Алхазен: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
embed {{Нормативна контрола}} with wikidata information
сНема опис на уредувањето
Ред 1:
{{Инфокутија Научник
'''Алхазен (Абу Али ал-Хасан ибн ал-Хајтам)''' ([[1 јули]] [[965]], [[Басра]], [[Ирак]] - [[6 март]] [[1040]], [[Каиро]], [[Египет]])<ref name="a">Општа наука (Енциклопедија за секое семејство и дом) – Младинска книга Скопје. Главен уредник Адам Харт-Дејвис.</ref> бил [[физичар]], [[математичар]] и [[астроном]].<ref name="a"/> Бил наречен „татко на оптиката“ и прв научник кој своите заклучоци ги базирал врз научен метод. Најпозната негова книга е „Книга за оптиката“.
| name = Хасан Ибн ел-Хејтам
| native_name = أبو علي الحسن بن الحسن بن الهيثم‎‎
| native_name_lang = ar
|image = Alhazen, the Persian.gif|upright
|caption = Алхазен (ел-Хејтам)
| birth_date = ~965
| birth_place = [[Басра]], [[Бујидски емират]] (денешен [[Ирак]])
| death_date = 1040
| death_place = [[Каиро]], [[Египет]], [[Фатмидски калифат]]
| residence = {{hlist |[[Басра]] |[[Каиро]]}}
| citizenship = |nationality =
| ethnicity =[[Арапи|Арап]]
| fields = {{hlist |[[оптика]] |[[астрономија]] |[[математика]]}}
| workplaces =
|alma_mater =
|notable_students =
| influences =
| influenced =
| known_for = {{расклопен список|title={{nbsp}}|{{список без потточки |''Книга за оптиката'' |''Сомнежи за Птоломеј'' |[[Алхазенов проблем]] |[[анализа]]<ref>{{MacTutor|id=Al-Haytham|title=Abu Ali al-Hasan ibn al-Haytham}}</ref> |[[катоптрика]]<ref>{{наведена книга|title=Renaissance Theories of Vision|date=2012|publisher=Ashgate Publishing, Ltd.|isbn=9781409486510|page=11|editor=Charles H Carmanx|editor2=John Hendrix|chapter=2: Classical optics and the perspect+ivae traditions leading to the Renaissance}}</ref> |[[хороптер]] |[[илузија за Месечината]] |{{hlist|и придонеси кон [[опит|опитната наука]]|[[научен метод|научната методологија]]<ref>{{наведена книга|title=The History of Physics|date=2012|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=9781448873715|page=39|author=Anne Rooney|chapter=Ibn Al-Haytham}}</ref>|[[вид]]|емпириска теорија за восприемањето |[[споредбена психологија|психологија на животните]]<ref>{{наведена книга|title=The Oxford Handbook of the History of Psychology: Global Perspectives|date=2012|publisher=Oxford University Press|isbn=9780195366556|page=449|editor=David B. Baker}}</ref>}} }} }}
| footnotes =
}}
'''Алхазен (Абу Али алел-Хасан ибн алел-Хајтам)Хасан ибн ел-Хејтам''' ({{lang-ar|بو علي، الحسن بن الحسن بن الهيثم‎}}; ([[1 јули]] [[965]], [[Басра]], [[Ирак]] - [[6 март]] [[1040]], [[Каиро]], [[Египет]])<ref name="a">Општа наука (Енциклопедија за секое семејство и дом) – Младинска книга Скопје. Главен уредник Адам Харт-Дејвис.</ref> билпознат и по [[латински јазик|латинизираното]] име '''Алхазен''' (''Alhazen'') — средновековен арапски [[физичар]], [[математичар]] и [[астроном]].<ref name="a"/> БилНаречен наречене „татко на оптиката“ и прв научник кој своите заклучоци ги базирал врз научен метод. НајпознатаНајпознато неговапишано книгадело му е „Книга за оптиката“.
 
