Земјотрес: Разлика помеѓу преработките

'''Земјотрес''' или '''ПРЕТРЕСпотрес''' е прдешкаприродна појава, којашто е резултат на поместувањето на [[тектонските плочи]], движењето на земјината кора, при што се ослободува голема енергија што води до потресување на земјата.<ref>Учебник по географија за трета година (гимназија); стр. 18 и 19</ref>

Мноштвото на земјотреси се серии од земјотреси кои удираат во одредена област во краток период. Тие се разликуваат од земјотресите проследени од серија на последователни потреси со фактот дека ниеден земјотрес во низа очигледно не е главниот удар,па затоа некои имаат значително повисоки јачини од другите.Пример за сериски земјотрес е активноста во Националниот парк Јелоустон во 2004 г.Во август 2012г.серија на земјотреси ја потресоа долината на Јужна Калифорнија, покажувајќи ја најистакнатата активност во областа од 1970-та година.

Понекогаш се случуваат серии на земјотреси во вид на земјотресна бура, кадешто земјотресите удираат во расед, секој предизвикан од прераспределба на тресење или притисок на претходните земјотреси.Слични на последователни потреси но на гранични делови на расед,овие бури настануваат во текот на годините,и со некои од подоцнежните земјотреси исто така штетни како оние на почетокот.Таква шема е забележана во низа од околу десетина земјотреси кои го погодиле Цеверноанатолијскиот расед во Турција во 20-от век и бил имплициран за постарите невообичаени група на големи потреси во Блискиот Исток.

Се проценува дека околу 500.000 земјотреси се случуваат секоја година,забележливи со моменталните инструменти.Околу 100.000 од нив можат да се осетат.Малите земјотреси настануваат речиси постојано низ светот во места како Калифорнија и Аљаска во САД,како и во Мексико, Гватемала, Чиле, Перу, Индонезија, Иран, Пакистан, Азорските Острови во Португалија, Турција, Нов Зеланд, Грција, Италија, Индија и Јапонија, но земјотресите можат да се случат секаде, вклучувајќи ги и ЊујоркЊу Јорк,Лондон и Австралија. Поголемите земјотреси се случуваат поретко, односот е показателен; на пример, како што повеќето земјотреси со поголема јачина од 4° настануваат околу десет пати во одреден временски период отколку земјотресите со поголема јачина од 5°.Во Велика Британија(ниска сеизмичност),на пример,пресметано е дека просечните повторувања се:земјотрес од 3.7-4.6 секоја година,земјотрес од 4.7-5.5 секои десет години,и земјотрес од 5.6 или поголем на секои сто години.Ова е пример на законот Гутенберг-Рихтер.Бројот на сеизмички станици се зголемил од околу 350 во 1931г. на многу илјадници денеска.Како резултат на тоа,многу повеќе земјотреси се појавуваат отколку во минатото,но тоа е така поради огромното подобрување во инструментацијата,подобро отколку зголемување на бројот на земјотреси.Геолошкиот топографски институт на САД проценува дека,од 1900г. има просек од 18 големи земјотреси(јачина7.0-7.9)и еден голем земјотрес (јачина 8.0 или поголема)годишно,и дека овој просек,е релативно стабилен.Во последните неколку години,бројот на големи земјотреси годишно е намален,иако ова е веројатно статистичка флуктуација наместо планска цел.Повеќе детални статистики за големината и зачестеноста на земјотресите се достапни од Геолошкиот топографски институт на САД.Забележано е неодамна зголемување на бројот на големи земјотреси,што би можело да се објасни со циклична шема на периоди на интензивна тектонска активност,прошарана со подолги периоди на низок интензитет.Сепак,точните снимки од земјотресите започнале во 90-те години,па е премногу рано да се потврди категорично дека ова е случајот.Повеќето од земјотресите во светот(90%,а 81% од најголемите) настанале во 40.000км долгата вретенеста зона наречена Пацифичко-сеизмички појас,познат попознат како огнен„Огнен појас на ПацификотТихиот океан“,кој во најголемиот дел ја граничи Пацифичката плоча. Масивните земјотреси имаат склоност за настанување долж други граници на плочите,како што се долж Хималаите.Со брзиот раст на мега-градовите како Мексико Сити, Токио и Техеран, во области со висок ризик на сеизмичност, некои сеизмолози предупредуваат дека секој земјотрес може да ги потврдиодземе животитеживоти на повеќе од 3 милиони луѓе.

Додека повеќето земјотреси се предизвикани од движењето на тектонските плочи на Земјата, човечката активност, исто така може да произведе земјотреси. Четири главни активности придонесуваат за овој феномен:чување на големи количини на вода зад брана(а веројатно и градење на исклучително тешки градби),ископување и впрскување на течност во бунари, и со вадење на јаглен и ископување на нафта.Најпознатиот пример е земјотресот во Сечуан во 2008г. во кинеската провинција Сечуан во мај; овој потрес резултираше со 69,227 смртни случаи и е деветнаесеттиот крвав земјотрес на сите времиња.Браната Зипингпу се верува дека го флуктуирала притисокот на раседот 1.650 стапки оддалеченост;овој притисок најверојатно ја зголемил моќта на земјотресот и ја забрзал стапката на движење на раседот. Најголемиот земјотрес во историјата на Австралија исто така се тврди дека е предизвикана од човештвото, преку вадење на јаглен.Њукасл бил изграден во една голема зона со многу области на јаглен.Земјотресот бил прикажан за да биде предизвикан од расед кој се активирал повторно поради милиони тони на камен отстранети во процесот на ископување.

Многу методиначини се развиени за предвидување на времето и местото во кое ќе се случи земјотресот.И покрај значителните истражувачки напори од страна на сеизмолозите,научно репродуктивните истражувања сеуште неможатне можат да се направат на одреден ден или месец.Сепак,за добро-увидените раседи веројатноста дека некој сегмент може да пукне за време на следните неколку децении може да се процени.Предупредувачките системи за земјотреси се развиени и можат да обезбедат регионално известување за земјотрес кој е во тек,но пред да започне површината на земјата да се мрда,потенцијално им овозможува на луѓето во рамките на опсегот на системот да побараат засолниште пред да се почувствува ударот од земјотресот.

-Ако сте во затворена просторија, останете таму.Скријте се под биро или маса и останете таму,или застанете до внатрешен ѕид.Останете прегледен од надворешните ѕидови,стакло,тежок мебел,камини и апарати.Кујната е особено опасно место.Ако сте во канцеларија,застанете подалеку од прозорците и надворешните ѕидови и не користете лифт.Останете на ниско и покријте ги главата и вратот со вашите дланки и раце.Потпрете се на ѕид или на тежок мебел кога се работи за послаб земјотрес.