Крсте Петков Мисирков: Разлика помеѓу преработките

'''Д-р Крсте Петков Мисирков''' ({{роден во|Постол|Егејска Македонија}} на {{роден на|18| ноември|1874}} – {{починат во|Софија|Царство Бугарија}} на {{починат на|26|јули|1926}}) — [[Македонци|македонски]] [[филолог]],<ref name="Георги">''Георги Сталев- Литература на македонскиот јазик''</ref> кодификатор на [[Македонски јазик|македонскиот литературен јазик]] и [[Правопис на македонскиот литературен јазик|правопис]], [[славист]], [[историчар]], [[етнограф]], аналитичар на национално-политичките проблеми, [[публицист]], собирач и проучувач на македонското народно творештво. Тој е и автор на првата и првото списание на современ македонски јазик, основоположник и активен учесник во македонските научно-литературни и национално-политички друштва во [[Белград]], [[Санкт ПетерсбургПетербург]], [[Одеса]] и [[Софија]], раководител на ТМОК и личност на македонскиот [[20 век]].<ref>''К.П.Мисирков, „За Македонцкитемакедонцките работи“, јубилејно издание, Табернакул, Скопје, 2003. стр.5''</ref>

[[Податотека:Krste-Misirkov-portrait.jpg|thumb|150px|left|ПортерПортрет на Крсте Петков Мисирков, сликана во [[Одеса]], [[Украина]].]]

Користејќи ја извесно време оваа стипендија, Мисирков сфатил дека српската буржоазија ја започнала својата грда игра. Чувствувајќи ја денационализаторската политика, изразена преку дејноста на друштвото „Свети Сава“, тој учествувал во немирите што ги пројавиле македонските стипендисти. Потоа со неколкумина свои едномисленици избегал од [[Белград]] во [[Софија]]. Тоа што го дочекало во [[Бугарија]] речиси по ништо не се разликувало од [[Србија]]. За да го продолжат понормално своето образование во Софија, македонските студенти морале да се пишат како Бугари. Мисирков не го прифатил тоа. Тој повторно пребегнал во Србија, за да запише трет клас, но сепак тоа не му успеало. Во Белград, сакал или несакалне сакал, се запишал сово прва година како семинарист на богословско-учителската школа, која имала своја посебна цел и тоа: македонските ученици да ги подготвува за српски свештеници и учители кои подоцна би се вклучиле на македонски терен за да го пропагираат српското име. ОвојпатОвој пат македонските ученици го искажале своето незадоволство: тие кренале бунт, по кој училиштето било затворено, а македонските ученици биле испратени во внатрешноста на Србија. Така Мисирков се нашол во [[Шабац]], каде завршил четврти клас гимназија<ref name="Георги" />.

По завршувањето на учителската школа Мисирков се здобил со служба во [[Приштина]]. Но, наместо да се појави на своето работно место, Мисирков тајно се префрлил во [[Одеса]]. Таму не му го признале образованието. Така, Мисирков бил принуден да се запише во духовна семинарија во [[Полтава]] и дури по две години да започне со студирањето: отпрвин на Медицинскиот факултет во [[Петродонски Словен]]. Вклучувајќи се во птероградскатапетроградската студентска средина, Мисирков станал многу активен. Меѓу другото, напишал и еден блескав реферат под наслов ''За значењето на моравското или ресавското наречје за современата и историската етнографија на [[Балканскиот Полуостров]]'', што го прочитал пред членовите на ИмераторскотоИмператорското руско географско друштво, а го објавил и во списанието „Живија старина“.<ref name="Георги" />

Истата година било основано и Македонското студентско другарство во руската престолнина. Во организирањето на ова друштво значаен придонес дал и самиот Мисирков. Само една година подоцна ова научно-литературно другарство било преименувано и оттогаш дејствувало како [[Македонско научно-литературно друштво „Свети Климент“]]. Членовите на ова другарство испраќале од своите редовни седници барања пред сесè до руската влада, па и до владите на другите европски држави, да се признае правото на македонскиот народ на самостојност, да му се признае правото на литературен јазик, правото за обновување на [[Охридска архиепископија|Охридската архиепископија]].<ref name="Георги" />

