Жерар|Гранвил]] мораше да запре со сè за да ја прочита, бидејќи библиотекарот на секој половина час праќаше некој да праша дали завршил со читање.“<ref name="MaurQuot180"/> Пријатели од секаде му пишувале на Балзак, истакнувајќи дека е премногу тешко да се дојде до примерок од книгата.<ref>Maurois, стр. 180.</ref> Второто издание било издадено еден месец подоцна кое било проследено со пародии и различни други дела изведени од книгата. Пријателот на Балзак [[Теофил Готје]] во својата збирка приказни од 1833, ''Les Jeunes-France'', ја споменал „Шагринска кожа“ на смешен начин. Пресликувајќи ја гозбата од романот, еден од ликовиликовите изјавува: „Во овој миг треба да истурам вино на мојот елек&nbsp;... Така пишува на 171 страна од „Шагринска кожа“&nbsp;... А треба и да фрлам монета од 100 суа во воздухот за да видам дали постои Бог или не.“<ref name="Quoted"/>
 
Романот го поставил Балзак како значајна фигура во светот на француската книжевност. Издавачи меѓусебно се бореле околу тоа кој ќе ги издава неговите идни дела, а тој бил на врвот на списокот за луѓе кои треба да се поканат на општествени збиднувања во Париз.<ref>Gerson, стр. 105–106; Maurois, стр. 180–181.</ref> Балзак се гордеел со успехот на неговиот роман и му изјавил на издавачот на весникот ''L'Avenir'': „Elle est donc le ''point de départ'' de mon ouvrage“ („Ова е ''пресвртна точка'' во моето творештво“).<ref>Quoted in Dedinsky, стр. 37. Original emphasis</ref> Сè уште популарен дури и по неговата смрт, ''Шагринска кожа“ е издадено уште деветнаесет пати помеѓу 1850 и 1880.<ref>Bellos, стр. 92.</ref>
 
Кога ја развил шемата за организирање на сите свои романи и приказни во една романорека насловена „[[Човечка комедија]]“, Балзак ја сместил „Шагринска кожа“ на почетокот од делот наречен „Философски„Филозофски студии“. Како и другите дела од оваа категорија&nbsp;– вклучувајќи го слично автобиографскиот роман „[[Луј Ламбер (роман)|Луј Ламбер]]“ (1832)&nbsp;– вклучува филозофски и натприродни елементи. Но служиСлужи и како мост за реализмот во „Студии за манирите“, каде се наоѓаат најголемиот дел од неговите дела.<ref>Oliver, стр. 84.</ref>
 
===''L'Étrangère''===
[[Податотека:Hanska Holz Sowgen 1825.jpg|мини|десно|Полската баронеса [[Евелина ХањнскаХањска]] откако ја прочитала „Шагринска кожа“, му пратила писмо на Балзак насловено ''L'Étrangère'' („Странецот“„Туѓинката“). Тие се венчале во 1850 година.]]
 
Популарноста на романот достигнала до [[Украина]], каде [[барон]]есата по име [[Евелина Хањска]] читала за романтиероманите на Балзак од весници кои ги добивала од Париз. Интригирана, таа порачала примероци од неговите дела, кои ги читала со своите пријатели и роднини од [[Волињ]]. Тие биле импресионирани од разбирањето кон жените кое тој го покажал во „Физиологија на бракот“, но сметале дека „Шагринска кожа“ ги прикажала во сурово светло. Хањска напишала писмо до Балзак, насловено ''L'Étrangère'' („Странецот“) и го испратила од [[Одеса]] на 28 февруари, 1832.<ref>Robb. стр. 223–224; Gerson, стр. 154–155. Hańska's signature ''L'Étrangere'' is sometimes translated as "The Unknown" or "The Foreigner".</ref>
 
Без повратна адреса, Балзак бил препуштен да одговори во ''Gazette de France'', надевајќи се дека таа ќе забележи. Не забележилазабележала, но повторно му напишала во ноември: „Вашата душа опфаќа векови, господине; нејзините филозовскифилозофски концепти се плод на долга работа времено созреана; сепак кажано ми е кажно дека сте сè уште млад. Би сакала да ве запознаам, но чувстувавмчувствувам дека немам никаква потреба да постапам така. Ве познавам низ мојот сопствен духовен инстиктинстинкт; Ве замислувам на свој начин и сметам дека доколку ве видам, веднаш ќе извикам: 'Тоа е тој!'“<ref>Цитирано во Gerson, стр. 155 и Maurois, стр. 218.</ref>
 
