Алексиј I Комнин: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
embed {{Нормативна контрола}} with wikidata information |
Нема опис на уредувањето |
||
Ред 2:
{{Infobox royalty|monarch
|name =Алексеј I Комнен<br />Ἀλέξιος Α' Κομνηνός
|title =[[
|image =Alexius_I.jpg
|caption =Слика на Алексеј I од книга сочувана во Ватиканската бибилотека
|imgw =
|succession =Византиски
|reign =
|coronation =4 април 1081
|predecessor =[[Никифор III
|successor =[[Јован II Комнен]]
|spouse =[[Ирина Дукина]]
|issue =[[Ана Комнена]]<br />
|full name =
|house =[[Династија на Комнените|Комнени]]
|house-type =Династија
|father =
|mother =[[Ана Даласена]]
|
|
|
|
|place of burial =
|}}
'''Алексеј I Комнин''' ([[грчки јазик|грчки]]: Ἀλέξιος Α' Κομνηνός,
== Претходен живот ==
===Потекло===
Алексеј бил син на
===Воена служба===
▲Алексеј бил син на [[Јован Комнeн]] и [[Ана Даласена]], внукa на [[Исак I Комнен]] (император во периодот од [[1057]] до [[1059]]). Tаткотo Алексеј го одбил престолот по абдикација на Исак кој, во периодот помеѓу [[1059]] и [[1081]] година, бил наследен од четири императори од други семејства. За време на владеењето на [[Роман IV Диоген]] ([[1067]]-[[1071]]), тој служел во армијата против Турците селџуци. Тој исто така бил ангажиран и од [[Михаил VII Дука]] (1071-1078) и [[Никифор III Ботанијат]] (1078-1081). Заедно со неговиот постар брат Исак бил ангажиран против бунтовниците во [[Мала Азија]], [[Тракија]] и [[Епир]].
Во времето на владеењето на [[Михаил VII Дука]] бунтовите во војската биле особено чести. Карактеристично било за тогашните прилики што јунак на еден таков бунт бил заповедникот на [[Нормани|норманските]] наемници, Урсел од Бајела. Тој како кандидат за царскиот престол го истакнал [[Цезар (титула)|цезарот]] Јован Дука. Исто така било карактеристично тоа што [[Источно римско царство|византиската]] влада против него ги повикала [[Селџуци|Турците]]. Турците го совладале и го предале за добра откупнина на царскиот командант Алексиј Комнен. Меѓутоа, добри војсководци тогаш во Византија имало малку. Наскоро Урсел бил пуштен од затвор и се борел заедно со Алексиј Комнен во служба на Михаил VII против новите узурпации. Речиси истовремено се појавиле двајца претенденти на престолот од круговите на византиското воено благородништво. Во [[Мала Азија]] се кренал [[Никифор III Вотанијат|Никифор Вотанијат]], на [[Балкан|Балканскиот Полуостров]] Никифор Вриениј.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 417-418.</ref>
Никифор Вотанијат успеал да се качи на тронот,<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 418.</ref> но стариот Вотанијат не бил во состојба [[Источно римско царство|Византиското царство]] да го извлече од хаосот. Неговото краткотрајно владеење со кое завршила оваа епоха на опаѓање, било исполнето со борби и востанија, бидејќи по разгромот на моќта на цивилното благородништво меѓу војсководците започнало огорчено разграбување на највисоката власт. Круната најодзади му припаднувала на најсилниот и најспособниот, на Алексиј Комнен. Алексиј најпрвин, во служба на новиот цар го совладал Никифор Вриениј, а потоа и новиот узурпатор, Никифор Василакиј, којшто го наследил на местото дукс на [[Драч (тема)|Драчката тема]] па и во улогата на претендент. Меѓутоа, кога во [[1080]]г. во [[Никеја]] бил прогласен за цар Никифор Мелисин, кој по примерот на Вотанијат го повикал на помош [[Сулејман (син на Кутулмиш)|Сулејман]], Алексиј не влегол во нова борба. Тој престанал да изигрува лојален слуга на царот Никифор Вотанијат и почнал да подготвува свое сопствено издигнување.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 418-419.</ref>
===Узузпација на престолот===