Крсте Мисирков во [[Битола]] работел врз планот за отворање на македонски училишта. Токму во тоа време избувнува и [[Илинденското востание]], во кое Мисирков не учествувал лично. Подоцна во Русија тој го образложил своето отсуство од Илинденското востание со откривање на причините за неуспех на востанието. Во Русија развил широка активност, пред сесè публицистичка, работејќи над текстовите од својата книга на која и дал наслов ''[[За македонцките работи]]'', како и над некои ракописи за учебници. Со цел да ја публикува својата книга, Мисирков заминал во [[Софија]]. Во тоа време доаѓа периодот кога [[Бугарија]] и [[Србија]] се договараат за поделба на сферите за дејство на своите пропаганди во [[Македонија]]. Мисирков и се придружил на театарската група на [[Војдан Чернодрински]], која имала намера да даде неколку претстави на пиесата „[[Македонска крвава свадба]]“ во неколку градови во Србија. Во [[Белград]] Мисирков одржал предавање за ''македонското прашање во светлината на српско-бугарското зближување''. Дел од белградскиот печат жестоко го нападнал Мисирков за тоа предавање што го одржал во салата на ''Велика Школа''. Меѓутоа, забележана е реакција на [[Андра Гавриловиќ]], кој во списанието ''Бранково коло'', а под наслов ''Пред четвртата јужнословенска литература'', пишува дека претставите на Војдан Чернодрински не се изведени во никаков јазичен жаргон, туку тоа е ''проба на една нова култура'', ''почетоци на една нова јужнословенска литература''. Во таа смисла тој, го имал и предавањето на Мисирков.<ref name="Георги" />

Мисирков се вратил во Софија со надеж да ја подигне од печатницата својата нова книга, но сепак не одело сѐ така лесно. Имено, книгата му била откупена од тамошните власти и изгорена. Од изданието се зачувале само мал број на примероци. По таквиот настан организиран од бугарската пропагандистичка машинерија, следел организиран напад врз Мисирков<ref name="Георги" />. Тој бил присилен да ја напушти Бугарија. Мисирков повторно се нашол во Русија, активирајќи се повторно во друштвото „Свети Климент“ и набргу го прифатил професорското место во Берѓанската гимназија, каде започнал со размислување за издавање на една македонска публикација именувана како „Вардар“. Така, Мисирков го напуштил Берѓанск и обезбедил престој во Одеса. Тој го подготвил првиот број на своето списание за печат и предал во печатница. Меѓутоа, нема доволно финансиски средства за да го подигне отпечатениот материјал. Со тоа завршило неговото одушевување. Но првиот а воедно и единствен број на списанието содржи драгоцени материјали напишани на македонски јазик. Тие, речиси, во сесè го потврдуваат Мисирков околу книгата За македонцките работи и за погледите кон македонскиот јазик и македонската нација.<ref name="Георги" />

Неговиот престој во Одеса бил исполнет со нови активности. Покрај подготовката на списанието „Вардар“ што се отпечатило во 1905 година (но не и во продажба), Мисирков бил вклучен во работата на Историско-филолошкото друштво. Во текот на Првата балканска војна тој бил воен дописник од фронтот во јужна Македонија. за време на Втората балканска војна веќе бил назад, во [[КишиневКишињев]] на професорска должност. Во 1913 година Македонската колонија од Петроград започнала да го издава списанието „Македонский голос“. Мисирков веднаш воспоставил контакти со Колонијата, соработувајќи со останатите луѓе што го издавале списанието. Мисирков објавувал под свое име но и под псевдонимот ''К.Пелски''.<ref name="Георги" />

Понатака, Мисирков го дочекал револуционарнитереволуционерните настани од 1917 година. Бил отворен противник на присоединувањето на Бесарабија кон кралството романијаРоманија, па поради тоа и го екстернирале од КишиневКишињев во Одеса. Но повеќе не можел да остане во таа средина. Бидејќи си имал и семејство, тој заминал од Одеса во Софија, каде го пречекале со недоверба. Сепак добил служба во Етнографскиот музеј, потоа бил испратен во Карлово, но и понатака му се заканувале поради неговите отворени ставови во однос на македонското прашање. Побарал да добие служба во соседната држава Кралството на Србите, Хрватите и Словенците. Неговата молба останала без одговор. Оневозможен да се врати во Русија, фрлен на служба во провинциско место Копривштица, Мисирков западнал во криза. Се разболел тешко, претходно преплашен со закана дека ќе биде ликвидиран, па така се нашол во „Александровската болница“ во Софија, каде умрел на 26 јули 1926 година. Неговото семејство (сопруга и син) ги оставил без основни средства за живеење.<ref name="Георги" />

Мисирков е закопан во софиските гробишта парцела 89, ред 17, гроб 4 каде се наоѓаат и псмртнитепосмртните останки на [[Екатерина Михајловна - Мисиркова]], [[Сергеј Мисирков]] и [[Борис Мисирков (преведувач)|Борис Мисирков]]<ref>[http://kubura.com.mk/index.php?option=com_content&view=article&id=466:2008-11-21-00-26-53&catid=9:2008-09-05-14-13-15&Itemid=8 Разговор со Борис Мисирков]</ref>.