Со тек на времето таа се открила, а тие започнале да се допишуваат цели петнаесет години. Иако останала верна на својот сопруг, ХањнскаХањска и Балзак споделувале емотивна врска низ своите писма. Кога баронот починал во 1841 година, францускиот писател се обидел да ја прошири врската надвор од маргините на писмата. Се венчале во [[Бердичев]] на 14 март 1850 година, пет месеци пред неговата смрт.<ref>Robb, стр. 223–230 и 403.</ref>
 
===Влијание===
Балзаковиот роман бил адаптиран за [[либертолибрето]]то на операта од 1959 на [[ГиселерГизелер КлебКлебе]], „[[Смртоносните желби]]“.<ref>[http://www.boosey.com/pages/opera/moreDetails.asp?musicID=26053 "Klebe, Giselher - Die tödlichen Wünsche"]. [http://www.boosey.com/ Boosey & Hawkes]. Retrieved on 26 May 2008.</ref> <!--1977-1978 the German composer [[Fritz Geißler]] composed ''Das Chagrinleder'' after a libretto by [[Günther Deicke]]. In 1989–1990 the Russian composer [[Yuri Khanon]] wrote the big [[ballet]] ''L’Os de chagrin'' (''The Shagreen Bone'') after the libretto by Balzac's text and the [[opera]]-[[interlude]] with.<ref name="Os de Chagrin">[http://www.etvnet.ca/media/221896/Shagrenevaja-kost] // «Os de Chagrin» on eTV {{ru}}</ref> In [[1992]] a [[Biographical film|biographic]] [[Mockumentary|pseudo-documentary]] in a form of opera-film based on his opera ''L`os de Chagrin'' ([[:ru:Шагреневая кость (фильм)|«Chagrenevaia Kost»,ru]]).-->
 
Се смета дека романот е можно влијание на романот на [[Оскар Вајлд]] „[[Сликата на Доријан Греј]]“ (1890), иако оваа хипотеза е одбиена од повеќе школарипознавачи. Протагонистот, Доријан Греј, добива магичен портрет со чија помош тој останува засекогаш млад.<ref>Nickerson, Charles C. [http://www.oscholars.com/TO/Appendix/Library/Vivian_Grey_and_Dorian_Gray.htm "Vivien Grey and Dorian Gray"]. ''The Times Literary Supplement'', No. 909: 14 август 1969 - [http://www.oscholars.com/ The Oscholars]. Retrieved on 26 мај 2008.</ref>
 
Во 1960 хрватскиот аниматор [[Владимир Кристл]] прави краток цртан филм насловен „Шагринска кожа“ ({{lang-hr|Šagrenska koža}}), инспириран од романот.<ref> Zagreb Film catalogue [http://www.zagrebfilm.hr/katalog_film_detail_e.asp?sif=545] </ref>
Ред 123:
Романот „Шагринска кожа“ доживеал неколку изданија на [[македонски јазик]]:<ref>{{цитирана мрежна страница|url=http://www.vbm.mk/scripts/cobiss?id=0350461461878982|title=Шагринска кожа|date=2011|publisher=Заемен каталог на библиотеките во Македонија|accessdate=11 март 2011}}</ref>
 
*{{цитирана книга|last=деДе Балзак|first=Оноре|others=Превел: Љубиша Стојановиќ|title=Шагринска кожа|publisher=Мисла|location=Скопје|date=1972}}
*{{цитирана книга|last=деДе Балзак|first=Оноре|others=Превел: Љубиша Стојановиќ (преведувач)|title=Шагринска кожа|edition=препечатено|publisher=АЕА|location=Скопје|date=2001}}
*{{цитирана книга|last=деДе Балзак|first=Оноре|others=Превел: Владо Ефтимов (преведувач)|title=Шагринска кожа||edition=I,II и III|publisher=Феникс|location=Скопје|date=2003, 2006, 2009}}
 
== Наводи ==
Ред 136:
 
{{Нормативна контрола}}
[[Категорија:ФилософскиФилозофски романи]]
[[Категорија:Фантастични романи]]
[[Категорија:Дела на Балзак]]