==Биографија==
Абу Али ал-Хасан ибн алел-Хајтам, чие име обично се наведува како Алхазен, биле роден околу 965 година во [[Басра]], денешен [[Ирак]]. Тој бил познат како “ татко” на оптичката наука, а бидејќи потекнувал од богата исламска култура што ја одликувала љубопитност и експериментирање, тој е исто така еден од првите експериментални научници. Некои го нарекувале “ втор Птоломеј”.
Алхазен се образувал во Басра и во Багдад, каде што работел и како државен чиновник. Го интересирале наука и инжинерство, па кога во 1011г. слушнал за годишното излевање на Нил, му напишал писмо на калифот Алел-Хаким би-Амр Алах, нудејќи му решавање на проблемот. Калифот со почести го пречекал на портите на Каиро, од каде што Алхазен отпатувал на југ за да ја изгради браната.
За жал, младиот човек немал претстава за големината на реката Нил. Дури и во Асуан, далеку од брегот, Нил е широк 1,6км и има повеќе текови. Да се изгради брана со технологија што била тогаш на располагање било речиси невозможно. Но Алхазен не можел да се врати и да му го признае поразот на калифот, кој бил познат по суровоста, бидејќи му се заканувало погубување. Затоа се преправал дека е луд, па бил ставен во домашен притвор и останал “луд” се до смртта на калифот во 1021г.
==Оптички белешки==
Ред 16 ⟶ 38:
Алхазен ги истражувал оптичките карактеристики на стаклото и открил дека варира односот меѓу аглите на паѓање и на прекршување; вистинскиот однос го утврдил Санел 600 години подоцна. Алхазен ги проучувал огледалата и простите леќи, утврдувајќи ја нивната моќ за зголемување. При набљудувањето на предметите во близина, конвексната леќа создава зголемена вистинска слика, а конкавната леќа создава намалена виртуелна слика.
Алхазен починал во Каиро во 1039г. Во чест на неговите многубројни и разнородни достигања, според него биле наречени еден кратер на Месечината и еден астероид, а неговиот лик се наоѓа на ирачките банкноти.
 
==„Camera obscura“==
Camera obscura на латински јазик значи, “мрачна соба”. Во наједноставен облик, таа претставува мрачна соба со мала дупка на едниот ѕид и со бел ѕид спроти него. светлината од надворешниот свет влегува низ дупката и создава слика на спротивниот ѕид. сликата е свртена наопаку бледа, иако може да се засили со зголемување на дупката и вметнување на соодветна леќа за фокусирање на светлината што доаѓа.
Фотоапаратот без леќи (пинхолсо дупче) е мала верзија што може дасе употреби за фотографирање. современата камера е нејзин директен “потомок”, со леќа наместо “пинхол”дупче.
 
== Временска одредница==
*965г Абу Али ал-Хасан ибн ал-Хајтам, чие име обично се наведува како Алхазен, бил роден во Басра, во тој период дел од Буидска Персија, а денес Ирак.
Ред 33 ⟶ 57:
== Наводи ==
{{наводи}}
 
== Надворешни врски ==
{{рв|Ibn al-Haytham}}
* {{наведена енциклопедија | editor = Thomas Hockey | last = Langermann | first = Y. Tzvi | title=Ibn al‐Haytham: Abū ʿAlī al‐Ḥasan ibn al‐Ḥasan | encyclopedia = The Biographical Encyclopedia of Astronomers | publisher = Springer | date = 2007 | location = New York | pages = 556–7 | url=http://islamsci.mcgill.ca/RASI/BEA/Ibn_al-Haytham_BEA.htm | isbn=978-0-387-31022-0|display-editors=etal}} ([http://islamsci.mcgill.ca/RASI/BEA/Ibn_al-Haytham_BEA.pdf PDF version])
* {{наведена енциклопедија | last = Sabra | first = A. I. | title=[http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830901904.html Ibn Al-Haytham, Abū ʿAlī Al-Ḥasan Ibn Al-Ḥasan] | encyclopedia = [[Dictionary of Scientific Biography|Complete Dictionary of Scientific Biography]] | publisher = Encyclopedia.com | origyear=1970–80 | date = 2008 }}
 
{{Нормативна контрола}}
 
[[Категорија:Физичари]]
[[Категорија:МатематичариАрапски научници]]
[[Категорија:АстрономиАрапски астрономи]]
[[Категорија:Арапски математичари]]
[[Категорија:Арапски инженери]]
[[Категорија:Средновековни арапски филозофи]]
[[Категорија:Средновековни физичари]]
[[Категорија:Средновековни научници]]
[[Категорија:Средновековни математичари]]
[[Категорија:Средновековни инженери]]
[[Категорија:Филозофи на науката]]
[[Категорија:ФизичариНаучен метод]]
[[Категорија:Родени во 965 година]]
[[Категорија:Починати во 1040 година]]
[[Категорија:Луѓе од Басра]]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Алхазен