Според спомените на неговата сопруга Екатерина, шест недели Крсте е лекуван без точно утврдена дијагноза, односно со претпоставка дека е менингит или енцефалит. По шест недели болки и повремени бесвестицинесвестици, на 26 јули 1926 година Крсте Петков Мисирков умира во Александровата болница. Подоцна е утврдено дека умрел од тумор во мозокот. Мртов, цел ден лежел во креветот:, до него е само сопругата. Немало кој да го пренесе во мртовечницата, а сопругата немала пари за погреб. Свеќите што ги запалила, иѝ ги донеле милосрдни сестри. Болницата понудила да го остават телото за секцирање, но Екатерина и синот Сергеј одбиле. До гробот за сиромашни во софиските гробишта го испратиле само десеттинадесетина души<ref>[http://kubura.com.mk/index.php?option=com_content&view=article&id=466:2008-11-21-00-26-53&catid=9:2008-09-05-14-13-15&Itemid=8 Разговор со Борис Мисирков]</ref>.

Најзначајно дело напишано од раката на Крсте Петков Мисирков е книгата „За македонцките работи“ објавена во [[Софија]] во 1903 година. Во таа книга Мисирков ја обработува положбата на македонскиот народ, актуелната тогашна политичка и етнографска состојба на [[Македонија]] и пошироко. Најзначаен дел е последната глава од книгата наречена „Неколку зборои за македонцкиіот литературен іазик“ во кој јасно МисрковМисирков дава предлог за оформување на литературен стандарден македонски јазик базирнбазиран врз централните говори. Од поголемо значење е и тоа што Мисирков користи азбука што е база за денешната македонска кирилична азбука.

==== Значењето на книгата „''За Македонцкитемакедонцките работи''“ ====

Започнува со уводник на македонски „Од наредилницана“, пренесен и на руски јазик. Веднаш по рускиот превод на уводникот објавена е песната „Патник“ од П. Прерадовиќ, што претставува прв превод од хрватска поезија на македонски јазик. Носечки текст во првиот број е „Извикнува i н„Извикнуваiн`ето и разбор на бугарцката и србцка теори i итеориiи за народноста на мак`едонците“ . За жал, Мисирков во првиот број ја обработува само бугарската теорија, додека српската ја планира за вториот број, па ова негово видување никогаш не е објавено. Потоа, во првиот број на списаниотосписанието „Вардар“ следел етнографско-демографско-статистичкиот труд „Список села од i ужнаiужна Мак`едони i аедониiа (Пазарцко, Гевг`ели i цкоелиiцко и Кукушко)“ што го составил Мисирков како студент во 1900 година. За жал, направената „Об i аснителна„Обiаснителна забелешка за то iтоi список и за Солунцкото равнишче, со плани i нпланиiн`ето“ авторот најавува дека „к`е бидит дадена во друг`от бро iброi на Вардар“, кој никогаш не е составен и испечатен. Потоа следи рубриката „Народни песни“ со единствениот запис на народна песна од Мисирков, како и два записа на безнасловни песни од Ф. Николов. На крајот е рубриката „Современ живот“ во која Мисирков објавува два кратки, непотпишани хроничарски записи за Македонија и Русија.

* [http://strumski.com/biblioteka/?id=902 "Народността„Народността на македонците"Македонците“], в-к "20 jили. Македоно-одрински лист", год. I, бр. 5, Софиjа, 11 май 1924 г.

* Колењето и интелигенцијата во Македонија, објавено во Одески листок, бр. 178, ОдессаОдеса 2 август 1912