Меѓу сите претставници на воената аристократија коишто се грабале околу царската круна, Алексиј Комнен бил не само најистакнатиот војсководец, туку и еден од вистинските политичари. Во тоа тој го надминал и својот стрико [[Исак I Комнен]] и несреќникот [[Роман IV Диоген]]. Со голема вештина тој си подготвувал почва во војската и во [[Цариград|престолнината]] и умеел за цебе да ја придобие и противничката странка. Се оженил со [[Ирина Дукина|Ирина Дука]], внуката на [[Цезар (титула)|цезарот]] Јован и ќерка на [[Битка кај Манцикерт (1072)|манцикертскиот]] предавник Андроник. Царицата Марија го посинила и во него видела заштитник на својот малечок син Константин Дука, не губејќи надеж дека тој еден ден ќе ја добие царската круна. Главен спомагател на Алексиј, покрај неговиот брат Исак Комнен, бил цезарот Јован Дука. Состанокот во Цурулон, којшто било решено неговото прогласување за цар, имал карактер на семеен совет на семејствата [[Династија на Комнените|Комнен]] и Дука. Најпосле, Алексиј се спогодил и со претендентот Никифор Мелисин, својот зет. Мелисин нему му го понудил [[Европа|европскиот]] цел од [[Источно римско царство|државата]], сакајќи за себе да ја задржи [[Мала Азија]]. Повторно кај еден византиски великодостојник се пројавила идејата за поделба на Царството. Алексиј Комнен, меѓутоа ја одбил предложената делба и го смирил својот зет ветувајќи му ја цезарската титула.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 419-420.</ref>
Во Цариград, чијашто посада се состоела во поголем дел од странски наемници, Алексиј влегол благодарение на договорот со заповедникот на [[Германци|германскиот]] одред. Како и трупите коишто го бранеле Цариград, и војската на Алексиј претставувала шаренило војници од разни народности, желни за ограбување и плен. Три дена и три ноќи византиската престолнина била сцена на подивено ограбување и насилство. Откажувајќи се од безигледната борба, Никифор Вотанијат се откажал од престолот и се закалуѓерил. На првиот ден на [[Велигден]], [[4 април]] [[1081]]г., Алексиј Комнен бил крунисан за цар на Византија.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 420.</ref>
==Владеење==
===Општа ситуација===
На надворешно-политичко поле, последиците на жалното доба започнало со смртта на [[Василиј II]], а завршило со доаѓањето на престолот на Алексеј Комнен, биле крахот на [[Источно римско царство|византиската]] власт во [[Мала Азија]], губењето на византиските поседи во [[Италија]] и забележителното слабеење на византискиот авторитет на [[Балкан]]от. На внатрешно-политичко поле овој период довел до дезинтеграција на дотогашниот економско-социјален поредок на Византиското царство. Работата за обнова на државата на државата Алексиј I Комнен морал да ја постави врз нови основи и нови чинители станале носители на системот којшто тој го создал. Неговите напори можеле да имаат само делумен и привремен успех. Навистина и во раниот [[Среден век]], во [[VII век|VII]] и [[VIII век]], повеќепати изгледало дека Византиското царство се наоѓа на работ од пропаста. Меѓутоа, тогаш Царството, се располагало со свежи, неистрошени сили коишто овозможиле подлабока и потрајна внатрешна обнова, и Мала Азија, јадрото на Царството, се одржала низ сите кризи и неволји. Затоа тоа можело не само да се воздигне туку и одново да стекне превласт на копно и на море во целото источно [[Средоземје]]. Сега, меѓутоа, внатрешните сили на царството биле исцрпени бидејќи порадокот врз кого се засновала неговата моќ во текот на претходните векови доживеал слом, после што и Мала Азија била напуштена речиси без отпор. Реокупацијата на Мала Азија во времето на [[Династија на Комнените|Комнени]] останала на половина пат, а превласта поморска [[Ромеи|Византијците]] токму во времето конечно ја загубиле. Хегемонија по море извојувале, и во економски и во стратешки поглед, италијанските градски републики, и тоа историски била најзначајната пресвртница на овааа епоха, којашто не случајно се завршила со византиската катастрофа во [[1204]]г. На големата сила на Комнени и недостигала цврста внатрешна основа и поради тоа нивната политика не можела да вроди со трајни успеси, колку и да била вешта и колку и да биле импозантни нејзините достигнувања.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 427-428.</ref>