Во книгата Писма, во која е поместен Дневникот на Крсте Петков Мисирков, македонската историја добива нови сознанија различни од сите досегашни интерпретации на делото на македонскиот преродбеник. Тој се потпишува како македонски Бугарин и се бори за целовитоста на Бугарија. Ја застпаувазастапува тезата дека Македонскиотмакедонскиот народ треба да биде заедно со Бугарскиотбугарскиот, наспроти Србија и Грција кои имале желба за делење на Македонија. Текстот изненадува со претставата на еден подруг, поинаков или поразличен Мисирков. Анализите, коментарите и предлозите на Мисирков во основа се однесуваат на последиците од Втората балканска војна и на значењето на Букурешкиот мировен договор. Мисирков изнесува редица ставови со кои ги оправдува бугарските интереси во Македонија, Македонците ги именува како македонски Бугари, културата и традициите, исто така, како бугарски. МисирковиМисирковите позиции и ставови за македонските работи во „Дневникот“ се во спротивност со неговите претходни становишта и разбирања изнесени во книгата „За македонцките работи“. Тука К. Мисирков прави хиерархија на интересите на Македонија. Многу јасно смета дека е подобро Македонија да остане цела отколку да биде распокината и поделена меѓу балканските државички кога веќе не и е дозволено самата да претставува одделна политичка единица. Во таа смисла, тој иѝ дава предност на Бугарија, сметајќи дека е природно да се приклучи кон Бугарија, а не кон Србија и Грција.<ref>[http://www.utrinski.com.mk/default.asp?ItemID=4B907DB0D4552A4CA1582F80C8DE4DB6 Враќањето на Мисирков, но не оној што го знаеме. Виктор Цветаноски. Утрински весник, Брoj 2738 среда, 16 јули 2008.]</ref>

Сепак оваа ситуација со новопронајдениот „Дневник“ во македонската научна јавност и воопшто кај Македонскиотмакедонскиот народ нема дилеми околу идентитетот на Мисирков. Имено, потписот со кој Мисирков се потпишал („македонски бугарин“Бугарин“) означувал македонецМакедонец со бугарско државјанство, бидејќи Мисирков до смртта живеел во Бугарија и со тоа тој докажувал дека е државјанин на некоја држава, но Македонец во етничка смисла<ref>[http://www.a1.com.mk/vesti/default.aspx?VestID=73477 Експерти: Нема дилеми за идентитет на Мисирков - Снежана Веновска Антевска]</ref>.

Во Бугарија Мисирков го сметаат за бугарски филолог, покрај фактот што тој бил македонист и јавно се залагал за македонската нација и култура.<ref name="Георги" /> Според одредени извори, се Мисирков се изјавувал и како македонски Бугарин.<ref>[http://www.utrinski.com.mk/default.asp?ItemID=1D87F26D23D39841A5BA951159B95ABE Непознатиот Мисирков меѓу Македонците]</ref><ref>[http://www.utrinski.com.mk/?ItemID=AD0EE19C422F9B43AE11BBC76F0A56AB СДСМ бара оставка од директорот на Архивот, Зоран Тодоровски]</ref> Од [[1913]] до [[1918]] година живеел во [[КишиневКишињев]], [[Бесарабија]] и таму бил бугарски претставник во локалното собрание.<ref>[http://www.macedonia-science.org/news.php?extend.498 Симов, Йордан. Националната принадлежност на Кръсте Мисирков през погледа на публичните учреждения в Бесарабия през 1916 г.]</ref><ref>[http://www.promacedonia.org/bugarash/misirkov/otmisirkov.html#8 Трайков, Веселин. Кръсте Мисирков и за българските работи в Македония, София, 2000, 56-60]</ref> Во својот „Дневник“ од [[1913]] година по распарчувањето на Македонија Мисирков изнел ставови со кои ги оправдува бугарските интереси во Македонија, Македонците ги именува како македонски Бугари, културата и традициите, исто така, како бугарски. Во овој период од животот јавно се залагал за националните права на бугарското население во Македонија, кои според него биле „погазени од Србите и од Грците“ и „крвта пролеана од Бугарите за Македонија ги чинеличинела неоспорливи правата на бугарскиот народ на Македонија“.<ref>„К.П.Мисирков - Дневник 5.VII - 30.VIII 1913, стр. 65</ref> Тој самиот се нарекувал македонски Бугарин.<ref>[http://www.utrinski.com.mk/default.asp?ItemID=4B907DB0D4552A4CA1582F80C8DE4DB6 Виктор Цветаноски - Враќањето на Мисирков, но не оној што го знаеме (Утрински весник)]</ref>

* ''„Крсте Петков Мисирков. Научен собир посветен на 40-годишнината од смртта Скопје 24-25 јуни 1966“, ИнсититИнститут за македонски јазик „Крсте Мисирков“, Скопје, 1966.''

* [[Погледите на Крсте Петков Мисирков за Македонскиотмакедонскиот литературен јазик]]

* [http://strumski.com/biblioteka/?id=902 "Народността„Народността на македонците"Македонците“], в-к "20 юлий. Македоно-одрински лист", год. I, бр. 5, София, 11 май 1924 г.