Навистина политиката на Алексиј Комнен уште од првите негови чекори открива една извонредна вештина. Ситуацијата била повеќе од критична: војската упропастена, државната благајна празна, а од сите навалувале сите непријатели: [[Нормани]], [[Печенези]], [[Румски султанат|Селџуци]]. Во почетокот Алексиј морал да се помири со тоа дека Мала Азија се наоѓа во рацете на [[Селџуци|Турците]]. Не можел да стори ништо друго освен да му ја препушти изгубената територија на Сулејман како земја за населување на неговоте војници. На тој начин барем привидно биле зачувани врховните права на Византија, бидејќи била одржана фикцијата дека Селџуците ја зазеле византиската територија со согласност на царот, како негови федерати, а не како суверена странска сила. Сите свои сили Алексиј морал да ги сосредочи на борбата со Норманите, бидејќи по освојувањето на византиските територии во јужна Италија, [[Роберт Гвискард]] се свртел кон источниот брег на [[Јадран]]. Крајната цел на големиот нормански војвода била, ни помалку ни повеќе, туку освојувањето на Византиското царство, а прва мета му бил [[Драч]], од каде што се отворал патот за [[Цариград]].<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 428-429.</ref>
Без доволно војска, без пари, Алексиј I морал веднаш по доаѓањето на престолот да стапи во борба и да го брани самиот опстанок на своето царство. Тој морал да ги прекова во пари црковните садови за да ја плати војската, којашто главно се состоела од странски наемници, во значителен дел од [[Англија|англиски]] Нормани. Но борбата не можела да се води само со овие сили и затоа царот на сите страни барал сојузници, водел преговори и со [[папа]]та [[Папа Григориј VII|Григориј VII]] и со царот [[Хенрик IV (Свето римско царство)|Хенрик IV]], и најодзади успеал да обезбеди помош од [[Венецијанска републија|Венецијанците]]. Венецијанската република се согласила да ја помогне Византија во борбата против Норманите, почитувајќи го принципот врз кој се темелела нејзината целокупна политика. Како поморска сила Венецијанците пред се барала да осигураат за себе слобода на движење во Јадранското Мора и да спречат било која да се зацврсти на едниот или на другиот брег од Јадран. А токму тие се обидувале. А токму тоа се обидувал да го стори Робет Гвискард и поради тоа тој во моментот бил непријател на Венезијанците, а византискиот цар нивен природен сојузник. За Византија подршката на венецијанските поморкски сили била дотолку подрагочена бидејќи нејзината флота била во уште полоша состојба одошто нејзината копнена војска, такашто на море Византија била целосно немоќна.<ref>Г.Острогорски. Историја на Византија. Скопје, 1992, стр.: 429-430.</ref>
Во текот на последните дваесет години од својот живот Алексеј изгубил голем дел од својата популарност. Тие години биле обележани со прогон на [[Богомили]]те. Исто така, покрај успехот на крстоносната војна, Алексеј морал да одбие голем број напади врз неговата територија од страна на Турците селџуци (во периодот од 1110 до 1117 година).
Ред 69 ⟶ 87:
* {{cite encyclopedia | last = Plate | first = William | authorlink = | title = Alexios I Komnenos | editor = [[William Smith (lexicographer)|William Smith]] | encyclopedia = [[Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology]] | volume = 1 | pages = 129–130 | publisher = [[Little, Brown and Company]] | location = Boston | year = 1867 | url = http://quod.lib.umich.edu/cgi/t/text/pageviewer-idx?c=moa;cc=moa;idno=acl3129.0001.001;q1=demosthenes;size=l;frm=frameset;seq=144}}
* George Finlay, ''History of the Byzantine and Greek Empires from 1057 - 1453'', Volume 2, William Blackwood & Sons, 1854
{{Шаблон:Византиски владетели}}
| |||